Katalog

DÖRT 29 Eklm 1965WCUMHUF<rYET > <• kaııııııi*ılt ıı FransM împaratorafl«AnMlinin Kanunî Snltaı? StiUjmiMi dan imdat istemesi. Şarl Ken'in esaretfne tahsnsraül edemeyen I. Fransovmm annesi Kral naibi sıfatiyla Kanunl Sultan Süleyman'dan yardım dilemek lçin Şark milletilerinin yazıları hakkında tetıkik ve tetebbulard» bulunmak bahanesiyle Monpelye Piskoposu P!i»ye'yi lstanbul'» joU»dı. Piskopoa, devrinin en huIÛJkâr nüfuzlu bir adanuydı. Kıralın annesine, oğluna yardım edilmesini rica eden birer mektup yazdınp tücaar kıyafetinde yola çıkîı. Fakat talihi yâvec olmadı. Şarl Ken'in adamlarının, Boin» hududunda, pususu n» düştü, maiyetindeki 12 «rk» dast ile birlikte öldiirüldü. öldürülen Piskaposun yanındaki Kanuniye gönderilen m«k tuplarla büyük bir yâüjut yü7ük, alnndan yarnlımj e?aiı bir keıtıer, som altın bir çift ş««ndanlık, iki kıymetü at, 115.009 frank gasbedüdi. Kanuni Sultan Suleyman'a Fransa Kıralından ve annesinden gönderilen rica mektupları Ue hediyelerin ve elçinin «lim âkibeti, Fransada umumî bir k Yazan: Taha TOROS panva Kıralı Şarl Ken'in üzerine hücuraa geçerek ondan intikamımızı ahnız. Siz ki şanlı Padişablar Padişahısınız, onnn hakkından gelmeye inayet bnyantrsanız, bnndan böyle bendeniz niymet şınasınız olacatımıza şüphe buyrulmasın. Sene 1525 Fransa Kıralının annesi tarafından Kanunî Sultan Süleyınan'a gönderilen mektup; tspanya Kıralı K3rlos, oğlnm Fransuvayı Pavi muharebesinde vakalayarak hapsetti. Bngüne kadar oglumun serbest bırakılmasını, Şarl'ın insaniyetinden bekledim. Imdufumuı in»aniyeti göstermedikten bafka, onn bir takım hakaretlere de nıânız bırakmaktadır. Bu itibarla, cümlcnin tasdik ettiği azâmet ve sânınız sayesinde oğlnmu düşmanımızın zâlim pençesinden kurtarmanız için büyüklük çöstermenizi, bilhassa, zâtı sâhânenizden niyaz ederim. Kanuni Snltan Süleyman'ın Fransa Kıralına cevabı istenen yardım mektubu Türk Franııı münasebetlerlnde özel bir yeri olan çok Snemli iki mektubun fotokopileri.. Bu mektuplar tarihi dostlnjun kurulmasına veaile oldn« Tnkandakl Ilk iki mektup Frants Kıralı I. François'nın, diğer ikisi İse Kanuni Snltan Süleyman'mdır. Mısır'ın ve Mekke'nin ve Medinenin ve Kudüs'ün ve bütün Arabistan'ın ve Yemen'in ve d'ahl nice memleketlerin, kl Ai.lah'm t«erl olarak büyük ecdadımın kahir kuvvetleri ils ietheyledikleri ve Cenabı Hakkın bana dahi müyesser kıimış olduğu »te? • • » çan kıhcımızla zafer kazanarak fetheylediğim nice diyann Sultanı ve Padişahı Sultan Beyazıt Han oğlu Sultan Selim Han oğlu Sultan Süîeyman Han'ım. Sen ki, Fransa'nın Kıralı Trançesko'sun (Fransuva'sın); ve sa,ltanat makamıma dahalet eden bir adamın Jean Frangiyani ile mektup gö'nderip ayrıca bazı çifahS ricalar ulaştınp memleketinizi düşmanın istilâ ettiği ve halen hapiste olduğunu bildirip kurtarılmanız hususunda benim tarafımdan yardım edilmesini isticfa eylemişsin. Her ne kl demi? ve istemi» isen bana intikal ettirilerek arzedilmi? olup bütün hususlar tafsilatı ile malumum oldu. Şimdi söyle ki: Padişahlann tutuklanıp hapsolunması uygun değildir. Gönlünüzü ferah tutun, jçinizden ateşi atın. Zira bizim büyük ecdadımız Allah kabirlerini nur etsin daima