Katalog

BAHÎFE İKİ 31 Mayıs 196Ö CUMHURÎYET DONANMA CEMİYETIERİ Amiral Adnan KÂYNAR eçen yfizyıbn sonlarında ve yirmincl yttnyılın tftşlannda büyük devletlerin silâhlsnma yarışı bilhassa deniı knvvetlerinde daha bâ' riz bir şekil almıştı. Büyük devletler btr yandan devlet imkanlariyle silâhlanırken bir yandan da knrulan Donanma Cemiyetleri, ba silâhlanma yanşında hükametlere yardımcı olmaya çahşmışlardır. Gerçi, tngüterede daha 1895 yılında kurulan Navy Leagne'in programında, halktan iane toplayarak deniz knvvetlerine malî yardım sağlamak yoktnr. Fakat bnna rağmen lngiliz bahriyesinin gelişmesinde bu cemiyetin büyük hizmetkri oldnğu mahakkaktır. Tüzüğüne göre Navy Leaçne, biçbir siyasi parti ile ilgisi olmayan bir cemiyettir. Görevi, banşın en etkili kornyucnsn olan deniz knvvetleriDin bu özelliğini ve önemini genis balk kütlelerine anlatmak, ba konnda oyarıcı yayınlar yapmak ve yine bn konnyo devamlı olarak seçmenlerin ve hükâmetin dikkat nazanna koymaklır. ' Cemiyet hiçbir parti ile ilgili olmamakla beraber geçimlerde, cemiyetin amacına hizmet edeceğinden emin oldnğu milletvekilleri adaylannı destekler. 1910 seçimlerinde halkın, geniş bir deniz knvveti inşaat programına karşı olan liberalleri değil ba proçramı destekleyen mahafazakârlan tntmasında Navy Leagne'in büyfik etkisi olmuştur (1). 1965 SEÇiMLERiNiN TAHLiLi Nasip olmaz her kula. Çadınn kapısındaki adam bağınyorda : Geliniz, görünüz, fırsatı kaçırmaymız, Pedrano Slrkinin palyaçosnnn seyrediniz! Paly«çodan 5nce kapıdaki çığırtkan da görülmeye değerdi hanl! Uznn boyln, geniş omnzln. uznn saçlı, kızıl derilı snratlı, blr lokmada bir tavuk budunu yntan, bir oturuşta koskoca bır kazı rBvdesine indiren, tek ayak üsttinde kırk lâfı bir araya koyan, acmazlan »çmaz, şahı şahbaz, oyu oy, goygoyu goygoy... Bn adamın çağnsma koşmıyacak ahalinin alnını karışlamak gerekırdı. Zaten k«ç gündür radyoda sirkin clvarda çadır knrdngn, ve nnmaralanns başhyacağı ilin ediliyordn. Seyirciler gişe önünde knyrnk tntnyor, ve adam dnnnadan bağınyordu : Geliniz, görünüz. fırsatı kaçırmaymız! Bütün yerler kısa sürede dolmuştu. Ahali alkış tntnyor, sabır•ızlanıyordn : Baslar mısın, baslıyalım mı?~ Pistin üstüne knrnlmnş bandomızıka seyircilerl oyalamak için oynak havalar çabyordu. Ter yer pankartlar, dövizler, afişler, «Ucah bayraklar birbirine karışmıstı. Ahalinin levkine endaze yoktn. Ve birdenblre takdimcl bağırdı : Şimdiiii, y5rülen ragbet Bzerine getlrttiflmi*. Bitalann •«tası, baskanlann alnından öptüğü, halkımızın çok ievdiH, ttnlfl palyaçe !~ Bandomızıka, alkış kıyamet, renk renk balonlar bavsds «ÇBşnyor, sanlı yeşilli bayraklar birbirine kanşıyordn. Sakallı bereli bir adam heyecandan pistin ortasına kendini atıp Mevllt okum»ya basladı. Tribünlerde kurban kestiler. Bazı kifilerin e araoa blr deveyi knrban etmeye kalkıştıkları görüldü. Sirkin memsrlan müdahale edip hayvanı knrtardılar. Meger deve, slrkin demlrbaş devesiymis. Bazı acıkgözler fırsattan Utifadeyle »racıkta drveyl gflrültüye getlrip sosls yapacaklarmıl. önce palyaçonnn yamakla,n takla >ta ata ortaya eıktılar. Sonra kendisi göründü. Bohça bedenll, kırmızı snratlı, patlak gözlu bir palyaço idi bn. Kovboy kılığına girmiştl. Pistin orta yerine konmnş bir kürsüye çıktı. Kovboy şapkasiyle sağa sola selâm veriyor, dnrmadan gmtıyordn. ^eylrcilerde sabırsızlık son haddinl bnlranştn. Palyaçe afzını açtı. Herkes ne ıfiyltyeeek diye merak ediyordn: Mnhtereeeeem vatandaşlaaaaarr, bepinizi saygı tle telfimlar, aziı vatanımıza Cenabı Hak'tan şifalar dilerim» Ortalık alkıştan kmldı. Palyaço devam etti : Aziz vatandaşlaaaaaaar, evel Allab ve sonra Amcamız sayesinde aziz vatanımızın dört bir köşesinde tesisler kuraraktan, ödfinç aima ve kiralama, faizcilik ve tefecilik, ve türlü çesitli ve çesitli türlfl yerli yabancı ve yabancı yerli sermaye oynnlan ve oynn ıcrmayeleriyle