Katalog

BAHtFE DÖBT Erîul 1968 CÜMITüRtYET CttlgĞnis rioa üserlne vüklfl Alman flşeklerin gevki için telefonla &kânıharbiye'ye emir verdirdl. Dostluk arıdlaşmasının bir sa önce maddl esaslara bağlanarak Ankara*ya büdirilmesi pek «iyade faydayı mucip olacağından, l?imizin çabuk görülmesini aynca rica etmemiz üzenne, Çiçerin de, bu lüzrımu teslim etti. Türk Rus VfllflH ilgili kararımısi Stalin de Sovyet Hükumeti adma kabul ediyordıı Bu Çiçerin yoldası bugünkfl nesilden duyanlar ve tanıyanlar pek azdır. Gazeteciliğımin en yorucu yıllarında, bunun nutufc'.annı, tekliflerini çözebilmek, sözlerinin gensinde gizlenen fıkirlerine basmamak için dıkkat kelilirdim... Gazi M. Kemal'in gazetesi «Hâkimiyeti Mılliye» nin Yazıisleri Müdurüydüm o zaman... O hassasiyetle hazırladım Myfalan... Şimdi cradaa 42 yü ««Çti. Bu «ristokrat astllı djplomat, 48 yıl önce hocamız ve milli delegemiz Dr. Yusuf Keroal'in kar•ısında idi. Amma Yusuf Kemal de hayat fırtınası içinde yetistnis, zekâsını yüksek bilim ıla yuğunnus bir halk ad'amı idi, üstelık ondan «tj az beş y a | gencti (•) Çiçerin... 1921 yılı martında Tflrldye Marahha» Heyeti ile Çjçerin ton mübarezetini yaparken, karşısında gerçekten çetin bir devlet •damı vardı... Ankaradan eontugTi sorulara eevap «laznıyan Yusuf Kemal Bey cMillt Misak» prensiplerinden ayrılmıyor ve direnıyordu. 9 mart 1921 günü birçok tartısmalardan »onra Stalin mutabık kahnan hususlan, Sovyet Hükumeti ile gönîsmü? ve bunlann formülle?tirilmeıi, Çiçerin'e görev olarak intikal ettirilmisti. Yusuf Kemal Bey üzerinde aolaşılan noktalan »öyle sayıyor : 1 MıUl misakımızın Rusya tarafından tanınması, 2 Yurdumuzun kuzeydofu Muslümanlann dinl, hars! M l türel ve toprak tasarrufuna müteallik haklan korunmak ısrtı ile Gurcıstan'a bırakılma»ı, 4 Arpaçayı tarafından demir yoluna 8 verst (1 verst 1.0668 ki8 Türkiyenin Azerbayean, Gürcistan ve Ermenistan Cumhuriyetleriyle aktedecegı antlajmalara Rusyanın itıraz etmiyecegınin taahhüdü, 7 Almanyadan v« »air yerlerden alacagımız her nevi eşyanın Busya içinden serbestçe ve resim tlmadan geçırıîmesl, 8. Esirlerimizin lkl ay içinde tnemleketlerfne dönmelerinin Rus yao» taahhüdü, 9. Dlğer devletlerle olan mttnaaebetimizden re akdedecegl Anlaton : YUSÜFHEMJ& : NAŞİT HAKKÎ yaHzmle müeadelede basan kazanmalan için bu nevi hareketlerfn genişlemesine ve kuvvetlendırilmesine yardım edileceğlnin, Ingilizleri kuşkulandırmıyacak bir sekılde (bu şekli mashus surette Stalin istemiştir) Iki tarafça taahhüdü. Bu meselelerde esas bakımından anlaşılmıştı.» Beklediğimiz yardımlar aımnnın Karadeniz kenanndaki «Sarp köyü» nden baslıyarak, «sağıda ıcyrini bildirecegim çizgl ile Ardahan, Kar» ıtneaklan n oırlan ve Arpaçayı, Ara» «uyu olman, 3 Bu »inınn batı kınmnm kuzeyinde kalan Batum topr»klannın ultanat hakkının hocam ruzerainete gözünün karsılığını «saltanat hakkı» olarak