Katalog

SAHİFEtKf 24 Nlsan 1966 CUMHURtTET AMERİKAN ÖZEL YATIRIMLARI Adnan ERDAŞ abancı sermaye Türkiyede yeniden günün konusu olmuştur. Bazı yerli çevreler yabaneı sermayeye munzam bir yatınm kaynağı olarak bakmakta, bazı yabancı çevreler ise özellikle madencilik ve petrol gibi alanlarda bu kaynaktan laydalanmamız gerektiği yolunda kapalı, açık telkinlerde bnlnnmaktadır. Yabancı sermaye lehinde Ueri sürülen göriislerin başında, dıs özel sermayenin az gelismis ülkelerde kıtfiretimfaktörii olan serraayeye, özellikle dövize ihtiyaç gösteren sermayeye, bir katkı yaparak yatınm ta»arruf açığını ve bir derecede Sdemeler dengesi açığını azalttığı iddiası gelir. Bn sütnnlann imkânlan içinde konunun çok finemli diğer yönlerini şimdilik bir yana bırakarak yabancı sermayenin tasarrnTlara olan etkisi uzerinde durmak istiyoruz. Bunn yaparken, günümüzün dünyasında çok önemli bir örnekten, Amerika Birleşik Devletlerinden alınan rakamları oknyucunon bilgisine sunacağız. D.P.T. Muşaviri dır. Acaba «îabancı sermaye» konnsund» A.BJ). ile az gelişmiş filkeler arasındaki ilişkiler aynı dönemde nasıl gelismiştir? âtin Amerika, Asya ve Afrika ülkelerini az gelişmis ülkeler tanımına almakla haU edilmediği sanılmaktadır (2). A.B.D. şirketlerinin bn üç bölgedeki Ilişkileri aşağıdaki tabloda gösterilmiştir. iü: :::: :: ••••rJ DOGAN NAOI Yumuşak iniş yapanlar! Dünyada hiçbir devlet, bir başka devletin üstüne «Ben seni yutacagım» diye varmaz. Hiçbir de>letin bir başka ülkeje jerleşmesi «Ben somureceğım» dije yürütülmemistir. Her zaman haktan, hnkuktan. özgürlükten, medeniyetten söz açılır. îunanlılar Anadoluya çıkarlarken «Anadoluyu ıstılâ etmek» için değıl, «Anadoluyu kurtarmak» için çalıstıklarını söylüyorlardı. Yabancı devletler bir baska ülkeyi avnçlanna almak istediklerinde, devietler hukukunun \e özgürluk edebijatının zengm gardrobnnda pek bol bulunan şık eibiselerden birinı gıyınıp hazırlanırlar. Amerikan Dışışleri Bakanı Dean Rusk, Türkiyede gıderayak verdiği demecınde Vietnam meselesine temas ederek : « Mesele şımdıje kadar yapılan butün dıplomatık temaslara rağmen, çatışmada Hanoı'nın Guney Vıetnam'ı ele geçırmek ıçın gırıstiğı gayret ve myetten vazgeçmemesıdır.» demektedır. Hanoi, Kuzey Vietnam'ın başkentidır. Ve Türk oknyucusnnnn bu sözleri iyice kavrıyabilmesi için. Dean Rusk'ın konuşmasını şöjlece çevirmek gerekir : Mesele şımdıye kadar yapılan butun dıplomatık temaslara rağmen Ankaranın Ğüney Anadoluyu ele geçirmek ıçın gıriştiğı gayret ve nıyetten vazgeçmemesıdır. Amerikan Dısisleri Bakanının yukandaki sözleri bir devletin bir baska üikeye ayak basarken kendi mantığını da beraber taşıdığına bir gfizel «rnektir. «flTfirklerin Gfiney Anadolnya tecavüz edebileceğini» dfişünmek, delilik bunalımına girmiş bir adannn zırvasıdır bizım için. Ankara hükümetinin Istanbula girisi neyidi? Refet Pasa îstanbulu ıstılâ ettı diye konnsacak biri