Katalog

SAHİFE DÖRT 29 Haziran 1967 CUMHURİYEİ Hitler iktidarı ele alınca Einstein için sürgün devri başladı instein, Dünyaya ün Mİmiftı. ama, evinde huzur yoktu. 1904 te, karısiyle oğullanm Zürih'te bırakıp Berlin'e gitti. Evlüik bitmişti. Berline gavastan blrkaç ay önc« vardı. O askerlik patırtıiarının orta gında yaratıcı iç huzurunu buldu: Amcasıyla bir evde oturuyordu. Amcasmın kızı kocasından yeni bosanmıştı, iki çocuk annesiydi. Einstein mutluluğu işte bu kadında bul du. Kendi boşanma işleri tamamla Yozrnı: |QRD rakılmahydı. Nazi Relch'inin kuvvet yoluyla yıkılması gerekti. Einstein bunu, Churchill'den de önce kabul etmişti. Hitler'in en büyük düşmanıydı. O iktidarı eline alır almaz, Alman yayı bıraktı. Yiğit kişiydi, ama, biliyordu ki, Almanya'ya dönerse öldürürlerdi. 1933 ü Felemenkte bir kıyı şehrinde geçirdi. Belçika gibi küçük, sessiz memleketlerde rahat ediyordu. Ama, Nâzilerden yakasını kurtaramıyordu. Sonunda, Princeton'a gitti, ölene kadar da orada kaldı. Bir çeşit sürgündü bu. Hiç bir ye ri vatan diye benimsememi? olan Einstein, Avrupa'nm seslerine, kokulanna özlem çekiyordu. Ama, dehası gibi, hüznünün en geniş ölçüsüne de Amerikada varacaktı. Oraya gittikten az sonra kansı öldü. Küçük oğlu, îsviçrede akıl has tahanesine düştü. Einstein'in neşe si sönmüştü, geriy* yalnız insanlara karşı ödev duyusu kalmıştı. Hâlâ tabiat dünyası teorilerinde kendini de, başka herşeyi de unutmasını biliyordu. Varlığınm en derin köküydii bu. Tâ, ölümündcn ön ceki geceye kadar da öyle güçlü kaldı. Teorisyenlerin çoğunun, hat tâ en iyilerinin, daha kolay Işjere yöneldikleri çağda o hâlâ çalışıyordu. Hem de sevdiği arkadaşlarma tam karşıt bir yönde. Kırk yıl uğTaştı böyle, ama, asıl aradığı teoriyi keşfedemedi. Ona sonsiız bir saygi duyan is arkadaşları günün en gürlü düşünce adanunuı çalışma hayatının yarısını bosa harcadı ğına inanıyorlardı. Aralarındakl bü yük tartışma, savaştan yıllarca »on ra, Einstein'in yaşlılıjpnda, doruğuna vardı. Ben kendisini 1937 de gördüm. Tüm teorisyenlerden aynlmıştı, sonunda. blr gun, Long IslandV görmeye gittik. Hâla yelken kullanmaktan hoşlanan Einstein eeada bir yazlık almıytı. Einstein'in başı nefu blr şeydi. Bembeyaz saçların çerçevelediği ge niş buruşuk bir alın. Çukolata ren ginde. iri, fırlak gözler.. Asil vücudu şaşırttı beni. Yelken gezintisinden yeni dönmüştü. Yalnız bir şort vardı üstünde. Güçlü kaslanyla som bir vücuttu bu. Kollarmn yukarısı, midesinın üstü hafif iiskindi. Daha çok ortayaşh bir futbolcuya benziyordu. Sâde, içten, çekingenlikten çok uzaktı. Kocaman göz leri neden gittigimi, ne konuşmak istediğüni sorar gibi baktı. Hardy'nin arkadası olduğumu duyunca gü lümsedi: «Hâla bansçı mı Hardy?» dedi «anlaraıyorum onun gibl blr adam jrerçekçilikten nasıl böylesine uzak kalır?» Öğleden sonra uzun uzun konus tuk. Benim devrimde, en geniı ölçüsüyle politika