Katalog

23 Mart 1968 CTJMHUBİTET İîciııci Adam YAZAN: ŞİVKET SÜREYYA AYDEMİR IHTİLAL ÛNCESİ Toplum hayatında ihtilâller, Toplum yapısında gelişen çatışmaların, sertleşen çelişmelerin ve biriken iç tep&ilerin, bir gün beklenmedik bir ânda, birden infilâkıdır. Eğer bu çatışmalar, çelişmeler ve iç tepkiler, basiretli bir iktidar tarafından toplum yaranna düzenlenmez, istikâmetlendirilmezse, ihtilâl behemahal olur.. dığı zaman ilk meyvesıni verir gıbı oldu. Adnan Menderes'üı, karşısındakıleri Ehli Salıb'e benzetmesı de ayni tarıhte ve Lüleburgaz nutktmda olmuştu «Onlann Gtiçbirlifci adı altında giriştikleri faaliyetin makssdı şudur: Bir Ehli Sallb Cephesi ile karşıraııa dlkUecekler. Daha simdiden »eçim varmı? gıbi vakamıza sanlacaklar. Bu hareketler, bizim işlerimiri eoçleştirmek, milletimizin ihtiyaçlsnnı sekteye uğratmak, vatanın refah ve saadetini geciktirmek demektir..» (1) Menderes'ın Halk Partısıni bir Ehlı Salib'e, bir dın düşmanlan, kâfırler sürüsüne benzeten bu sozleri, herhalde bir dıl sUrç mesiydı Gerçı şımdi de Halk Partisi kâfirdir! nâraları, hem de kımse mahkum olmadan, bazı muftulerle mollalann dılinde Anadoluyu çınlatır, durur. Ama bu, nıhayet sokağa ve cehalete bac vermektır ve elbette kı, ıç tepkılerinı vapacak, zararlı meyvelerını verecektır Ama bu soz, bır Başvekıhn ağzmdan ve bır halk topluluğuna karşı soylenır ve sonra da radyolardan tekrarlanır durursa, durum hakıkaten onem peyda eder. ıecikte, dinln siysset* Slet edlllşıne değuıdı «Dinin, siyasete en yaldızlı şekılde âlet edilmesi juzunden memleketin iki defa battığinı gormus olan benim gıbi bir adamın, dın istismarcüannın u r » n karşısında du^duğu brvecanlı has sasiyeti, vatandaslarımın anlamasını isterim. Bu hakkımdır » Hülasa Güneyde, Kuzeyde :ki adam, >ani Menderes ve tnonü, başka dıller konuşarak, çarklan başka turlü dondurerek devırlenne devam edıyorlardı Merkezde neleruı olduğu, gecelenn bagnnda hangi çarklann donduğü ıse, elbette kı meçhuldu \ma şunlar daha sonra anlasılacaktır kı, 27 Mayıs Ihtılalmm en yoğun hazırlıklan o gunlere rastlar. Ve bu karşılıklı nutuklann soylendığı giınlerden dortbuçuk ay sonra bır sabah memleket gozlenni hayata açarken, bambaş ka bır haberle uyanacaktır Hulâsa o gunlerde bu gezıler, karşılıklı soz düellolan, bır seçim mücadelesi havasında cere yan edıyordu tnonü, 16 ocak 1960 da Üniversıte oğrencilenne şoyle hitab etU «tnkılâplaru hiçbiri ?iir defildir. Herbiri, memleketin, büvuk bir mıllet olarak yasamasını sağlaracak esaah unsurUrdır. Inkılâplar bir butundur. Bir ucundan bertarat etmek mümkun değildir» Meselâ 17 ocak 1960 da ve Menderes'ın Radyo'da yayınlanan bır demecıne verdıği cevapta Inonıi, gene dın unsuru, şunu or taya koydu «Samimijetle dindar olan vatandaş kütlelerinin duvgularını, en kuçük sijası hessplan uğrunda istısmar etmek çayretı, iktidardan dusme korkusuyla girişilen mezbuhaoe bir teşebbustur. sonları ile 1960 ın ilk