var mıdır aramızda? Böyle bir iddiayı bir Türkten değil, belki bir îunanlıdan dnyabilirsiniz. Bir devlet bir başka üikeye iki türlü girebilir: Ya barış içinde, ya savaş içinde.. Ama ikisinde de kendi felsefesini ayak bastığı üikeye kabul ettirmek için çahsır. Ben kendi hesabıma bir devletin bir başka devletin topraklanna barıs ıcindc syak basmasının çok daha tehlikeli oiduğnna inanmağa basladım. Türkiyenin en amansız düşmanlanndan biri olduğu tarih çerçekleriyle ortaya çıkmış olan ChnrchlU'in 1919'daki dfişfincesini şimdi çok daha iyi değerlendiriyorum : Yunanlılann Anadolnya ayak basması, Türkiyede milliyetçiliği ve millî şnurnn nyamsını tahrik edecek .. diye endişelere düsmüs Churchill. Siz adamdaki dehaya bakın ki, Birinci Dünya Savaşında zehirli çazla yok etmek istediği Türklerin, roillî uyanışa yönelmesini en ince taktiklerine kadar önlemeye çalısıyor. Düşman olarak bir başka devletin ülkesine piren yabancı devlet. karsısında millî şuurun uyanıkliğuıı bulur. Ne söylese kâr etmez, ne kadar propaganda yapsa inandıramaz. Amerikalılar Vietnama özgür lük götürdüklerini istedikleri kadar yaymaya çabssınlar; Vietnamlı inanmaz buna. Kardeşlerini bombalarla yok edenlerin dill ne kadar tatlı olursa olsun, en Ukel Vietnam köylü^ünü bile kandıramaz. Böyle bir durumda millî şuurun uyanması ve direnmesi daha zor başlıyacaktır. Amerikamn Türkiyedekl durutnu böyledir şimdi. Denebilir ki A merika Türkiyeye bir «yumuşak inış» yapmasını becermistir. Bugün Türkiyenin bazı çevrelerinde Amerikamn Türkiyeye karşı tutumunu tenkid etmek vatan ihanetiyle bir sayılmaktadır. Onlar inanıyorlar kı Amerika bize özgürluk getirmiştir, Amerika bize insanlık getirmistir Amerika bize medeniyet getirmiştir... Ve bir kaç gün önce koskoca bir senatör: Türkiyenin bekası için Amerika Btrleşik Devletlerinin dost iuğuna ihtiyacı vardır .. diye konuşuyor. Senatör bu. Biz kendimizi ne kadar kaybetnıişiz! Varlığımızı devam ettirmek için bir yabancı deviete bel bağlıyan düşunce nasıl oluyor da Büyfik Millet Meclisinin çatısı altında yaşıyabiliyor? Hayır! Ben savaşla üstümüze gelecek bir yabancı devletten artık korkmuyorum. Dostça Anadoluya girip Türk ınsanmm kafasını yozlaştıran yabancı devletten korkuyorum. Çünkü düşman görünene başkaldırmak kolaylaşıyor, dost görünene ıie köleük... Bir de bunu deniyelim aaa ••* ••• ;:: Para ve düdük Uzun yolun kısası Bazı kelimelerin felsefesi Av mevsimi Bir tuhaf ticaret «ıldamışlardı? Olnr mu, olur. Yine de bereket versin «dâvasıAma, bir de baktık, Sovyet na gerçekten inaıımısların gaze Rusyadan yeniden 25ü bin liralık tesi» imiş. Ya, bir de «dâvasına daha plâk itbaline izin verilmiş. Şimdi ne olacak? Usul bby • leyse, memlekete getirildikleri zaman, berhalde onların da toplattırılması lâzım. Soııra bir siparis daha, sonra bir toplama daha. Bu böyle olmıyacak gibi. Işin kestirmesi, galiba, plâkları, Ankaraya kadar