Katalog

SAHİFE OÖRT 26 Eylftl 19C8 CUM1IURÎYET 7 ürkiyenin politikası ve kararı Milli Misakta açıklanmıştı Büyük Mület MecHsi Reisi Mustafa Kemâl. 8.11.1920 tarıhinde Moskovada bekliyeo Bekir Sami Beye, talimat göndermiştı. Ankara'dan Trabzon'da Üçüncü Tümen Komutanına çekilen Hariciye 642» sayıh şifrede, bu direktiflerin. gayct çabuk olarak Murahha* Heyetimiz Başkanma gönderilmesi isteniyordu. Moskovada parafe edilen oostluk andlasması taslağı, Bekir Sami' nin raporu incelenmiş, Yusuf Kemal Bey dmlenmış, konu derinleştirilmişti. Talimatta, iki tarafm menfaatlarına uygun olan andlaşma tasarısınm kabulünün Van ve Bitlis topraklanndan bır k.smımn Erraenilere verilmesi şaartına bafiianmasını Millet Meclisinin açıkça reddettiği bildirilmekte idi. Türkiyenin politikası ve kararı Milll Misakta açıklanmıştı. Bu sınır içindeki vatan topraklannda «Bağımsız Türkiye Devleti» nin herçi badabad» savunulacagı yazıhyordu. Ankara Hükumetinin kurulusundaki gayenin bu olduğu izah edıliyordu. Milll Hükumet, Sovyet Rusya ile dostluk bağı kunnayı ve devam ettirmeyi »amimiyetle istiyordu. Lenin'in ve Çiçerin'in şimdiye kadar söylediği dostça sözlerden Moskova'nın da ayni emeli besiediğine güvenerek, Çiçerin'in mahut teküfinden vazgeçeceği umuluyordu.. MilBEKİR SAMt BET.. YUSUF REMAL TENGİRŞENK Oerteyea: NAŞİT HÂKKI VlVÛ graf makinesi başma çağırttı. Garp Cephesi Komutanı Ali Fuad Pasa (Cebesoy) Moskova Büyük Elçiliğine tâyin olunmuştu; Y. Kemâl'i «önemli siyasî ve sos yal sorunları kemali ile bildiğinden» elçi ünvanı ile müsteşar olarak götürmek istiyordu. Heyeti Vekile ve Reis Paşa (M. Kemâl) de bu ricaya isti'ak eIhtilâl başka şeye benzemez; diyordu. Kısaca deniyordu ki: biz de azametli bir ihtilâlin için«Moskovada bir müddet kalade yüzüyorduk. Büyük Millet Meclisinde TeşkilâtıfisasiyeEn rak Büyük Elçilik iglerine ejereken akışı verdikten feonra dönecümeninde, birinci Teşkilâtı Ebilirsiniz. Yüksek sraeıltgınızla sasiye Kanunu projesi göıüşüd«n döoerlerse, parafe edilmiş esaslar dsiresinde andlaşma.yı imzalarsınız. Teşebbüsünüzon sonuçlarını telle bildiriniz, imzalarsamz Ankaray» dönünüz, aksi takdirde bir mfiddet daha orada kalınız.» Işte talimatta bunlar vardı.. (O halde Bekir Sami Beyin durumu ve tutumu ne idi, meçhul.. N.U.) Y. Kemâl Beye, müsteşar iken de, Büyük Millet MecHsi üyelığinin üzerinde kalacağı bildirilip kararının beklendiği tebliğ ediliyordu. Y. Kemâl Bey, makine başında verdiği cevapta, kendisine verilen görevi bitirerek dondüğünü, Çiçerin, hükumetimizin cevabını kabul ederse n.uahrdenin imzalanacağını. aksi takdirde parafe edilmis olarak kala Antattm: O tarihlerde Rusya'nm hâkimi Lenin, ordu men suplarile Moskova omuzları üzerinde olan) mennide bulunmuştu. Aynca Hariciye Vekili de ka bul veya ademi kabulünüzü acele bildiriniz, diye rica etmışti. Yusuf Kemâl Beyin cevabı söyleydi: Hariciye Vekili Atamed Mobtar Beyefendiye; «C. 316 numara ve 13.1U920 taribli tele: 13.11.1920 tarihinde saat 2030 da arzettiğim snbepler dolayısile kabul edemiyeceğım maruzdnr.» 