kalkınaraktan, demokrâsinin «evkini ve zevkin demokrâsisini Cenabı Hak sayesinde ve aziı vatanımua i n z olrnns cehalet Inayetinde çıkararaktan... Alkışlar devam ediyor, palyaço devam ediyordn : Aziz ve mnhterem vatandaşlar; blr sey olmnşsa olmnş demektir, bir şey olmamışsa olmamış demektir, bir şey varsa var demektir, bir şey yoksa yok demektir, olan şey olmnştnr, yapılan yapılmış, yapılmıyan yapılmamış, kan kırmızı, sfit beyaz, fındık kabnğnna nğar, han kapısından sıfmaz, eveleme develeme, deveknşn kovalama, fcovaiama movalama, oyalama moyalama, sandık mandık, Allaha inandık, Amcaya kandık, 27 Mayısa yandık, koltuğs bindik. sırasında lindik, hırka fırka, sırasında hırla, sırasında fırla.^ Abali yerlere yatıyor, alkışhyan, bafıran, gazoz fındık fıstık satan, çekirdek leblebi yiyen, hfi çeken, çiklet çiğniyen... Palyaço devam ediyordn : Aziı ve mnhterem vatandaşlaaaaar! Var mı sizden büyüfü. var mı sizden iyisi? Hepinizi sevgi ile selflmlanm. Şimdi size nstamdan öğrendiğim son numaralanmdan birkaçını gösterecegim. Ben bn kürsüye kolay çıkmadım, beni zorla çıkardılar. Benl sizin hizmetinize sokan knvvet, Sam Amcaya emanet, komisyona siyanet, memlekete ihanet, gerisl Allaha emanet... Palyaço ceblnden kırmızı, yeşil ve beyas toplar çıkardı; nnmaralar yaptı. Sonra yere yatıp köprü knrdn. Sonra pantolon cebinden Tasarrnf Bonolan çıkardı. Hepsini yırttı. Yere attı. Tekrar toplayıp cebine soktn, çıkardı. Baktılar ki bonolar yırtılmamış Sonra cebinden bir Anayasa çıkarıp yere attı. Üstün de tepindi. Ve sonra bando refakatinde : Sattım mtlii karnaklan bir pnla; bn numita.dâMp olmaz her kula.. sarkifin^t§yJ«di palyaço... ;'ı.M': Gdzvaşlsn seller giBi akıyor, sirk çadırınm orta direji yıkılacak gibi sarsılıyordu. G ABD'de Navy League llgisi olmadığı gibl, bahriye İnşaat programına yardım maksadiyle para toplamaz. Programının esası tngiliz Donanma Cemiyetin.in aynıdır. Bunnnla beraber savaş zamanlannda, deniz knvvetleri inşaat programlarını gerçekleştirmek için çıkarılan bonolann satılmannda çok büyfik destek olmnstur. 1898 senesinde knrulan Almanların Flottenverein'ı ise donanmaya yalnız mânevi destek olmakla kalmamış, topladıgı ianelerle Alman bahriyesine birçok sâvaş gemisi kazandırnuştır. 1909 senesinde dört Türk vatandaşının ikinci belediye dairesinde yaptıklan bir toplantı sonnnda tamamiyle halktan gelen bir teşebbüsle knrulan ve Tercümei Hakikat gazeteginin büyük desteğiyle çok kısa zamanda gelişen birinci Donanma Cemiyetimiz Almanların Flottenverein'ında oldngu gibi bir deniz knvvetinin kuralmasında maddi ve mânevi destek olmaya çalışmış ve bunda, baska milletlerin tarihinde örneğine güç raılanabilecek çapta bir başarıya nlaşmıştır. . Birinci Donanma Cemiyetinin dergileri, kon«fre tntanaklan, çalışma raporlan incelenirse bn cemiyeti knranlann ne kadar sistemli, bilgili ve gayretli çahştıklan görölür. Iste böyle bir çahşmanın sonncn olarak cemiyet ve amaçları çok kısa bir zamanda bütün millete maledilebilmistir. Memleketimizde knrnlmnş hiçbir cemiyetin blç B sinde Thedore Roosevelt tarafından kurulmnstnr. Bn cemiyetin de biçbir siyasi parti ile irleşik Amerikada Navy League 1902 sene Imk. Yük. Müh. bir derneğin milletçe, birinci Donanma Cemiyeti kadar benimsenmediği mnhakkaktır. Cemiyet çok kısa zamanda teşkilâtlanmış, çeşitli konalarda devamlı olarak çalııan on komisyon knrmnş, yönetim knrnln bir senede 70 defa toplanmış, yalnız bir toplantıda çoğnnluk sağlanamamıştır. Ancak böyle bir çahşma sayesindedir ki, bes ay içinde yalnız tstanbnlda maballe, daire ve esnaf tesekküllerinde olmak üzere 322 şnbe knrnlmnş ve 36.000 üye kaydedilmiştir. Bngün Amerikan Donanma Cemiyetinin bütün Birleşik Amerikadaki üye layısının 38.500 oldngu düşünülürse, birinci Donanma Cemiyetimizin başan derecesi ve atnacını halka ne derece benlmsetebildiği hakkında bir fikir edinilebilir. irinci Donrftıma