Katalog

Komiteler kendilerine karşı koyan Ermenileri öldürüyorlardı... İTARIH BOYUNCÂ Osmanlı împaratoıluğu içindeki Ermenilerin siyasl maksat taşıyan ilk isyaru 1862 de Zeytun (Marasa bağlı bir kaza ldl. Bugün Süleytnanlı bucağıdır) da çık mıştır. Bu hâdiselerin tefernıatını Isyanlar bahsinde tetkik edecegız. Osmanlı tmparatorluğunu her gün bir parça daha zayıflatmak ve sonunda ortadan kaldırmak po litikası güden ve bunu Prens Gorçakof'un agzından 1868 de (Ta Türkiyedeki Hıristiyanlara muhtariyet verilmeli, yahut Osmanlı Imparatorluğu taksim edilmelidir) şeklinde ifade eden Çarlık Rusya, bu gayeye ulaşabilmek 1 çin Türkiyedeki Hıristiyan azınlıkları eline almıştı. Rus teşviki, parası ve her çeşit yardımı ile evvelâ Balkan devletlerüıin muhtariyet ve istikl&l talepleri başlamıştı. 1876 Meşrutiyeti bu sarttar devam ederken ilân edilmlş, Mecllse 9 Ermenl mebus girmiş ve bunlardan Ohannes Efendl de Meclis Başkanvekıllığine seçilmişti. BUtün Osmanlılarla beraber, Ermeniler de Meşrutiyetten ve Kanunu Esaslden memnun görünüyorlardı. Fakat Ruslar, bu memnuniyetl gordükleri ve yeni idarenln başansı halinde gayelerine ulaşmanın çok daha guç olacağını bildikleri için, (Ermenl îsüklâli) fikrini öldürmemeye çalıştılar. Tahrikleri netlcesinde Ermenilerin (Eğer Balkanlara muhtariyet verilirse, aynı şekilde kendilerine de muhtariyet verilmesi) taleplerini tekrar ettirdiler. Balkanlara muhtariyet verilmesi konusu, bu tarihten sonra Ermenilerin en Kiliseler silâh deposu haline getirilmişti kuvvetli sebebi olarak, nihayete kadar devam etmiştır. Haibuki, bir çok yabancı Uim ve devlet adamının eserlerinde de açıkça belirtildiği gibi, Ermerulerın durumu hiç de Balkanlıla rın durumuna benzemiyordu. Tür kiyenin hiç bir vilâyet veya şehrinde Ermeniler ekseriyette değillerdi. Belli ve toplu yaşadıklan bir ülkeleri yoktu. Osmanlılar hiç bir yeri Ermenilerden fethederek ülkelerine katmamışlardı. Buna rağmen bu iddia sonuna ka dar devam etmiştir. Ermeniler arasına bir defa yayılan ve dışarıdan mütemadiyen tahrık, teşvik ve destek gören bu politika yüzünden, Türkiye Ermenilerinden bir grup, mütemadî propaganda, tedhiş ve isyan faaliyetlerine başlamış ve bu hal, Tılrklerin Ermenilere olan ltimadını sarsmıştı. Komiteler bidayett bu yanlış yolu benimsemiyen, karşı koyan veya yardım etmiyen Ermenileri tehdit etmek ve öldürmek suretiyle, bütün Ermeni kitlesinin, gö nüllü veya gönülsüz, korku ve tehdit yolu ile kendileri üe beraber olması hususunda büytik ölçüde başan sağlamıştı. Bilhassa Patnkhane bu konuda en faal ve en müessir bir organ haline getinlmişti. Bir taraftan bu tahrikler devam ederken başlıyan 1877 seferi de Os manlı împaratorlugunun mağlubiyeti ile bitmis ve Ruslar îstanbulun kapılarına dayanmışlardı. Harbin sonunda evvelâ Ayestefanos, bilâhare Berlin Andlaşrnalan ile Balkan devletleri fiilen împaratorluktan koparümış, basta Rusya olmak üzere tngiltere, Avusturya, Yunanistan ve hatta 1rana toprak terkedllmişti. Aynca Ermenilerle meskun bölgede ıslahat yapılacağı, din ve mezheplere serbestl verüeceği