Katalog

SAHİFE CIJMHURIYET 13 Ağustos 1965 AFRODİSİAS'DA BİR KONUŞMA Ord. Prof. Dr. Şevket Aziz KANSU Halikarnas Balıkçısına ubarek Anadolu Topraklarında Kadim Kar.v» (Aydın) diyarında dolasıyoruz. Güzellik Tanrıeesi Afrodit'in ünlii tapınağınııı bulunduğu Afrodisias beldesinin kalmtıları arasında> ım. Prof. Kenan Erim (New Tork Üniversitesi) bir kaç yıldan beri kazıları y ö n e t h o r . Meıdana çıkarttıjı ve Camille Jullianın hak'ı dcyinıi ile «Cilâlı M r r m r r Çapı. nın baıı saheserlerini. bi7e. Türk Tarih Kurumunda birkaç ay önce verdiği konferanda tanıtmıstı. Daha o zaman bu sahegerlere havran kalrnıstık. Bu şezide asıllannı eörüyoruz. 2000 Mİ öncesinin ha he\kelleri canlanıyorlar saııki! Bu kadim belde sanatkâriarının u rattıkları eserlerlc artık dün>anın bir sanat bassehri olmustu. 30.000 kişîs i rahatça alan s t a d > u m u da iıısanı a\rıca havran bırakaıı bir çapta.. Afrodisias'a rçıderken ufnkta Baba dagı (Kadmo>) nın karlı muhtesem siluetini. yaraaçlardaki çam koruları ile ze\tinlikleri dova do\a se\rediyorum. Prof. Kenan Erim KonieraıiMnda h r sunatöTiin he\kc!ini so^tcrmisti. Çizçileri\le bu hevkel çok ilsiııçdi. Afrodisias'da scnatörü aradım. 2000 yılın ötesindcn bana hayrei'e bakan canlı gözleri ile. benimle sanki konusın ordu : « Bana ı ^ e ö^le b a k n o r m n ? Rııı de senin eibi bir Ar^iolıı rocuîuvum'. Beni n i n n kcndinizden savmıvorsuııuz! Anadolu insanının tarihsel doğuşu \e birliğini kavravınız. lcinizde bana dönmek ve beni anlamak is'.ivakı varsa jeniden doğacaksıııız. Anadolu toprağı \e Tanrıları size o vakit kucaklarını açacaklar!» Gü^el yüzlü, sakallı. Senatörün hu sözleri heni he\ecanlandırmıştı. Türklerin vatanı Anadolu topraklarında Paleolıtikten (eski yontma tas ça%ı) bugüııe kadar insaıı larih ve uygarlıjının dc Allaha emanet M %j:.ılıli£i azamctli bir tablo halinde gözlerimin 5nuııde canlandı. Tam bu sırada Sabahattin Eyuhoğiunun C«jmhnriyette çıkan (4 Ekim 1962) «tl\ada ve Anadolu» yazısını tekrar okur şibi oldum. «... On Altıncı Tüz Tıl Fransız yazarı Montaigiıe îlvada'yı överken.. der ki (Türklerin Fadisabı Ikinci Mehmet. Papa Ikinci Pius'a sunları yaımıs: îtnl\anların hana düşman olmalarına saşıyorum. Riz de Italvanlar sribi Troya'lıların soyundamz. Tunanlılardan Hektor'un öeünü almak benim kadar onlara da düser; onlarsa bana karsı YunanlıIarı tutnvorlar. (Denemeler: Kitap I I . bölüm XXXVI.) (... Dumlupınarda em\\li bir Albay bize Mustafa Kemal Pasanın Mevdan Savaşma kumanda ettiği %erde. zaferin nasıl kazanıldığını a n l a t n n r d u . Bas Kumandanın aâzından o eünlerde duyduğî sözlere birden sunu da ekledi: «Dumlupınarda. Yunanlılardan Troyalılann öciinü aldikl» Fatihle Mustafa Kemali buluşturuveren bn fö7 beni \erimd<"n hoplattı diyor S. Eyüboğlu. Nekadar hakl:. Bıi yaıiM tam nakil etmeei çok isterdim. >'.' !