Cemiyetinin bn çalışmalan hükumeti de etkilemiş, hükumet bahriye, bütçesine ek ödenek koymnş ve aynı zamanda cemiyetin çalışmalarını desteklemistir. Cemiyet ve hükumet aranndaki bn karsılıklı anlayıs ve dayanışma sayesindedir ki, daha cemiyetin kn.ruInsnnnn beşinci ayında, dört'yeni mnhribin «atın alınması işlemlne baslanabilmiştir. Cemiyet bn dört mnhribi satın almak üzere bir Alman firraasiyle anlasmaya varmış ve llk taksidi yatırmıştır. Geri kalan taksitlerin ödenmesine Maliye Nezaretince kefalet edilmesi için 30/1/1910 da Mebusan Meclisine başvnrnlmnş, Meclis hemen ertesi günkü toplantısında, bn konnyn encümenlere bavale etmeden ittifakla kabnl etmiştir. Bu kannn 1 şubat tarihinde Ayan Meclîsinde oknnmnş ve yine encfimenlere havale edilmeden ittifakla kabnl edilmistlr. Donanma Cemiyeti daha sonra bn dört muhripten baska iki eski Alman savaş gemisini, Barbaros ve Turgut Reis nrhhlannı ve askerî nakliyatta knllanıimak üzere Reşitpaşa, Mithatpasa ve Giresnn ficaret gemilerini, bedelini tamamiyle kendisi ödeyerek satın almıştır. Hükumet, Cemiyet ve halk arasındaki bn Srnek işbirligi en büyük meyvasını, zamanının en büvük ve modern savas gemilerl olan Reşadiye ve Snltan Osman I' in siparişiyle vermistir. Ne yazık ki inşaatı biten bn gemiler, araya Birinci Dünya Savaşının şirmesi sebebiyle îngilizler tarafından bize teslim edilmemiştir. Hukukî yönden 1965 seçimleri Doç. Dr. Nermin ABADAN çhn kampBnymsmm konusu haltna ya«4 ilgi »çığa vurmuşlardır. Bu getirmlştir. Oysa lu seçmenin se sebeble 1965 te görülen */ı 10 luk 1. 1961 Anayasasının, »iyasl par çimlerin sonuçlarına karşı katık azalış, hayli anlamlı bir değer taölerle ilgül olarak, bu kuruluşla sız bir güven besletnesi herşeyden şımaktadır. Katüroa oranmdaki bu n «ister iktidarda, isterse mnha önce bu seçlmi düzerüeyen huku düjme bir bakıma Türkiye'de, b«Iefette olsunlar; demokratik siya kl kurallann her türlü siyasi tar tılı ülkelerden farklı olarak, yüfarklı tl hayatm vazgeçflmez unsurları» tışmalans dışında bıratalmasını zen oya sahip kütlelerin davraniflarile açıklamak mümsayması ileri bir adımdır. Bu ara şart koşmaktadır. Türkive'deki oy da partilerin serbestçe kurulabil lann iki büyük partlnln teşkil et kündür. Batıda özelliklt ilk demeleri, malt kaynaklannı bellrtme tiği uçlar etrafında toplanmasına fa seçmen sandığınm basına gelzorunda olmalan ve ancak Anaya engel olmak ve böylece küçük par me hakkına kavuşan genç seçmenlerle, partiden çok personel sa Mahkemesi tarafından kapatıla tüere daha fazla hayat hakkı ta rejimi, fiyat artuji, mesken polibilmeleri hükmil seçinüere katıl nımak gerekçesi ile ortaya çıkan tikası gibi davalarla ilgilenen bir mayı Otişünen parti ve kjşiler lan «MUJ1 bakiye» sisteminin kü kısım seçmenler hemen hemen oy için baha biçilmez degerde temi çük partiler yerina bir asnnlık hüvenne gününe kadar siyasi ternat unsuru olmustur. tklnd Dün kumetl kunnus bulunan CHP nto .cihlerini olgunlaîüramazlar. Bu ya Harblnden önce nanrlanan di üçüncü koalisyon bükumeti tara yüzden de «yüzen oy» olarak niğer Anayasalardan farksız blr şe fından savunulmuş bulunması, si telendirilen bu kütleye rekabet kllde, eiyasl partüer konusuna hıç yasl tartısmalan objektif gerekçe eden partilerin hepsi talip çıkmak değinmemiş olan 1924 Anayasası ler yerine tahmine dayanan, süb istemektedirler. Son seçimlerde nın, bu alandakl boşluğunu dahn jektif ardniyetler üzerine kaydır Türkiye'de bir milyona yakın bir önceki seçimlerde duyulan özlem tnıştır. kütle karannı oy gününe kaler, 1961 Anayasasında partilere, dar dahi billurlaştıramamış, bi7. Gerek parl&mentoda, gerek linçli şekilde sandıklardan uzak çok partili demokratik bayat çerM basında yogun bir seküde y« kalmışür. Benzer araştırmalardan çevesi içinde sağlanan imkânlan geniş ölçüde teminata kavuştur rilmiş bulunan «Blrlesik oy pusu da görüldüğü üzere sürekli bir oy lası» nın sonuçlan, yapüan tah verme davranışına sahip seçmenmuş bulunmaktadır. minlerin aksine, büyük çapta oy lerde her fırsatda benzer bir oy kaybına sebep olmamıştır. BUtün katılma oranı görülmektedir. Bubatüı Ulkelerde uygulanmakta o na katfilık yoğun «çapraz baskılan bu oy verme usulü, seçmenin lar»a maruz kalan seçmenlerd* 2. Seçimlerin başlangıcın* ya kişisel bir tercib yapbğını, objek oy verme konusunda beliren t«kın bir zamanda tamamlanıp yü tif ölçülerle en açık bir şeküde or reddüt, kararsızhk olagar.