de anlaşmaya dahil edilmişti. Bu maddeler, sırf Çarhk Rusyasının ilerid» bu maddeleri ele alarak devletin işine karışmasını temin için konulmuştu. Nitekim öyle oldu. Bu sırada Ingiltere de, (Liberal Partinin iktidara gelmesi ve Başbakan Gladstone'un her sahada başlıyan yanlış politikalanndan birisi olarak) Ermeni meselesinde Çarlık Rusyasının ister istemez taraftan ve destekçlsi olmuştu. Hınçak, daha sonra da Taşnaksutyun komiteleri de, bu arada ku rulmuş ve birer tedhiş müessesesi olarak faaliyete geçmişlerdi. Bu hal Ermenilerin itimadı kaybetmelerinden başka, kendilerine verilen bir çok imtiyazlann geri alınmasına, politikaya âlet olan okullann kapatılmasına sebep olmuştu. ni düşünüyorlardı. Nitekim Meşrutiyetin ilârundan sonra da ilk bozgunculuk Bulgarlardan gelmiş, bunu Bosna • Hersek hâdiselerı takip etmişti. 31 Mart hftdiseleri, ttalyanların Trablusgarba çıkışlan ve nihayet Balkan Harbi, takip edilen po litikamn başanya ulaşması için birer müessir faktör oluyordu Bu müşkül devirde, Türk menfaatlerini yabancı devletlere karşı korumakla göre/li Dışişleri Bakanlığı makamında bir Ermeni paşa (Kapriel Noradunkyan) bulunuyordu. Meşrutiyetin ilanını mtiteakip Genç TÜrklerle işbirlıği yapacaklanru ilan eden Hınçak ve Taşnaksutyun komiteleri de, isyan ve sabotaj faaliyetlerine yeniden bas lamışlardı. 1909 Adana tsyanı bu hareketlerin öncüsü oldu. Birinci DUnya Harbine bu sartlar altında girildi. ERMENILER Yazan:> Sadi KOÇAS Karşımızda, bıze karşı savaşan ordularda olduğu gibi, Türk ordusunda da Ermeni subay ve erleri vardı. Ve işin tuhaf tarafı, diğer ordularda bize karşı savaşan Ermenılerin bir kısmı da Turk vatandaşı Ennenilerdi. Esasen, Ermeni komitecileri 50 senedenberı, Ermenl asülı Türkle ri mütemadiyen Osmanlı devletine karşı tahrik ve isyana teşvik ediyor; ısyanlar, sabotajlar ve nümayişler tertıp ettiriyorlardı. 500 senelik müşterek tarihin bu son elli yılmda, bilhassa son 2025 sene içinde çok kanlı isyanlar olmuş ve şiddetle bastınlmıştı. Başta ve devamlı olarak Çarlık Rusyası olmak üzere, zaman zaman İngiltere ve dığer devletler de bunlan destekliyor, yardım ediyorlardı. Bu elli senelik gayretle, hamen hemen süâhsız Ermeni kalmamış gibi idi. Kiliseler, okullar birer silâh ve cephane de. posu haline getirilmişti. Daha evvel yapılan isyanlar sırasında, ve daha sonra bizzat devlete bağlı bazı Ermenilerin yardımı ve ihbarı ile bunlardan bir kısmı bulunmuş ve müsadere edilmişti. Esasen son zamanlarda Ermenl komiteleri gizli çalışmaktan da vazgeçmiş, açıkça mücadele edıyorlardı. Devletin elinde Ermenl komitelerinin ve halkın faaliyetine ait müteaddit vesikalar vardı. Harb başladıktan sonra bu faaliyetlerini büsbütün arttırmışlardı. Bilhassa doğuda müteaddit Ermenl çetesi teşkü etmişlerdi. Türk köylerini basıyor, sivil halkı, hattâ çocuklan ve kadınları işkence ile öldürüyor, çimdi size tekrar edemiyeceğim hareketlerde bulunuyorlardı. Harbin hemen başında, bölgede seferber durumda bekliyen Türk ordusundan çekinerek sinen ve TÜrklerle beraber karışık olarak yaşıyan Ermeni halkı (hattâ bazı yerlerde kadınları) savaşın fülen başlaması, Türk ordusunun düşman karşısında bulunması va daha sonra da ilk mağlubiyetler Uzerine faaliyete geçmişlerdi. Hattâ, size, 1914 yılının son gün lerinde uğradığımız ve 100 bin kişilik Türk ordusunun kar ve düşman atesi altında perişan olduğu Sarıkamış muharebesini kay betmiş ohnamızın sebebinin, bir Ermeninin, geri çekilmek üzere emir almış bulunan Rus ordusüna, TUrk ordusunun karlar içinde perişan bir vaziyette bulunduğunu haber vermesi olduğunu vesikalarla ispat etmek mümkündür. (1) Bu yabancı devlet adamından müsaade istemek imkânı bulamadığım için adını yazmıyorum. 1890, 1892, 1894, 1895, 1896, 1904, 1905 yülan Osmanlı tmparatorluğu içinde Ermeniler tarafından çıkarılan isyan, nümayiş ve sabotajlarla geçmis ve 1908 Ikincl Meş rutiyeti bu sartlar altında ll&n edilmiştir. Meşrutiyetin ilanım bütün Osmanlılar gibi Ermeniler de bttyük bir samimiyetle karşılamış, dinl törenler yapmışlardır. Meclisi Mebusana 12 Ermeni milletvekıli seçilmişti. Eğer bu samiml ha va devam etse idi ve ikl taraf lyi niyetle işbirliği yapabilselerdi, netice elbette ki başka türlü olacaktı. Fakat bUtün bu faaliyetler bir plâna göre dışarıdan idaıe ediliyor, Ermeni komitecileri işlerin düzelmesinl, devletin ve Ermenilerin huzura kavuşmasını değil, yabana efendüeıtnin emrlni ve kendi ikbal ve menfaatlerl ların taraftarlan, Türkiyede beş asırdanberi huzur içinde yaşıyan Ermeni milletini kendi menfaat ve gayelerine ftlet etmiş ve bir milleti tâbi olduğu devletin karşısına çıkarmanın meydana getireceği sonuçîan hesap etmemişlerdi. Ermeniler kitle halinde Kafkas yaya kaçıp Rus ordusuna giriyor, Ermeni komitecilerinin emrinde çeteler kuruyor ve geride köylerinde kalan Ermenileri de süahlandırmış bulunuyorlardı. Okul ve kiliseler silâh ve mühimmat deposu haline gelmisti. Devlet bunu haber almış ve bazı Ermeni liderlerinin dikkatini çekerek, herhangi bir hareketin şiddetle basünlacağım, böyle bir harekete te şebbüs edilmemesini ihtar etmisti. Ama iplerin ucu Ermenilerde değlldi. Plta tatbik ediliyordu. Rus ordularının taarruzu ile beraber yer yer isyanlar da basladı. Türk ordusundaki Ermeniler sllâhlanna sarılıp dağa çıktılar. Or dunun gerisi emniyette değildi. tkmal yapüamıyordu. Köylerde kitle halinde lirklerin öldürülmesine başlanmıştı. Her taraftan feryatlar yükseliyordu. Bu durum karşısında meşhur Tehcir kanunu çıkanldı. Ermenilerin daha emniyetli bölgelere nakli balşadı. Bu arada iki taraftn birbirlerine karsı gösterdiği düşmanlık bir çok müessif hftdiselere sebep oldu. Bu konu hakkındaki görüsleri VAN'DA YER ALTINDA FİŞENK YAPAN ERMENİLER mizi, yabancı bir hanımla seneler ce evvel yaptığınuz bir sohbeti aynen tekrar ederek belirtmeye çalışacağun: olarak anlatacağım. Ve mUsaadenizle cevabıma, bir hususu iyi bümediğinizi, daha doğrusu bir hususun, herkese olduğu gibi, si ze de yanlış aksettirüdiğini belirterek baslıyacağım. Türkler Ermenilerl öldürmedller ve boğmadılar. Ermeniler Türkleri öldürmeye başladılar. Türkler de mukabele ettiler. Neticede bu mücadeleden