konusunda, Einstein'dan daha aklıbaşında, . k i m n yoktu. Dünya dununu üstüne esaslı görüşleri, önemli kehânetleri her kesinkinden daha doğru çıkardı. Saatlar geçiyordu. O yalnız sayıca değil, değerden yana da, eîine rastlamadığım bir moral tecrübe gücü ile konuşuyordu. Eski neşesini çok dinlemiştim. Sönüp gitmişti arük o neşe. Sekiz aaat içinde bir kercc:k kahkahasmı duydum. Yasadığı memleketleri anlatıyordu. Onlan. iriliklerinin tersine bir orantıda sev mişti. Ingiltere için: •Hoşlandım. ama, yajama U r n n u dan kaçtım, diye güldii. Şahane blr yaşama tarzı bu. Uymuyor bana.» İngilterede kendisini ilk gün, bü yük bir yazlığa götürmüslerdi. Uşak. akşam kıyafeti.. Einstein ömründe smokin giymemişti. Sonra, başka bir dâvette daha fazla uşaklar, daha fazla smokinler,. EinsUin'da şu saplantı düşünce uyanmıı tı: Îngiliz profesyonel sınıfı vaktinin çoğunu stil elbise giyip çıkarmakU gaçlrlyordu. O n« ufak Utlyordu, a* de böyle elbiselernnın nflkleer enerjının ne keşfi, ne de kullanılışıyla ilişkisi yoktu. 1939 Ocak'tan beri tüm fizikçiler nükleer enerjiyi biHyorlardı. Ikincisi, daha Einstein E = mc2 denklemini açıklamadan çok önce nükleer enerjinin kullanılması ihtimali düşünülmüştür. Üçüncüsü, nükleer fizikçilerin hepsi bu haberi hükumetlerine ellerinden geldiği kadar etki yaparak vermişlerdi. Hem de Einstein'in o mektubu imzalamasından çok önce. Yazık ki mektup hikâyesi onun son yıllardaki çıkmazını bütün bütün kararttı.. O belki de bombanın gelişmesini ya hiç bilmiyordu, ya da pek az. Atom bombasının Japonya'da kullanılmaıını protesto eden Franck grupuna girmemişti, çünkü bombanın yapıldığını bilmiyordu. tlk bomba Hiroçima'ya atıldığında C. P. SNOW Bahtsızken yaralıcı olunmaz kşam oluyordu. Einstein yaratıcı yasantımn şartlannı anlatıyordu. Tecrübesine göre, yaratıcı çalışmaların en iyisi asla bahtsızken yapılamazdı. •Dünyayı kavramak için insanın kendi üzüntfileri İçinde elmamı»l jerekir» diyordu. Bilmem bir itiraf mıydı bu. Eğer öyle idiyse, iki büyük yaratıcı devrini düşünerek söylemis olacaktı. A onun sözü şu oldu: «Afet Ne knnç!» Bomba patlamıştı. Bir adamın elinden ne gelirdi? Halka verecek cevap bulamıyordu. Bir dünya devleti kurulması için çabaladı. Bu yüzden Birleşik Amerikanın da, Sovyetler Birliğinin de güvenini yitirdi. 1950 de, televizyon dinleyicilerini Hidrojen bombasının muhtemel sonuçlan üstüne uyanyordu. Başka uyarmalara da katıldı. ölmeden bir hafta önce, bunlardan birini imzalıyordu. Güçlü ruhunda hâlâ umutlar vardı, ama, entellektüel bakımdan umutıuz görünüyordu. Princeton Üniversitesinde verdiği konferanslardan birinde konuşurken nır tamamlanmaz da onunla evlendi. Bu kadın ölene dek onu fenalıklardan korudu. Akıllı, cesur, nejeliydi. Einstein onu tanımadan nadasa bırakılmıj bir tarla devresi geçirmişti, onunla, hiç tatmadığı yaratıcı heyecana ulaştı. Genel Relativite Teorisi 1918 da yayınlandı. Ve gittikçe kızışan savaş havası içinde, îngiltereye vardığı zaman bilginler hemen hemen doğruluğunu açıkladılar. Yeni teorisi astronmlara bir deneme fırsatı veriyordu. îngiliz astronomlan bu denemeyi yapmayı kararlaştırdılar. 