Katalog

SAhlrec DÖBT 3 Eylul 1966 CüMHURtYET !«••••*••• B a n d m ••• üiüiiiiiiiiüii J a m e s Dr.NO GUZBL HI1MDULL|H SUPHI TnNRIÖVER'in 28 TANRIÖVER'E DAİR HATIRLADIKLARIM VE DÜŞÜNCELERİM Meşrutiyeün ilk yıllarında ikimiz de Istanbul Darülmuallimininde hoca idik. Kendisiyle yalnız selâm laşıyorduk, o kadar. Aradan zaman geçtikten sonra 1911 de bir gün yanıma yaklaştı. Ş\ı sözleri söyledi: «lsmail Hakkı Bey! Ben size yol'Ia rastladığım zaman saygı ile eğiIçrek selâmhyorum. Halbuki siz ba ŞITIIZI hiç eğmeden elinizle ufak bir selâm hareketi yapar, geçer gidersini^! Sizi kibirli bir insan clarak tanımışum. Hem de sıze küsmüştüm. Sonra anladım ki siz hiç de böyle bir insan değilsiniz.» Tanrıöver*in bu samimiyetine karşı hayranlık duymuş, ona cevap verememiştim. O, birkaç dakika söz lerine ş'j sözleri de kattı: «Yalnız size tavsiye ederim, bu davranışımzı hiç değiştirmeyin. Çiin kü sizin karakterinize uyan budur.» Bu snlayışı da beni çok sevindirmişîi. ÜNİVERStTE PROFESÖRLÜĞÜNE GEÇİSİIM Benira üniversite profesörlüğüne geçmem şöyle olmuştur. Heniiz Darülmuallimin hocasıyrm. Bir gün Cağaloğlundaki Darülmuallimin bi nasında öğretmenler odasında yalnız başıma ohırmaktayıın. Kapı açıl dı, Ranmetli Tannöver geldi. Selâm verdi. Birkaç dakika sonra yanıma yaklaştı. Şu sözleri söyledi: • İsmail Hakkı Bey! Ben Darülfürıunda iki ders okutuyorum. Hem estetik. hem de terbiye dersi. Estetik dersini okutabiliyorum. Ancak, kanaatime göre, fenni terbij'e derskıi sizin benden daha iyi verebüeceğinize inanıyorum. Size sorma ya karar verdim. Eğer siz bu işi kabul ederseniz Maarif Nâzırına gidip ne maksatla istifa edeceğimi söyliye ceğim. Yerime sizi tâyin etmesini ri ca edip istifanamemi vereceğim.» O günkü üniversite hakkında hiç bir fikrim yoktu. Fakat müphem bir duygu bana yeni bir hizmet alanı daha açıldığı, kendi kendime yetişme alanı açıldığını sezdiriyordu. Rahmetliye müspet cevap vermiştim. Kısa bir zaman sonra Maarif Nâzırından aldığım yazıda Istanbul Üniversitesi terbiye dersine tâ•'in edildiğim bildiriliyordu. TANRIÖVER ARTtST YARATILMIŞTI Tannöver artistti. Artist olma iTIFFANY JONES Bucak İlçesi Belediye Başkanlığından: Yapı Işleri ilânı İ ! 1 140 ada 1, 2, 3, 4 ve 28 parseller üzerinde yaptırılacak Belediye İşletme binası birinci kısım inşaatı işi birim fiat esası üzerinden kapalı zarf usulü ile eksiltmeye konulmuştur. 2 Bu işin biritci keşif bedeli (150.000,) lira olup muvakkat teminatı (8.750,) liradır. 3 İhale 12 eylül 1966 pazartesi günü saat (16.00) da Belediye Başkanlık Odasında toplanacak Belediye Encümeninde yapılacaktır 4 Bu işe ait proje, keşif çartnameleri ve diğer evrakı (tatıl günleri) hariç mesaî saatlerinde Belediye Fen İşlerinde görülebilir 5 İsteliklerin bu işin teknik öneminde bir isi iyi bir «urette başardığmı veya idare ve denetlediğini ispata yarar belgelpriyle birlikte (ihale ve tatil günleri hariç) en geç 9/9/1966 cuma günü saat 17.00 ye kadar Belediye Başkanlığına bir dilekçe ile müracaat ederek ihaleye iştirak belgesi almaları ve 1966 yıh Ticaret Odası vesikalarınl ibraz etmeleri şarttır. 