ifade ediyor, eski lugatler «metbuluk> der, yani «kendiıine tabaiyet edilme» ar>lamını karsılar ahalisıne muhtanyet verilmek. dosfluk anflosmosı lometre) mesafed* Türkiyenin •ınır karakoLlan yaptınnamaıı, 5 Nahcivan topraklannın muhtar bir idareye >ahip olmaıı ve bajka bir devleU terk etmemek çartıyle himaye hakkının Azerbaycana bırakılmatı. Buna karsıhk bizim dogu sınırlarımızın korunmasının sağlanmatı için Maku Hanhgı içinde Türkiye bazı tedbirler ahnmasını uygun gorurse, Ruıyı'nın Ingiltere ile yapmif olduğu 1907 tarihli nüfuı bölgftieri anlajmasına dayanarak müdahaleye kalkıjmaması, mlı »özae?nıe ve andlaşmalardan, önceden biribirimlze haber vereceglmizln taahhüdü, 10. Dostluk andla$maaı maddelerinın kendislnce tercümesi görüldükten »onra kabultl vanl Çiçerin tarafından11. Doğu mllleUertoln hürrlyet ve iatiklAllerlnin ve kendilorini diledikleri hükumet şekll İle ldare etmelerl hakkınuı tamnZtlftSl, Bundan sonra sıra yapjlacak yardım esaslanna geliyordu; Yusuf Kemal Bey bu safhayı da soy 12. Doğu miUetlerlnia mllli hsreketlerlnln önüne geçilmiyeceginin ve aksine olarak emper le anlatıyor:, «Verecekleri paranın, silah ve cephanenın miktan, Ankara Erzurum demiryolu levazamını verip vermiyecekleri hakkında, ilgili komıserle goruştukten sonra bıze biJdireceğini Çiçerin vaadetti..» Haricıye Komiseri Rusya müslümanlarının bi2ira memlekete göç melenne müsaade meselesi ile, müslüman ülkelerle lüzumsuı yere kıncı hareketlere meydan verilmeyecegini, Rusya Hükumetintn bir beyannamesile aleme ilânı hakkmdaid Isteğimlzl kesinlik MODESTY BLAISE Açıbş, program Gunaydm Koye haberler Haberler va hava duru mu 07.45 Turküler 08.00 tstanbulda bugün 08.10 Çeşıtli nıuzik 08 30 Turk muziği 09.00 (Hafıf Batı muzigi 09 30 Çocuk saati 10 00 Ara haberler 10 05 Yurdun sesi 10 .10 Bizi dinler 10 35 Solistler geçidi 10.50 P a z a r ^ohbeÜ 11.00 P a z a r konser, 06 25 06.30 07 00 07.30 Hareşal Feızi Ç'akmak V. Kemal Müzakereler ilerliyordu Beye «Senin O günün akşamı geç vakit Çizaferde çerin telefonla beni bularak Starolun vardır. lin'le takarrur eden sının, kendiCünkü sinin de hükumeti adına kabul Rus ettigini ve Ankara'ya müşterek bir telgraf çekmemızi teklif ey dostlugunn sen ledi. Bu meselenin telefonla hallinin caiz olmıyacağını beyanla, gelirdfa» derdi ertest günü siyasî komisvon halin dil konuşan, gayet kiba bir zatde toplanarak görüşme teklifintı. Hemen andlaşmadaki formül de bulundum.. Ertesi perşembe kapitülâsyonlardan feragat forakşamı buluştuk; koaferansımıza mulü yerine şu sözleri yazdı: devama basladık .» «Rusya Suralar Sosyalist FedeÇiçerin ile Y. Kemal Bey, koratif CumhuriyeU Hükumeti, kamisyona ve açık heyete münavebe pitülâsyonlar usulünün ber memile reislik ediyorlardı. tki taraf, leketin müll felişmesinin serbestistediği formulü öbür tarafa önçe cereyam ve hiikumrsnlık hakceden