Katalog

SAHİFE DÖRT 28 Haziran 1967 CUMHÜRtTET Bilgin Einstein ve çözülmemiş denklemleri S kinci Dunya Savaşı arıfeI sınde, bır gun, Cambrıdge • Ünıversıtesının krıket sahasında G.H. Hardy ıle Eınsteın'ı konuşujorduk Hardy onunla bır çok kereler buluşmuştu, ben de kendısıyle goruşmeden yenı donmuştura. Hardy, hayatta, her çesıt ınsan başarısının en yukDaha başka çehşmeler de var sek olçulerıne ulasmış ıkı kısı dı Einstein bır kuşak boyunca tanıdığını soyluyordu Lenın ve ozgur bılımın sesı, mantık ve Einstein Ben de avnı dusuncebarış peygamberi oldu. Sonundeydım Einstein olmasajdı 20 da, o sessız, ınce ruhunun de ncı yuzvıl fızığı baska olurdu. Bu soz bır başkası ıçın soylene rınhklerınde, hıç bir buruklumezdı. Üstelık, onıjn başarıları ga duşmeden, butun bunlann karakterının ayrılmaz parçalaboşluğuna ınandı. Tam anlamıy rıydı. Eğer «asıl» sozunun bır la bır mılletlerarası kısıydı. Ya anlamı varsa Fınsteın dunyahudı toplumundan koptu. Avırıcı nın en asıl kışısıydı lıklardan, mıllıyetçılıklerden nef ret edıyordu. Ama, en onemli Ya«tyi nâzik, aklıbasında..» unhudi, bır Zıonust olmak zorunda lu gazetecılerden bın onu boyle kaldı. Kışılığını tabiat dünyasınanlatma\a çalışmıstı. Doğru, ada unutmak ıstedi, ama, yuzyılm ma eksıktı, gerçeğı tam veremı en dülere destan kişilığı olmuştu >ordu Anlatamadığım bır şey bu Ve yuzü o ılk bakışta azızdaha vardı onda. lerınkinı hatırlatan yuz bır fılm Bır kere. başka ınsanlara hıç yıldızınınki kadar tanmıyordu. benzemıyordu. Olsa olsa, bazı yonlerden, Churchıll'le aralaDahası var: O, msan fcardeşrında belh behrsız bır benzerlığının peygamberi, atom bomlık bulunabıhrdı. Churchıll gıbı, basının sorumlusuydu. Aslı olonun da mesleğınde ganp çelışmayan bır çelışmeydı bu llermeler vardı Onlarınkı gıbı de anlatacağım. Hayatının bu «ego» nun olağanustu guçlu olparadokslannda belıren şey, duğu gerçı, Einstein Churchıç şuphesız, onun morâl kahıll gıbı değıldı, kendı benlığını rakterıydı. Daha 16 sında bıçım yenmesını ya da unutmasını bıalmıştı bu karakter: lıyordu . jaradıhşlarda bu çe«Subjektif herşeyi bir vana lışmelere sık sık rastlanır. bırakarak, bn dünyayı duşünce ınstem daha 37 yaşında, dun voluyla kavramak, benim, yan yanın en buyuk Nevvton ça bilınçli, yan bilinçsiz, en fistun pında bır teorık fızıkçısıydı. amacım olmnştu.» Eınstem bu Bugun de yeri budur. 2737 yaşları arasındakı calışmaları bır daha olmemek uzere karşımızda. Ama o. Newton gıbı, fızıgı bırakmadı. Tâ 76 yasında olduğu gune dek, o kendıne ozgu us tun dıkkatıyle üstunde çahştı Ve hemen butun iş arkadaşları, jaşantısının yarısını bo?a har cadığını duşunduler. hâlâ da ovle duşunuyorlar. pet çala çala jurujuşler j apıvorlar, oğretmenler havkırıvor lardı Baskının her şekhnden dehset dujardı o Hem garıp, hem vığıtçe bır şey japtı. Bır yıl ıçın dmcı bır vahudı oldu «Kendını kışısel bağlardan kurtarmak» çabasıydı bu sonradan farkettı