6 İsteklilerin (2490) sayılı kanun hükümlerine göre hazırlayacaklan teklif mektuplarını ihale saatinden bir saat evvel makbuz mukabilinde Belediye Encümen Başkanhğına vermeleri veya göndermeleri. 7 Telgrafla vâki olacak müracaatlar ile postadaki peciicmeler kabul edilmez. (Basın 19479 A. 11368/10281) mak elinde değildi. Onun bu artistliği okuldan, öğrenimden, teknikten ileri gelmiyordu, doğuştandı. Tanrıöver artist yaratılmış bir insandı. Birinci Cihan Harbinde, Milli Tâlim ve Terbiye Cemiyeti diye bir ce miyet kurmuştuk. Halk için konie ranslar verdiriyorduk. «Münazara» adını verdiğimiz halk toplantıları yaptırıyorduk. Kendisinden de bir konferans istemiştik. O da hitabet üzerine bir konferans vermişti. Bu konferansta bulunmadım. Bu'.unan lardan Uittim. Hatip örnekleri verirken benden de söz açmış. Benim için aşağı yukarı şu sözîeri söylemiş: «O, bir konuyu eiine aldı mı, onun üzerinde durmakla kalmaz. Ko nusunu bir burgu gibi deier de'er, en derin, en karanlık noktalaruıa kadar iner. .» Tanrıöver'irı anlayıştnda doğru olarak kabul ettiğim şudur. Konuyu burgu gibi delmek istemek o ka dar! En derin, en karanlık noktala ra kadar inebildi mi sanmıvorum. TANRIÖVER'ÎN HİTABETİ O. yalnız birinci smıf bir hatip değildi, hatiplik sanatına inanan, hatipliğin peygamberler sanatı olduğunu bilen bir hatipti. İstanbul işgâl altında iken Mehmet Emin Erişirgil ile beni İstanbul dan aldırıp İnebolu'dan Anadolu'ya sokan, Polatlı savaşmdan önce Anadolu'da aylarca dolaştırarak Anadolu'nun birçok vilâyet merkezlerinde, okullannda, camilerinde konferanslar verdiren, halkla temas ettiren, Harekâtı Milliye, Istiklâl, Türklük amaçlan için konuşturan o idi. Maarif Vekili olarak Tanrıöver Türk kültür, bilim, kalkınma tarihi mizin yazacağı, saygı ile anacağı büyük adamlardan biri idi. İsmail Hakkı BALTACIOĞLU Acıbadem, Günal So. No. 5 İstanbul * * * BASINDA 22 ağustos 1966 tarihli LLf S Un: Mustafa Baydar, Cumhuriyet Ga YANKILAR zetesinde Hamdullah Suphi Tannövsr'in anılarını yaymlıyor... Tanrıöver'in anıları yarımdır, bir sua da izlemiyor. Tannöver, büyük olayların içinde yaşamı§, olayları yaratanların çevresinde bulunmuş bir kişidir. Uzun yıl lardan sonra, bu olaylan yorumlarken belleğine dayanmakta, anlatışı yer yer izlenimler halinde yürümekte, cltha çok olaylan önceden gördüğünü, hattâ önceden sezdiğini beîîrten anı larını öne almaktadır. Birkaç örnek vereyim: Millî Mücadele sürüp giderken, Tanrıöver büyük bir ayaklanmanın hazırlandığını İçişleri Bakanı aıacıhğı ile .Başvekil İsmet Paşa» ya duyurmuş, ancak sözlerine değer verilmemiştir; ama, sonunda onun dediği çıkmıştır. (Milli Mücadele sı rasmda İsmet Paşa Başbakanlık yap mamıştır. Onun ilk Başbakanlığı, Cumhuriyetin ilânı ertesinde, 30 ekim 1923 de başlar. Tannöver, ayak lanmanın hangi ayaklanma oîduğunu belirtmeyi de gereksiz görmüştür.) 