1917 de, tam güneş tutulması ha beri alınınca Einstein'in teorisi denendi ve doğru çıktı. 20 nci yüzyıl düsünce adammın üstadı. insanhk umudunun sözcüsü olarak girdi. Sanki halk, savaştan kurtulmak için, bir kişiye saygıyla tapmak istiyordu. Neden taptığmı bilmiyordu ama, ne çıkardı.. İşte, üstün, esrarlı, mükemmel biri vardı ya... îki yıl sonra, galiba yine bu evde Einstein, Roosvelt'e bir atom bombası üstüne ünlü mektubunu imzalıyordu. Bu olay haksız yere müthis bir melodrara haline sokuldu. Birincisi, Einstein'in çalışmala Başucundaki kâğıtlaı instein, bu yazı serisine aldıgım beş ünlü kişinin, fizik bakımdan en dayanıklısıydı. Ruh bakımından da. 60 yaşlanndan, öldügü 76 ya;a kadar, çeîitli hastalıklar çekti. Rahatı yoktu, ağrılar, acılar içindeydi. Ama, sakin, güleryüzlü, kendi dertlerine ilgisiz, yaklasan ölüme karşı umursamazdı. «ödeviml yaptım» diyordu. Bir pazar akşamı, başucunda birtakım kâSıtlar dunıyordu. Bu kâğıtlarda «Birleşik alan» teorisine varacak denklemler yazılıydı. Ertesi gün ağrılardan kurtulup çalışacagını umuyordu. Oysa sabah erkenden bu dünyadan gitti. Arkasından, o son gün, onun İçin «tvi, nazik, mâkul» diyorlardı. Ben bir sey daha eklemek istiyordum: O, entellektüel, rnhsal. dayasal tam alanlard» dnydnenm insanların en bambaşkaRivdl. E Einstein'in kehânetleri Ondan sonraki yıllarda, Einstein iyilik dâvalarının şampiyonluğunu yaptı. Zionist oldu. Milletlerarası barış uğruna çok vakit harcadı. Son radan bazı Amerikahlar ona «Saf» admı taktılar. Içerledim. O asla sâf değildi. Bu söz aslında, Birleşik Amerikayı her zaman °.a 100 haklı, Sovyet Rusyayı '/a 100 haksız bulmuyor, anlamına geliyordu. itler başa geçer geçmez. olacak ları bütün bilginlerden önce Einstein kestirdi. Milletlerarası barışçıhk, beraberlik, entellektüel işbirliği, bütün bunlar bir yana bı E Bilim sembolü, umut sözciisü instein'in bilim hayatının ikinci yarısı hem olağanüstü, hem basarısız, hem karakteristiktir. Ama, 1919 da birden, bütün dünyada, halk bilincine bflünin sembolü, E HI Einstein'in nefis başı YARIN: (Garip Adam: Oag Hammaıskiold) Einstein bir istirahat ânuda O yaz Amerikadaydım. Einstein'la birlikte çalışan arkadaşım Leopold «Onunla bir gün geçirmek ister misin? diye sordu. Sıcak Dişi Bond ıMODESTV tSTANBUL 06.2S 06..10 0645 06.50 07 00 07.05 07 30 07.45 07.50 08.00 08.20 08.40 09.00 09.10 09.30 0945 10.00 10 15 10.25 10.40 11.03 11.03 11.45 12.10 12.15 12.30 12.45 13.00 1320 13.30 1400 14.20 14.35 14.50 15 40 15 5î 16.00 16.40 16.55 17.15 17.20 17 50 1900 1P.40 19.45 50.00 20.15 20.30 20.45 21 no 21.55 22.00 22.45 23.00 24.00 16.55 17.00 17.30 1K.00 18.30 19 00 19.30 20.1.