Katalog

5AHİFE DÖRT 12 Arahk 1968 CIBIHURIYET flO'Yfl üTüN ATPDA DÜNYA HNLflR bilmiyor, bize soruyor? der gibilerde!.. Sonra, beklediğinu, cevap bekledi ğvmi görünce, kız konuşmaya başladj: Sun Yat Sen'den Mao Çe Tung'a... fıvl ÂLISIYORDU Kızıl Çin'deki olaylar bir ruh ihtilâlidir Y rind* yatmıstı Mao aylarca.. Orada Çin devriminin hem felsefesini: hem de smyal ve askeri plinlamasını ha erler fri nalta taşlanyta öriUzırlamıştı... müştü... Odanm karşı köşeainBayan Hsiao Tsu Yu'nun Müdire de bşstt tahta bir diras dunısi olduğu Eastitüdeydi bu tarihi kö yordu Üıerinde inee yiin battaniçe... Bir mücevher gibi değerlendiri ye, inee bir çaifaf ve ot yastıklar liyor ve korunuyordu Mao Çe Tunvardı.. Bir hayli kalra dokunmuş gun bütün eşyaları... beyaz cibinllk, divanın köşelerinOnları seyrederken yanıraıza zideki bambu kamışlanndan aşağıya yaretçi bir öğrenci grupu geldi.. sarkıyordu hafifçe... Ayak ucunda 1314 yaslannda 3040 kadar kız ereski bir sandık dnruyordn.. Dantel kek çocuk.. Boyunlarında bez okul gibi işlenmi? pencerenfaı demirleçantaları asılı, küçük avuçları ararinden güneşin kml ıjıklan firismda kızıl kitaplanyla her şeyi öğ yordu Içeriye... renmeye. anlamaya çalıgıyorlar.. Odanm diğer köşesinde kuru bir Örgülü siyah saçları beli hizasına yemek masası, iki if&cmle ve bir yaklaşan tath yüzlü bir kıza dayade oturacak sıra vardı. Üç beş tane natnadım sordum... tabak. bufemsi bir dolabın üzerine Mao Çe Tung kimdir, bana söy yerleîtirilmişti.. ler misiniz? Her gün binlerce insanın önünTercümanım derhal anlattı ona den saygı dolu bakıslarla geçtiği, ne öğrenmek istediğimi: koridordan bir ipek kordonla ayrıÇocuk önce jasırdı... arkadaşları lan bu oda; Mao Çe Tung'un yıUarda aynı şaşkmlık içmde bana bakca önce, Çin devrimini düşündüğü raaya başladılar. Bu ne biçim inyerdi.. İ?te, o sert tahta divanın üze san! Mao Çe Tung'un kim olduğunu > Çe Tıınr'nn gençliğinde yattıgı yatak ve eşyaUn.. Tahta bir ın, battaniyr.. ot ysstık ve eibinlik. Ogreneiler her gün siyaret 'oriar azaklardan gelip .. DİÇİ Bond IODESTY LAISE Garth Tiffany FANY JÛNES 6o V/İVOPSÜM Ö/LCVSH . C l l l C O Q O ğ l U İ )kon»veresim:AYHANBAŞOĞLUj BIIDIN KOPRUSU Mao Çe Tung dedU Çin mille tinin kurtarıcısıdır.. Bizim en büyük liderimiz.. en bttyük öğretmeniraiz en büjiik koruyucumuzdur.. Mao Çe Tung'un fikirleri ebediyen batmayacak güne$tir.ü Bu sözler çok gerılere Mao'dan önceki günlere götürdü beni... Asır larca bütün dünyaya yukardan bakan haşmetlu Çin İmparatorlarının ülkesi neydi? ne olmuştu? Evet nasıl gelmişti bu güne? düşünmemek mümkün değil!.. Zaten, sokaklarda gördüğümüz nümayişler, sabah karanhğı başlayan şarkılar, beraberce Mao Çe Tung'un kızıl kitabını okumalar ve duyulan tek ses. tek nefesin sebebi o binlerce yıllık tarihin içine gö mülmüş yatmıyor mu? şte, Çindeki hareketin önÖyleyse kaldıralun toprağı üzerin cülüğunü yapan Dr. Sun den, kaldıralun ve eski bir medeni Yat Sen bu sıralarda milyetin başını. sonunu beraberce gözyonlarca insanın ümitle sarıldıden geçirelim!.. ğı bir köy çocuğu idi... VatanUmanm ki. kanaatleri biribirinin sever doktor, 1895 yılında Hong kutbunda yatan, en zıt görüşlüler