1930 da Serbest Cumhuriyet Fırka sı kurulduğu zaman, Tannöver, Ata türk'e buyrukla parti kurulamıyaca ğ;nı, partinin üç aydan öteye yaşamıyacağını söylemiş, dediği çıkmıs (ır. (Ancak Tanrıöver, parti kapan dıktan sonra, Irurucusu Fethi Okyar'm kalb hastası olduğunu, ölüp gittiğini de yazıyor. Serbest Cumhu ıiyet Fırkası 1930 yılı ağustosunda kurulmuş, aynı yılın kasım ayında kendi kendini feshetmiştir, Fethi Okyar ise, Londra B. Elçiliği, milletvekilliği, Adalet Bakanlığı yaptıktan sonra 7 mayıs 1943 de ölmüştür.) Tannöver'in anılarında onun kişiliği yansunaktadır. Bu bakımdan, Mustafa Baydar, anıları yayınlamakla, yazın ve düşünce ta rihimize hizmet etmektedir. Sami N. ÖZERDİM CEVABrvnZ: Çok haklısmız. Kültürümüzün böyle dikkatli ve dürüst eleştirilere dayandığı oranda güçle neceğine inanıyorum. SON konu ve resim: Ayhan Başoğlu AYSEiLEALi Maliye Bakanlığından Hizntet Dışı Harb Gamisi Satışı Geminin Adı : YAVUZ Bulunduğu yer: Gölcük Poyraz Rıhttmı. Tahminl bos tonajı: (19500) Ton. Muhammen bedeli: (19.950.000, ) lira. Geçici teminatı: (611.750, ) lira. 1 Yukanda adı. bulunduğu yer ile tahminî tonajı, tahmin! bedeli, geçici teminatı yazılı hizmet dışı edilmiş YAVUZ muharebe kruvazörü, 2490 sayılı Kanunun 31 inci maddesi uyannca kapalı zarf usulüyle artırmaya çıkanlmıştır. 2 İhale 31/10/1966 Pazartesı günü saat (16) da Maliye Bakanlığı Mılli Emlâk Genel Müdürlüğünde kurulu komisyonda yapılacaktır. 3 îsteklilerin 2490 sayılı Kanunun 3132 nci maddeleri tarifatı daıresinde hazırlıyacakları teklif mektuplarını artırmanın açılma saatinden bir saat evvelice kadar sıra numaralı makbuz karsıhğında Komisyon Başkanlığına vermeleri şarttır. Teklif mektuplan 3 iincü maddede göstenlen saate kadar yetişmek üzere ladeli taahhütlü mektup şeklinde de gönderilebiür Bu takdirde dış zarfın mühür mumu ile iyıce kapatılmış olması, isteklinin ismi ile açık adresinin ve teklif mektubunun hangi işe ait oldugunun yazılması lâzımdır. Postada olacak gecikmeler kabul edilmez. 4 îhaleye girebilmek için 2490 sayılı Kanunun 2 ve 3 üncü maddelerinde yazıh çartlan haiz olmak ve artırmaya girecek yerli ve yabancı özel ve tüzel kişilerin, bu kanunun 3 üncü maddesinde ve şartnamenin genel şartlar 3 üncü maddesimn a. b, c fıkralarında vazıh belgenin ve geminin harice ihracı lisansa tâbi bulunduğundan, ihraç lisansı için Ticaret Bakanlığından alacaklan ön miisaadeye ait vesikanın teklif mektubu ile birlikte Komisyona tevdi edilmesi şarttır. 5 Gemi Gölcük Den'z Cs Komutanlığına müracastla görülüp tetkik edilebilir. Geminin boyu, eni, derinliği, üzerinde mevcut tahmin! malzeme miktarlan jartnameye hağlı durum raporunda gösterilmiştir. 6 Bu işe ait şartname ve eki (50) Türk ürası karşılığında Maliye Bakanlığı Millî Emlâk Genel Müdürlüğünden, ve Istanbul, îzmir Defterdarlıklan Mill! Emlâk Müdürlüklerınden almabilir. ^ Gemi hakkında fazla malumat almmasma lüzum gördükleri takdirde, a) Türkiye'de mukim özel ve tüzel kişiler, Maliye Bakanlığı Millî Emlâk Gene! Müdürlüğüne, tstanbul ve tzmir Defterdarhkları Milli Emlâk Müdürlüklerine. b) Hariçte mukim özel ve tüzel kişilerin, Türkiyedeki mümessilleri vasıtasiyle veya Amerika, tngiltere, Fransa. Batı Almanya, ttalya, Japonya, Holânda ve Kanada Hükumetlerı nezdindeki Elçiliklerimize müracaat etmeleri lâzımdır. (Basm 19477 A. U363/10279) ıS SAATLERİ r.