aylan, İhtilâl öncesi devresidir. Ve öyle görünur ki, ihtilâl mukadderdir. Bun dan kurtuluşun tek çaresi vardır: Seçimin yenilenmesi, yahut hiç değilse hükumetin değişmesi! Bilinwı şudur ki, Adnan Menderes 1959 sonlannda ve İstanbul'da, seçimlerin 1960 bahannda yapılması için karara gelmiştir. Hattâ bunu D.P. İstanbul tl Başkanı ve Istanbul Valisi Kemal Aygün vasıtasiyle gazetecilere de duyurmuştur. Amı gene bilinen şudur kı, Celil Bayar bu karan doğru bulmamıs ve seçimlerin 1960 tonuna ve normal devre sonuna bırakılması karannı sağlayabılmistır. Bu olayda, Menderes n erken seçım karannı Istanbul'da kendl teşebbüsü ile alabılnvsı ve bundan Bayar'ı daha once ha berli kılmaması, bu olayı bılenler için hâlâ izah edilemeyen bir problemdir. Ama ve ahvalı bılenler gene şuna kanidirler kı, bılhassa son zamanlarda Menderes, Bayar'm hâkım tesınnden çıkmak için belirli çabalar sarîetmiştır Bu arada Bayar'm eğer gerekirse, ama gerekli gbrduğü zamanda Menderes'i Basvekıllıkten almayı düşündügu, hatta onun yenne bir aday tasarladığı da soylenir. Bu söylentilere göre Bayar'ın düşunduğü aday, Namık Gedık'tı Menderes'ln daha once değındiğımiz tzmır Nutku, avnı za marıda bir Vatan Cephesı Seferberliğıni de harekete getırecek mahıyette idi. Muhalefet partılerinin buna karşı tepkılerı, bir Güç Birliği çabasj oldu Bu slo gan 1957 seçımlerınden once de ortaya stılmış. anıa bır sonuç vermemişti. Inönü, 9 ekım 1959 beyanatmda Hürrıyet Partısırun C.H P. ye katılmasıru istedı Hareket 24 kasım 1959 da Hürrivet Partisi kongresınde, bu par tinln C H P ye iltıhak karan al Menderes'in erken seçım karannı Bavar doğru bulmamış, seçimlerın 1960 sonuna bırakılması kararınt saKİajabLlmişti. Iktıdardan duşme korkusu ıle basvuracagı hiçbır tertıp, kendisinı mukadder akıbetinden kurtaramayacaktır...» lşte ojle goruluyor kı, o gun lerde de dava, gene bugunsu davaydı Ve Turkıyede çağdaş sıyasetuı, sıjaset dışı kalması gereken hısler ve akımlarla beslen mesı çabası bugun gıbı o gun lerde de sıyasetçıyi, tahrık edebılmıştır (1) EhU Salıb, yabut «Haçlılara» tâbiri, XI • XII vuzvıllarda, Avrupadan kalkıp \nadolu ve Ortadoğudaki Musluman devletler üzerine çullanan hnsti«an ordulanna verılen ısımdır. Baslıca 12 Haçlılar seferı oldu. Bu sc ferlere, bühaisa \nadolu 'selçuklulan ile Gune\de Ejjubiler, yıgıtçe karşı kovdular. arın: İhtilâl kompleksi Bajar'ın Menderes'i Başvekıllıkten abnayı 4uşunduğu ve >erıne tasarladığı adavın Namık Gedik olduğu sovlenir nın huzuruna kadar çıkıp vaziyetı canlandırdığı zaman, ondan sert tepkıler gormuştü Sonra da tevkıf edılmış, mahkemeye verılmıştı Iktıdarı tutan basın da ıtıbarını kaybedıyordu. D P taraflısı bır A P. lı yazarın \erdığı rakamlara gore, o devrede D P yı tutan gazeteler tırajvmn 70 000 sevıyesıne düşmesıne karşılık (Zafer ve Son Havadıs) C H P. yı savunan gazete ve dergılerın tırajı 1 500 000 e yukselmıştı Radyonun taraflı yayınian ve hele Vatan Cephesi