Kong'da bir ayaklanmayii yöbile orada birleşeceklerdir!.. netmiş. başarı kazanamayınca kaçmak zorunda kalmıştı... Uzun süre Ingilterede, Ame • rikada ve Japonyada yaşayan Dr. Sun. siyasal ve sosyal doktrili ufaklı dünya devletlerinin tnninı dışarıda bulunduğu s ı sömürmek için başına üşüştükleri rada olgunlaştırmış, Montesqıısırada Çinin artık kıpırdayacak hali kalmamıştı.. Ama yine de köy leu'yu. Bakounine'i, ve Marksı okumuştu. Sonunda vardığı kalerde kanlı isyanların, ardı arası ke Asker, işçi, ögrenci ve köylii elele.. Mao Çe Tung böyle istiyor.. rar şuydu: Çinde, demokrasi ve silmiyor; büyük şehirlerde cemiÜniversiteye giren üç kuvvet. Kızıl Muhafızlarla beraber çalışıyor.. Cumhuriyet içinde mutlaka sosyetler kuruluyor, aydınlar bu acı Yılmaz Çetiner onların temsilcileriyle beraber.. yalizm uygulanmalıdır... Top • duruma bir çare bulmaya çalışıyor rak köylüye eşit şekilde dağıtıllardı.. duygusu olur mu? Yahut. tahta veya bir kaç şehirde, eyalette malı, İcurulacak olan «Aydınlar Doğuda Çin, Batıda Osmanlı Iminsana duygu verır mı? Demek, hâkımiyet kuran çeteler bile paratorluğu... Birinden ümitleri sö hükumeti» hürriyet nizamı içinbazen mümkün boylesini bulabil vardı... de ülkeyi yönetmelidir... Yani; nünce. diğerinin üzerine yüklenimek, duygulusunu!.. 1914 yılına kadar sürdü Cumbir «Burjuva» devrimi yapılmayorlardı.. İşte o aralarda da nefes Bakınız, bir tarihin üzerinden huriyet... Başkan General Yuan lıdır!.. alma fırsatınt buluyordu iki ülke.. toprağı kaldırdık az önce... Şe Kai anayasayı yürürlükten 1894 yılında Kore'nin işgali yüSun Yat Sen, Japonyada ıken, Dr. Sun Yat Sen Burjuva devkaldırıp, Parlâmentoyu dağıttı.. zünden Çin. Japonyaya savaş actı(1905) orada okuyan Çinli ögrimini yaptığı sırada Mao Çe Ve kendisini Imparator ilân etti ğı zaman Mao Çe Tung bir yaşınrencilerle «Kutsal Liğ> adlı bir Tung onu dıkkatle ızlesen ateşsonunda... daydı... ihtilâlcı grup kurmuştu ki, bu li genç bir ihtılâlcıydi. . Hunan Fakat iki yıl geçmeden «GeneKıyasıya dövüşmeden sonra; Batı sonradan liderliğini yaptığı Kubaşkentı ÇaugaVla rallenn isyanı» hareketıyle o da eyaletinin metodlannı benimseyen Japon oromintang Partisinm çekirdeğıni öğretmen okuluna gidiyordu he devrıldi, sonra ölduruldü .. Ve duları, sadece Koreyi değil. bu de teşkıl ediyordu.. nüz... tekrar Cumhurıyet yönetımı ku fa Güney Mançuryayı. Formozayı Ve nihayet 1912 yılında da Dr. ruldu Çın'de... Çin'in, Çin milletının halıni ve daha birçok büyük şehirleri de Sun, ile Kuomintang'ın yönettiği ise gördük beraberce... «Yabancı Ama herşeye rağmen ülkede çal işgal etti.. Ağır bir yenilgiye uğraayaklanmalar Mançu aılesinin şeytanlar» ın zincıre vurarak kantı devam ediyordu... Huzur dı Çinliler... Amerikanın aracılığıy asırlardır süren hâkımiyetıne ve istikrar gelememişti bir tur sömürdüğü ve üstelik zorla afla yapılan barış antlaşmasına göre; son verdi... Çinde Cumhuriyet yon içirdiği bir millet... Yılîar lü .. Kore'nin bağunsızlığı kabul ediliilân edildi... yılı orduları yenilgiye uğramış, yor, Çin bu topraklarla her türlü 1912 Burjuva devriminin liBu mücadeleler sırasında ikti iliskisini kesiyordu.. Formoza, Pesderi