ıiJrT. SyndicM* Ine.. 1964. Wetld ri,htt meırcd. Bir türlü anlıyamıyorum, nasıl oluyor da kendini bu kadar işine veren bir daktilo bu kadar çok yanlış yapıyor. Penkovski, VVynne'i Moskovada Otel Nasyonal'deki odssında görmeğe gittiği zaman, söı verilen Sovyet delegasyonnnun «eçilmiş bulanduğuna Wynne'i ikna etmeye muvaffak oldu. önceki görüşmelerinde yaptıfi gibi bu sefer de daha çok kendinden söz etti. Wynne, resmî bir sıfatı olan Sovyet muhatabının davranışlarında belirli bir beyecan oldufunu farketmekte gecikmedi. Duynlmak tehlikesi olmadan Moskova sokaklannda yürürken, Penkovski'nin Sovyetlerin durumn bakkındaki beyanlarında daha ax ihtiyatlı olduşunu jtördü. Penkovski, Sovyet ekonomisindeki aksaklıklarının resmî makamlar tarafından açıklanış tarzıyla alay etmeŞe başladı ve re jim hakkında oldukça sert birkaç tenkitte bulundu. Basit bir Sovyet vatandaşımn hayatıııııı mes'ut bir hayat oimaktan (ok azak olduğunu imâ etti. Olaylar, VV^ııe'în Sovyet delege listesini zördüğu zaman gelişmeye başladı. VVynne; seçkin deleşrelerin, özelükle pro • fesör ve teknik araştırma nz manlarımn ticarî sörüşmelerle en nfak bir ilgisi olmayışına de ğinerek seçilen kimselere itiraz etti. Bu kimselerin, tetnsilcisi oldufn firmaların beklediği şekilde, bir ticarî delegasyon mey • dana getirmekten uzak olduklannı sSyledi. Bu kimselerin ticarî deŞil, endüstriyel istihbarat amaçları olduğu belli idi. Penkovski Wynne'in itirazlarına hak verdi. Bir taraftan da delegasyonu oldufu gibi kabul etmesini bilhassa rica etti: «Lutfen llsteye itiraz etme Grev, Infiltere'ye gelmeliyim. Mesele çıkarırsan gelemem. Sen bu dele(asyonu kabul etmezsen, Lon dra'ya gitmem için hiç bir imkanım kalmaz. Çünkü hn delefelere başkanlık etmeme karar verildi». Bunnnla Penkovski ilk defa Wynne'a Rus halkı için endişelerini pervasızca anlattı. Sov • yetler Birlifindeki darumun dayanılmaz ve liderliğin tehlikeli şekilde istikrarsız oldngnnn söyledi. Sovyetler Birli&indeki şartlara dair, Batıdaki «ilşililere» nlaştırması gereken bilgi ve belgelere gahipti. Hepsinden önem 35 O. PENKOVSKİ T.PARLA lisi Batıdakilerie kendisinin bizzat konuşması ve onlars «Sov yetler Birligindeki gerçek şart lann neler oldngnnn» anlatması gerekiyordn. Wynne, Batılı ziyaretçileri (Sovyetler Birlifindeki) tnzağa düşürmek ümidiyle, Sovyet bükumetinin, kendi rejimlerini kötüleyiei bnna benzer bikâyeler anlatan kışkırtıcı gizl) poiislpr knllanmakta nzman oldnğunu lıiliyordu. Ama, aynı zamanda insanlan iyi tanımasını bilirdi. Penkovski'nin samimiyetine inanmakla kalmadı, onun gibi birisinin Batı istibbaratı için önemini takdir edebildi. Zaten Ooğn Avrupa'ya yaptıgı sayısız seyahatlerde, Penkovski'nin tarife çalıştıgı şsrtları biırat görmiis • tü. Bunun özerine Penkovski'nin «ilgililere» gidip hik&yesini aniatraa imkânına sahip olabilmesi için Londra'ya gidecek Sovyet deleçelerinin nygnnlngn üzetinde durmamaya razı oldn. \Vvnne 13 nisanda Moskova'dan ayrılırken, Penkovski ona, içinde Inçiliz istihbarat