düîmanı defetmek ve roemleketler lethetmek için seferden hâli kalmamı?lardır. Biz dahi onların yolunda yürümekte olup, her zaman için memleketler ve girilmesi çıkılması güç sağlam kaleler fetheyleyip gece ve gündüz atımız eeerlenmi? ve kılıcımız kuşanmı?tır. Ulu Tann hayırlar müyesser eyleyip, mukadderat ne ise o olsun. Bâki buraea haberler ve ahvalin ne merkezde olduğunu gönderdiğiniz adamınızdan sorup öğrenebilirsiniz. Durum böylece malumun olsun ve bu hususu böylece bilesiniz. Hicrî 932 yılının Rebiülaher ayv ba?ında yazılmıştır (*). dar gidip ricada bulunmustur. Bu temaslardan sonra I. Fransuva zamanında 1535 senesinde kapitülâsyonlar kabul edilmiştir. Bu kapitülâsyonlarla Fransızlara bahşedilen haklar daha sonra alabildiğine genişletildi. Bunları söy'.ece özetlemek mümkündür : 1 Fransız tacirlerinin Türkive'ye getirecekleri malların gümrük resml 'o5 olarak kabul edildi. 2 10 seneye kadar Türkiye'de ikamet edecek olan Fransızlar bütün vergilerden muaî tutuldu. 3 Türkiye ile anlaşması olroayan bütün yabancı devletlerin gemileri için Fransız bandrası altında çalışmayı öngören imtiyaz kabul edüdi. 4 Fransızların din, mezhep ve âyinlerini serbestçe yapmaları kabul olunchj. 5 Tarallardan her ikisinln ticaret gemilerinin diğerlerinin sulannda serbestçe seyahati kabul edildi. 6 Türkiye'deki Fransız tebalan arasmda ztıhur edecek hukuk ve ticaret dâvalarının kendl konsoloslukları marifetiyle, ceza dâvalarmm ise tercümanlarının huzuru ile Bâbıâiide görülmesi esasa bağlandı. 7 Fransız tebasından brrinin borcunu ödemeden firarı halinde hiçbir Fransızın veya Konsolosun mesul tutulmayacağı anlaşmada sarahaten zikredildi. O â teessür uyandırdı. Türk Paditahına gönderilen mektuplann ikinci nüshan bu kerre Macar beylerinden birinin oğlu olan Comte de Jean Frangiyani vasıtasiyle Kanuniye gönderildl. Kanunî Sultan Süîeyman Sefiri memnunlukl» kmbul etti ve ona değerli hediyeler verdi. Ayrıca esir Fransız Kıralı Fransuvaya tebliğ edilnaek üzere, Allahın izniyle, müşterek düşmanın hakkmdan geleceğine dair vaitte bulundu. Teselll edici sözler söyledi. Kırahn mektubuna da uygun bir cevap yazdı. TürkFransız münasebetlerinde çok önemli olan bu mektuplar, tarih! dostluğun kurulma»ına veaile oldu. Bu kıymetli belgelere Fransız arşivlerinin verdiği ehemmiyet çok btiyüktür. Bu yönden mektuplara kılaca bir göz atmak ve miirnkün olduğu kadar bugünkü dille özetlemek faydalı olaeaktır. Fransa Kıralııtın Cihanın, n ı m s r keşelerinden birçok filke ve «cbirlerin hlklrai ve Fadişabi ve bfitfin n » ı lumlara adalet dsfıtan ftdil In*am olan böyök Svltan ve fknlü Hâkftn l u m t l e r i n e maruzatım budar k i : Maearistan Kıralı I. Ferdlnand'ın fizrrlne hüeora ettifinizde biz dahi bimmet ve inayetinizle taapisten, knrtnUp t* Kanuni'nin cevabı Ben kl, Sultanların Sultanı ve hakikatlerin burhanı ve yeryüzünün taç bahşeden sahibi, Akdenizin, Karadenizin ve Rumelinin ve Anadolunun ve Karaman' ın ve Rumun ve Zülkadriye ve Diyarbekir vilâyetlerinin ve Kürdistanm ve Azerbaycan'm ve Iran'ın ve Şam'ın ve Haleb'in ve YARIN: Barbaros'un sefere çıkışı (*) Kanuni'nin gönderdiği bu mektubun tarihi hakkında, resmi kayıt'.arda birlik yoktur. Rarnbo'nun (talimatı resmiye mectnuafi) Testa (Muahedat mecmua?