bildiriyordu. Çiçerin, Ruslarının tam olarak yeriı.e fetirilya'nın kapitülâsyonlardan fera» mesi ile bağdaşamtyacağui] tssgat ettijHna dair bir formül göndik ile, Türkiye'de bu usflJ ile dermişti. her hangi bir surette mttnssebetll olan her nevi muamelltın ve haDelegemizin Çiçerin'e kukun icra ve knllknılmanıu kebir azizliğl enlemyekun . hiç olmamif gigi ve mulga sarar..» Yusuf Kemal Bey diyor ki: • Arkadaşlarıma, Çiçerin'e bir Üzerinde birleşilen noktalar geazizlik yapacağım, müsaade eder çerken, iki diplomat arasında bftmisiniz?» diye sordum ve ne ya zı tuh8f konuşmalar da oluyorparagimı anlattım, muvafık buldu. Yusuf Kemal Bey, bunlsrdaa dular. Ertesi günü müzakerelerde, birisine şöyle değiniyor: o formülün sırası gelince ÇiçeriBatum'dan Türkiye'nin transit ne: hakkına karşılık. mütekabiliyet « Bu formülde larsr edlyor düşünen Çiçerin'e: musunuzî» dedim. « Bizim Iimanlaruını.dan biriıt• Evet, ne var!» dedi. den, mcsclâ trmir'den Rus sın> « Feragat • renoncer sözünrına kadar deve lle mi mal geden, esasmda bir hak varmış da, tireceksiniz» dedim; boznlda, «Söy terkedüiyor, ondan vazgeçiliyor leyin, söylevin raliba Trabzon'dao mânâsı çıkar. Ben ise sizin şimistiyorsunuı» dedim. diki rejiminizin bir devletin diğer Çiçerin: bir devlette böyle bir hakkı ola« Evet, evet!» dedi; hemen şu cagını kabul etmediğini zannedikarşüıgı verdim: yorum» deyince, Komunist Parti« Btiyük MiUet Meclisi buna sfnin îcra Komitesinden pek zisizden önce düşünmüs, böyle bir yad<» korkan Çiçerin, sapsan keşey istemeğe kalkışırUrsa ke*in> sıldi: iikle reddedin!, diye bize emir « Evet, hata etmişim. Dediftverdi» dedim. niz doçnı, ne fonnul teklif ediyorBugünler, Moskova'daki temassunuz?» dedi. ların en kritik günleri idi. Milll « Onun iyi formülünü yine si» Hukumetin Hariciye Vekili Bekir bulursunuz» dedim. Sami Bey, Avrupada türlıi tiyast Yusuf Kemal Bey, Çiçerin lçüı temasta idi; Moskova bu temaslan goruşune şoyle devam ediyor: da hassaslıkla izliyordu. Yusuf « Çıçerm çok bügiü, dokua Kemal Bey, gorüsmeler hakkında Ankara'ya verdiği son raporlarıadan birinde söyle demistir: YARIN ANTLAŞMANIN TARİHİ... (•) Çiçerin'in kimliği : GeorgiJ Vassilijeviç Çiçerin, Baron G e orge» Meyerdorf'un torunudur. Bu baron Kontes Sophie Stackelberg'in ve Çar idaresının mahren müşavırlerındendı. Zengin olan ailesi 15 inci asırda Almanyadan göçmüş ve Rusyada yerleşmişti. 1872 rfe Tambov'da dogan Çiçerin, hukuk öğreniminden sonr« dipîomasiye girmiş, 1904 te işine son veri'.miş, 1905 te ihtilâlei sosyaüstlerin «ağ kanadı olan Menşevik hizbine girmi?, 1908 de bu teşkılâttan çıkanimış ve 1917 ihtılâline kadar Çiçerin dışarıda kalmıstir. Sovyet iMılâli olunc» Rusyaya gelip Bolşevık Partisine girmiştir. Çiçerin, Hariciye Komiseri Troçki'nin yardımcuı olarak çalışmı?, Brest Litvosk Barışından (3/3/1918) sonra Harıciye Komiseri olmuş ve bizimle