Ünu dunjayı tuttuğu zaman, ınanmadan Zıonıst olurken de aynı çâreve basvurdugunu goruvo ruz llle de bır grupla bırlık ol ması şartsa . kı onun baseğmez egosu ıçın çok çetındı bu \ok sulla, ezılnnşle beraber olmn hjdı «ınırlarının çok otelerındeydı Nıha\et, son ımtıhanı, parlak ta olmasa, verdı. Arkadaşı kurtarıyor rtık unı\ ersıteyi bıtırmıştı ama ıssızdı, para«ızdı Kendısıne havranlık du' an bır arkadaşı sonraHan o da lyı bır bılım adamı oldu tsveçlı zengın bır endustncı olan baba sından orıa bır ıs buldu: t^vıçre Federal Patent Daıresi'nde pa tent kontrolorluğu Einstein ışınde kendını gosterdı Bir prob A lemı gereksız dolaşıklıklardan smrnermek onun buyuk entelektuel kabıhyetlerındon bırı\ dı Âletlerden hoşlamyor ve anlıvordu Kendı de jenılerım ıcâ da çalışıjorau 23 yaşındd ıken fızık dunjasında rahatça duşu nebılmesı ıçın kendısıne serbest vakıt tanındı Duşuncesı şuphesız, soyutta çok uzaklara uzanıjordu. ama goruşu herşe\den once, fızıksel dı Matematık bılgi'i tecrık fı zıkçılerın janmda derme çatma cılız kalıyordu Kendı de «Üniversıtedevkcn, fııık prensipleri daha dcrinden kavramanın en karmakansık matematık formüllerine dayandığının 'arkında değıldım» dıvordu rBunu ancak yıllarca serbest bılım çalışmalanndan sonra anladım > 0 başıboş Avrupa gecelari insteın'm genç vaîta bu vuk keşıfler vaparken bırıcık sosvetesı Avrupa kahvelerıvdı Topluluklardan hıç hoslasmazken dağınık, basıboş Avrupa gecelerını, o kahvcleri, sıgaraları, o kahkahaları < e ııvordu Esprılı, neselıvdı Yankılar yapan bır guluşu vardı Havat neşesını soldurduğu, sorumluluklar ağır bastıgı zaman !ar o gecelerı ozluvordu Bern'de. Zunh ünıverslte«ın dekı bır arkadaşıyla evlendı Kendısınden dort yaş buyuk, Mıleva adında bir Sırp kızıydı bu. Arkadaslarının çoğuna g o re, sılık, durgun bır kızdı, ama, dayanılmaz bır çekıcıhğı olduğu da soylenıyor. Evlılık ılk gun den mi yurumemıştı 7 Hıç bır vakıt bıhnmeyecek. Eınstem ozel yaşantısını sıkı sıkı gızlerdı. Çok geçmeden ıkı oğlu oldu, onlara bağlandı tabıi. E sonuça doğrudan doğruya kendı dusunce voluvla, baskdiarının duşuncelerıne kulak • > erme den ve hıç yardımsız varmsn Şasırtacak kadar genıs bır olçude, ovle de olmıiitu Dereoı hr kı, veryuzunde fızık varoldukça, bır daha hıç Kim^e, bır vılda bovlesıne bujuk 3 ke=fı bırden ortava atama>acsktır. Al man bılgınlen dort yıl uğraçtık tan sonra, onun bır dâhı olduğunu ılân ettıler. 1905 te, hıç bır akademık çalışması olmadığl halde, kendısıne şeref pavesı verıldı Dort \ıl ıçınde. Prusva Bılım Akademısıne seçıldı. Ve Berlın'de araştırmalarını vapması ıçın tamamıyle serbest bırakıldı. O sıra daha 37 yaşlanndav dı Kozmik inançsızlık ıncı devresı çok surmedı 12 vaşında, bır çesıt koz mık dınsel mançsızhğa dal dı Bır daha da ondan a\rılma dı Allah sozunu o kadar sık kullanıyordu kı, >anlış anlıvoı lardı kendısını. Çocukluğunda derın bır dın duyusu almıştı Ama, Allah derken dınsel kışı nın anladığl anlamda aoylemı\ordu «Ben, dıjordu, kendini \arlıkların ahengınde gosteren bır Tanrıya ınanıyorum, ınsaııların yaptıklanyla ve kaderlrrıvle ugraşan bir Tannya defıl.» 