mağlup çı kan, mağlup olacaklan esasen daha bidayetten belli olan, Erme nılerm bir kısmı öldü, bir kısmı kaçtı. Misafir bayan konuşmamın buraja kadar olan kısmına inanmamış gıbl idi. Benim söylediklerim, ona şimdiye kadar söylencnlerüı tam aksi idi. Bunu bildiğim için, buyük bir ciddiyet ve sükunetle devam etmiştim. İsyanlar ve tehcir Balkan Harbinin beklenmiyen bozgununa uğnyan Türk ordusu iki sene içinde toparlanmış ve bü tün cephelerde başanlı savaşlar vermeye başlamıştı. Fakat Ermeni komiteleri en büyük hıyaneti bu sırada gösterdiler. Müttefikler de Türkiye içındeki Ermeni unsuru ile işbirliği yapmak sayesin de, Türkleri geriden vurup, harbi süratle bitirmek gayretinde idiler. Bu suretle yabancılarla İşbirliği VBpan komiteciler ve on Yabancı bir bayanla sohbet 1957 yılında Türkiyeyi «iyaret eden, yüksek rütbelı yabancı devlet adamlarından birisinin müımandan idim. Kendileriyle bir hafta kadar bir çok yerleri dolaştık. îstanbulda, Hilton otelinde, bir akşam üzeri, misafir zatın kül türlü ve tarihe çok meraklı olduğunu söyliyen eşi ile otururken, senelerdenberi Türkiyeyi görmeyi çok arzu ettiğini, nihayet bu arzusunda muvaffak olduğunu, Türkiyeyi ve Türkleri çok sevdiğini söyledikten sonra: Yalnız, hâlâ cevabını veremediğim bir husus var. Acaba bu konuda siz bana yardım edebilir misinız? dıye sormuştur (1). Cevabını veremediği husus (Ermeni meselesi) imiş. Memleketin de bir çok Ermeni dostu vannıs. Hepsi çok iyi insanlarmış. Türkler bu iyi insanları neden ö'ldürmüşler ve kovmuşlar? Bunun üzerine, benim de Türkiyede ve Türkiye dışında Ermeni dostlanm olduğunu, tanıdığım bu Ermenilerin hepsinın iyi insanlar olduklarını söyledikten sonra: Siz bu joruyu bana soran İlk yabancı değüsiniz madam, demiştim. Hepsme verdigim cevabı gize de vereceğim. Hattâ zamanımız bol olduğu, siz de tarihe meraklı bir insan oldugunuz için, glze belki biraz daha mufassal Difii Bond İSTANBUL 23Q VA»ÛJ2 Sarıkamış felâketinin sebebi bile.,. İÇ1 Bi'N BE.V İ TOANY.JONES < »cıZS'H ^ E S \| sANİve 1 ,sre ' .} * m; 1 Acılıs. tjroaram Turkuler Saelılc oiutleri Ovun havalan Kove hab«rier Sabah melodllerl Habçrler ve hava durumu Istanbulda buffun Kucuk ilânlar ve haflf müzlk Bu sabah sizinle Muzlkli ovunlardan M. Demlrkırandan sarkılu Sosval havatta kadın Fraıısadan vankılar Sabah turkulert Gitar soloları Muzılc kutusu Pmtik bilcıler Fahrıve Canerden »arkılar Arkuı yarın Kısa haberler Sabah konserl Mavi cocuklar orkestraM Kücuk lianlar Saz eserlpn A.Buvukatamkndan »arkılar / N Mcrcanlıdan turkuler J Haberler R G. de bueün Hafif muzık Reklâm Droeramlan Receo Bireitten sarkılar Dans orkestralan Saz eserlerı Konvr saatl Turkuler • Kısa haberler Eğıtım radvosu Cocuk bahcesı Kısa haberler Karma fasıl toduluBu Keklam Droeramları Haberler ve hava durumu 19.00 Kucuk ilânlar 19.40 Gulcan Sevımden turkuler 19.45 20 00 Kitaolar arasında Radvo hafif müzik orkestrası 20.15 20.45 N.Hllkat Culhactan sarkılar Radyo tlyatrosu S 21.00 24 saatın olavları. K. ilânlar j 2155 22 00 Reklâm Droeramları 22.45 Haberler ve hava durumu 23 