* '' Dolar, Ortak Pazar ve De Gaulle Doç. Dr. Mükerrem HiÇ alcn Amerika Biılesik De\letleri ve Batı Avrupa iılkelerinde uygulanan para sistemi \e milletlerarası ödeme ınekanizması bu ülkelerin karşılıklı ekonomik ve politik bağlarını yansıtmakta ve bunun da üstünde olarak. bu bağları sağla>an bir alet vazifesini görmcktedir. Bu durumda. «konomik \e politik h.iğlarda arzu edilen bir dcğişme cnk kero para sisteminde de hir dcğisiklik isteğinc vesile olmakta ve milletlerarası ödemeler sahasına intikal efmektedir. Nitekim. de Gaulle'ün Subat 1965 tacihinde ortaya attığı altm sistemine dönülmesi tezinin arkasında basit bir para sistemi tercihi değil. esas itibariyle Ortak Pazar ile Amerika arasındaki ekonomik münasebetlerin yenicien duzenlenmesi f kri yatmaktaydı. De Gaulle, altın sİ5temine dönülmesi tezini tahsisen Amerıkayı. Ortak Pazara yaptığı ğı özel yatırımlarıru azaltmaya zorîamak üzere ileri sürmüştü. De Gaulle, bu amacının yanında gerek doların gerek benzer hücumlarına hedef yaptığı sterlinin milletlerarası para alamndaki itibarını sarsmak maksadını da gütmekteydi. Bu iki para, son yıllardaki devamlı tediye bilânçosu açıkları ve devalüasyon tehlikesi yuzünden esasen eski itibarlarını kaybetmiş durumdaydılar. Diğer taraftan, sterlin ve doların itibarının sarsılmasından ayrı ve daha köklü bir problem olarak, milletlerarası ödeme vasıtaları ve likidite eksikliği de bütün ülkelerde kendini hissettirmekte ve halen uygulanan miîletlerarası ödeme mekanİ7ması bu açıdan da tenkit HI ULUSAL VARLIĞIMIZ A nadolu. tası. topragı, in>.anı, iikel, kadîm ve Tarihsel medeniyetleri Folkloru. Arkeolojisi, Antik le Ortarassiteleri ile ulusal değerlcrimiz. ulusal antikite'erimizdir. Türkhe topraklarının. insanınm ka>naklarını birlestirici ve kucaklayıcı Atatürkten beri Onun kusakları ineeledikçe bu insancıl. muhtesem eerçeçi bir rönesans havası icin de anlama he>ecanını tatmaea baslıynruz. Bereketli ^ » umut dolu yol açılmıstır. tste bcnim de Airodisiaslı senatöre cevabım böyle oldu! tın sikke sistemi gerçi döviz fıyatlarında istikrar sağlayacak ve devletîerin d:ş ticarete müdahale etmesine luzum kalmaksızm tediye bilânçosunun otomatik olarak dengeye gelmesini de belkı temin edebilecektir. Fakat. de"geye ge'.meden once ihracat yshut itjıalât fazlası yuzünden husu'.e gelecek o'.an altın giriş ve çıkışlan ve buna bağlı olarak tedavüldeki top^am para arzındaki değisme'.er sadece f:yatlara intikal etmemekte, bunun yanında istihdam ve reel gelir seviyesinde de ar?u edimedik yönde etkiler yaratabilmektedir. Bu vesile ile hemcn hurada belirtelim ki, 19. yüzyılda dış. ticaretın serbestliği, o devırde üstün bir okonomiye sahip olan Ingihere İmparator'.uğu tarafından uygulanmıştır. Avrupa ülkeleri. 