14.11.1920 Yusuf Kemâl Bey, eşi ile birlikte bır ay kadar Kastamonu' da kaldıktan sonra, 30.11.1920 de Ankara'ya dönmüstü. sokaklarında (Lenin, paltosu It Hükumet, Van'dan, Bitlis'ten toprak istenmesi karsısında: «Emperyalist bir öıel rikir ile hareketten başka bir *ey defcildir. Ankara Milli Hükumeti, emperyalizme karşı «avnnma ve mücadele maksadile kurolmuş bir bükumei oldnfnndan, emperyalizmin tanınan şckillerinden olan böyle bir istek ve idlüyordu.. Mustafa Kenıâl bu kodiayı kabftl edememekte müznuşraalarda Yusuf Kemâl Beyt tardır» deniyordu. de bulundurmuştu. Konusmalar Ankara, Osmanh ermenileriçok ilginçti. Y. Kemil Bey dinin, göçten önce yurdlarına dönyor ki: melerine karsı değildi, onlara « Bizim de komünigt olroamıazınlık haklan tanıyacaktı. zı ozamanki Sovyet Ilükumrti«Bn teli alınca, zaman kaybetnin bizden istemedigine dair mekrizin Çiçerinie jrörnşiinüı, benim mütalâalanmı Knefimen kararımızı bildiriniz, Ankaraâzâlanna dinletti, M. Kemâl.j. dan mfilbem olarak ta mülâbaYusuf Kemâl Bey, Kastamonu' salanmızı teyit ediniz. Göriisüya gitmişti; 13.11.1920 günü Hamüıün kabnl edilecefini kuvriciye Vekili Ahmed Kuhtar vetle Bmanm. Rnslar israrlarınBey, kendisini Ankaradan tel şey e benzemez görüşülen dostlnk andlaşmaaı da henfiz askıdadır. Cevabımız Bekir Sami Beye bildiri ile hayli zaman oldnğu haldetaenüıkarşılık alınamadı. Rnsya ile ilişkilerimizin artık kararlılaşması lüıömu son olaylarla da teeyyüt etmiştir. Orada bize • yanı TBM.M Hükumeti Hariciye Vekilligine • mnhatap olacak bir kimse kalmamış oldugnndan, ba cihetle de oraya gitmenizde devletçe pek büyfik bir fayda hagıl olacaktır. » İhtilâl başka cağını, her iki halde de kcndisinin orada buiunmasına lüzum olmadığını; orada bize muhatap bir kimse kalmamıştır, SÖ7Ü ile Bekir Sami Bey Moskovaian ayrılmış denmek isteniyorsa, verilecek talimat dairesinde Ali Fuad Paşa da, merasimden ibaret olan imza işini yapabilir, diyor ve şunları ilâve eiıyordu: Y. Kemâl Bey diyor k i : «Benim Moskova'da $ark yolunun açılması için ne suretle nğraştığım ve konnştnğam, Mos kovadan avrılışın şekli, özellikle Ermenistandaki askerî harekâtın bizim lehimize çflismesl zamanına raslamasına bakılırsa, Karahan ve Avenesof bigi Kns dı$ işlerini yürötenlere karşı, şn sırada elçi olarak gönderilmem, devletçe fayda de^il, belki zarar lar dofnracağından korknyorum.» Yusuf Kemâl Bey, teklifi teçekkürle karşılayarak Fuad Paça ile de çalışmağı şereı saydığını yazmakla beraber. Beis Paşa Hazretlerinin ve arkadaşlannın, mâzeretini takdır etmeleri ni rica ediyordu.. 