üstü yükrürlüge giren Siyasi Partüer Ka taya koymaktadır. Türkiye gibi sek olmakta, çok defa sandık banununun, parti teşkilatı, meclis eğitim açısından tam manası ile şına gitmeme seklinde tecelli etçalışmalan, hesap venne gibi hu az gelismis sayılan bir Ulkede seç tnektedir. suslarla ilgüi hükümleri, ancak mealerin münferit oy pusulası sls uzun vadede sonuç verebilecektir. teminin yurürlukte bulunduğu de» Buna karşıhk aday yoklamasına ze reye kryasla, hemen hemen eşit rnin teşkil eden ön seçimlerle parbir yanılma payı içinde tercüüe CHP nin seçimtilerin devletçe finansman miles rini belirtebilmiş olmalan, müs leri 3 sırasında elde 195061 olduğu etmiş seselerl, şüphesiz ki 1965 seçimle bet bir asamanın örneğidlr. Yargı az değişir görünen oy oranı, 1965 rinl yakından etkllendirmlştir. denetimi altında devletçe basılan seçimlerinde k,öklü bir şekilde sarBunlardan önseçim müessesesinln ve dağıtılan oy pusulalan içinde sılmıştır Bu açıdan bakılınca, böl1965 seçimlerinde gerçek anlamda sadece kapalı oy verme hücresinge, smıf, gelir kategorisi, cina ele ahnmayıp, geçid hükümlere de damgalanan birleşik oy pusu farkına bakmaksızın, CHP nin göre geniçletümiş bir çeşit «parti lalan, siyasJ partilerln ellerindeki daima donmua bir oy blokuna saliler mahallî parlimentosu» tara mall imkanlar, taşıt araçları. gö hip olacağı iddiasının mesnedsiz fından uygulanmıs olması, hemen nüllü ya da profesyonel yardunca olduğu görülmektedir. Çok partibütün partüerde ciddi tepki ve lann ayn ve şahsına göre değişik li hayata geçildiğinden bu yana, aniaşmazJıkJara yol açmıştır. bir hacme bürünen oy pusulası sis seçim sonuçlannın tahüli. seçmenteminin yanıbasında demokratik lerin artan ölçüde siyasî partile1965 tarzı uygulanan «dar ön seçim usulleri açısmdan önemli re elitçi bir kadroyu kapsıyan kuseçim» esasına göre yapılan aday bir teminat unsurudur. Türkiye'ruluslar gözü ile değil, siyasi fatesbit işinin sonunda devlet hiznin okur yazar sayısı bugünkü dü aliyetlere girismek isteyen her vametinde tecrübeleri, maliye, tek suk oranda devam ettiği sürece tandaşa açık bir yığın partisi gönoloji gibi ilim dallarmdald bilgi hangi oy pusulası sistemi benim zü ile bakmakta olduklarını göslerl olanlarm adaylıklan kazana senirse benimsensin verilen oytermektedir. Bu geniş siyasi hamadıîdan, buna karşıhk 11 ve llçe lann belli ölçüde heba olacağı an reketlilik anlayışı içinde, Türkibaşkanlarımn listelere ranatlıkla laşümaktadır. ye'de önceden tahmin edilebilen girdiklerinl göstermiştir. Parlabir oy verme «eklinin (voting patmentoya yüksek oranda giren ou tern), özellikle 1961 den bu yana mahallî poliükacı ekipinta geniş yerleşemediği göze, çarpmaktadır. çaptaki memleket dâvalarında daHartâ AP nin secmen nezdinde 1 1965 «eçim «muelan ista kavusmuş olduğu büyük rağbet ha çok partilerinin sevki idare organlannda yer alanların direktıfi tictikvtriiati »çısmdan «1». alın. sebebile Türkiye'de daha çok «hâne uygun bir şekilde hareket ede dığında, A.P. nin, secmen oylakim parti» sisteminin gelismekte çesitli sosyal cekleri kurvetle tahmin olunabi rını toplumdaki olduğu söylenebilir. gruplann dağılımma göre bir ayUr. na sadakatile yansıtma amacını 4 Her siyasi sistem, anayaf^iden «MilH Bakiye» sistemin» sanın karekteri kadar uygulanan rağmen, ezici bir zafer (landslide seçim sisteminin etkisi altında beolduğu orta lirli bir hüviyete kavuşmaktadır. 