1. Du:ıva 11arbl kâğit para tecrubesiııden sonra. Amerikadan aldıkları kredilcrle yeniden «altın sistemi ne dönmüşlerdir. Bu devrede Amerika bir taraftan Avrupadan gelen altın akışı yuzünden eııflâsyonla karşılaşmaktan çekiniyor. dlğer taraftan AvTUpa ülkeierinin u>suladıkian kambiyo kontrolleri yuzünden ihracatmda vukubulan daralmayı önlemek ve çok taraflı dış ticareti açmak istiyordu. Bu setaeplerle. Federal Reserve Bank of New York (Amerikan Merkez Bankası Sistemi, New York merkezi> parasınm değerini istikrara kavuşturan Avrupa ülkelerine bu i«tikrar programlarını tahakkuk ettirmeleri için kredi ac::uş ve bu konuda İngiltere Bankasının tavassutunu sağlamıştır. Avrupa ülkeleri, yeniden altın sistemine dönerken artık altın sikke sistemine itıbar etmemişler ve bir kısmı altın külce sistemini çoğunluğu da altın kambiyo «istcmini kabul etmişlerdi. Bu tercihte. Avrupanın altın stoklarının azalmış olması ve birçok ülkelerde hemen hemen tamamen tükenmis olması yanında her iki sistemin de toplam para ar7i bakımından altın sikke sistemine kıyasla daha «elâ«tik» olması, da rol oynamıştır. Altın külçe sisteminde. altın sikke tedavüiden kaikmıştır; fakat banknot, ufaklık para ve vadesiz mevduat, asgari bir miktardan aşağı olmamak şartıyla. halkın talep ettıği anda para otoritesi tarafından a'.tm külçeye çevrilebilir. Bdyle bir sistemi. tedavüldeki toplam para arzı ile altın kulçe stoklan arasındaki bağlara riayet edılmek şartıyla. De Gaulle tarafından tasvıp edılebılecek nitelıkte bir altın sistemi olarak kabul edebiliriz. Gerek a'.tm sikke sistemi. gerek al'ın külçe sistemi saf altın sistemi olarak da adlandırılabilir. Altın Kambiyo Sistemi ise yukarıdaki altm sistemlerinden ayrılır. Bu sistemde. tedavüldeki para karşıhğmda altın külçe değil, altına çevrilebilir bir başka ülke parası üzerinden «altın döviz» alacakları bulundunılur ve toplam para arzı bu alacaklara tabi olarak değişürılir. 1929 dünya buhranınm yayılmasmda ve şiddetlenmesinde bu sistem'n büyük rolü olmuş ve buhran bu sistem yuzünden milletlerarası banka ve kredi paniği haline gelmiştir. YABAKCI ŞİRKE1LERIN TURKİYE'DE NÜ1KİYET HAKKI Yücel SAYMAN D ört av kadar öncc Senatör Sadi Kocıs yazılı bir soru ile Dısisleri Bakanlısıııdan vahancı devlet ve\a muess.ese1erınin Turki>cde is.aal ettikleri arazi miktarı bakkında hilgi istemisti. Sonra da Adana Millrlvekili Kemal Sarıibrahimoçlu >Ieclis Ba^kanlrîına \erdiji bir iinerse ile Enerji ve Tabiî Ka\naklar Bakanından «Mobil Sirketinin Gaziaııtep'te 75 bin dönümlük arazi>i mülkivetine ceçirip çecirmcdiğini» sormustu. Kanuni mevzuatımız incelendiğinde, >abancı tüzel kisilerin. bu arada ^abancı petrol sirkctlerinin Türki\ede arazi iktisap edememelerinin esas, edebilnıelerinin ise özel bir durum oldueu jtözükür. Özel bir durum olarak tanınan bir haktan tatbikatta ne blçiide yararlanıldıgının lıalk oynna açıklanmasında fayda vardır. I Kanunî durum 6 mel olarak kanunlarımız yabancı tüzel kı>.ılerin Turkivede arazi iktisabını ya^aklarnıstır : 1328 tarihli «F.'