Sun Yat Sen ilk Cumhurdarı ele geçiren Sun Yat Sen, yıllar yılı istilâ görmüş, pay edil mis, edilmiş yine de tükenmecadores adalanyla, Liaotung yarım başkanı seçildi ülkeye... Fakat 1924 yılmdan itibaren yeni Rusadası Japonlara terkediliyor. ayrıbir süre sonra yerini Yuan Şe ya'ya yüzünü çevirmis ve ora mi<; bir ülke... ca. 8 yılda ödenmek üzere 750 milKai'ye bırakarak, ParlâmentoDemek; milyonlarca Çinli, asır dan yardım almaya baslamıştı. yon frank savaş tazminatı veriliyorda çoğunluğu saglayıp Kuominlardır bir ruhî teslimiyet içinde Devrımcı lıder bir yıl sonra olür du... tang'ın başkanı ve Başbakan olvüzmekteydi . Ezilmenin. mıite ken. yine «Batı'cı» idi ama; ardu... madiven ezilmenin «Asağılık Bundan sonraki yıllar ise; Asyatık onlardan' ümidini yitirmıs ve duvçusu» daha da verin dibine da Avnıpa devletlerinin, Rusya ve «Sovyet Rusya ile iyi çeçinilme sokuvordu onları .. Japonyanın nüfus mücadeleleri baş sini. Çin köylüsünü kurtarmak. l it fc ladı... Çinin tamamen parçalanmakazaıunak " Wfff''^ J^/ormuO halde şimdi anlıyorum .. bfl v a s l sını menfaatlerihe aykın gören, Bun mutlaka ffİİf^f^. " tün bn çürültülerin bağırmalayüreklı bir ınsandı Dr. emperyalist devletlerln koskooa ölyet etmışti... "^^^^ Sun.. Amerikanın ve Avrupa rın, sarkıların sebebini!.. keyi bölüşmeleri.. ve nihayet orada lıların kendısini tutacağını, Bu, sadece siyasî bir ihtilâl tâkip ettikleri sömürme politikası, toprak ağalarını kaldırıp, ıkdeüril; bir ruh ihtilâlidir... Asahalkı yabancılara karşı büsbütün tidarını bu sayede kuvvetlendigıhk duvgusunu yenmenin mü düşman hale getirdi... miUiyetçilik ao Çe Tung'un şimdi şu receğini, batılı hür bir Çin yacadelesidir!.. duygularmı uyandırdı... ratacağını umuyordu .. bomboş görünen, ama aslınY ARI N: da 700 milyonluk bir milleBaşında bulunduğu devletin tin mutluluğu, kederi ve her ordusu yoktu doğru dürüst... «Kozası irinde hapseşeyi ile dolu odası önünde ne Toprak ağalan eşkiyalara karşı inde ünlü €Boxer> isyanı baçlasilâhlandırdıkları çeteleri besiıkadar da uzun kaldım?.. Nlçın dilen ipckböceği» dı böylece... Aydmlar, Batı meyor; köylüler ayaklandığı zaman bu kadar düşündürdü benı o todlarını benimsemedikçe Avda bunları kullanıyorlardı... Bir birkac tahta parçası? Tahtanın rupanın sömürmesinden yakalarını kurtaramıyacaklarmı anlamıs, 1898 yılmdan itibaren bazı reformlara girişilmesini tmparatora kabul ettirmi}lerdi... Fakat bu hareket ancak «yüz gün» devam edebildi.. Mu hafazakâr kuvvetler ve saray çevrelerinin tesiriyle Imparator tahttan indirildi. yenilik taraftan. Batıhlaşmanm öncüsü aydmlar öldürüldü.. Böylece Çinin «uyanış» hamleya gelelim. B»r arkadaş, bir kardeş kaybedı>oıuz. si kösteklenmiş oldu bir defa daha.. 9 Acıdu. Ve arkasından yabancı düşmanlıBaba Dün kendisine bir iki soru sordum, an Baba Yok hayır, o kadar rahatsız olmanızı ğının değisik bir tepkisi ortaya çık ladım ki matematiği çok kuvvetli amcası. Kararun, istemem. Bunu aynı zarnanda veda ziyareti sayın. tı. •Haklı yumruklar. adlı bir örelektrik mühendisi yapmak! güt 1900 yıluıın haziran ayında Pe Kaymakam Bey Aferin, şimdi daha çok be Allahaısmarladık. Kaymakam Bey