gelmeden, doğrudan doğrnya, Moskovada toplatyalancıktan inananların» gazetesi olsaydı, okuyucularına, daha kimbilir, neler sunacaktı... *** :::: •••• aaia :::: TABLO: 3 A.B.D. LÂTÎN AMERİKA, ASTA v e AFRtKA ÜLKELERt ILİSKİLERÎ (Milyon $) T A N I M L A R 1963 1964 1:11 :::: Dünyadaki Yatırımları şafıdaki tablo Amerika Birleşik Devletlerine mensup mütesebbislerin 1963 ve 1964 yıllarında yabancı filkelere yapmıs olduklan özel dolaysız yatınmların kümülatif değerini topln •Urak gösterraektedir (1). A A.B.D. DOLAYSIZ TATIRIMLARI (Mılyon t) T AN IM LAR 1 9 6 3 1964 Yıl başındaki toplam değer 37.226 40.686 2.377 Yıl ıçınde yatırılan 1 976 Yeniden yatırılan kârlar 1.507 1.417 Düzeltmeler 137 23 Yıl sonu değeri 40 686 44 343 3.657 Artış 3 460 Görnlüyor ki yabancı filkelerdeki Amerikan Szel yatırımları yılda 3J5 milyon dolâr civannda artmaktadır. Aneak, bn artışın 1963 yılında yaklasık olarak 'ı44 ü ve 1964 yılında S38 i A.BJ). dışında sağlanan kârların yeniden yatınlmasından ileri gelmiştir. Acaba bn artış A.B.D. nden diğer ülkelere bir Szel sermaye akımı olduğu anlamına gelir mi? Bn sornnnn karşılığını aramak için asağıdaki tabloya bakalım : YABANCI ÜLKELERDEKİ A.B.D. ÖZEL YATIRIMLARINDAN DOGAN KÂRLARIN GENEL DENGESt (Milyon $) TANIMLAR 1 9 6 3 1964 Net kârların toplamı 4 587 5118 1.417 Yeniden yatınlan kârlar 1507 54 40 Düzeltmeler A B D. ne transfer olunan 3 134 3 741 kârlar 1.976 2.377 Yenı A B.D. yatırımları 1.364 .ULâ A.B.D. ne net transferler 1 158 •«^ nkardaki tablodan su sonuçlar çıkartılabitm * lir : 19M •ıhnda Amerikan sirketleri dısarda 4 milyar 587 milyon dolâr net kâr sağlamışlar ve bunun 1 milyar 507 milyon dolârhk kısmını o memleketlere yeniden yatırmışlardır. Böylece A.B.D. ne transfer olunan kârlar 3 milvar 134 milyon dolâr olmuştnr. 1963 yılında dıs ülkelere yapılan diğer Amerikan yatırımlannı bu miktardan düşersek geriye kalan 1 milyar 158 milyon dolâr, A.B.D. ne yapılan net sermaye transferini göstermektedir. Tablo: 1 deki sonnçla birlikte mütalâa edildiği takdirde denilebilir ki, A.BJ). sirketleri 1963 yılında yabancı ülkelerdeki varhklannı 3 milyar 460 milyon dolâr artırdıktan başka diğer ülkelerden 1 milyar 158 milyon dolâr sermaye transfer etmislerdir. Okuvucn 1964 yılının hesabını kolayca çıkarabilir. Tukarda özetlenen durum A.B.D. • Dünyanın diğer ülkeleri iliskilerinin tümünü yansıtmakta TABLO:1 TABLO: 2 2.514 Net kârların toplamı 2.246 316 Yeniden yatırılan kârlar 287 49 Düzeltmeler 18 A B D. ne transfer olunan 1 941 2.247 kârlar 391 4 779 Yenı A B.D. 3 atırımları A.B D. ne net sermaye 1.550 1.768 transferi Görülfiyor ki, A.B.D. sirketleri 1963 yılında az çelismis ülkelerden 1 milyar 530 milyon dolâr sermaye transfer etmişler, aynca bn memleketlerin kaynaklan üzerindeki hisselerini 287+391 = 678 milyon dolâr artırmışlardır. 1.550 milyonnn dağılısı şöyledir: 732 milyon Lâtin Amerika fllkelerinden, 14 milyon Afrika filkelerinden, 804 milyon Asya ölkelerinden gelmiştir. 