3. M1 bakiye sisteminin uy victory) kazannus İM gulanısı sebebiyle, genel merkez dadır. Gerçekten bir nevi refe Su kadar ki toplumsal gelişme delere aday tesbit etmek Uzere iki randum yerine geçen bu yüksek recesi ile kurumsal olgunlaşma li blr külfet yükleyen seçim meka oy oranı, aslında müstakar ve safhası arasında açık bir mesafe kuvvetli bir hükumet sisteminin bulunan ulkelerde, sosyal yapı, nizması, bütün siyasi partüerin merkez organlarını aşın derecede kurulmasına pek elverişti sayıl hukuki kurallann tümünü temsil kabank bir Istekliler ^rupunun mayan nisbi temsilin bir çeşidi o eden bir seçim sistemine üstün çılan «millî bakiye» sistemini fiilen kabilmektedir. Türkiye'nin çeşittalepleri ile karşı karşıya bıraicli toplum kesimleri yapı itibamıştır. Bu yolda eksilmeyen bas kenara itmiş bulunmaktadır. Bu rile yerine göre gelenekçi, geçiş kılar sebebiyle partiler siyasi fa açıdan bakıldığında yürürlükte olan secim sistemini kesin şekilde halinde ya da modern bir karakaliyetlere aktif olarak katılmadıkdeğiştirmek İçin zorlayıcı objekter taşıdıklan cihetle siyasi geları halde, Millet Meclisinde bu tif sebeblerin bulunmadığı orta cikme (political lag). kendini selunmalannda fayda görülen ilim dadır. Bununla beraber «millî ba çün sisteminde kuvvetle duyuradamı, idareci, işçi lideri, teknis kiye» sisteminin uygulanışı. Türk makta, dolayısile fiil! bir kutupyen, gazeteci gibi ihtisas bilgısi sa parlamentosuna bir meclis grubu laşmaya yol arm^kfndıı hibi kimseleri yeterli ölçüde parla kuracak çapta sosyalist bir partimentoya gönderememişlerdir. ö nin girişini saçlaması bakrmmdan • SON , te yandan hiç bir parti doğrudan şüphesiz ki 1965 yılına kadar Türk doğruya toprağım işleyen çiftçile parlamentolanna hâkim olan fi | rln temsil işini ön plânda tutmi kir iklimini duyulur şekilde demıştır. ğiştirmiştir. Bu görüş açısmdan Seçim Kanununda yapılması iste | Eski Tekel mensuplarından nen geriye dogru düzenleme,rae, selenin istatistik yönünden çok, ı merhum Tahsin Lostar İle merhume, Hatice Lostar'ın 4. önseçimlere katılmak Iste ideolojik hüviyetile ilgili görün ' mektedir. kızı Rukiye Âfet; Leman ve yen aday adaylannın özellikle iki Cevdet Lostar'ın ablalan, büyük partiye, Türldye'deki ortala ma yıllık geliri asan yükseklikte SEVİM LOSTAR özel aidat ödeme zorunluğu karvefat etmiştir. şısında bırakılmaları, bu partilerCenazesi 31/5/1966 Salı gü2 1965 seçim sonuçlarını den parlâmentoya girenlerin varnü öğle namazını müteakip belirten diğer bir önemli özellik, lıklı sosyal tabakalara mensup olŞişli Camiinden kaldırılarak, ma durumunu teşvik etmiştir. kaülma oranında görülen ani ve Zincirlikuvu Kabristanma def Başka bir deyimle, bu partilerden sert düşmedir. Batılı ulkelerde yernedilecektir. meclise girenlerin bir kısmı, M. leşmiş bulunan vasat, fakat süAllab rahmet eyleye.. VVEBER'in tanuruna uygun olarak rekli bir kaülma oranına karşı' AtLESt «Politikadan geçinmeksizin, poli lık, Türk seçmenleri çok partili tika yapan» seref payeleri sabibi sisteme geçilmesinden bu yana her seçimde olağanüstü yüksek bir siCumhuriyet • 6132 kişiler sayıurlar • 5. Siyasi partilerin devletçe finansmam konusunun, Türk halk oyuna mal edilmeden kanunlaştı nlması, sistemin fayda ve sakınca lan konusunda halkoyunu aydınSaniye Ataç ile Gümüşhane Ziraat Bankası eski müdürlelatma imkanına fırsat vermetniş , rinden merhum Fevzi Ataç'ın oğullan, Yüksek Ziraat Mühendisi tir. Halen uygulanmakta olan fiEnise Ataç'ın eşi, İnci ve Ayşe Ataç'ların babaları, Beyoğlu Zinansman sistemi: a) Daha önce Parlâmentoda bulunmuş olan slraat Bankası memurlarından Muzaffer ve Sabire Ataç'ın kardeşyasl partilere önemli üstünlükleı leri, müteahhit Hamit ve Nihat Ataçiarın veğenleri, Yüksek Zisağlamış. b) Bir bakıma oyların raat mühendisi Şevketin damadı. Yüksek Ziraat Mühendisi