Î 21.00 22 00 22.15 23.00 23.30 24.00 0O.30 01.00 DELıVtE BASACAC ALZUTH Acılıs ve Drocram Türküler Saohk öeütlerl Ovun havaları Köve haberlcr Sabah melodileri Habcrler ve hnva durumu İitanbul'da buaün HaHf müzlk Bu sabah sizinle Müzikli ovunlardan A. Yavasca'dan sarkılar Sosval hizmette kadın Fransa'dan vankılar Ovun htvaları Gitar soloları Müzik kutusu Pratlk Bileüer M. Kovancı'dan ısrkılu Arkuı varm K ı u haberler ÖSleve dotru müzlk Minvatür müzlk Kücük ilanlar Şaz eserleri İ. Cavırh'dan sarkılar T. Karabulut'tan türküler Haberler. Resmi Gazet* Hafif müzik Reklâm Droeramları Ö Kale'den sarkılar Acar orkertrası Sarkıltr (ecidi Konser saati R. Senses'den türküler Kısa haberler Okul radvosu Cocuk bahcesi Sevilen sarkılar Kısa haberler Talebe Birli« Koroıu Reklâm orottramları Haberler ve hava durumu Kücük ilanlar N. Bavram'dan türküler Kitaolar arasmda Hafif müzik orkertratı Pivano sololan S. Mutlu'dsn sarkılar Radvo tivatrosu 24 saaün olavlan Reklâm Drofframlarl Haberler ve hava durumu Caz severlerle baibss» İSTANBUL İL RADYOSU Acılıs ve oroıram Sizin icin Kücük konser tvi aksamlar Senfonik müzik Cesitll melodiler Aksam konseri Genclerle beraber Dinlevici isteklerl Ciean melodilerl Gece konseri Hafif müzik Caz müziSi Gece varısı İcin Dünden Bueündet. Program ve kaDanıs 1 1 1 2 3 4 5 6 1234 56 7 8 9 r 8 9 İ J • mânasına karma bir çekim. rUKARIDAN AŞAĞIYA: 1 Birine ayagı İle vurma hareketi. 2 Yurdumuzun bir bölgesi, bir maymun çeşidi. 3 Hareketi sona eren, işkence. 4 Almanyada bir "(ehir, yabancı. 5 Smava t&bi tutma işl. 6 Nota, dilekte bulunmaya gelmiş klşl. 7 Tersj kalabalüc insan toplu • luklarınuı 1 2 3 4 5 6 7 8 9 dukları yerlerden dlr. 8 Küçük kalbur. blr ç e şit cesur ve kahraman ktslnin iki başı. 9 «Başkanlık makamına geçıp eöreve başla!» karşılığı karma bir emlr. 8OLDAN SAGA: 1 Ttirk parasının değerinl k o rumak İçin son nmanlard& alınanlar (çoğul). 2 tpllk bükme çalıçması y»pma, bir aıfat takısı. 3 tM demlr parçaaını blrbirlne perkişUren dügüm, nesne. 4 Komuta, «siyah» renSIn yans». 5 ıBlrbirinln benzerl ırtnaks nninTnına ud söz. 8 Blr h&rfin okunuşu, bir kadın adı. 7 D o ğum uzmanı, bir erkek adı. 8 İçki ile yenilen çerez, bir narfin okunuşu. 9 «Arkasına blr ilaTe prça tatalmısına kabul etmiş» BUtMACANIN HAf.t.irntT.Mtg NASIL RALLEDtLECEK Tukarıdaki rakamlı bulmacada M dece 4 tane anahtar (ipucu) ve 8 tane sonuç vardır. B03 kalan 12 karenin içine 1 den 9 a kadar uygıın birer rakaro koyarak ve toplama, çarpma, çıkartma, bölme işaretlerine dikkat ederek soldan aafa v e yukarıdan aşağıya bulmacada gösterilen sonnçlan bulunuz. Biraz vaktinizi alır ama, boş vaktinizi ho^ça geçirmi} olttrsunuz. 