.haM hükmi\cnin cm\ali eayrımenkuleye tas3rruflarına mahsus kanunu muvakkat»; 442 sayılı Köv Kanunu: 26t>4 savılı Tapu Kanunu. tüzel kisilerin Türki>e de arazi iktisap edebilmeleri icin Türk tâbııyetinde olmalarını aramıs. vabancı sirketlere bu hakkı vermemi«itir. özel mahi\ette olan kanunlardan 6086 saMİı Turizm Endüstrisıni Tesvi'i Kanunu sarih olarak. yabaneı turizm sırketlerine arazi iktisap hakkı vermblir. Ancak bu ^almz turizm sirketleri icindir, yabancı petrol Mrketlerıne tesmil edilemez. «326 saMİı Petrol Kanunu da yabancı tüzel Uısilerin Tiirkiye'de arazi iktisahına >er vermenıek tedir. Her ne kadar 12. madde «Yabancı devletlerin doğrudan doçruya veıa dolayısıvle idaresinde müessır olabilecekleri mik\a»ta \eva sekilde mali ileileri bulunmavan vabancı tüzel kİMİerin potrol ameliyatı icin cerekli meııkul \r ç.ivrimenkul emvali «atın alamn acaklarını» belirtmekte ise de. bu maddfnin mcthumu muhaliiinden «vaba'ieı devletlerle mali tl^üeri hulunma>an \abaııcı tüzel kisilerin petrol ameliyatı ıcn serekli arazıyi satın alabilecekleri» sonucu cıkartılamaz. Zıra. mefhumu muhaliften. kanutılanmız tara!:nduı tesbit edilmis seııe! preıısinin aktuıe bir sonuca varılamaz. Kaldı ki, kanunun bu hükmiı ile vabancı türel kisiler icin arazi ıktisabı \asaeuu ku\\etlendirditi düsiinülebüır. Nitekim. mütaakıp maddeler kan?.atimizi desteklemektedir. 87. maddede pctrol ameli\atı icin lüzumiu arazinin kuüaııma hakkı denilmekte. arazinin mülki\etinin. maükı ile anlasma olursa nnlikte kalacacı. aksi taUdirde istimlâk edilerck. kullanma hakkının petrol sirketine. mülkiyptiii de\lete veri'eceai öncöriilmektedir. Grne !'3. maddc «kullanma bakkı sona rrdi^inde araziden kaldırılmavan herhpnsi bir ma'ın miilkiyeti arazi ^ahibine intikal eder» demekle arazi mülkivetini petro! «ırketlerine \trmemektedir. \ihayet !H. maddedeki «savrimenkul mallar» tâbiri taın hu!uki bir mcfhum deîildir. yalnız bıııa ve sabit tesisleri ıtade eder. arazi>i kapsamaz. Zira madde; «petrol hakkı sahibi ( ) arazide kurduğ" v f u bulundurduSu menkal ve Eayrimenkül nıallarıııı ( > her zamaıı kaldırabilir» demektcdir !»J. madderie «sona eren kullanma hakkının taalluk ettiâi arazide bir petrol hakkı sahibi tarafından viicuda getirilmis olan pavrimenkul mallardan» hahsedilir. \ra7i iizerinde tesis edilmis aayrimenkul mallar Bunlar ancak biııa % tesislerdir Görülüvor ki: Petrol e Kanununa eöre >abancı petrol sirketlerinin Tiirkiye'de arazi iktisap etmelerine imkân yoktur. ancak arazi lizcrınde bir kullanma hakları vardır. Çesitli devletlerle vapılaıı anlasmalarda ise yabancı sirketlere. ımıtekahılıvet olması. çavrimenkul iktisabının sirketin »ayesini teskil ettnemesi ve sirketin işlemesi icin zaruri oiması ve kısıtla\ıcı kanun ve nizamlara uyınak sartiyle arjzi ıktisabı hakkı tanınmıstır. Devletler Hususi Hukuku Asistanı k?.nunlarına uygun bir Türk sirketi olarak kurulmaktajır. Aııcjk, busün doktrinde. sirketlerin sercek anlamda bir tâbii\eti haiz oldukları reddedilmektedir. Sirketin tâbiiyetinden kasıt, onun bir de\letc «hukuken baglılıeıdır», yani bir devlet kanununa uyçun olarak kurulup tüzel kisiliği kazanması. Haibuki sirketlerde, tâbii\etin