1964 yılındaki 1.768 milyonnn 744 milyonn Lâtin Amerika'dan, 166 milyonn Afrikadan ve 858 milyonn da Asyadan sağlanmıştır. Bnrada çok haklı olarak sn sorıı akla gelebilir: Nasıl olnyor da A.B.D. nin bfitfin dünya filkelerinden yaptığı transferler R gelismiş fijke7 lerdekinden daha az olabiliyor? Bn sornnnn karşılığını Kanada ve Avrnpaya yapılan A.B.D. yatınmlannın çoklnğnnda aramak Iâzımdır. Başka bir deyimle yabancı sermayenin mnnzam bir kaynak olması görüşfi, inceleme konnsn yapılan yıllarda A.B.D. Avrnpa ülkeleri arasındaki ilişkiler bakımından doğrn çıkmış, bnna karşılık az gelişmiş ülkeler A.B.D. karsısında sermaye kaybına uğramıstır. Oysa ki yatınm tasarrnf acıfı (Savinç eap) en çok bn filkeler için bahis konusndnr. Ve bn nedenle söz konnsu iilkelerin çoguna A.B.D. hükumeti yardım etmektedir. Bn konnda ileinç diğer sonnrlann incelenmesini baska bir fırsata bırakırken beUrtelim ki, bu yazıda knllamlan rakamlar A.B.D. Ticaret Bakanlıjının resmî yayınından derlenmistir (1). •••• •*•• •••• •••« •••• :::: iii! Bir de bunu deniyelim •«•a aaaa :::: I >••• •••• •••• •••• H lerimıze bir hâl ftrız oldn. Meclis Başkanlığına verdikleri ayırdır inşallah, milletvekil aaa ! aaa •«•a :::: •••a •••• kilometre kilometre önergelerden sonra, şimdi de, Meclise giriyorlar ama toplantı salonnna girmiyorlar. Bn yüzden de on beş, yirml gündenberi Meclis yok gibi bir sey. Başkan »aatlerce bütün çıngıraklan çalıyor, çalıyor, fakat karsısında yeter sayıda milletvekili bnlamadığı için bir türlfi eelseyi açamıyor. Bir saat ara ver, yine öttür çmgırakları. Tine kim•eler yok salonda .. Zaten biz bu demokrasiyi evire çevire knşa benzettik. Anlaşılan şimdi bir de «Meclissiz demokrasi» denemesi yapılıyor. Hele bir süre gitsin, bakalım, ne netice verecek. Belki daba pratik bir demokrasi şekli çıkar ortaya. Bır tuhat ticaret tınp saklatmaktır. Boşnna zahmete girilmemiş lur! *** Y a ? ! ' b l r kadın «akıl hastası' dır» dıye, oğlu tarafından, hastaneye yatınlmış. Kadın aksi ıddıada. Sahıbı bulunduğu beş tane gecekondunun ustune oturınak için, oğlunun, bu sekilde kendisını hastaneye kaldırdığını ileri süriiyor. Dâva önemli değıl. Mahkeme, nasıl olsa, şoyl« veya boyle, bır karara bağlar. Fakat şu «beş tane gecekondu» ya ne dersınız? Bu kadın, beş geoekonduda bırden oturamıyacağına gore. demek, kıraya venyordu. Bunun Bazı kelimelerin îelsefesi |^anlmaca gucenmece yok. Ga" z e t e c ı arkadaşlarımız, bazı kehm'elerı yanlış kullanıyorlar. Bır ıkı mısal vereyım: Adamm biri geçen gün bir taksıye bınmış. Yolda şoforu bır temız dovmuş, uzerinde ne var ne yok almış, sonra da zavallıyı sokağa atıp otomobılı de çalarak kaçıp gıtmış. Bu habenn başlığında henf için «ganester taslağı» denıyor. Taslağı maslağı var mı bunun? Bal gıbı gangster ışt». Gangster bafka turlu olmaı kı, boyle olur. Bır de yangın