jlânlan ıse, bılhassa sehır halkı üzerınde galıba menfi tesırler yaratıyordu Ikı tarafın lıderleri ise, arUk kıvasıja çarpışma ıçındejdıler Meselâ yalnız ocak 1960 içınde, hem de yalnız 8 ocakla 21 ocak 1960 arasında ıkı lıder, 6 dela bırbırlerine karşı çıkış yaptılar. Bu çıkışlar gıttıkçe sertleşıyordu. Bu arada Inonu, onemli konuşmalanndan bınni Bursa da yaptı O Bursa'ya gıderken Men deres, Güneyde geziyordu Adanada konuştu Menderes'in bu gezısı sırasında Saıt Nursı'nın de ayrıca gezılere çıkışı, Doğu ıllenne, Menderes'ı ve arkadaşlarını destekleyen mektuplar gonderişı, Inonu'yü bıraz sınırlendirdı Ona Saıdi Nursı'nıri, o zaman «Bedıü zaman Saıdı Kurdı» ismı ıle, başmda külah, belınde sılah mevdanlarda dolaş tığı 31 mart isyanı sahnelerını hatırlattı. O 31 mart olayları kı, o zaman Ismet Inonu, Yüzbaşı tsmet bey olarak Rumelıden bu isyanlan bastırmak ıçın gelen Hareket Ordusunun ıçındevdı Bu sebeple daha Bursa ya hare ket ederken gazetecılere, Saıdi Ivursı hareketlerı hakkında bır şeyler soyledı • «Başvckilin Adana sevahatindeki bevanatı, seçim havası içindedir. Bediuzaman da, tam bu gunlerde faalıjette. Kıs» bevanlarda Halk Partisine çatmakta. Bediüzamamn Şark vılâvetlenne gonderdiği mektuplarda, Basbakanı ve rejim babsinde fsal olan iki arkadasım destekiediği vazılmıştır. Seçim kampamasına, ayni zamanda, a\nı istikamette baflayanlann aralarındaki irtibatı açıklamak, ılgüilere, >ani bu bahiste Başbakana duşer.» Eskı Başbakan Adnan Menderes'ın, müteassıp bır dındar olmadğıı kutsal bır ıç ınanca konusu olan dın'ın, bırtakım dınsızlerın veya dın sımsarlannın elınde sıyasete kanştırılmasının zararlarını gormuş bır neslın çocuğu olduğu malumdur \ma tanhımızın her devrınde olduğu gıbı, onun ıktıdarında da, bu sımsarların tureyebıldığı, teneffus ve soz ımkanlarını buldukları da bır gerçektır Işte bu sebepledır kı Inonu. ayni seyahatmde ve 1 ocak 1960 da Bi 123456789 ••M •M ^ ^ 1 111 İ U J Hesaplaşma erken başladı! Hülâsa, 1960 yılına ıkı parti de bır hesaplaşma yılı olarak gmyordu Menderes'ın halk uzerınde prestıjı, yanı her gıttığı yerde muazzam Mtk ktttlelerının harekete gehşı, dahr^te güçlenmış gorunujordu Fakat basını, üniversiteyi, şahsiyetli aydın kutlelennı, yuksek memurlar kadrosunu ve halk içınde ou kavgalı gıdışatı iyı gormeyen sagduyulu msanlar tabakası ile bır kısım ordu mensuplarını kay betmıştı Gerçı Orduda ne olduğu pek bellı değıldı. Fakat daha sonra neşrolunan hatıralardan anlıyoruz kı, bılhassa aydın kurmaylar arasında htikumetin ıtiban sarsılmıştı Ordunun bazı dertleri, şıkayetlerı vardı Hattâ bunları iyı nıyetle yuksek makamlara aksettırmek ısteyen bır general, yaru o zaman Erzurumda vazıfelı olan General Sıtkı Ulay, bır sıra teşebbıisler sonunda ruhayet Cumhurbaşkanı İSTANBUL 06 25 06 30 07 00 07 05 07 30 07 45 07 50 08 00 08 15 08 45 09 00 09 15 09^5 09 40 10 00 10 05 10 20 10 40 1100 11 45 12 00 12 05 12 15 12 30 13 00 13 İS 13 30 