13.11.1920 M. Kemâl, ertesi günü, Iktisat Vekilliğine hitaben 759 sayıh bir şifreyi Kastamonu'da Yu?uf Kemâl Beye yollamış; «Siz Rnsya ile diplomatik münasebete Kirismiş ve henüz neticelenmek üzerc kalmıs idi ise de, hakikî âmili bulunmus oldafnnnz e'.hetle ve Fuad Paşanın bu husns ta istişarenizden pek faydalanacajŞı şüphesiz bulnnduğundan, Paşa tarafından da bu husus pek iltizam edildiğinden, Büyük Elçi ile birlikte elçi olarak eitmenizi, istiyorum» mealinde te Rusya bizimle Siyasî ve Askerî Anlaşma isteğini bildirdi Ankara'nın ciddl ve kararlı tutumu, Moskova'nın uyanmasına yetmişti. Rus politikası, Türk milliyetçilerinin azim ve kararları önünde, gerçeğe yaklaşıyordu. Prof. Yusuf Kemal diyor ki: « 1920 aralık ayının galiba dördüncü günü idi. Ankara Valiliği binasının köşesindekl lcra Vekilleri odasında M. Kemal Pa şa, özel kalem müdürü rahmetll Hayati'nin bir bir verdiği evrakı okumakta ve gereğtni yapmakta idi. Ben, masanın öbUr ucunda ayakta duruyordum. Kağıtlardaa birinf, okuduktan sonra, bana uzattı. Ben yanına glttira, aldırn. Yerime çekilerek okudum. Bu, Çark Cephesi Komutanı Kazım Karabekir Paşa'dar. gelmiş olan bir şifrenin çözümü idi. Kâzım Paşa, Rusya Sosyalist Federatif Şuralar Cumhuriî'eti'nln Ankara Elçisi Yoldas Medivani o sırada Gümrü de bulunuyordu • nin Güm rü'ye gelip kendisi ile görüştügünü; Lenin ve Stalin'den aldığı bir şifrede, Sovyet Rusya'nm, Ankara Hükumeti ile «siyasî bir andlaşma ve bir de askert ittifakname akdetmek hakkındaki arzınj» ve müzakereye görevlendirilecek heyetimizle, esas görüşümüz hakkında alınacak bilginin Moskova'ya ulaştınlmasma aracıhk edecegin! söylediğini yazıyordu. YARIN K. Karabekir Paşanın Medivani'ye mektubu Dişf Bond T MOOESTYT BLAISE 06.25 Açılış, Program 06^0 Günaydın I 07.00 Köye Haberler 07.05 Günaydın II 07.30 Haberler ve Hava Durumu 07.45 Nesrin Sipahi'den Şarkılar 08.00 tstanbul'da Bugün 08.10 Beraber ve Solo Şarkılar 08.30 Aris ve Arkadaşlan 08.45 Gitar Soloları 09.00 Ev İçin 09.20 F. Türkândan Türküler 09.40 Arkası Yann 10.00 Ara Haberler 10.05 Okul Radyosu 11.05 Barok Müzik 11.25 Eski Uygarhk ve Kadın 11.35 Hafif Şarkılar * 12.00 Ara Haberler, Küçük llânlar 12.10 Türküler 1225 Müzik Orkestrası 12.40 G. Güvenli'den Şarkılar 13.00 Resmî Gazetede Bugün 13J5 Beraber ve Solo Türküler 23.30 Reklâm Programları 14.00 Alâeddin Dal Orkestrası 1420 Radyo İle tngilizce (41. dew) 14.35 Saz Eserleri 14.50 Haftanın ŞarkıciM 15.00 Ara Haberler 15.05 Okul Radyosu 16.05 M. Yıldırım'dan Şarkılar 16.25 Çeşitli Ülkelerden Müzik 16.45 R. Şenses'den Türküler 17.00 Ara Haberler 17.05 Köy Odası 17.25 Karma Fash 17.50 Reklâm Programları 19.00 Haberler, Hava, Yol Durumu 19.35 A. Yavaşça.dan Şarkılar 19.55 Bir Varmış, Bir Yokmuj 20.00 Mevlud Yayını 21.30 24 Saatin Oİaylan, 21.40 Sevim Deran'dan Şarkılar 22.00 Reklâm Programları 22.45 Haberler 23.00 Opera Konseri 23.45 Gece Müziği 24.00 Kapanış. 