15 yaşındayken âılesı Mılâno ya goçetmıştl. Onu, Munıh'e eğıtımını tamamlamaya gonderdıler. Altı ajlık yalnızlıkta uç karar aldı kendı başına: Nef ret ettığı Munıh okulunu ve son ımtıhanı bırakacaktı Yahudı toplumundan avrılacaktı Üçuncusu \e en dramatığı, Alman vatandaşlığmdan çıkacaktı Moral gu\enı tamdı, valnız kendıne davanacaktı, jeterdı ou 18 ınde Zurıh Polıteknığıne gırdı Fızık oğretmenı olmak ıstıvordu. Fakat, gerçek şu kı, hıç bır unıversıte onu tatmın edemıyordu. Normâl ozgurluk D BILGIN EINSTEIN sozlen daha \em yetıştığı sıralarda vazıjordu Geri çocuk ınsteın ın âılesı nah vaktı verınde, ozgur dusunceh, kuçuk burjuva idı. Ataları kusaklar bovunca Swabıa'da vaşamışlardı Yahudı asıllı ıdıler ama, dme karşı şupheci ve ılgısızdıler Einstein parlak bır çocuk gıbı gorunmuyordu. (Churchıll de boyleydı ) Geç konusmuştu Butun bunlar, hele geleceğın matematıkçısı ıçın, çok garıp şevlerdı Onda erken gelışme, Munıh jımnazvumundavken, enlelektuel bakımdan değıl. karakft ter bakımından kendmı gostermıştı. Jımnazvumdan nef ret ettı Asker ışıydı bu. Alman mılıtarızmınden, bırden \e sonuna kadar tıksmdı. Çocuklar tram E E 1905 te, yine o patent Işmdeyken, 26 yaffinda. be? ınceleme yaymladı. Uçü fızık tanhımn en buyuk eserlenndendır. Bıriıı, fotoelektrik etkısıni açıkhyordu. 16 yıl sonra Nobel mukâftatı kazanan esen. öburu, bır sıvıdaki parçacıkların duzensız hareketlenne âıttı Üçuncusü cRelatıvıte teorisı» ki, uzayl, zamanı, ve maddeyı bır temel butunde birleştırıyordu. Eınsteın'ın vüzünden tebessüm çok az eksilirdl YARIN: Mutluluğ:u bir kadında buldu ŞAKAa VE ESPRITUEL EİNSTEİN Bu incelemelerde p.ek az n»a tematık vardı. Sankı. Einstein Dişi Bond radyo İSTÂNBUL 06 25 06 30 06 45 06 50 07 00 07 05 07 30 07 45 0" ı0 08 no 03 20 0S 40 0t oo 09 10 09 30 09 45 10 00 1015 10 25 10 40 11 00 1105 11 55 12 10 12 l î 12 10 13 00 13 20 13 30 14 00 14 20 14 3j 14 50 15 40 15 55 16 00 1" 00 17 15 17 20 17 50 19 00 19 40 10 41 20 00 20 15 20 45 21 00 21 30 21 55 22 00 22 45 2100 23 15 24 00 16 55 17 00 17 30 18 00 18 30 19 00 19 30 20 15 21 00 21 4"i 22 00 22 45 23 00 Acılıs ve Drotram Turkulcr Eenım sohbcü O\un havaları Ko\e haberler Sabah melodıleri Haberler ve hava durumu Iütonbul da buetın Hafıf muzık Bu sabah sızınle Kucuk orkcstra Orhan Seneıden sarkılar Muzik ve sohbet \alslcr Sabah turkuleri Vivolonsel soloları Muzik kutusu Sen ne »U7el bulursun e * ı sen Anadoluvu E UvanıkoSlu dan » r k ı l a r Arkası \ a r ı n Kısa haberler O«leve doSru m u a k Orhan Av sar orkestrası Kucuk llanlar A^ık Daımı den turkuler Kume fasıl tooluluSu Haberler ve Resmı Gazetedc bueun Hafıf muzık ReklâTi uroSramları M Demırkıran dan sarkılar Dans orkestrası Saz