haberlcn. Bır mahallede yangın çıkıyor, 12 tane ev yanıyor, yahut, koskoca • •«• •••• •••a •iii Para ve düdük ^ eçen gün bızım «Kırk Yıl Ön^ * ce Cumhurıyet» k'scsmde \VTdı. Karakoy koprucarvın altınri?kı esnaf, aralarında hcr hıfta 10 lıra toplar, ve bu parayı «keniılerını satışlarında serbest bırakmaları için» zabıta memurlarına verirlermiş. Oraya yenı bır memur tâyın edılmesıyle bu ruşvet hâdısesi meydana çıkmış. O zamanın parası olarak düşünursenız bu 120 lıra hıç de az bır şey değıl. Demek satışlarda serbest kalan esnaf, 120 lirayı, en az 240 lıra h?hnde halktan çıkarıyordu Şimdi deTıalk » ifiemılt nfunaseheOerîndiF'rüşvelîb ilrp yurüduğunü tçişleri Bakanı Sayın Dr. Faruk Sukan sık sık soylüyor. Orası öyle. Asıl fenası bu ruşvet belâsından kurtulmanın hemen de çaresi yok gibi. Alan da, veren de bır defa alışmış. Nasıl yapar »••a ssss aaaa Sonuç leştirmek ihtiyatlı bir tntnm olamaz. Ancak, A.B.D. örneğinde az gelişmiş ülkelerin yabancı özel sermayeden yararlanarak tasarrnf yatınm açıklarını kapatamadıklarını, aksine olarak sermave kaybına nğradıklanm kesinlikle sövlemek kabildir. Bnnuala birlikte. tüm içinde A.B.D. payının önemi, dnrumnn diğer ülkeler bakımından da avnı olabileceğinin knvvetli bir karinesidir. Türkiye olarak bn konnda karar vermemiz istendiği zaman tercihimiz elbette ki Türkiyenin menfaatleri olacaktır. Menfaatin hislere değil, besaba dayandığım nnntmamak gerekir. Ynkardaki hesaplar, sizi bn bakımdan düşiindürmüBk: «Survey of Current Busıness», Septembre 1965, United States Department of Commerce, Sayfa 23, 24, 25. (2) Asya grupu ıçerısınde Japonya'dan sağlanan net kârların toplamı sırasıvle 49 ve 54 mıl1 on dolar olup yeniden yatırılan kârlarla jenı A.B.D. yatırımları toplamı her iki yılda da bu rakamların ustundedir. elişmiş baska Gyatırımlarından ülkelerin yatırımları hakkında ayrıntılı bilgi toplanamadığı İçin A.B.D. özel çıkartılan sonnçlan genel aaaa ••II aaaa aaaa aaaa aaaa aaaa *••• aaaa •••• iii: aaaa •••• aaaa • III İÜİ iii: (1) aaaa «} ; • • •• ; ;•; •;; ;;; bır fabrıka kul oluyor. Bunlara konan baslıklar hemen hıç değışmez: Fllân majı^llfL.yaaiin^teJv ^«atlattı». Bir bakınta, adam sonra «çbR şüîüfT^lff»talığı atlattı» der gıbı bır şey. Atlamas:, zıplaması kalmamış kı, yanacajı kadar zaten yanmış. Istanbulda deniz yandığı zaman bıle gazetelerde bu «atlattı» kelimesi kullanılmıştı. Acaba bunlar, bizim her vak'ada bır teselli arayıp bulmak ihtıyacımızdan mı ılerı geliyor, dıyorum? Herhalde öyle olacak. Hanı, hep «daha beteri de olabilırdi» diye avunmak âdetımizdir ya... Işte onun bir başka çeşidi. *** bır de alımsatımı var Gıt, devletın arsasına, derme çatma, eve benzer bır şey yap. Ya sat. ya kıraya ver. Oradan gelen para ıle bır tane daha, sonra bır tane daha... Bır aralık, bu gecekondu tica • retının onune geçmek ıçın, çareler düşünülüyordu. Şımdılerde zannederim vazgeçildı. Yazık