123456789 den biri, Peygamberlerle Tanrı mizin adı. 6 Bir üniversl arasında vasıta olan kutsal ya te adının iki fakültesinin ratıklardan. bası, terzilerde çok lüzum7 Bazılalu madrielerd'en TUKAR1DAN AŞAGlYA: 1 însanlan tımarhaneye 1 2 3 4 5 6 7 8 9 ' rı ızgara etlere bunu dökü) gotürecek olan hastalık. 2 yerler, bir e«Üst kısmı sert durumda» anlamir. 8 «î mına iki söz. 3 Tavla oyna mar et» mâ nırken kullanılan bir şeyi fırnasına bir e latan (iki söz). 4 clşinde yetmir, bir malı ki ve usta sahip kişi» karşılığ birine bağışlaiki söz. 5 Kurak yerlerde ma hareketi zerre kadar bulunmaz, çok yıl UunKu uuııııai'"" Lâtife, ilkal siönce kaybettiğimiz bir komiği hâlledilmis tekU lâhlardan. jo'*Jt>u aS^LeBikiE . 2 2 1 «Bozuk durumdaki seyleri intizama sok!» . jmlâteHiıa iki sözlü bir emir. % Bir meseleyi birine etrafı ile anlatan (iki töı). 3 Herhangi bir çtlışmadan elde edilen mahsul ve sonuç, bazılanna bunun altında gözün var dedinmi kavgı çıkar. 4 Asya'da bir göl, az alkollü içkilerden. 5 Ter(i bir erkek adıdır. 6 «Son radfcn ilave edilmis sayı> mânatına iki söz, yspılan yanlış ve DÜNKÜ BULMACANIN kabahatin yarıst. 7 Tersi «çift HA1X£DİLMİŞ ŞEKLİ sayıda büyük iç yeri olarak kullamlacık bina ele geçir.'» kar NASIL HALLEDİLECEK Yukandaki rakamlı bulmacada «aşılıjı üç tözlü bir emirdir. 8 d.ce 4 t « t ; arahtar (ipucu) ve 8 tane sonuç vardır. Boş kalan 12 Bir hayvan, Fransız ihtilâlinde karenin içine 1 den 9 a kadar uygun bîrer rakam koyarak ve topsöhret kazanmış fikir adamla lama, çarpma, çıkartma, bölme işaretlcrine dikkat ederek oldan rından biri (adı söylendiği gi sağa ve yukarırian aşağıya bulmacada gösterilen sonuçlan bulunuz. bi yazılmıştır). 9 Mevsimler Biraz vaktinizi alu ama, boj vaktinizi hoşça geçinniş olursun'i/. M + HTT* DENIZ GURBETÇILERI HAUKARMAS BAL1KÇI5I 30 Tayfalar, dört yanına toplanmışlar, Tosun'un al nında boncuklanan terleri siliyorlardı. Canını gövdesinin içinde tutturabilmek için ona okşayıcı tatlı lâflar söylüyorlardı, annesi imişler gibi. Fenike'ye varmadan önce son burunu kovanço ederken, zavallı Tosun gitti. Kayıkta şusu busu vardı, iki pantalonu, sırtındaki faniladan başka bir fanilâsı daha, bir de birkaç önemsiz giyim parçalan, onları hep Bodrum'daki annesine götüre «Oğlun gitti, oğlundan kala kala kalan lşte bunlanı diyeceklerdi. İnsanın ağza kalır mı bunlan demeğe! Elbette aralannda para toplayacaklardı, annesine vermek için. Ama kaç para ederdi toplayacaklan para! Koca delikanlı gittikten sonra! Daha Fenike'ye varmaya uzun mesafe vardı. ÖIü>ü şimdi ne yapacaklardı? Fenike'de doktor, sorgu «hâkimi, daha birçok resmî kimseler geleceklerdi. Na sıl oldu bu iş. diye sorup son.