00 Csz severlerle basbasa 24 00 Kaoanıs 16 55 17 00 17 30 18 00 18.30 19.00 19 30 20 15 21 00 22.00 22 15 23 00 23 30 24 00 00 30 01.00 JSTANBLL RADVOSU Acılıs ve urograra Sızın icin Kucuk konser Ivl aksamlar Senfonik muzık Cesıtli melodiler Aksam konseri Genclerle beraber Klâsık Bstı M. D. İstekleri Çıgan melodüeri Gece konseri Hafif muzik Caz müziin Gece varısı icin Dunden buunden Proeram ve kaoanıt Osmanlı devleti, Alman ve Avusturyalılarla beraber, Birinci Dunya Harbme girdıği zaman, Turk orduları bir anda bir kaç cephede birden savaşmak zorunda kalmışlardı. Doğuda Ruslarla, arkasından da Çanakkalede tngilız, Fransız ve orüarın sömürgeleri, Fılistin ve Irakta yine îngilizlerle savaşıyorduk. Bu esnada Türk topraklarında Kafkasyadan Ege denizine ve Balkanlara kadar bütün Osmanlı ülkesine yayılmış, takrıben 1.5 mılyona yakın Ermeni asıllı Osmanlı vatandaşı yaşıyordu. (Bu izahatımı küçük bir kâgıt Uzerine çizdiğim basit bir harita üzerjnde anlatıyordum.) YARIN HARBLERİN TABİÎ KANUNU YUKARIDAN AŞAĞIYA: 1 «Olaganüstü yaratılmış yük sek zekâlı kadın» mânasına iki soz. 2 «Beslediği tatlı arzu kotü» karşıhğı iki söz. 3 Bir erkek adı, dünyanın en uzun boylu akar sularmdan. 4 Eski Bızans imparatoriçelerinden birırun adı, tersi bir edattır. 5 Bir ihtimale kuvvetle taraftar görünme hali, Ince ve zarif. 6 Bir harfin okunuşunun tersl, bir çoğul ta 133456789 1K •vkH kısı. 7 Çevrimce «dinsız inansız» mânasına gelir, bır cabm en derin abanı. 8 Y*. oancı, veznedar 'ie bıletçinin c > urduğu pencereli yer. 9 Asağıya doğru yurüyerek. . «İİİ!. MdllCOÇOğlU | konu veresim: AYHAN BAŞOĞLU BEYAZGÜL 1 AN 06 25 06.30 07 00 07 05 07.?0 07.45 08 00 08 05 f 0S 10 * 08 40 09 00 09.20 09 35 09 40 10 15 10 55 11 15 1130 12 00 12 15 12 25 12 30 KARA SOLDAN SAĞA: 1 Askerlık ödevıni bahriyeli olarak yapan Mehmetçik (karma söz). 2 Eski Asur hükümdarlarmdan biri. 3 Bir edat, teknik bilgi. 4 Bir iş kamu efkârına bununla büdirilir, şaır Nedimin çok sevdiğı ve övdüğü çiçek. 5 «On kere yüz sayıda öküz zevcesi» mânasına iki söz. 6 Bazı suçlan Tanrı bununla kar şılar ama bazı insanlar tıek o yob> gitmezler, güzel sanat, bir harfin okunuşu. 7 «Düşmanını âlet eder» karşılığı bır çekim, gerUmiş ve dayanır durumda, 8 «Birdenbıre korkup bir tarafa büzülüş» anlamına iki söz. 9 Hamam takunyası, bır alış veriş için önceden ödenen bir kısım para. DUNKt BUUVlACANtN HAi.iwnn.iwTs ŞEKJLJ NASIL HALLEDİLECEK Yukarıdaki rakamlı dcce 4 tane anahtaı bolmacada saBos alan 12 ederek soldan (ipucu) ve 8 tane soouç vardir. dikkat karenin içine 1 den 9 a kadar uygun bireı rakam koyarak ve toplama, çarpma, çıkartma, bölme işaretlerine Biraz vaktinizi «br ama, bos vakünizi hosça sağa ve yukarıdan aşağıya bulmacada gösterilen sonuçîan bulunuz. feçirmis olursunuz. Acılıs. orosram Gunavdın Köye haberler Sarkılar ve ovun havalan Haberler ve hava durumu Sabah muziSi Ankarada bueun Kucuk ilânlar Her telden H Gokmenden sarküaı Hafif muzik Sabah konseri Kısa haberler ve K. ilânlar Arkası varın Eeıtıın radvosu (11 Turk muziSi D. istekleri Cocuk bahcesi