ı) nın kaydettiği 12 Şubat 1529 tarihi kanaatimizce hatalıdır. Belki de bir tertip hatasıdır. Fransa Hariciye arşivinde bu tarih Şubat 1526 olarak kayıtlıdır ki, doîru^u budur. DÜZELTME: Dünkü yazımızın önsözünde, Tanzımat devri padişahlarından Abdülaziz, Abdülmecid'm (halefi) şeklinde yazılacakken, (oğlu) şeklinde yazılmış tır. Bu iki Padişah, kardeştirler ve Sultan II. Mahmud'un oğullarıdırlar. Sefere çıkış Filhakika, Fransa Kıralı ile annesınin ricasını kabul eden büyük padişah Kanuni, zamanında vaadini yerine getirdi. Sefer hazırhğını tamamlıyarak 250.000 asker ve 300 topla 1526 senesi ağustos ayında Macaristan'a girdi. Muhaç'ta toplanmış olan düjman ordusunu birkaç saat içerisinde perişan etti. Eyliil ayında Macaristan'ın merkezi Budin ?ehrine girdi. Macaristan'ı himayesine alan Kanuni Sultan Süîeyman, muharebede ölen Kıralın yerine Transilvanya voyvodasını kıral seçerek Istanbul'a döndü. Fakat FercTinand'ın Kanuni'nin seçtiği Jaboli'yi rahat bırakmaması üzerine Padişah. Avusturya üzerine bir sefer daha yaptı. 300.000 asker ve 300 topla 1529 Eylülünde Budin'i tekrar zaptederek Viyana üzerine yürüdü. Kış bastırdığından, aldığı ganimetlerle, esirlerle Istanbul'a döndü. Türklerin 1529 yılındaki Viyana üzerine yaptığı sefer, bir taraftan da Fransa'nın se'âmetini sağlamış oldu. Bu sırada, I. Fransuva rakibi CharlesQuint jle nispeten müsait şartlarla barış yapmaya muvaffak oldu. Donanmasıyla Fransızlar» büyük yardımda bulunan BARBAROS HAÎRETTtN FAŞA UÛC1M vfeS.. 60 ÇAVDABLILI SELİM, SARRAÇ ÖKSÜZ tMDAT CENNET KIZ Hırsız Selım'in babasına Boıburun körfezinden, Hisarköylü Sarraç Öksüz îmdat derlerdi. İmdat, beş yaşında anadan ve babadan öksüz kalınca, amcası nalbant Yakub'un evine alındı. Yedi yaşına ge lince amcasma çıraklık ermeye başladı. Kirtıi yol naUanacak eşek ve beygirlerin semerlerini ve eğerlerini, develerin hamuUarmı da onanrdı. Pek seyrek olarak yeni semer ve eğer dikerdi. Çocuğun sarraçhk işlerine eli çok yatkm olduğu için amcasma asıl bu yolda yardım ederdi. Onbeş yaşına varınca bir gün Muğla'ya giden bir yabancımn at eğe ri kann kolanmın onarımı gerekti. O Osmanlı eğerinin arkasında pırıltıh süsler arasmda bir ayna da vardı. O gün hava günlük güneslikti. Işık içindeydi dünya. At sağa sola oynaşırken, eğerdeki ayna İmdad'ın gözlerine güneşi çaktırdı. Olur a, kimi sefer en önemsiz şeyler apansızın gönül kuytusunda uyuyan en derin özlemleri uyandırır. İmdat, o eğerin güzelliği ve büyüsüne kapıldı. Eğer düşüne giriyordu. îmdat, güzel eğerin deli divanesi kara sevdalısı oldu. Gözlerini kapadı mıydı, göz kapaklan ardındaki karanhkta pırıl pırıl eğerli küheylanlar kavis çiziyorlardı, gelin kuşakları gibiydiler. Âdeta iç kulaklarmda, o çemberlemenin hukuuummmm.diyen musikisini duyuyordu. Ama gör ki kimse gelip bir eğer ısmarlamıyordu. İmdat ondokuz yaşına varınca Yakup Ağa öldü. Fukara Nalbant dükkânı Imdad'a kaldı. Bir gün, Hisar köyünün ve daha bir çok köylerin dişlek ağası Dümberekoğlu Hâşim Ağa'nın yirmilik oğlu Muhsin Bey, gerçekten çok kıyak bir kısrakla İmdad'ın dükânının önüne gelip durdu. İmdad'a: « Baksana bana! Buna güzel bir eğer dikebilir misin? 