ışturacaklardı. Sanki içlerinin kan ağladığı yetmiyormuş gibi bir sürü cehennem sualleri soracaklardı. Uzunu da kısası da, • Öldü koca Tosun» diyeceklerdi. Ama karşılarındakiler bu cevapla yetinmeyeceklerdi. Zavallı Tosun'un dirisiyie çok meşgul olmuşlar, ve nasıl yaşadığını ma rak etmişlerdi sanki, ölüsü üstüne kâğıt üstüne kâğıt çızıktıracaklar, onları günlerce işlerindn alıkoyduktan sonra doktor, Tosun'un gömülmesine izin verecekü. >Geç kardeşim, geç!» dediler, ve Fenike'ye gitmekten vazgeçtiler. İlk önce Tosun'u denize gömmeğe karar verecek gibi oldular. Ama bu fikri ileri sürenler bile, Tosun'u köpek ölüsü gibi denize atmayı çok çirkin buldular. Kıyı bu kadar yakın iken, arkadaşı denize gömmek olmaz, dendi. Onu yıkamaya, namazım kılmaya ve kıyıya gömmeğe karar verdiler. Karabatak cenaze na mazı kaldırmayı biliyordu. Kimisi, »Şehittir. Yıkanmak istemez» dediler. Ama çoğunluk, «Yıkarsak şehitiiği bozulmaz a.'» diyerek yıkanmasmda direndiler. Tosun'u depozito kayığmda yıkayıp kefenlediler. Sonra hepsi Tosun'u dalgıç ve çengelci kayıklarıy la karaya taşıdılar. O yürekler acısı fukara kafile, yüz lerinden gerçek acı aka aka ölü arkadaşlarınm namazım kıldılar. Yalnız Ateşoğlu cenaze namazının kıldırılmasını Karabatağa bırakmadı, kendisi kıldırdı. Yüzü sanki taş kesildi. Kimi nasırlı eller gözyaşı sildi. Bir direk parçası diktiler mezar taşı diye, üstüne Tosur.un adını yazdılar. Depozitoya dönerken arkadaşları Tosunu ıssız deniz kıyısında bıraktıklartna, içleri acıyla burkuldu. Sonra demir alıp Kaş kıyılarına. işlerine gittiler. Koyu bir karamsarlık v» umutsuzluktur çökmüştü içlerine.. Teleskop, Karabatağa dert yanıyordu: «Oğlanı (Tosun'u) o ücra yerde bıraktığımız için içim cız diy« yanıp durur. Şimdi annesine gidip anlatacağız. Senin oğlanı Fenike'nin filan falan toprağında gömdük, diye. Istersen git de gör. Gomdükten sonra «i.. tirip gittik. Anaların bağrı zaten yanık olur. Zavallı ihtiyarcığın bunu duyunca gönlü neye döner? Tosun'u düşündükçe hepimizin sonu gözümün önün» geliyor. Ehe ölmeseydi. bütün yaz dalçık çalışacaktı. Biraz para toparlardı. Sünger çıkmadığına göre o da şüpheli ya. Kimi insan kısmetli doğuyor galiba anasının karnından. Ama hani, «Bismillahi rahman irrahim», ona «şeytani raccimi ekleriz. Yani Tanrı işine şeytan karışıyor galiba. Tanrınm insan alnın» yazdığını şeytani raccim, yâni şeytan bozuyor olacak. Hani ya kumanyamızı düzmek için bakkal Hacı Mustafa'ya borçlandık a. O pezevenk dilediği zaman dükkânını kapar, gider evde yatar, Borç verdiği paralar ama uyumaz. Faizle durduğu yerde paraya para katar. Herif hiç çalışmadan oturmakla zengin olur. Ama Tosun direkten düşüp ölmüş. Hacının ne umurunda. Aklına eserse, gidip uyuyacağma tüîeğini alır gider, keklik avlar. Hiç borca giımez. Biz ki çalışryoruz, boyuna borca giriyoruz. Kazandığımız paranın aslan payını gidip ona toka etmekle canımız çıkıyor. Çalıştıkça da borcumuz azalacağma