ODeralardan secmeler Osman Turenden türküler Kıbrıs saati Kucük ilânlar Guler Goksel ve Necdet Tokatlıoeludan sarkılar 13 00 Haberler. R G. de bueün 13 20 Plâklar arasında 13 30 Reklâm Droeramları 14.00 Cocuk bahcesı 14 15 Ziva Taskentten sarkılar 14 35 Buerün icin sectiklertmiz 14 55 Kısa haberler ve K. ilânlar 15 00 Eiitim radvosu (2) 15 55 Nevın Akoldan turkuler 16.10 M Güverden sarkılar 16 30 Cesitlı muzik 16 55 Kısa haberler ve K. ilânlar 17.00 Kov odası 17.20 Ince saz 17 50 Reklâm Droeramları 19 00 Haberler ve hava durumu 19.40 Kucuk ilânlar 19 45 M Cevhanhdan türküler 20 00 Dın ve ahlâk sohbeti 2015 Mustafa Ersesten sarkılar 20 35 Radvo cesıtli muzik orkestrası 20 55 Uvkudan önce 21 00 24 saatin olavları. K iliıüar 2105 ToDİum ve tanat 21 30 Turkuler 21 45 Kucuk konser 22 05 T B M M saati 22 25 N Demırdovenden sarkılar 22 45 Haberler ve hava durumu 23 00 Gece konseri 23.45 Gece varısına dotru 24.00 KaDanı» '\AMVltar Arkadaş Islılcları 40 Gelsene buraya ulan! Annesi paylâdı: Neden gitmiyorsun babacığmın yanına? Çocuk, çâresiz, babasına korkuyla yaklaştı: Efendim? Osman beyin »akası yoktu. Ayakta zor duruyordu ama, elleri arkasında çahmla bağlıydı: Bana bir daha penalü atacak mısın? Atmıyacağım. Kova diyecek misinT Hayır. Koridor, tekerlekî Demiyeceğim. Dersen? Ha? Dersen? Kafanı kırayım mıT Deifoİ, detol hergele! Neden sonra karımla odamıza çekildik. Onlannsa hemen hemen sabaha kadar sesleri durmadı. Osman beyin gürültüsü, tehditleri, Şâhinde hanımın « Osmancığım, canım, şekerim, bir tanem.li yalvanşları. Sabahleyin karım hayretler içinde geldi. haber verdi: Müjde! Şâhinde hanun kahvaltıyı hazırlıyor. Şaştım: Peki. Osman bey? Uyuyormuş. Vay anasını, inanılacak gibi değil.. Sorroa. Kadm hâhnden memnun. Ne diyor blliyor musun? Ne dıyor? Bana bu günleri gösterene şükürler "'sun diyor. Kadınhğına yeniden kavusmuş. Bundan böyle is tediği kadar zulmetsin razıymış 1 ORHAN KEMAL XIV. FIBTINA Gerçekten de, kadınlığına yeniden kavuşmuştu. Sabahleyin erkenden kalkıyor, elini yüzünü yıka yıp saçlarını bir türkü mınldanarak tanyor, mutfağa aynı türküyle girıp, gazocağını aynı türküyle yakıyor, çaydanhğı aynı türküyle oturtuyordu gazocağı'nın üstüne. Çay kaynıyadursun, süpürgeyi kapıyor, sofayı mırıl mırıl süpürüyordu. Çaym demlenmesi, masanın hazırlanması, bardaklann, peynir kabmın yerli yerine konması, îkmeklerin dilimlenmesi falan hep hep aynı neşeli türküyle oluyor, daha sonra da başlıyordu: « Osmancığmm!» Osman bey çoktan uyanmıştır: « Efendim canım?» « Uyandm mı nonoşum?» « Uyandım şekerim !> « Kahvaltı seni bekliyor kaymağım..» «Geldim bir tanem....» î Adamm yatağından kalkıp el yüz yıkamağa yalnız gitmesine meydan vermeden koşuyordu: . Dur hayatım dur.. sırtına alıver şunu..» Ama mevsım yaz'mış, sevgili kocasınm üşümesi 'alan söz konusu olamazmış... Sırtında yün ceketle Osmın bey önde, Şâhinde hanım arkada, el yüz yıkamaca gidiliyordu. Musluk başında adamı rahat bıraksa ya ' Hayır. Gine öne düşüyor, adamm elini yüzünü yıkıyor, burnunu sümkurtüyor, yine yıkıyor, yıkıyordu. (Arkaa vart