1yi deri, öteberi, ne lâzunsa Muğla'dan hernen getireceğim. Dikeceksen ne lâzunsa listesini yap> dedi. İmdat, sevincinden afalladı. Hemen eğeri yapacağını, listeyi de hemen oturup hazırlayacağmı söyledi. İmdad'ın sevinçle sanki bir iç zemb» İlk kapilülâsyonlar Büyük Kanuni'nin essiz zaferleri ve bu zaferlerin verdiği gurur Hıristiyan milletlere bir nevi bahşiş tamnmasına sebep oldu. Bu imtiyazların, Türk milletinin başma kapitü.lâsyon çeklinde belâ olması bu tarihten başlar. Gerçi kapitülâsyonlann en eskisi bu değilrfir. Gutescki'nin «Osmanhların Hukuku Umumiye ve Hususiyesi» adlı eserinde belirttiğine göre, ilk kapitülâsyon 1173 yılında Selâhattin Eyyubi taraîmdan (serbestçe ticaret ve sanatlarını yapmak üzere) Pizalitlere verilnıiştir. Osmanlı Türklerinin Avrupa devleUeriyle ticari anlaşmalar yapması Kanuni devrinde Fransızlarla yapılmiî bir çok muafiyetler tanınmıştır. Fransa Kıralı tarafından gönderilen elçi, o tariht» Tebriz'de bulunan Kanuni'nin ayağına ka Mallcoçoğlu RÜXJ MÖİP ONA< hefi ı&Uk m t ti TıbLI MamâL K k w iki Ma Jt k^supol ^eği boşandı. Listeyi hemen verdi. Istediği şeyler gelinceye kadar, sevinç ve sabırsızlık içinde sabahları zor ediyordu. îstediği şeyler de gelince, çalışıyor, uyku gözlerine girmiyordu. Sonunda eğer haıır oldu. lmdad. öylesine vahşi bir güzelük özlemiyle çalışmıştı ki, avurtlan ve gözleri çökmüş, beti benzi solmuştu. Arasıra bağlamasuıı alıyor, eğerin dört yanmı dolaşıp zımbırdatıyor ve eğerin şurasında, ya da burasında bir kusur buluyor ve onu düzeltiyordu. Bir gün böyle calışırken Muhsin Bey kalabahk dalkavuklarıyla evine geldi. Kısrak dışardaydı. Eğeri ahp kısrağının üzerine koydular, kısrağın üzerine bir güneş ışığı koymuşlar gibi oldu. Muhsin: « Bu eğer güzel oldu, Senin lahmetini «an» öderim> dedi, Dalkavuklan da «Güzel, güzel,» dediler, gitüler. îmdad bir çocuğundan aynlrmj gibl yaslı, yatalak hasta olduAradan iki ay geçti. İmdad'ın verilecek olan rahmetinden hiç ses çıkmadı. Zaten lmdad da hlç bir şey beklemiyordu. lmdad, bir gün köy kahve» sinde bir köşeye çekilip dalgın dalgın çaymı içerken, dalkavuklanyla Muhsin, zilnuma sarhoj içerl girip baş sedire kuruldular. Muhsin, dört yanın« göz gezdirdiği sırada lo? bir köşede İmdad'a gözleri değince, birden ayağa fırlayarak: • Ulan niye kalkıp selâm vermedlnl» dly» bağırdı. lmdad, hır çıkmaması için: « Görmedim efendim.» dedi, öteki: « Ulan kör müsün, ben pire miyim ki gSrmeyesin. Sana şimdi gösteririm.» deyip, bıçağuıı çekti ve üzerine davrandı. Oğlanın sol koluna \Tjrunc» sol kolunu sakatladı. Yara iyi olduysa da lmdad sol elinin parmaklarmı kullanamaz oldu. Bunun üzerine lmdad, o zamanlar kadı denilen yargıca bajvurdu. Ama Hacı Dümberekoğlu'nun bir «li yağda, bir eli de baldaydı. Dünya bankasıns para, ahiret bankasma da bol bol sevap lstif ettiği için, adınu «ert, kafası dik, öksürüğü de okkalıydı. Kadıya hemen emir saldı. Suçun Imdada yüklenmesi gerekti. m1 i îl 11 mg&Bm 30 Ekim 11.oo de GEZİN, MİLLÎ ALI$VERİŞ YAPIN, ZEVKLE EĞLENİN GÖRÜN ANKAEA SEEGISI AÇILIYOE Hergün 8 00 24 00 arası açıklır. TELE FİLM 328/13014 MAMÜLLERİMİZİ \