ant'aşma muzakerelerinde Rusyayı tem«il ederek, zaman zaman sert çıkışlara kalkışmıs vı cevabını da hemen almıştır. Çiçerin 1922'de Rapallo Antla»ması ile Almanya Gumhuriyeti ile Rusya arasında diplomatik ilişkileri kurmu?, 1923 te Lozan Konferansında bizim barış müzakerelerimizde Rusyayı temsil etmişti. Genç komünıst kuşaklarının şuphali insan gözü ile baktıkları 58 yaşında komıserlıkten uzaklaştınîmıs ve 1936 da da ölmuştür. BULMACASI SOLDAN SAĞAt 1 3 3 4 5 6 7 8 1 Amerikada Metropclitan Operasında Caruso'nun yerıni alan meşhur Italyan tenor ( İ k i isım), 2 Bir cıns kumas Üzüntü Gelir getıren mülk. 3 Geri çekilme Kafkas daglarının kuzeyinde yaşıyan bır Kavim. 4 Guzel Saratiarın tumü Dint toren llçe. 5 Bırinci Kolay bükulmez Yıllanmısı iyidir. 6 Soru zamiri Bir nota Göz kapakları kirpıksız ve kızarmı? Radyum'un simgesi. 7 Gelir getiren mülk Soru takısı Yabancı. 8 Düz yazı Otomobıl lâmbası Guzel San'atların bir dahna mensup kımse. 9 Yalvarma Bir erkek adı Elbise yapımında kullanılır. 10 Bır nota Proteıni bol bır besın maddesi Bır nota îsim Doktorlar reçetelerını yazarken bu harflerie başlarîar. 11 Yiyecek Darası çıktıktan sonra geriye kalan Sonuna bır harf gelır.«e e<;kı devırlerde bına yapımında kullanılan bır harç olur. 12 lnce motıîlı yün kiye öte yanda Rusya, îııgiltere, kumaş Su baskını Bir no Almanya gibi sekız devletin kata Yunanistan'm başkenti. 13 tıldığı andlaşma (iki kelıme), 2 Karakter Toprağı karıştır Çok eskıden Anadoluda yaşa anlamına bir emir Vılâyet. mıs bir kavım Benekli kir 14 Oturacak cısımierin dayan Üye Bır nota. 3 Bir cins ma yerı Tutumlu. 15 Bir balta Bir cms baston Az harfın okunuşu Çekme De sıcak. 4 Bayındır Sıvı haniz kıyısı Fiyat artışı. 16 lıne gelmek Hınt prensi. 5 Toprak sürmeye yarar Made îlgılendiren Askerler nî ıp Canın yongası olan. Klşın içılır. 6 Manganez'in simgesi Yığit Soru zamiri TUKARIDAN AŞAĞIYA Karakter. 7 Bır nota 1 1878 yıhnda Avrupa siya Kâinat 8 Bıtkı Kassplar si tarıhınin donum noktasını kullanır. 9 Vak'a Odunlayarar teşkil eden ve bır yanda Tur rı kolayca yakmaya 9 İO 111213141516' 12 25 12 45 13.00 13 15 15.00 15 05 15.25 15 45 lfi 15 16 30 16 45 17.00 17 05 17 20 17.50 19.00 19.35 19.55 20 00 20.20 20.35 21.00 21.25 21.45 22.00 22.45 23.00 23.45 24.00 " Cür* Y. Gürses'den sarkılar Çarli Rahçi Orkestrası Haberler Reklâm programlar» A r a haberler Hafıf şarkılar Solistler geçidi Konçerto saati V . Tokcan'dan t ü r k ü l e r F. Ege Orkestrası G. Soymer'den sarkılar A r a haberler, ilânlar î . Feyman Orkestrası Çesıtlı 'ııırk mu?