teşkilâtına yaıılraış bir mektnp bnlnnan iki katlı ve çlfte miihiirlü bir zarf verdi ve bir hafta fçinde Lon dra'da olmayı timit ettiğini de ekiedi. Gerçekten bir hafta sonra Peıı kovski, Londra'ya gönderildi.Bn, förünüşte amıçlan Ingiliz firmalariyle münasebet knrmak ve çeşitli ticarî konularla teknik mübadeleleri görüşmek olan, çenis bir Sovyet teknisyen ve ticaret nzmanı grnbuna çobanlık etmek demekti. Bn görevi Bilimsel Araştırma Çalısmalarını Koordinasyona Memnr Resmî Komitenin Dış Münasebetler Dairesi Başkan yar dımcısı olarak yapıyordn. Oysa bir GRU albavı olarak asıl vazi(eül tabii ki istihbarat lle ilgili idi: Bir taraftan Sovyet dele • gasynnnndakl uyeiere gSz ktılak olurken. bir taraftan endüstriyel ve teknik espiyonaj çslışmaıı yapmak ve mümkün olnrsa ziyaret edilen firmalarda bızı nygnn kimselerle ilerisi için temas kurmak. Delegasyonun gezi programı Londra'dakı Sovyet elçiliği müsteşarı ve komitenin tn gilteredeki temsilcisi Anatoli Pavlov vasıtasiyle hazırlanmıştı. Aslında Pavlov da bir GRU albayı ve Ingilteredeki GRU faaliyetlerinin ikinci başkanı idi. Penkovski'nin Londra seyahati 6 mayısa kadar sürdü. Penkovski bu 16 gün içinde üçlü bir hayat sürdü. Delegasyonu, kendisine güvenilir bir devlet ve parti adamı saygısı duyuyor. Londra • daki GRU rezident şebekesi ise ona kıdemli bir istihbarat al • bayı olarak karşıhyordu. Oysa orada bulnnnşnnnn üçüncü cephesi bn iki Sovyet meslekdaş grn bunnn şüphelerinden uzaktı. Delegasyonnn meselelerini gündüz hallettikten sonra geceleri batı istihbarat subaylarıyla toplantılar yapraaya devam ediyor ve onlarla beraber ileride Moskovada yapacağı şeyleri plânlıyordn. VVynne, faydalı aracılık görevine bnrada da devam ediyordn. Kendisi Rnsların birlikte iş yapmayı tasarladıkları firmaların hazılarını temsil ettiği için. Penkovski ile birlikte eörünmesi hiç şüphe çekmiyordn. Penkovski tngiltere'dekı resmî gb'revini yeni istihbarat roliine uvdurmaya çalıstı. Yrter sayıda çizJi toplantı tertipüvpıneyeceğini anlayınca, delegasyonun Lon dra dışındaki bir kaç İogiliz fabrikasını görmesi gerektiği bahanesiyle Sovyet elçisinden dört gün daha faz'a kalmak için izin istedi. O tarihlerde Londra'da açılmak üzere olan tngiliz Sanayi Sergisini delegelere göster • mek istediğini ekledi. tzin verildi ve böylece Penkovski Batılı dört istihbarat subayı ile fazladan iki gizli toplantı yapabilmek imkânına kavustu. Penkovski bu snbayları ancak, durnşmasmdaki ifadesinde de bellrttiği gibi. «isimleri Grille ve Miles olan tngiliz istihbarat snbayları ve kendilerini Alekssndır ve Oslaf diye takdim eden Araerikan istihbarat teskilâtının temsilcileri» olarak tanıyordu. Kolaylık ve süpheyi çekmeme düşüncesiyle misafir Sovyet delegelerinin kaldıklan Monnt Royal Otellnde buluşmay» devam ettiler. Penkovski büyük bir enerji kaynagı oldngnnn gösterdi. Delegasyon ile ilgili siyasi ve sosyal (Penkovski delegelerin paralarını da taşıdığı için alısverislerini kontrol ediyordn) görevini yerine getirmeğe devam e • derken, bir yandan da istibba • rat haberleşme nsnlleri hakkında çok