dijer unsuru olan «siyasi baç (alleçeance politique)» >oktur. Hattâ bu unsur sermayenin büyük kısmını ellerinde tutanların vatandaşlığına göre gerçeklesebilir. Türk kanunlarına «öre kurulmus bir sirket, Türk devletine huku'/r;» bağlıdır. siyasi ba? me\cut de|ildir, hattâ sermayenin büyük çoğunlueu yabancılar tarafından petirilmisse, siyasi baj başka bir devlet lehine doğabilir. Böyle bir durumda da bu sirketlerin Türkiye'de faaliyetlerini icra ederken, kendi \atandaslarımıza tanınan hak ve imtiyazlardan, bunlann kullanılması milli menfaatlere aykırı ise. vararlanmasına müsaade edilmivebilir. Nitekim tkinci Dünya Savaşı sırasında bazı devletlcr (özellikle Fransa) kendi tâbiivetinde hulunan sirketleri. sermayeni/ı çoiunluSu vabancı devlet vatandası sermavedarlara ait olduŞundan. zararlı faalivetleri ynnünden «vabancı sirket» muamelesine tâbi kılmıstır. Kaldı ki. devletler hususi hukuku sahasında «kanuna karsı hile» r.azarivesinden hareketle de. Türk tâbıivelinde savılan >abancı sermayeli sirUetlerin arazi iktisaplarına mâni olnnabilir. Gerçekten. kanuna karsı hüe. bir kimsenin normal olarak tâbi olacacı hükümlerden kaçınmak icin kendisine müsait bir vaziyet ihda« ederek. yabancı bir kanun hükmünden i«tifade etmesidir. Efcer, aslmda faalivetlerini ve sermaye'/ni yabancı bir devlette toplamıs olan sirket. sırf Türk sirketleriııe tanınan haklardan istifade icin Türk sirketi olarak kurulmussa. kullanılan \asıta mesru oldu»u halde. maksat hileli olduğundan ve aslıııda elde cdemiveceâi hir haktan yararlanması bahis knnusu oldusundan bu hak ona tanınmaz. Yani bir petrol sirketinin. >alıancı devlet tâhii>etinde bulun^a idi arazi iktisap edemivecekken arazi iktisap etmek ve di;er hazı haklardan favdalanmak icin Türk sirketi olarak Unrulduiu anlaMİırsa. hele bu hakkın kullanılması milli menfaatlere uyeun deiilse. hu hak ona tanınmıyabilir. III Yabancı sirketlerin esas olarak Türkiye'de araz; iktisap edemiyecekleri prensipi bir yana, yabancı sirket'.ere arazinin mülkivetini değil, fakat o arazinin kullanma hakkını vermek milli ıncııfaatler vnnünden oldukca önemlidir. Bundaıı bir müddet evvel «petrol rezervlerinin mülkiyete dahil olması» icin bir teklifte bulunulmus. ancak hu reddedilmistir. Eser vabancı sermaveli sirketlere arazinin mülkivetini iktisan etme hakkı tanıııırsa. bövle bir kanunun tesinlestiîi düsünüldülünde Anavasanın «kamu hizmeti niteliîi tasıvan özel tesehbüslerin kamu vırarının gerektirdiji hallerde gercek deserini ödemek sartiyle devletIpstirilebilecejini» söyliyen 3f. maddesinin bu şirketler hakkında fiilen tatbik imkânı kalmıvacaktır. Zira petrol rezervlerinin deseri astronomiktir. ödenmesi imkânsızdır. Hallıuki. >\>bancı sermayeli petrol sirketlerinin arazi mülkivetini iktisap haklan bulunmazsa, her nasılsa «petrol re7ervlerinin mülki>ete dahil olmasını» önîören bir kanun kabul edilse bile hn bakımdan tehlike yoktur. Arzın üstüne malik olmayan kimse arzın altında bulunan petrol rezervlerine de m3İik olamaz. IV Netice olarak. yabancı petrol sirketlerinin Tür kive'de. anlasmalar dısmda. arazi iktisap hakiarı voktur. Türk kanunlarına ?