15 «K12 îöyle cama yakm otur da güzelilk görsün düny»! Arabalar kuyruk yapıyor sen geldiğinde vallahi!» Atardı kahkahayı sonra. Biraz sulanır mı nedlr? Diye sordu kendi kendine gülerek. Babası istemezdi oraya sık gittiglnl. Aman sen de! Şişkonun birl, hem de yaşlı! Hiç traş olmaz mı nedir? Klrpiye benzerdi yüzü, kirli ve kara. Ama bakışı tatlıydı doğrusu Sıkılmazdı kız onunla hiç. Çok da bilgiliydi yezitin berifi! Bütün arabaları tanırdı. Kendi arabası da vardı. Torunlan da varmışl thtiyar canun herif! Fenerbahçede kocaman bir evl varmış. Çiçekleri varmış. Blr de kurt köpegi varmı?. « Bir gün al babanı, gel bize.» demiştl. Olmaz öyle şey! Diye kesdirip atmıştı babası hemen. Pakir fakirliğini bllecek, zengin zengtnliğinl. «Saşıma vurdurmam, kenardan, mutbak kapısından girmem kimsenin evine..» diye bağırnuşBirdenbire babasını, patronu unutup «ülan, ulan, lüan!» diye söylendi. Ebenin anasırun hakkı vardı. tste basbayağ kamyonlar iniyordu yokuştan aşagı! Ulan itoğlu itler buradan kamyon geçer ml! Burası Üslc'.dar caddesi ml be? Diye söylendi kam* yonun arkasından. dütün sokak dibinden yumruklanmış gibi sallanıyordu. Pencereler sallanıyordu. odanm döşemest titriyordu. Neredeyse klremitler Jüşecek damlardan! Kafesler kopup kayacak vokuştan aşafıl Racının torununu gördti vol Kenannda OŞlan da bagınyor, küfrediyordu kamvonun arkasından. Sonr» taşlamaya koyuldu yoia ^ıkıp. Ezlleceksin, kenara gelsene be! Diye. bajırdı kı« kendini tutamayıp. Oğlan koşup geldi. YUztl daha da kirllydi blr KÜn öncesinden. .".yak'annı açıp dikildi pencerenin önünde. GUldti sevinçli. Tarşı cumbayı işaret ettt kız. üyuyanlar var mahallede daha!. , Artp kansını? patlska perdeleri iniktt Koe» 1 sı dönmüş olabilirdi Oğlan düşüncesini anlamıjoaıma yılıştı. Kahya geldiyse öğleye kadar açılmaz perdelerl. Duydum, dedi taz. Çocuk ağladı bütün gece. Aneftk uvudular belli iklsi de. Şu ArabîJcoyu da sevmez değildl tıanl. Sabahtanberi uyansın diye bekliyordu işte. Afa var dill yok fakirin! Üstelik şirindi rallahi! Çikolata gibi yiyesi gelir o gerilmiş, taze yanakları tnsarun. Aman kardeş kan da kızıyor çikolata deyince. Tallhsiz zavallı! Arap olmak kolay değildi. Hele o domus herifin elinde! Tahtaya vurdu belli etmeden arap oimadıgına sevinerek. «Ama o domuz herlf Irin geberip ölüyor! Senln arap Kansı..» demlstJ babası. Orası da öyleydi Kaç Uere kaçıp esM hanımmin yanuıa gitmis, gerl dönmüştü kendiligto konu veresim:ÂYHAN BAŞOĞLU BEYAZ GOL A \ K A RA 06.25 07.00 07.05 07.30 07.43 08.00 0S.O5 08.10 08.40 09.00 09.20 09.35 09.40 10.00 10.40 10.55 11.15 11.30 12.00 12.15 12.25 12.30 13.00 13.20 13.30 14.00 14.15 14.35 14.55 15.00 15.15 15.45 16.05 16.25 16.40 16.55 17.00 17.30 17.50 19.00 19.40 19.45 20.00 20.10 20.15 20.35 20..