CAyağa kalkar, onları geçikinde birçok Avrupalıyı öldürmeye ğendim. Bu memleketin mühendise. bilhassa elektrir.) Peki, ne yapalım, öyle istediniz, öyle olsun. Gü başladı... ki buna tarihte BoKer» rik mühendisine şiddetle ihtiyacı var. Bak biz burale güle, selâmetle kardeşim. (Çocuğun yanağını ma ler, yâni 'yumrukçular'in ayakda hâlâ kör lâmba ışığmda oturuyoruz. Memlekekaslar.1! Güle güle delikanİL lanması denir... tin her tarafı ışıl ışıl olmalı. (İçini çeker) Ah, IstanBaba Oğlum, el öp. Hareket kısa süre içinde bütün bulu. İzmir"i Ankara'yı nasıl aramazsuı birader! Çocuk (El öper.) Allahaısmarladık efendim. Çine yayılmaya başladı... Tehlike Kahveci fGirer.) Buyrun. Kaymakam Bey Gerekirse, sen sonra bana bütün Avrupalıları, hattâ AmeriKaymakam Bey Kaç kere söyledim, önce bauğrarsm. Beklerim! kahları yakmdan ilgilendiriyordu. na değıl, konuklara vereceksin. Hah! Ortak bir askerî kuvvet gondermek Baba Orta şekerli miydi? Baba, kendisi gidince, kendisi yerine çarşıya çı mecburiyetinde kalan yabancı devKahveci Evet beyim. (Dağıtımı yapar, çıkar.) kıp alışveriş edecek oğluna, pazarhğın ne ince bir letler «Boxer leri ezerek ayaklanKaymakam Bey E, bir şey çalmdı kulağısanat olduğunu gösterdl, öğretti o gün. Hiç üşenmayı bastırdılar. ma, hayırhsı olsun diyelim, bizleri bırakıp gidiyormiyordu. «Biz babadan ne gördük odur, sen de biz1901 yılında yaptıkları anlaşma ge muşsunuz, doğru mu? den gördüğünü yapacaksm!» diyordu. Pazaıda küp reğince; 39 yılda odenmek üzere 1 Baba Olmuyor efendım. Şimdi bu çocuk satan birinin yanma, alıcı değilken, gerçek alıcıymilyar 700 milyon Frank tazminat da geldi, hiç olmayacak. Gözümün önünden ayırmış gibi yanaştı: :iiklediler Çin'e... mak istemiyorum, ama aksi gibi kasabada ortaokul Mağlup ülkenin ekonomik gücu Kaça oğlum bu testiler? yok. bu parayı ödemeye elverisli değildi.. Satıcı: Kaymakam Bey Yakında bir tane açacağız. Ama Batının yeni sümürme taktiği Beğim desdi değal onlar, dedi. Baba O zamana kadar? Çinin tazminatı ödemek için AvruBaba: Kaymakam Bey Haklısınız. Yetişme çağma padan borç alması ve sonunda da Ya ne? diye sordu. girmiş bir çocuk her şeyin başında gelmeli. Hakhha çok onlarm nüfusu altına girme Satıcı: suıız. Hep memuruz birader, ne diyeyim.. Yerleşme siydi!. Niteklm iierde cereyan e Küp ... dedi. ye gelmez. Bir telgrarf, bir emir, yarın Tatvan'daden olaylar foyasını ortaya çıkardı. Baba, şaşmış gibi alt dudağını büküp: sın. Güle güle gidin. selâmetle gidin. hepsinin!.. Baba Yalnız.. (Öksürür.) Bir süre. çocukları Yok canım. gözüme çok ufak göründü de, ben aha sonra; Rus Japon testi sandım.. dedi. burada ahkoymak zorundayım. Onlar artık size ema savaşı Çin'e biraz nefes Satıcı: net. aldırdı... Batılılaşma ha Küpün bundan büyüğü olu mu ki? dedi. Kaymakam Bey Elbette, elbette. Hiç gözünüz reketinin yeniden canlanan önO da şaşmış, müşterinin yüzüne bel bel bakıarkada kalmasın. Ufak bir sıkıntıları olur da bana cüleri, Japonlann zaferi karşıyordu. bildirilmezse, kırılır güçenirim vallahi. Bir daha smda Çin'i kalkmdırma ümidiBaba: yüzünüze bakmam. Bizim, dostlara sevgimiz, karne kapüdılar... 