eserlerı Kucuk konser Safıve Filızden sarkılar Kısa haberler Mıkrafondan cenclık Cocuk bahcesl Kısa haberler Melodıden melodıve Reklam rjroSramları Haberler \ c hava durumu Kucuk ilânlar Y Gurses ten sarkılar Tarıhte ız bırakmıs k a d ı n lar Yurdun sesi Heredot Plâklar arasında Klâsik Turk musiklri 24 saatın olavları Reklam nroSramları Haberler ve hava durumu Radvo oda orkestrası Oda mu7 eı KAP\M"5 I S T \ N B I L IL B\D1OSU Acılıs ve Droeram Sızın lCın Kuçuk konser îvı ak«a*nlar Sen'onık muzık Turkıvevp hos eeldıniî Ak=am konseri Genclcrle beraber Oneralaldan eecmeler Lat n \ m e n k a melodılen Gece kon^frı Akordeonla melodller Caz muzıeı Gece varısı ı c n Dund"n Busımden P r o e r a n ve kaDanıs BULMACA 1 2 3 12 345678 9 ! 11111 % 6 8 9 ™• J u •••• E YÜKARIDAN AŞAĞIYA: 1 Yurdumuzdakı küçuk şehırler (çogul) 2 Eski Asur Kırallarından bıri. 3 Potofraf çeken (ıkı soz). 4 «Kırmızı fanruzı» manasına bir sözun ıkl defa tekrarı, çevrüınce «yapan» mânasına gelır. 5 Bazı kadın elbise • lerıne yapüan. süslere boyle derler çevrılınce yıvli çivi meydana çıkar 6 Bıruıı tetıkte bulunmiya davet eden, bır stfat takısı 7 ^ 123456789 Bır çogul edatı, soğuk ve sıcak >emlecek ye meklere bunan ayrı ayrı cınslerı konulur 8 Mahçup olmuş duruma gırere* 9 Herhangl bır işte başan rıra saflayan. elde edıp çıka «nm 1» MkD 6 UZA/ CİEMIgı yOUJ1NÜ TıfffanytJones SOLDAN SAĞA: 1 Gokte yağmur veya fırtına belirtlsl olarak gorünen şey (ıki soz) 2 Operatörün hastayı kurtarmak içın yaptığı. 3 Mıdesinde serınlemek ıhtıyacı duyayarak. 4 Hınt Avrupa ırkı mensupları (çoğul), bir zaman parçasmın tersi. 5 Insanların bu çok duygulu tellerme basmaya gelmez, kuru soğuk dfligası 6 Bırının uzerine çullanan, eski bir Mısır Tanrısı. 7 Çevnlince bır fıkri ıspat ıçın ortaja surulen şey belırır, herhangı bır şeyuı kenar tarafı. 8 «Kalltesl duşük çalım» karşılığı ıkı söz. 9 Tersı «ıtimad gosterir» manasına bır çekımdır. T x" l r 2 rr • • • 2 [7 7T\ •• m f+ E3 X [T X• P g •• • X DÜNKC BOLMACANTN SEKU HALLEDtLMIS X• NASIL HALLEDİLECEK Yukarıdaki rakamlı balmacada sadece 4 tane anahtar (ipucu) ve 8 tane sonuc vardır. Bo^ kalan 12 karenin içine 1 den 9 a kadar uygun birer rakam koyarak ve top lama, çarpma, çıkartma, bolme işaretlerıne dikkat ederek soldan sağa ve vukarıdan aşağıya bulmacada gosterilen sonucları bulunuz Biraz vaktinizi alır ama, boş vaktınizi hoşça geçirmiş olursunuz. PBRiDB CBLÂl 14 Ilk başta kendı evıru yıksınlar ıstıyordu Mahal lenin ortasında vır %ır konuşan karılardan. yarunda yuruyen çok bılmış ıhüyar dedıkoducudan oyle bır 1 nefret edıjordu kı' Hepsınden, hepsuıden Hem çesmeden ev e bu taşımaktan o çuruk cumbada oturmaktan da utanıvordu ıv ıcene Babasıjla beraber saoah ezanı uvanmasının bır nedenı vardı Mdhalle uvanmadan.: alaca karanlıkta hırsızlar gıbı yokuştan aşağı kovalannı doldurmava kosardı Her verde çevırdın mı musluğu akıvor sular sakır sakır