İ5 21.00 21.05 21.30 21.45 2T.O5 22.25 22.45 23.00 23.45 23.55 Acılıs ve Droeram Köve haberler Sarkılar ve ovun havaları Haberler ve hava durumu Sabah müziSi Ankara'da bueün Kücük ilanlar Her telden G. Akın'dan sarkılar Hafif müzik Sabah konseri Kısa haberler Arkası varın Okul radvosu H. Sözeri'den türküler Dinlevici istekleri Cocuk bahcesi Ooeralardan secmeler T. Karabulut'tan türküler Ktbrıs saati Kücük ilanlar Sarkılar Haberler. Resmi sazetc Hafif müzik Reklâm Proeramlan Cocuk bahcesi D. Balkan'dan sarkılar Busün icin sectiklerimiz Kısa haberler N. Bavram'dan türküler Konser saati Cesitli müzik S. Özdenses'den sarkılar N. CamhdaS'dan türküleı Müzik dinlivelim Kısa haberler İnce saz Ovun havaları Reklâm Droeramları Haberler ve hava durumu Kücük ilânlar F. Türkân'dan türküler Dln ve Ahlâk Sohbeti Saz eserleri M. Erses'den sarkıl«r tstekleriniz mikrofonda Uvkudan önce 24 saatin olavları Toolum ve sanat Türküler Kücük konser TBMM Saati S. Deran'dan Sarkılar Haberler ve hava durumu Gece konseri Gece vsrısınft doSru Prosram ve kac&nıs tı. den pıtır pıtır sonra. üla ne yapıyorsun orada? Arkasını dönüp, yolun tozlu yanına doğru çömelen oğlanın kötü bir şey yaptığını sanımşu. Oysa ki: Oğlan hemen oracığa, toprağa parmağı Ua küçük bir çukur açmış bil oynuyordu. Çörnelişi bir garipti, başını da tyice önüne eğmlştl. Çorbayı içtiniz mı akşam? diye kurumla sordu kız. Oğlan başını kaldırmadan: tçtik, içtik.. dedi. kayıtsızca. Teşekkür etmesinl bile bllmez ökuz! dly» düşündü kız. öfkeyle söylendi: Şimdi bir araba iner. çarpar sana, top gl« bl düşerstn yokuş aşağı! Bilyaları cebine atıp sıçrayıp «Jktı oğlan heme Yanma, cumbaya gelim mi abla? Alaycı, ama erkek erkek eülüyordu. Bak hele şu köpeğe sen! Daha dünkü çocuk! Buda mı başladı be! E Hlmiş, saçlarını aşağı sarkıtmış, <admca air kendini beğenmişlikle. yalancı bir öfkeyle bakıyordu ona şimdi. Ulan Dir kötek atarım sana asağı inersem! Abla öl de ölevim be! Ne dedim sana be! Sümüklerini sil önce sen! Nah işte öyle, kaç. yapış bakalım kapılara.. Seni teorkak köpeK yavrusu' ğ'inm hızla gelen kücük bir Citroyenden itaçışını eyrediyor. gülüvordu bir vantian da Onun arkasından teneke ses'eri cıkararak drtküle vıkıla bir sivat eski Port görtinriü vokuşun başında. Peşinden :nşup toplamalı bunun oarcalannı! diye ba*ırdı arabanın arkasından oglan Sonra parmaklarını ağzına sokııp. azun bir ıslık çeıcti. Tslık sesine karsı cumbadakı perdeler srala nıverdi Kadımn uvkndan sişmiş kara vlirii efirilndü camda Kız hemen canlanıp otu'du cumbasında. Elleri ile işaret ederek bagırdı: Açsana be, açsana! Sabahtanberi öldürdUn berr meraktan vallahi! Kadın önce perdeleri, sonra camı açtı. Kıvıp> cık saç'an fırça gibt tepesinde kabarmış. uyltulu, gülen gozlerle bakıyordu Uyumuş kalmısım is'e! dedt Çocuk da Oyuyor hâlâ Övle rüyalar eördüm! Ben rüyamda Jaeuan gördiim' dpdi fcıs. Hatırlavıverdi rüyasmı: O esmer oSlanla Jafruarda görmiistü kendini Ama başks türlü bir Jaguardı o Kanatları vardı fcuş eibi GUImeye koyuldu. Kanatları vardı Jasnıann! Ocak <ribl! Kızkulesinin üstünden kalkıverdik. Bir korkuyordum ama! Aşa6ıda voldR. sesim tnrelterek: B korkuyordum ama! diye. taklidinl yap» b oğlan. (Arban var)