15 00 15 05 15 50 16 00 16 20 16 45 17 00 17 05 17 20 17 50 19 00 19 35 1° 45 20 00 20 30 21 00 21 10 21 40 22 00 22 45 23 00 23 3î Acılıs orozram Gunavdın I Ko%e habfrler Guna\dın II Haberler v e Ha\» durumu istanbul da Bueun Ilanlar ve Hafıf murik Hafıf Batı muııti Bersber jarkılar Plvano Soloları Turkuler eecıdı Sos\al Ha\»tta kadın f Tuncelıden sarkıl»» Kv teın A , f | r 7 Tf , ( ı Aıa Haberler Hafıf Batı müzl» M Bırtan dan larkılar Arkası varın ı Sabah konserı H Ovlum dan turkuler Ara Haberler ılânlar Bu hafta Dınleveceklerınlz V Doeu \e Arkadasları Beraber ve Solo Sarkılar Haberler ve Resmi Gazetede E Altan dan sarkılar Reklam orosranıları Ara haberler Mac naklı , O\un Havalan Dans muzıcı Sark'lar eecıdl Hafıf Batı muzıSİ Ara haberler S Denızcı Orkestr»M > urdun Sesı Reklâm Droeramları Haberler ve Hava durumu Saz Eaerlerı KıtaDİar Arasında Ezeılerımızın eetırdıiı Lıseler Araaı Bılel Yarısması 24 Saaün Olavları. ılanlar Sol'stler eecıdı Cumartesı Aksamı Reklâm Droeramlan Haberler Caz muzıgı Ozetler Poeram Karıanıs IST4NBUL IL R4D10SU 11 55 Acıhs \e Droeram 12 00 Dibkoteeımızdfn 12 30 Karısık Sololar 13 00 Jacauelıne Francoi» sovlu\or 13 30 Lıed Saatı 14 00 Ganev Amerıka dan muzık 14 30 Koncerto Saatı 15 00 Gencler ıcm 15 30 Cdz nıuzıal 16 00 Cumartesı korweri 17 10 Kuçük konser 18 00 Genclere muzık İS 30 Senfonık muzık 19 00 Swıngle Sıneers Toolulufrı 19 30 Aksam konserı 20 15 Genclenn sevdıklerl 21 00 Fıkralar ve muzık 22 00 Gece konaeri 22 30 Bu hafta Neler dınleyecek j slnız 22 45 Pıvano Soloları 2100 Hafif sarkılar 23 30 Hafıf Batı muzieı 0100 Proeram ve kaDanıs ^ ^ • ^ ««• 1 flfrr ın u ...1 1.LM • in sozlu bır çekım 9 Erkeklerde sela namaz oruç gıbı), vak'a ve de kızlarda da konulabılen bır hâdıse 5 Bır hayvan, bır emır, ad, beklenmedik zamanda başa bır takı 6 Harcama yoluyla el gelen acıklı olayın dortte ıkısı den çıkarılan pa 1 2 3 4 5 6 7 8 9 ralar (çoğul) 7 YUK.1FIDAN AŞ4ĞIYA1 Bır hâdıseden zarar gor Hınd Avrupa muş kışılere zıyanlannı gıdermek ırkı mensubu, ıçın verılen (eskı usul çogul) 2 Avrupada bır aHerhangı bır ış veya hareketi belkar su 8 Bilı bır esasa gore duzene kojaı rıyıe dost va 3 Tersı Ankarada bır aralı'c ahbap olarak p Valılık etmiş olan bır paşanın a9 Eskıden srdıdır, nota 4 Çevrılınce Muv lerın bellernlumanların oncelıkle yapmalan ae taşıdıkları gereken ıbadetın vasfı belırır (nıs meç SOLDAN S\6\: 1 Osmanlı devletınm modernleştırılmesı ıçın ilk yapılan rsform teşebbusu tanhımızde bu Sdla^nıUr 2 Bırıru. ,bast#n çı kartrp kotu jola suruklıyerek. 3 Vaktıjle Anıbal ordulanyle Koma ordulan arasında geçmış kanlı bır savaşın cereyan ettığı yerın adı, rıvayete gore Mu?>a Peygamber bu dağın yucelıgıne çıkıp Tanndan «On emır» adı altındakı t büdirısını almış ve mılletıne > ayrmştır. 