Ne zamandan kalmış bu kohne mahalle be 1 Bır de resım satacağız turıstlere vakında sUna bak sen' Gene talıhın \ar kızım Ojle sovleme ovle soyleme' dıje, başını salladı ıhtıvar kadın Ya gecekondularda jasıyanlar ne desın' Sesını çıkarmadı kız Sahıden de beterın beterı vardı hanı' Gecekondularda abdesthane de yokmus' Oradakıler, ıslerını bahçe koselerınde gorurlermıs1 Sokakları bıle \okmus fakırlerın, bahçeden bahçeve atlar cıkarlarmış yola Eh ben geldım dedı ebenın annesı Yarını unutma yemek \er gelırsın îkı buçuğa almış ablan bıletlerı * Gule tevze dedı kız Gule sule Ihtıvarı kapısının onunde bırakıp yurudu Sokak taşlan çarpık çurpuk. tozlu, daracık yukarıva doğru uzanıvordu Ikı vanında kara kara evler sırahvdı Evlerın çoğunun alt katlannda kınlmıs çarpılmış eski kafesler vardı Hacınm çekçek arabası her zamankı verınde evın karnına vapısmıs duruvordu Bır gun benı bıri gelıp almn acak m ı ' dıve, duşundu kız. Bır gun benı bu sokaktan kurtaran olmi'vacak m ı ' Sokağın basında vep\enı vesıl bır Sevrole gorundu Yavlana vavlana aelm geçtı vanından. Kız evır kapısına vaslanıp kaldı o>le Bır Jaguar, sabahkı gıbı gumus renk'ı parlak bır Jaguar' Gorduğu o gu7el arahan n hır haval olup olmadlğl^ıı rfusnnHıı tçıni çekerek anahtarını çıkardı tahta kapıyı omuzuyla ıtıp gırdi eve Mutbağa yollandı hemen Ateş yakmak çorbayı pışırmek gerekıyordu Ekmeğın ucundan koparıp vemeve koyuldu Kemık paketınm kaba kââıdmı çıkardığında kâsıt yerıne kemıklen cop tenekesme atacakkpn toparlandı A ' < lı hep o güzel Jaşoıardavdı tçındeki oğlanın yurınu hatırlamaya çabaladı, hatırlayamadı Ocakta hazır bekleven komurun uzerıne uıraz gaz dokUD çaktı kıbrıti Kemıklen vıkamak ıçın atıverdı « r u ya Elı çabuktu, işe yaraşırdı ustehk Kendısındpn memnun, şarkı sovlemeye koyuldu Güzel bir çorba yapacaktı Mereimeği vardı blraz Oplancık parmafelarmı ylyecektı Dedesl de, anası da Bir tas da Arabikoya vermek lstiyordu Babasma çaktırmadan Ah benım bır Jaguanm olsa esmer gıllel, arslan gıbı bır sevdalım olsa' «Arnan da yarım, Jaguarlı yarım'» dıye, kendı kendıne uydurduğu ganp, ama neşelı bır şarkı soylemeye koyuldu. III Cumbanın içı sımsıcaktı Guneş ınce, sarı bü toz gibı inıyordu sokağın üzenne Muhtarın evtnl bir yanından kesıyor, mozaiklen cığer gıbı kırmızıya boyuyordu Kız, bacaklan çıplak, kolsuz basma entarisi omuzundan kayrrış vayılmış, oturuyordu pencerenır onunde Bir vanağı sımsıcaktı kolunun be yaz, yumuşak oyluğu ıçınde Yenı vıkadıgı saçlannı, çozup omuzlarma bırskmıştı Parlıvordu saçları guneşte Mıs sıbi de sabun <okuyordu her yanı. Çesmeden su getırelı çayı ocaqa kojalı saatlar geçmiştı Babası sıde'ı çnk oluvordu MutbakU yıkanıvermıstı ılık musluk suyuvla Boş çay bardağı yanında verde dj'uyordu Üçuncu çayıvdı sabahtanberi Şımdı cumbanın ıçinde vatar cibı uzanmış bası kolunun U7er ncie gozlen yokuşa donük dmlenıp u\aıkluvordu rahat rahat Tarn onbeş araba