Hildağılımıns dondurmuş, c) TİP gtmi ve Doktor beylerin enişteleri, Fevzi Ataç'ın amcazadesi, Yükbi teşkUâtuu henüz tamamlamış sek Ziraat Mühendisi ve Tarım Bakanhğı Müfettişleerinden •e seçtme girmeğe nak kazanmış v bir partiyi mall destekten yoksun bırakmıştır. Üstelik seçim yülan dışında da, siyasi partilere ber mavazife ile gittiği İzmir'de vefat etmiştir. Cenazesi Ankara'ya gell yılın başında tahsisi kararlastıtirilerek dinî merasimi yaıplıp bugün defnedilecektir. nlan ödenekler daha çok büyük Mevlâ rahmet eylesin. partileri korumaktadır Aynca dev letçe verüen bu ödeneklertn siya AILESİ sl eğitim. araştırma gibt amaçla ra sarfını şart kılmamalan, verİlâncıhk 3809 6150 gi mükelleflertnin oyu üe desteklemediği bir siyas! partinin propagandasını yaptırmaktadır. B !••• !••• >•*• !••• !••> !••• !••• jaaa • ••• • ••• • ••* • ••• • #•• •••• • ••• • ••• Ön seçim CHP oyları •*•• ••«» »•• Sonuç irinci Donanma Cemiyetinin bn kısa tarihçesi, hükumet, Cemiyet ve bilbassa basının isbirligi ile bütün milletin llgisi kazanılabildiği takdirde neler yapılabileceginin, ne kadar olumln sonnçlara vanlabileceğinin en güzel bir ö'rneğidir. tkinci Donanma Cemiyetinin birinci kurulus yıIdSnümfinde bn cemiyetin birincisi gibi çahşabllmesinl, amaeım btikumet ve halka benimsetebilmesini ve o zamanki gibi basanlı ve faydalı olmasıni dllerim. B •••• •••• •>«• Yoboncı sermayeli leşebbSslere yalırım dövizi lahsisleri Mally» Bakanlıjı Heup Uanuıı tırım yapılacak tejebbüsün memleketin iktisadi lnkişafma yararlı olması ve inhisar veya hususi bir imtiyaz ifade etmemesi şartıyla yabancı sermayeye uygulanacağı belirtilmiştir. Kararla, memle ket içinde bir defa kurulmuş olan yabancı bir teşeb büse, memleketin mahdut döviz imkânlan |]e llânihaye yurt içinde tesislerini yenilemek imkânı verilmektedir. Halbuki, başlangıçta memleketin iktisadi inkişafma yararlı olan yabancı sermayeli bir teşebbüsün zamanla aynı iş kolunda faaliyet gösteren yerli teşebbüslerin artmasile, artık yararlı olm^tan çıkması mümkündür. Bu gibi ahvalde, amorti edilen tesislerin yenilenmesinde, Komiteden meznniyet almak zorunluğu bulunmadığı takdirde, teşebbüslere bir nevi imtiyaz tanınmış olacağı açıktır. Q Kanunnn onuncu maddesile yerli ve yabancı sermayenin müsavi muamele gönnesi esası kabul edilmiştir. Komitece de, birikmiş amortismanların karşılığında yatınm dövizi tahsisi yapılabileceği kararına gerekçe olarak bu hüküm gösterilmektedir. Hemen açıklayalım ki Komitece ba noktada bir çelişikliğe düşülmüştür. Zira aynı kararda işletmede tevsi veya ilâve gibi maksatlarla yapılacak yatınmlar için yabancı sermayeli teşebbüslerin yatınm kotalanndan faydalanmalannın mümkün olamıyacagı da belirtilmiştir. Eğer yerli ve yabancı sermayeli teşebbüsler arasında mutlak bir eşitlik kabul oluno yorsa. bu sonuncu halde bir ayırıma gidilmesi haklı görülemez. anaatımızca, onuncu maddede söz konusu edilen eşitlik. neticede yerli sermaye aleyhine bir eşitsizliğe müncer olacak mutlak bir eşillik şekluıde yonımlanamaz. Onuncu madde aynen şöyledir: «Yeterli sermaye ve teşebbüslere tanınan bütün haklar. muafiyetler ve kolaylıklardan, aynı sahalarda çalışan yabancı sermaye ve teşebbüsler de aynı şartlar dahilinde istifade ederler.» Maddede eşitlik bakımından üzerinde ehemmiyetle durulması gereken husus aynı sahada çalışan yerli bir teşebbüsle yabancı sermayeli teşebbüse eşit çahşma şart larının tanınmasıdır. Örneğin belirli bir iş kolu için yürürlükte olan kararname ve iş yöoetmelikleri aynen yabancı sermayeli teşebbüslere de nygulanacak tır v.b. Ancak, yabancı sermayeli bir teşebbüsün, bu durumunun tabii bir netîcesi olarak, döviz tahsislerinde bir ayırını yapılması zornnludur ve eşitlik lıakkmda konulan hükme de aykırı değildir. Zira maddede sadece aynı sahada çalışan yerli ve yabancı sermayeli teşebbüsler arasında ve bu yönde bir eşitlik öngörülmüştür. Maddede