artıyor. İşte buna bir türlü akıl erdireıniyorum. Bodrum'dan eksıldikçe bana hep «Nerdeydin?» diye sorarlar. Kimi yol cevaplarken ağzımı bozasım geliyor. «Nerdeydim ulan!» Başka nerde olacağız öîünceye dek. Ams şu da var bre Karabatak. Hacı Mustafa gibi sabahtan akşama dek dükkânda durup beş kuruşluk kaşkaval peynirini altı kuruşa satmakla ömür tüketmiyoruz. O da beş kuruşa satarsa, yoksa ona. yirmiye sata sala dünyayı kazıklıyor. Sonra utanmadan, ömrümü nâmu sumla geçirdim. diyecek. Eşekler sıçsın nâmusun öy lesine! Onun gibi nâmusuyla yaşamaktansa. ne bile yim ölüme razıyım Tosnn gibi. Bak şu denize yahu parıl parıl ışıldıyor güneşte:. dedi. Teieskop yerinde oturamadı, ayağa kalktı. Göztermi iftiharİ3 çepçevre ufukta gezdirdi. Onun sözlerine kulak kabarjmış olan denizcilerin gözlcrinde bir gönü! kabanşı ve bir mey dan oku>Tişu çaktı. Hep bir ağızdan .Yaşa bre Teleskop» dediler. Avlana avlana Kaş kıyılarma varıldı. Denizden kıt çıktı sünger. Avlanan az buçuk süngerleri akşamleyin küçük bir ıslak çulla örten Ali Barut'a: Aman battaniyelerimizi de ıslat getir. Süngerler kuruyup da yabana gitmesin,. diyerek, onunla alay ettiler. Ertesi sabah uyanınca Kara Yusuf un cekeüni ters giydiğini, yâni içini dışma giydiğini gördüler. Ona: « Ne bu fiyiniş, yoksa tersin mi döndü?» dediler. Yusuf da: «Yok a canını. Gece düşümde ölü fareler gördüm. Ölü fare, denizde boğulmak demakmiş softalarca. Sırtına sakoyu ter» giydin miydi, felâketi önlermişsin. Ijte ben de pisipisine caketi ters giydim» dedi. «Hele bak şu inandığına! Sen aklmı mı kaçırdın?» dediler. Kara Yusuf: • (Arknsı var) ANKARA 06 25 Açılış, Program 06.30 Günaydm I 07.00 Köye Haberler 07.05 Günaydın II 07.30 Haberler ve Hava Durumu 07.45 Sabah Müziği 08.00 Ankara'da Bugün 08.10 M. Erses'den Şarkılar 08.30 Çeşitli Müzik 08.45 Her Telden 09.00 Ev İçin 09.20 Sabah Konseri 09.40 Arkası Yann 10.00 Ara Haberler, llânlar 10.05 Okul Radyosu 11.05 Hafif Müzik 11.10 G. Göksel'den Şarkılar 11.30 Konser Saati 12.00 Ara Haberler, îlânlar 12.05 Neclâ Erol'dan Türküler 12.20 Kıbns Saati 12.30 S. Ersoyîu ve N. Tokatlıoğlu'dan Şarkılar 13.00 Haberler 13.15 Hafif Müzik 13.30 Reklâm Programları 14.00 Bando Müziği 14.15 N. Demirçay'dan Şarkılar 14.35 Plâklar Arasmda 15.00 Ara Haberler, Küçük llânlar \ 15.05 Okul Radyosu 16.05 Oyun Havaları 16.25 Radyo İle İngilizce (41. Ders) 16.40 Albümierden Seçmeler 17.00 Ara Haberler, llânlar 17.05 Incesaz 17.30 Köy Odası 17.50 Reklâm Programlan 19.00 Haberler Hava, Yol Durumu 19.35 D. Yazıcıoğlu'dan Türküler 19.50 Bir Varmış Bir Yokmuş 19.55 Din Ahlâk Sohbeti 20.05 Mevlid Yayını 21.35 24 Saatin Oİaylan 22.15 Çeşitli Müzik , 22^0 K. Karasülejmanoğlu'dan ( Türküler 22.45 Haberler 23.00 Barok Müzik 23.45 Gece Müziği 2100 Kapuuf. Mallcoçoğl Konu Ve resım: AYHAN BAŞOĞLU BUDIN KOPRUSU