ıği Reklâm programları Haberler, hava d u r u m u T u r k u l e r geçidi Bır varm'.s, bır yokmuş Pazardan pazara V. Doğu V Î «ırkadaşlan Beraber sarkılar Melodıler arasında Spor derçısi G. Akkor'dan Çarkılar Reklâm programları Haberler Plklar arasında Gece muziği Kapanıs A N KAR A 06 25 06.30 07.00 07.30 07.45 .100 «10 )8 25 08.40 09.00 09.30 10 00 10 05 10.35 10.40 10.55 11.05 11.20 11.30 12.00 12.25 12.30 13.00 13.15 13.30 14.00 14.15 15.20 15.35 15.55 16.15 16.45 17.00 17.05 17.30 i7.5O 19.00 19.S0 1925 19.50 19 55 20.15 30 25 20 45 21.00 21.10 21.25 21.45 22.05 22 25 22.45 33.00 33.45 Açılış, program Günaydın ( I ) Köye haberler Haberler ve hava durumu Sabah müzigi Ankara'da bugün A. Sezgin'den türküler Çeşitli müzik Oyun havalan Halk müzigi Pazar'ın plâkl&n Ara haberler, İIAnlar Türk müzigi Bizi dinler misiniaf Sabah konseri Magazin B. Akartürk'ten türküler Pazar sohbetl Hafıf Batı müzigi Ara haberler, ilânlar Kuçük ilânlar Yurttan sesler Haberler Hafif müzik Orhan Sener'den sarkılar V. Yöruklüoglu'dan tür. Ara haberler, ilanlar Oyun havalan Hafif Batı müzigi M. Derya'dan şarlnlar Çeşitli müzli S. Erorhan'dan türküler Ara haberler, k. ilanlar Incesaz Ocak ba?ı Reklâm programlan Haberler, hava ve yol durumu KUçük ilanlar Saniye Can'dan türkttler Bir reklâm programı Fransa'dan müzik Atatürk ve K. Savası M. Senar'dan sarkılar Çigan müzigi 24 saatin olaylan M. Akkuş'tan türküler Spor dergisi Nusret Ersöz'den şarkılar MUzik dünyası A. Akkılıç'tan türküler Haberler Geoe konaerl Oeoe m ü s i £ Kargaşahk. 10 Gezerek iş gören Yer Bir harfın okunuşu. 11 Itikat Sılikat cinsinden türlü dejerli taşlara verilen ad Mesleğinm erbabı. 12 îstanbulun bir ıiçesı Radyum'un simgesi Yabancı. 13 En azından Kurşunî renkteki yükse* bulutlar. 14 Bır seyi saklamayıp soylenıe Antiseptık kullanmadan ısı yardımı ile mikropsuzlastırma Ü\e. 15 Bir oyun aracı Rır renk Çok eskıden yaşamış meşhur bir komutan ve lıder. 1b Asker Ahp goturmek BıJgın. Mallcoçoğlu sat>akoldu.Vau{auirnavlan" Konu ve resım: AYHAN BAŞOGLU BÜOİH KÖPRÜSÜ DENIZ GURBETÇILERI MÂLİK ARJVAS 30 Ama, bu canlılık çabasından yorulur mu ne? Sanki başını yumuşak kuma yastık gibi day»r da, bır süre bıtki uykusuna varır. Kestirdıkleri bu jekerlemede. guç toplargene canhlığa davranır. Karabatak yedığı deniz marullarını da biliyordu. Bır süre canlı, bır süre bitkidir. Onu bitkı iken de, canlı iken de yiyorlardı ya denızciler. Canın şafağıydı, do ğuşujdu bunlar. Karabatak biliyordu, bu canlı su, bir gün kendısi yani Karabatak olurdu. Bir gun bu canlılık beyin olurdu da Thaies oiurdu. Evrene gözlerlnl gezdlrinee düsünerek Madde »lümsüt, ama canhdır> derdi, insan dıii olarak... Karabatak, çiçeğin açık koynuna varmadan, çiç» |in üzerinde homurdanarak uçan an gibi bir dip çıçe ğinin üzerinde uçuştu. Bir canlı çiçekler tarlasmda sünger arıyordu, sünger bulamadı. Ama deniz çiçek lerınde uyanan can, duvguyla titredi. Şurada bir yıl dız çiçegi, uzun pedallarmı renk renk açtı. Sonra, bir şeyden ürkmüş gibi, petallannı kendi üstüne devsirerek örtündü. Burada bir civan perçimi, bir çoban dağarcığı, orada bir can çiçeği ya da gelincik, bir hercai menekşe, tâ göbeklerinde