öre kurnlan ve Türk devletine hukuken bağlı hulunan vabancı sermaveîi Türk petrol sirketleri de, şirketlerin tâbiiyeti hakiki kisilerin vatandaslıgı eibi olmayıp siyasi hağ unsuru mevcut bulunmadıâından. onlara. \erilmesi devletin menfaatlerine zararlı haklar • anınmıyabilir. Nihayet devletler hususi hukukundaki kanuna karsı hile müessesesivle. aslmda sırf bu haktan favdalanmak için Türk sirketi olarak kurulan vabaneı sermaveli petrol sirketlerinin (ki aslında yabaneı tâhiiyetteki petrol sirketlerine Petrol Kanunu ile oldukca eenis imtivazlar tanınmıstır ve Türk sirketi dahi olsalar kârlarım dısarıya transfer edebilmektedirler) arazi ikti«ınları önlenebilir. Bu hakımdan, vabancı petrol sirketleri ile ya'•aııcı sermavpü Tiirk petrol sirketlerinjn. yani tâhiivetleri Türk olsun olmasın vabancı bir devlete sivasi bafcla ba£lanmıs sirketlerin. ashnda özel olarak vabancı sirketlere tamnmıs arazi iktis^hından ne ölçüde vararlandıkları kamu ovuna snnulmalıdır. • ••I • •• DE GAULLE'ün tezi Bütün bunlara raemen. de Gaulle'ün altın sistemine dönülmesi tezini politik bir manevra olarak >orumlnmak icap eder. Söyle ki, a>'l maksadını su veya bu yoldan saşiamak şartıyla. de Gaulle'ün altıh sistemine dönmeyi hakikatcn arzu edip etmediği beili değildir. Gerçi, altın sistemine dönü'mesi millet'erarası ödemeler sahasında doiar ve sterlinin bugünkü imtiyazlı durumiarma son verecek ve Amerika iîe lngılterenin tediye bilânçosu açıkları derhal altın stoklan kaybı ve para hacminin daralması yoluyla kendini hissettirecektır. Bu ise De Gaulle'ün maksatlarını sağlayacaktır. Fakat. altın sistemi cesitli bakımlardaıı mahzurludur. Bu arada. Fransa dahil. altın shtemini uygulayacak ülkelerde fiyatlar ve istihdam se\iyesinde arzu edilmedik yönde decişmelere yol acabilir. Bu sebeple, batı ülkeierinin. De Gaulle'ün bu hücumu karşısmda altın sistemine doneceklerini beklemek yersızdir. Ka'.dı ki, bu kabil mahzurları olmasa b:le. dolar ve sterhnin bugünkü imtiyazlı durumlarını kökünden şarsacak yeni bir mületlerarası para sisteminin tatbik mevkiine konulmasına, her iki ülkenin ekonomi ve diplomasi alamndaki üMünlüğü de mani teskil eder. Muhakkak ki. bizzat De Gaulle de bunları çok iyi bilmekte ve altın sistemine dönüleceğini beklemekte, hatta aslında belki bunu arzu dahi etmektedir. Bu demektir ki. De Gaul'.e. Amerika ve Rusya yanında Fransanm ve baska huyük güçlerin ortaya çıkması plânlarını batı ülkesinin altın sistemine dönmesi suretiyle deği'. başka yollardan ve başka taktıklerle sağlamaya çahşmak zorundadır. Gerçi. altın sistemi, şayet kabul edilirse. yukanda da belirtildiği gibi. Amerika ve Ingilterenin imtiyazlı durumunu bir hayli zayıflatacaktır ve böyle bir sonuç ise yeni büjük ülkelerin ortaya çıkmasma zemin