belirtilen hudut aşı larak, yabancı sermayenin mahiyetinin zorunlu kıldığı farklılıklar uygulanmaz ve mutlak bir eşitlikten söz edilirse, neticede yuıe bir eşitlik kurulamâz ve bu defa yerli sermaye aleyhuıe bir eşitsizlik doğar. Söyle ki yabancı sermayenm kân. kanun gereğince harice transfer edilecektir. Buna mukabil aynı lıaktan yerli sermayedar da istifade etmek istese. şüphesiz kanundaki eşitlik maddesi, yerli sermayedann bu isteğinin yerine getirihnesi için yeterli bir «ebep teşkil etmiyecektir. Bu neticenin ise yerli seı maye aleyhinde bir eşitsizlik olduğu jüphesizdir. (1) Donanma Dergisi No. 1, 1328 Mart sayfa 18 1965 Seçim sonuçlan Millî bakiye Necati UGUR •••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••a abancı Sermayeyi Teşvik Komitesinin son zamanlarda aldığı blr karar (1) yabancı sermaye uygulamalan bakımından özellikle üzerinde durulması gereken bir önem taşımaktadır. Sözü edilen kararla, Yabancı Sermayeyi Teşvik Kanunundan istifade eden firmalann Türk kanunlarındaki esas ve miktarlara göre ayırdıkları amortisman payları karşılığında eskiyen veya kullanılmaz hale gelen makina ve teçhizatı yenilemek maksadile yapacaklan mübayaa ve ithallerde yeterli firmalarla aralannda bir aynın yapılmasuıa kanun hiıkümleri müsait bnlunmadığından bunlann komiteye müracaatlanna Iüzum bulunmaksızın bu mübayaa ve ithalleri yerli firmalann tâbi bulunduklan usul ve hükümlere uyarak yapabilecckleri kabul edilmiştir. Aynı kararda. işletmede tevsi veya ilâve gibl makgatlarla yapılacak yatınmlar için yatınm kotalarmdan favdalannıasının mümkün olmayıp münhasıran komiteye müracaat suretiyle sermaye ithali müsaade sinin alınması gerektiği de belirtilrniştir. Konu ile ilgili düşüncelerimizi bn yazıda kamu oyuna sunmak istiyoruz. omite kararınm ikinci kısmında, işletmede tevsi ve ilâve gibi maksatlarla yapılacak ya* tırımlar için yatınm kotalanndan faydalanmak mümkün olmayıp münhasıran Komiteye müracaat suretiyle sermaye ithali müsaadesinin alınması gerektiği hususunun belirtilmest her ne kadar karann birinci kısmmdaki gerekçe ile bir çelişiklik gos termekte ise de isabetli bulunmaktadır. Gerçekten, yabancı sermayeli teşebbüslerin, işletmelerinin tevsii veya ilâve gibi maksatlarla yapacaklan yatırımlarında yatınm kotalanndan faydalanmalan 6224 sayılı kanun hükümleri ile bağdaşamaz. Zira. sözü edilen ka nunun dö'rdüncü maddesile, yürürliikteki kanunlara göre yabancı sermaye sahiplerine isabet eden net kârların harice transferi kabul edilmiştir. Aksi bir uygulamaya gidildiği takdirde. cüzi bir sermaye ile yurda gelen yabancı müteşebbislerin. küçük bir ilm! ünitesi.tesis ettikten sonra memleketin döviz kay naklarını kullanmak suretiyle sâbit tesisîerini istedikleri ölçüde büyiitebilmeleri imkân dahiline girmiş olur. Bu gibi teşebbüslerin dahilde temin edebilecekleri krediye bir sınır konulmamıstır. Bu itibarla teşebbüslerin tevsi veya yeni imâl ünitelerinin tesisi için dahilden tcmin edecekleri kredilerin faizleri çıktıktan sonra kalan kâr kısmının harice transferi icap edecektir. Böylece memleketin öz döviz kaynakları ile temin edilmiş olan kazançların harice transferi gerekecektir ki. bu durumda kısa vâdede dahi memlekete çirenden cok daha fazla bir döviz dışan çıkacaktır. V E F A T Ofisimiz İstanbul Bölge Müdüilüğü Şefleıinden SAFİ TEKtUin rr.