yumujak blr topar laklık gösterdıler meme gibi. Sonra utafidılar ve sıkı fıkı kendi üstlerine toplanarak gizlendiler. Bunlann üzerinde kat kat kapab koca bir yelpazeye benzeyen bir bitki doğruldu. Karabatak, bu nedir, deyinceye dek bir yelpaze mi dese, tavus kuşu kuyruğu mu d« se, işte o renk renk r;dı ve »uları yelpazeledi. Karabatak içinden, >Hah, seni tanıdığun, a kerata deniz yelpazesi'. dedi. Karabatak, bu denizaltı çiçekler seddinden asağıya uçtu. Karada mınareden inen insan minare merdıvenlermden iner. Ama denizde minarenin tâ tepesinden aşağıya uçulur, aşağıya kus gibi konulur. Ka rabatak, boyle bır denizaltı ormanma indi. O sessiz ve durgun dünyada rüzgâr ve fırtına yoktu ki, büyük deniz sğaçlarının fırtmava dayanacak meşe odunundan govdeleri o'.sun. Yüksek>r» kalkınan (inar gibi tgafiarın, coğu yaprakları igleri hava dolu reok renk boncuklardı. Gövdesi sanki bir ip idi, ağaçlan da bir baloncunun havaya uçurduğu baionlardı. Şu ınce çalıya dokunuyordu Karabatak, ama çalı sanki «Aoıı tın» der gibi içine toplanıyordu. Bitkıleri güneşt^n korunmak içm şurada burada pa'mıyeler yul.seliyo!du. Ağaç'ar vardı. sanki geyık boynuz ve gaiaklarıy dı da, çıidırasıya gehşerek dal dal ormanla^rp.ışlardl. Boynuzlarını hemen renk renk ponponlu deniz sarmaşıkları sannıstı. Bunlara Karabatak şışrmyorriu, burası kendi dunyası, kendi denuiyd:. On'ıarın arasında sünger ararken. sonunda güçlükle b'r melat sün gere rastiadı. Onu yapıştığı yer'ien sökmek için bıçapını kullanırken bır parmağını kesti. Süngerı apoşiye koydu. Karabatak gene sünger aramava ko^u'd'i. ama apan «ızın ortalık geceymış gibi ksrardı. Yı.kanya baktı, kapkara bir bulut seçiyordu. Bu. koca bir pupes ba İjği alajT idi. Deniz. bu akan can engmine ösr geliyordu. Balıklar, hem yuzüyor, hem sevışıvor, hem doğuruyorlardı. Baiık aiayından Karaba»ağın üzerine bir yumurta seli, can seü akıyordu. Ama o karanlık. ta göz, gözü gdremiyordu. Alaym gecmesmi bekieme liydi. Ama ne var kı, akan bu can selı birden bire yok oiuverdı. Daha ont > yavaş yavsş hep bır yöne yüzerlerken bir şeyden ürktuler ki. şimşek gibi her yana kaçıştılar. Karabatak şaştı bq işe. Sonra denizin dibinde bir golge geçti. Acaba günesın yiizunden bır bulut mu geçti de gölgesi deniz dibine dusrmhtü? Ka •abatak. miğferin üst lombozundan yukaı hak'!. Ama bakmcaya kadar gölge geçip pfmisti. Za<en günesin yüzünden geçen bir bulutun gölges: böyle olamazdı. Daha buğulu olurdu, hem daha büyük yer kaplardı. Hcm Karabatak deniz yüzündcki havavı h.Iiyordu. 0 havada bulut degil. buludun fiskesi bıle nlamazdı. Demek ki buyük bir balık geçmişti. Her neyse üstünden geüp geçmişti ya. Allah se!âm»t versindi. Eliyse hâlâ ksnıyordu. Deniz suyunda ksnı. pembe bir duman gibi fpîleniyordu yarasmdan. O kant görünce, Kaxabatağıa gönlü bir korkuyla göîgelendi. rar) ^ejdiPb! M ÎT^?*»5^p JSgJ • 1