hazırlayabilir. Fakat De Gaulle'ün bu tezi ve hücumu karşısır.da, milletlerarası para alamnda fiilen vuku bulacak olan olaylar ve ahnacak tedbirler başkadır. Fiüen almacak olan tedbirlerin Amerikan ve İngiliz ekonomisini kökünden sarsmak yoiundaki etkilerinin mahdut kalabileceği ise herhalde De Gaulle'ün taktik hesaplarma dahil edilmis bulunmaktadır. Maamafih, hemen kaydetmek gerekir ki. bütün bıın!ar altm sistemine cönülrnesi tezine de Gaulle'ün ası! maksatlarını sağlamak, yâni Ortak Pazara yapılan özel Amerikan yatırımlsnm kısmak ve dolar ve sterlini biraz daha zor duruma düsürmek hususunda çok müessir biı manevra vasfını kazandırmaktad:r. Kitekim, altm sistemi tezinin ortaya atılmasından sonra gelişen olaylar, De Gaulle'ün asıl maksatlarmı sağladığını göstermektedir. dir. Geıci kâcııt para rejimi hükumctlctin bu >etki!erim sulistimal etmelerine açık kapı bırakmaktadır. Fakat. >ine de bu rejim ile hukumete para arzının koııtrolıı sibi yeni ve ku\\etli hir politika aleti kazandırılmış olınaktadır. AMI a'tın sistemi para arzınm ..keyfi» olarak değişmesine yol açacaktır. Cunkü. yeni a!*ın madenlermin kesfi. altm ı>tih:acmda teknik terakki. altın üreten ülkelerin tutur.ıu ve özeilikle Rusyanın batı pıyasasına altın sevketmesi veya altın çekmesi gibi. ilgili hükumet tarafından .kontroU altına ahnamayan bir takım olay'.ar para arzında ani değişmelere scbop olabilir. Bütün lıu Mikarıdaki mulâha7alnr. ülkeleri niçeride kâjıl para reiimi uyfulamasının altın «istemine kıyasla çok daha iıstün oldueuna isarel etmektedir. Ni'ckim. altın sisteminin bugünkü taraftaıiarı b;r kaç muteha?sutRn öteve geçemez. ıifrün içcride uygulanan kâğıt para reiimini aynen bırakmak şartıyla. milletlerarası ödemelerde genel olarak karşılaşılmakta olan likidite. yahut kısa dönemli ödeme vasıtaları eksikliğinden harekelle. bu alanda uygulanan altın kambiyo sistemi yerine çeşitli plânlar tavsiyc edilmektcdir. Likidite eksikliğinin mevcut dolar ve sterlin alacaklarının daha da arttırılması yoluyla giderilmesi. bu iki paranın içindc bulundukları müşküller hesaba katılırsa, herhalde makul bir tedbir olarak diişüniıleınez. Bu konuda ieri sürülen ve milletleraraM bir para esasına dayanan Triffin plânı uygulanma ihtımali zayıf olduğu için e'e almmıyacak'ır. Başka bir yol ise dolar ve sterlin rezerveri yanında. Alman markı, Fran«ız fraikı. İsviç re Frankı gibi kuvvetli» paraların da dıs ödemeler için rezerv olarak kuüanılma^ıdır. Bu yol. Amerika Maliye Bakanlığı M istesarı Kobert V. Uoosa taıafından da savunulmuslur. Roosa'ya göre. bıı paraların milletlerarası ödeme reze.vi fonksiyonunu görebilmeleri için altına çevrilebilir hale gctırilmelerine. yahut meselâ devalüasyon tehlikesine karşı zararın alt:n!a tazmin edi'mesi 'Yunan Merkoz Bankası U. Müdürü Xeııophon Zolotas'ın teklifi) gibi bir takım taahhütler ihtivı etme;ine Hirum yoktur. Bu yol yanında. Merkez Bankalarınm ksrsılıkiı anlasmalar yapmak suretiyle