üptelâ olduğu hastaîıktan kurtulamıya/ak 29^.1966 günü vefat ettiğini teessürle öğrenmiş bulunuyoruz. Müteveffaya Tanndan rahmet, Petrol Ofisi câmias'na ve kederli aiiesine başsağhğı dileriz. PETROL OFİSİ GE>fEL MÜDÜRLÜĞÜ Cumhuriyet 6145 • ••• • 10* •••• Aidat ve eşitsizlik V E F AT K Katılmada düşiiş HOTEL DEDEMAN ANKARA K •••• •••• •*•• A€I BİR ÖLÜM Ankaranın en yeni oteli en modern tesisleri ile hizmete açıldı. Adres : Akay Caddesl . Ankara Rezervation : 17 11 00 Telgraf adresl : DEDEMAN ANKARA Teşebbüsün yenilenmesı ararın, yabancı sermayeli teşebbüslerin ayırdıkları amortisman payları karşılığında eskiyen ve kullanılmaz hale gelen makina ve teçhizatı Komiteye müracaatlarına Iüzum bulunmaksızın. mübayaa ve ithallerini yerli firmalann tâbi olduk lan usul ve hükümlere uyarak yapabileceklerine dair kısmı, kanaatımızca kanun hükümlerine uygun bulunroamaktadır. Şöyle ki; O Amortisman paylarının transfer edilebileeegine dair kanunda bir hüküm yoktur. Yabancı seı mayeli bir teşebbüste ayrılan amortismanlardan yabancı sermayedara isabet eden hisselerin transferi ancak teşebbüsün tasfiyesi veya isabet eden hisselerin transferi ancak teşebbüsün tasfiyesi veya yabancı sermaye hissesinin satılması ile mümkündür Hal böyleyken. birikmiş amortistnanlar karşılığında bu teşebbüslere yatırım dövizi tahsisi yapılması birikmiş amortismanlann dolaylı bir şekilde transferi neticesini doğurur. f) Kararda, ayrılan amortismanlar karşılığında yenilemeye gidilebilmesi için, Komiteye müracaata Iüzum bulunmadığı da açıklanmı; bulunmakta *ır. Kanaatımızca bu sonuç da kanun hüküm. leri ile bağdaşmatr^ktadır "*<** 6224 Sayılı Kanunun birinci maddesinde, kanunun, ya. !••• EKİ ATAÇ Delta C. 103 6131 İS İERİNDE SATILIK ARSA İŞ HAN1 İNŞAATINA müsait 12.5 ,netre irtifa Vc tamam İnşaat müsaadeli 336 metre kare ARSA, üzerinde bulunan ahşap konakla beraber satılıktır. Telefon : 22 30 17 Cumhumet 6134 K ararda, Türkiye Hükumeti ve K sermayeli teşebbüslerin istifademilli kuruluşlar tarafından sağlanan dış kredilerden yalancı edip edemiye cekleri ve edebileceklerse bunda bir sınırlama yapı maktadır. Her halde, ekonomik gelişmemiz ve di' fideme dengemiz üzerinde mühim etkileri olan bu konunun da. Yabaneı Sermaye Kanununun hüküm ve amaçları ile memleket menfaatlan gözönünde bulundunılmak surerile çözümlenmesi şarttır Bununla beraber, bn hususlar üzerinde durulmadan. millî kuruluşlarımız tarafından sağlanan dış kredilerden, yabancı sermayeli teşebbüslerin de cömertçe iitifade ettirildikleri görülmektedir. Her halde. bu konuüzerine de, eğilinmesi ve rasyonel çözüm yolunun ciddiyet ve titizlikle uygulanması î'amaııı çoktaıı çelıniştir. (1) 26.71965 gün 138/8 sayılı karar. Seçim kanunu 6. 1961 den ben her seçimde değişik bir sistemin benımsenme si, çok partili demokrntik düzene geçtiğimiz tarihten bu yana, Türk seçmeninde kökleşmesi arzu edllen «demokratik oyun kaidelerüıi bılme» ve ona uymayı Derçinleyeceği yerde sarsmıştır özelllkle | Anayasanın açık direktıfine uy gun bir şekilde «seçim yılı» ola rak nitelenen 1965 de seçim kam oanyasına çok vakın blr tarihte Ik1 ] defa önemli sistem değışiklikleriru öngören kanun tâdıîlprintn vapı! J masi Rüritiien smacB bakmaksı tm bUzat Seçim »anununu, ıe ' Uıliiıııır Beletliye Ba$hanlığından İİi ^lliiiliiiiiiliilliiHiiiüiiiiülliüüliiüüiüiiiiüiiiiiiiiiiiii Yapılacak iş : Beton yol inşaaü. Keşif tutan : 56.800.00 lira Teminat mikta'n : 4260.00 lira Eksiltme mahalli ve tarihi: 15.6.1966 çarşamba günü saat 14.00 de Belediye riyaset odasında kapalı zarf usulü ile Uıale olunacaktır. İşe ait şartname ve proje 20 lira bedelle^Ardanuç Belediyesinden temin edilebilir. Tâliplilerin Artvin Bayındırlık Müdürlüğünden alacaklan veterlık belgesi 1966 yılı Ticaret Odası vesikası ve teminat makbuzu ile 249(1 sayılı kanuna göre hazırlayacaklan teklıf mek« tuplarını üıale günü saat 12.00 ye kadar Komisyon Bagkanlığına tevdi etmelerı ilân olunur. Postada vâki gecikmeler nazara alınmaz. (Basın: 13681) 6129 Türkiye Kızılay Dernejr.nden Kızılay Pendik kampında 86.412.15 TL. keşif bedelle duvar yağlıboya ve sair işler ile tesisat isleri ihaieye çıkarılmıstır. Buna ait şartnameler Ankarada Genel Merkezde ve İstanbul'da Kıalay İstanbul Müdürlüğünde KörülebilirTeklifler en geç 10.6.1966 günü saat 16.00 ya kadaı Genel Merkeze verilmiş olacaktır. Postada vaki olacak gecikmeler nazarı dıkkate alınmaz. Cumhuriyet 6146