savmıştı orava oturalı T ş voktu bugun sokakta ÇOEU e s ^ , m ndpl Sevrnlp kurbaga kılı lı Wolksvaeen onaara etmez sev'eraı Sabahm erken saatı oldımı ıçm kamvnnetler cn"iınlukUv1 dı Gozlerını hpfıf ortere ; ıçını çekıyordu Akşam babasma anlatmıstı Japuarı Ama babas< da Har>ının torunu sıbi^dı Zevk voktu bu ıkısınde de Tutup veni Ferran'lerden soz etmıstı Bunlar saatte 240 kılometre vaüivormu? hale bak sen1 Beş < r t teslı, 8 sıhndır'ı' Kız sılındırden pek bırşey aniamıyordu ama parasmı sormuştu Babası «En azm1 dan 200 bin lıra » demıstı 200 bmlık Ferran'si olan sarı saclı bır turıst kıza benzın vermıstı babası. «Ne araba, ne kız1» dıye anlata anlata bıtıremıyordu Guneşte gözlenni kırpı<=rıra kırpı^hra gtllüyordu kendı kendıne kız O\ le arabalara oyle üı1 sanlar Baba«:ı bır de Fort Mustang yıkamıştı garajda Gok'ere çıkarnordu arabavı Konforunu, ıçinın guzellığını anlata anlata bitıremijordu Söz vermışti' Katalo?da mavı bır resmı vardı o canavar arabanın Getırecektı bır gun oatronun yazıhanesinden çarpıp Saatte ikıyüz Jtmış kilometre yapan bır araba' Muthıs bırşeydi bu Sevecpnlikle gulumsedi babasmı dfhtınuo ömur adamdı dogrusu Kasketını vana carpıtro ellerini mavı tu!umun on cenlerıne da'dırıp sovle bır durdumu earaiın önünde' Cal'stıgı verdp çnk fi^akallJdı hanı. Egîencelıvd) Hem Kadıkov bın kere süzeldı Üsküdardan Kıbar ın<!an!ar otururdu orarta Yo'îus*an ıne arabaların hensı de oradan splırdi Garaıın sahıbı dp hos adamdı Tombıç boSazına duşkun. Bır ıskemle atarsın genıs camın arkasına çay bardagı taze sımıfler be^z peynır onunde Adamcağız alçak gonulluydü de. Ne zaman gıtse takılırdı: (Arkası var) konu veresim: AYHAN BAŞOĞLU BEYflZGÜL 24 00 00 30 0100 23 °0 Cesıtlı m u ' t ANKARA Acılıs ve Gunavdın Kov e haberler Sarkılar Habtrler ve hava durumu Sabah mazıaı Ankara da bueun Kucuk ılanlar Her telden Nevın Akkor dan turkuler Mutluluk Sabch kon«erı Kısd haberler Arkası v^rın Cesıtlı muzık H Bulus tan turkuler T Tooer den sarkılar Meıodıden melodıve Cocuk bahcesı Konser saatı N Dadaloelu dan turkuler Kıbııs saatı Kucuk ılanlar Sarkılar ve ovun havaları Haberler ve Resmı Gazetede bueun Hafıt muzık Reklam Droaramları Cocuk bahcesı M \ ıldızdoaandan sarkılar Bueun ıcın sectıklerrauz Kısa haberler B Akanurkten turkuler Konser saatı Plaklar arasında Mıkrofonda eenclık Kısa haberler Yurttan sesler Kov odası Reklam t>rogram!arı Haberler ve hava durumu Kucuk ılanlar S Erorhan dan turkuler Sılahlı Kuvvetler saatı Gulet Goksel den sarkılar ItaKadan muzık Uvl'udan once 24 ^aatın olavları Bızde teknık otretım Lrkekleı topluluau Radvo korosu TBMM saatı Alive Akkılıc'Un turkuler Haberler ve hav» durumu Gecen mevtimüı konseri Gece varısına doSru KAPANIS 13 20 13 30 14 00 14 15 14 35 14 55 15 00 15 15 15 45 15 55 16 53 17 00 17 30 17 50 19 00 19 40 19 45 20 00 20 15 20 35 20 53 21 00 21 05 21 25 21 50 22 05 22 25 22 45 23 00 23 45 24 00