4 Tersı «ıslahat» karşılığı kullamlan uluslaıarası bır sozdlir, sahıp 5 Bır edat, Fransa ulkesının tarıhteki eskı adı 6 «Kuzey Atlantık Paktı Teşkılâtı» nın kısaltılmı? sembolu, bır erkek adı 7 Yılıa kısırnlarından, tersı Avrupa ile Asya arasındakı sıradağlardan ve akar sulardan bırının ısmıdır. 8 «Saçlannı duzeltecek aracı bvıl maya çaba harcar» anlamına Ut BULMACAN.'N ijhKLl NASIL HALLEDrLECEK \ukandaki rıkamlı bulmacada :* dece 4 tane anahtaı (ipucu) ve 8 tane sonuç vordır Boş kalan ı2 karerıin lcine 1 den 9 a kadar birer rakam koyarak ve topBınu vaktinizi alır ama, boş \aktinizi noşça geçirmış olursunuz lama, çarpma, çıkartnıa, oolnıe isaretlerine dıkkat ed^rek soldao ıağa ve yukarıdan aşağıya bulmacada gostenlcr sonuçlan bulunuı Disi Botıd MOLESTY BlAISE PE.ULITDE AAO C£STY IN SIPOS.TİN> DÜNDEN BUGÜNE 21 Semıh Arda ıvıce sınırlendı : Atın şu sakızı ağzmızdan .. Sakız değıl. çıklet Av.ni şe> Genç kız ujsal u\sal : Pekı, dedı Ç kletı mendılının bır kose^ıne sarıp cebıne kojrfj Çocukken bır matma7elım vardı Fransız, ttalvjn, daha bılmem ne karışımı Bevoglulu tatlı su Frenkı, ışte' «Kıbar bır kuçuk hanım gevış getırır gıbı çığnenmez» derdı eumden alırdı çıkletlermı Bır gun baktım, «kıbar bır kuçuk hanım îunu yapmaz bunu v apmaz » dıve her ı«tedığım onlenıjor Sonunda «Ben kıbar bır kuçuk hanım değıhra» dedım, çıktım ışın ıçınden Oh, rahat' .. Arka yoldan dolanarak gene a;falta çıktılar Saat sekızı geçmıstı Ikı taraflı vıllâlar, apartmaniar ışıklanmıs Gokte venı bır ay Gece sıcak, ruzgârsızdı. Bahçelerde, balkonlarda, sofralar kurulmus Erkek • Geç kaldık rTedt benım için mesele yok. Ama MZI j'emeğe beklerler Ötekı elıvle behrsız bır hareket yaptı : Oooh1 Erenkoyurden gerı donriuler Yanlarından bısıklethler geçnor Ortsda bır oiomobıl seh Şımdı susuyordu Melda Dalgın dalgın juruyor Bırden durdu • E\e gıtmıyelım Ke yapahm peki? Benı bır sınemaya goturun. Gozlerıyle yalvanyordu S«mıh varacağı karan kestıremedi Bu isteğe uvmak gelıyordu ıçınden Butun gece oturup çalışacağına, bır kızla beraber dışarıd» hlım seyretmek değısıkhk olacaktı Gelmeyınce, evd"e annenız meraklanmaz 011' dedı Aılemı vakından tanısavdınız, benimle ne kadar ılgılendıklenm oğrenırdmız Gelmışım, gelmemısım kımse farkında bıle değıldır Yalancı bır tafravla basını kaldırdı : Tam ozgurum ben' Oj^a Sankı bır ozlem sezılıvordu sesinde : Ovsa çocukluğumda ıkı dakıka gecıksem, delı o urdu matmazelım Pencerelerde beklerdı, sokaklara fırlar, ararch Dusuicelı du^uncelı ekledı • Matmazelım vanımda daha uzun kaUavdı. haska turlu vetısırriım bımfl kınrien apayn bır ınsnr nhırdıım hıiE'in Benı korurdu ol Semıh gulumsedı : ken : RÎKKi KÖKNİ Korunmava mı ıhtıjacınız var' Artık jok elbette Ama kuçuk vaşlarday ANKARA 0$ 25 06 30 07 00 07 05 07 30 07 45 08 00 08 10 08 40 09 00 09 35 09 55 10 00 10 20 10 35 11 05 11 25 11 55 12 00 12 15 12 30 13 00 13 15 1315 14 00 14 15 1515 15 20 15 35 15 55 16 10 16 55 17 00 17 50 19 00 19 35 19 55 2015 20 35 21 00 21 10 21 40 22 10 22 30 22 45 2100 2f 10 9? î"> Acılıs Droaram Gunavdın I Kove haberler Gut avdın