oldu. Bır şeyler bulmalıydı. Bir muhtar bana, kendi bölgesind^kı gecekondu sahıplerının gayet rahat apartımanlarda o turduklarını soylemiştı. Olur mu böyle iş? ••a 4 4 4 Sayın Doktor ve Eczacılara Almanyada bulunan M a c k Firmasımn MIRAPRONT Yeniden bol mıktarda pıyasaya verılmıştır SANTAFARMA İLAÇ KAPSÜL Uzun süreli iştah ayarlayıcısı •II |SS!mBaâââaSBmaaaBaaBaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaBBaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa * iiiiiiiiiSlİBtBaaaâBBaaaaaBaBaaaBa«aaaaaaaa«aaaBaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa da önüne geçersiniz? Yakalananın cezası var ama, kaç tanesi yakalanır?. Zaten şaır, asırlarca evvel «selâm verdım ruşvet değıldır dıye almadılar» lâfını boşuna söylemeznis... Verebılenler ıçın j ıne neyse ya, Tann, veremiyenlerin yardımcısı olsun. *** Av mevsimi «Dâvasına gerçekten ina • nanların gazetesi» olmakla büyük bfiyük böbürlenen bir ga. zete, şu yazıları yayınlıyacağmı koskocaman baslıklarla günlerdir ilân ediyor: 1 tslâmın nurn Mevlâna. 2 Mahzun Prenses Süreyya. 3 Beyaz cehennemden ka çıs. 4 Odeksia'nın askları. Siz böylesine birbirine zıt yazıları bir arada gördfinfiz raü? FABRİKASI Ilâncütk: 3070/4427 Uzun yolun kısası n i r de Rusyadan gelen gramo" fon plfiklan meselesi çıktı ortaya. Gazetelerde oknmuşsunuzdur, Ankara Emniyeti bn plâkları topladı. Arkasından bir açıklama gcldi: «Biz plâkları toplamadık. Içle rinde komünist propagandası yapılıp yapılmadığını tetkik ettik» dediler. Plâklarda genellikle klâsik batı musikisi konserleri. Acaba, iki arya arasında, bir feyler mi fı TÜRK AMERİKAN KADINLAR GRUPU YILLIK KERMESt 25 NİSAN 1966 SAAT 11.00'DE HtLTON ŞADIRVANDA AÇILACAKTIR. (Cumhuriyet 441Î) SAYIN DOKTOR ve ECZACILARA Yüksek Llpîd, yüksek Kolejterln ve Trombojenfk anomalflera hemzamon olarak müesstr, B a k l e n i l e n , praparat Her genç kadınm ayrılmaz dostu ATROMID S ( Alâmetl Farlka IMPERIAL CHEMICAL INDUSTRIES LTD. Lijansı Ile hazırlanıp lotıjo orzedllmljtlr. DOĞU İLÂÇ FABRİKASI Ilâncıhk: 2965/4422 Kamyon ve otobüs şoförlerimiz yurt ekonornisinin gelişmesinde önemli birer unsurdur. Mobil, Dizel'li araçların verimini yükselten ve motoru en iyi şekilde koruyan YENİ DELVAC 1100 Dizel yagını şoförlerimizin hizmetine sunmakla şeref duyar. YEFAT ANTIDOT . GRİP. NEZLE DIŞ AĞRISI VANIKLAR GÜNEŞ YANIĞI ' • ARIBOCEK SOKMASI . ADALE ROMATİZMASI YARALAR. KESİK PİŞİK. KAŞINTI EKZEMA. EHGENLİK , DONUK i DERI ÇATLAKLAI RINOA,MANİKÜR VE TRAŞTAN SONRA KULLANILIR (POVAT) PEREJA LfMON ÇiÇEĞi İLERİ KÎMYA SAMAYt A.Ş. Mobil Gazete bayilerinden Karakin Işguzar, tuccardan P. Çolak, Denız Tıcaret Fılosundan Kaptan B Samyelı'mn kayınpederlerl îst Unlversitest Rektor Sekreterl S. Samyeh'nın babası, Heybelıadalı Fotoğrafçı K. AKAY 23 4 966 tarıhınde vefat etmı«tir. Me\lâ rahmet cjllyc. Mobıl Delvac Yagları ve Dızel Yakılları joforlerımuın en lyt dostudur.