yoğnn bir çesit kısa knrs görüyordn. Daha sonra durnşmasında da itiraf ettifi üzere kendisine bir Minoı minyatür fotograf makinesi verildi ve kn!laııışı öğretildi. Ayrca ona Batı ile tek yönlü haberleşmeye yarayan transistörlü bir radyo alıcısı da verdiler. Takın bir gelecekte Batı Avrnpaya dönmeye mnvaffak olamadıgı takdirde irtibatı VVynne veya başka bir Batılı araeı kanalıyla devam ettirmesi kararlaştınldı. Radyo ile haberleşmeye ve bir casnsnn bütün teknik fonksiyonlanna kısa bir zaman içinde alıştırıldı. Durnşma zabıtları aynen söyle demektedir: «Tabancı istihbarat snbayları Penkovski'ye kendisine verdikleri bn casusluk âletlerini evinde özel olarak yapacağı bir gizleme yerinde saklamasmı tavsive ettiler. Aleksandr ve Oslaf, VVynne'in kısa bir zaman içinde Moskova'ya dBnecejtinl ve beraberinde onlar tarafından yazıl mış bir mektnp getireceğini; an cak gerekirse, kendisine radyo ile talimat vereceklerini söylediler.» (Arkan 1 2J4S6789 şöhret» belirir. 7 Kendilerini bilmezlerin olur olmaz yerlerde çıkardıklan. 8 Nota, bir soru edatı. 9 Hazin edalı Anadolu türküsü, kenardaki yön. YUKARIDAN AŞAGltA: 1 Atmosfer basıncını gösteren âlet. 2 Bir şeyı bir yerden alıp başka bir yere ulaştıran, bir emir. 3 Mektuplar (çoğul ve osmanlıca bır söz) 4 Kül renği bir hale giren. 5 Günun tam orta zamanı, ter 73456789 sı ıç ve dış turistlerin yaptıkSOLDA.N SAGA: landır. 6 No 1 Doğuda çevreleri deprem ta, kendisi ile felâketine uğramış illerimizden alafranga ro ıkısi. 2 Geride kalma hali ve mantik parça işi (argo), bir emir. 3 Bir çelar çahnan âşit fala bakma usulü, canın alletlerden. 7 tındadır çıkmaz derler. 4 «MiBu kurnazdır safir kabul eden müesseseye başvur!« anlamına iki sözlü bir e oamrü oaınucamr ama onun oğiu naltaltltnlt KkU daha kurnazdır, mir. 5 Bu da kuzuya verilebiçevrilince esinti olur. 8 «tnlecek bir emir, cahilce ve ukalâsanı yatıp kendinden geçmeye ca direnme hareketi. 6 «Birbizorlıyan tavır» mânasına iki söz. rine çok benzer durumda» kar9 Nesne, dümanı çıkan. şılığı iki söz, çevrilince «şan ve tstanbul Valiliğinden: RAKAMLl BULMACA ~3 X Memur Alınacaktır İlimiz Özel İdare kadrolarmda mevcut maaşlı münhallere tecrübeli personel almak amacile, Istanbul ili haricindeki il ve ilçe özel idare teşkilâtında çalıjan ve en az 6 yıllık hizmet müddetiıü ifa etmiş olanlardan İstanbula nakletmek isteyenlerin bir dilekçe ile ilimiz Özel İdare Müdürlüğüne müracaatları ilân olunur. (Basın 19776/10287) •T | X X 3? Ü ••2 I X X 2 •+ fİ2 • •3i + R3İ • • <etu • X f HİDROLİK PRES YAPTIRELACAK 60 ve 250 tonluk hidroük presler yaptırılacaktir. Teknik bilgi içîn EMAYETAS Bakırköy adresine müracaat edilmesi rica olunur Tel: 71 51 30 31 32 İlâncılık: 5491/10298 oalmmranır NASfl HALLEnti.ECEH? Vakarıdato akamlı hulmacadı tadece f tanr snahtat Itpucul ve « uın* »ıılıuç «srdıı B«t olao II KarrniD tçın* ı dep •T» «artaı uvnua oirpı rakun m > farak vc (nplanm çarpma çıkartma nnlm* ı$aretlenne dikka •derek «oldao <•£> v* rnksndan «şafıy« halmnrad» e^terilet «onuçlan bnlunaz Birn? nıktinîz* «lır «mn ho< vnktinır olnrsnnnz