II Haberler ve Hıva durumu Sabah mıizieı \nkara da Bueün Sabah sarkıları M Tıırune'den türküler Ev ıcın Arkası Yarın \ra Haberler ilanlar M ÜSurlu dan »arkılar N Tufekcı den turkuler Cesith muzlk T Ozek v e G. loek'den »arkılar Konser Saatl Ara Haberler ılanlar N Cubukoelu'dan turkuler Kıbrıs Saatı V Gursel v e K Tanrıkufdan sarkılar Haberler v e Re*ml G u e t e d c Hafıf müzik Kadınlar T Sarkılar H Sozen'den turkuler Reklâm Droeramlan Ara Haberler ilânlar Cesıtlı muzık S Suer'den sarkılar H Ovlum'dan turkuler Dınlevıcı ıstekleri Ara Haberler. İlânlar Cocuk Saatl Reklâm Droaramları Haberler ve Hava dummu M Gecevatmazdan turkuler Genclık Saatı Z Taskent ten sarkılar Kadınlar T turkuler 24 Saatın Olavları ilânlar Ce=ıtl! mu7ik Turk M Ozel oroaramı Italvadan muzık T ırkııler v e Ovun Havalan Haberler Caz muzıSi Yenı olâklsr O7et'er Pro<»ram Kapanıs Tiffany Jones TIFFANY JONES Kose ıçındekı mezecıde, lkışer tost, bırer kadeh bıravla kannlarını doyurdular Sonra, ılerıdekı açık hava sınemasına erkence gıderek, sıralardan bırıncfe tahta ıskemlelere oturdular Fılmm baslamasım beklerken, Melda sordu • Hoşlanmadınız, değıl mı, benimle bura.,a geldığınızden'' Erkek • Ha\ır, tam ter^ıne, memnunum dedı, euzel bır gece geçıreceğım, savenızde Hep tek haşıma kalıvorum Sızın qıbı «ık sık mısafırlerım, benı almava gelen eğlencelı arkadaşlanm >ok, benım Yalnızım çok Genç kız acı acı guldu • Ben sızden de valnızım acınacak derecede' Kalabalık ortasında valnız olmak tek başına kalmaktan n e kadar daha korkunçtur bıl«enız' Genç gruplar aıleler, akın akın sınemava gelnorlardı Yanları, onlerı, arkaları, yavaş javaş butun rfoldu Sonra zıl çaldı Elektrıkler sondu Eskı bır fılımdı sevrettıklerı Romantık bır aşk hıkâvesı Isıklar vandığı zaman Semıh baktı Melda' nın yuzu hevecanla gerılmıs. go'lerı pırıl pırıldı jaslardan «Ne anla^ılmaz kız » dıye duşundu XVII A\ ışığı pırıltıh bır tul ?ıbı burumus butun bahçevı Karsıda denız ışıl ışıl adalar Hafıf bır ruzgâr esıyor, balkondakılerı ok'juvordu tatlı tath Profesor ömer Rustü bey1 bır sıgara jaktı Yuklu bır gun geçırmısti Hastanede bır dakıka boş durmamıştı. Arkasından muavenehane. Akşamın geç saatmde acele bır konsultasyon; uzucu olajlar Üstelık Doktor Zekâjıyle o sınır bozucu tartısma . Hepsını unutmak istıyordu. Koltuğuna yaslandı : Ne guzel gece Karısı, derın bır nefes alarak • Çok guzel, dıye karşıhk verdı Çocukları su^uyorlardı Doktor özer, agzında pıposu, uzaklara bakıyor Ayla, basını balkonun korkuluğuna dayamıst! Mehtabın buvusu genç kadında bambaska etkıler vapıjor yureğıni sonsuz bır ozlemle dolduruyordu Neyı? Kımı ozluyor' Kocasını mı' Ahşkındı ondan avrı kalmaga Koca«ı, ışlen ıçın sık sık volculuklar \apardı çalıştıgı buyuk vapı şırlçetının vurdun çe<;ıtlı boleelerındekl santıvelerıni rtenrtlempge eırier n sun Sam«unda, bır hafta MsİRt\!)da ^ler^ındp tzmırde derken kımı vakıt bır a>, ıkı ay gezer, donmezdı (Arkası var)