1907 yılmdan i Hımm, bak hele. Peki kaça? diye sordu. deşlikten ileridir. tibaren ayaklanmalar tekrar Satıcı: Baba Sağolun, eksik olmaym. Tath sohbetibaşladı.. Zaten bıçak kemige İki buçuğa satıyoz, lâkin sana iki gaymeye olur, nize daldım da unuttum. bir ricam olacaktı. dayanmıştı artık. Açhk, sefalet, dedi. Kaymakam Bey Estağfurullah. uyuşturucu maddelerin tahribaBaba: Baba (Öksürür). Efendim, siz bizim ev satı ülkeyi iyice çökertmlşti... O Çoğ istedin, çok. Sana iki lira verdik mi, evin hibini tanırsınız; keresteci Halil Ağa. zamanlar 14 15 yaşmda oir çoyolunu şaşırırız.. deyip yürüdü. Kaymakam Bey Tanımaz mıyım? cuk olan Mao Çe Tung, diğer Çocuğa döndü baktı: Baba Hemen gideceğim için, yanımda kalsın okuyan yaşıtları gibi Çinin yü Anladın. değil mi? dedim, bu ayın kirasını veremedim. Çocuk gülümseyerek Ka>makam Bey (Değişik, soğuk bir sesle.) Anladım, dedi. Şey, Mahmut Bey kardeşim. eğer, benim yerime siz Oradan, hindi satanlarm yanına vardılar. ödeyin. ben sonra yollarım demekteyseniz.. Baba: Baba «Öksürür.) Hiç olur mu, ne münasebet. Hişt ahbap, kaça bu piliçler? diye danıştı. Yâni, oradan da yollayamazsam, biraz gecikirse, ba Adanv takçıya mal kaptırmadı ya, er geç ödeveceğiz, ço Beğim, sen bu baba hindiye piliç der isen, ben ne cuklan sıkıştırmasm demek istiyorum. Sizden, gördeyim zatına? Galan, koca sığırı göıende malak der düğünüzde, kendisine bunu söylemenizi rica edesin ki. pazarhk kesişecek isen, pazarlık daha başında cektim. dutmaz... dedi. Kaymakam Bey (Yeniden içtenleşir.1 Aziz Baba: kardeşim, sen emret. ondan kolay ne var? Bı. kü Bu herifîn ağzı kalabalık, diye homurdandı. çük bey, bu delikanh gelsin bana. Adam kapıya ge Sen sen ol, böylesiyle işi uzatıp vakit öldürme. Delecek, rahatsız edecek oldu mu, gelsin haber versin bana. Okul inşaatı için kereste almaktayız. bu işe diğin fiyattan verirse verir.'vermezse başkasına bakarsın. bakan taşaron söyledi, tahtaların çoğu çürük ve Asıl alışveriş bakkallarla edildi Eve, süpürgesinbudaklı. işe yaramaz dedi, aveumu.tda demektir den nohutuna. bir yığın şey alındı. Baba, çalımla daBaba Hey Allah razı olsun. içim rahatladı biItyordu dükkânlara. önce, bir hiç yüzünden çocuğu raz. Nezaketinizi kötüye kullanıp. sizi daha fazls haşhyor, sonra. bakkal tartıyı denk getirmeye özendi oyalamayalım. Bize müsaade.. mi, top gibi gürlüyordu: Kaymakam Bev Müsaade sizin. Gideceğiniz günü bilelim de Mahmut Bey, istasyona, uğurlama (Arkası var) (Reklâmcılık; 4947/15260) y >ler aoısı manzarasjinı çare sizük içinde seyrediyor... Ve belkı de kinını biliyordu.. Gorüyorsunuz? Osmanlılarla, Çinlilerin Batılılaşma çabaları hürriyet savaşlan, kapitülâsyon zincirini kırmaya zorlanmaları na sıl da ayni tarıhlere tesadüf ediyor!.. Bizde «Yeni Osmanlılar Cemıyeti», Çinde «Haklı yumruklar» Bizde gericilere karşı direnen reform istiyen «Jön Türkler» onlarda «Boxer> ler... Belki her iki tarafın ısteklerinde değışik yönler olabilir ama, sonuca bakarsanız ayn... Yabancı sömüruden kurtulmak ve özgürlük .. İstibdad ve zulüm yönetüninin yıkılması!.. Bu mücadele için, Türkler cie Pariste, şurada burada ögütlenıp direniyor. Çinliler de... Kâh Avrupadalar, kâh Amerika'da.. I M C D *», >