birbirıprine kredi temin etmesi. Mılletlerjrası Para Fonunun kredi limitlerinin genisleülmesi gibi tedbirler de dü'unülebilir. Çok muhtemelen pratikte de olaylar özellikle son zikredilen üç yol. yahut bunlardan biri yahut ikisi üzerinde gelişecektir. B Bizim otobüslerin. kamyonların üstünde renkli \e sh'^terisli ya • zılar var : Allaha emanet, Tanrı korusun, Ya Allah. Bismillah .. gibi. • Buna rağmen gün gecmiyor ki şazete köselerinde dehset verici ; trafik kazaları okumnalım. Turkivede yollar insan mezbahasına j döndü. Yolcular birer kurbanlık koyun . Melul ve mahzun ve tıpıs ! tıpıs otohüslerine biniyorlar. j Türkiye,fifMÎMİ önceki Arabistaııdan 2eri düsüııceler içinde mi ! dir? Hazreti Ömer : ; Keçini önce araca baela. sonra Allaha emanet et!.. demis. ı Biz keci>i ağaca bağlamadığımız gi'oi keçileri kaçırmak yönünde ı delice hir kaza salsınını gavet mütevekkil karsılıyoruz. Kader, di J >oruz. Kısmet. divoruz. Görünmez kaza, divoruz. ! Aııadoluda otobüs yolculuğu yapmıs olanlar bilirler : Geccleri ] soför uyumasın diye vanına ağzı lâf yapan bir yolcu oturtulur. Yol ] cu durmadan eevezelik eder. soföre sualler sorar. siçara verir. So ] för de hiç durmadan sisar'.nın zifirini götsüne çekerek bir yandan u^kuyla savasır. öte >aııdan karanlık yollara vuran farlarm ısığına bakarak eaza basar. Çok zora geldi mi kendi kendine bir sarkı, bir türkü tutturur. Kotü ruhları kovmak isthen ilkel kabîlelerin sihirbazları aca>ip sarkılar sö\lerler. l'zun ^olla^ soförü de uykuyu ve ölümü böylesine sarkılarla uzaklastırmak ister. Bazen vol kiMsındaki bir kahvenin önüne ceker arabavı . Muavini bağırır : On dakika çav molası! Hemen pevkenin üstüne kıvrılır soför On dakika uyku icin Ve on dakika sonra muavin dürter ustasını . O zaman uykudan nvanmsk. bin metrelik sivah bir kuvudan cıkmak kadar zordur. Anadoluda otobüs ve kamyon soförlüğü yapmak, kelle^i koltuğa almak demeklir. Ve elbette bu i"in iktUadi nedenleri vardır. Türkiyede bir yandan karayoHarı vapılır. öte yandan petrol ve otomohil kumnanvaları da bu ynllar üstünde Tcâr yatırımına sirisirken, kapitalist dÜ7enin biitün icnn'arını hareketp ?ecirmis!erdir. Para kazanmak. daha cok kazanmak. daha cok kazanmak istiyenler naklivat islerinde korkunc bir rekabete cıkmıslardır. İnsan \e esva ııaklivatındaki hu korkunc ve aman tanımaz varı^ın bedflini vatandasîarımızııı canlarivle ödüvoruz. Eline para eeciren özel tes»bbiis erbalıı va hirkac kam\on, va da otobüs satın alarak ortava cıkmaktıdır. Calıstırdı^ı insanların emeğini ncuza setirmek icin. sofrtrlerini ve muavinlerini takatlerinin üstünde ise sürmektıdir. Ne saati ne eüııü vardır savılır bu insanların . Ru arada arahalarııı bakımı ve teknik kontrolu da bir kenara itilmektedir. Peki ipin ucunu coktan kacırmıs su toplumda devlet ne vapar? Nicin trafik kontrolu vapılamaz? Nicin insanları is kanunları dısında calıstıran kisiler kovalanmaz? Bütün bunların vapılmıvacaeı ve vapılamnacağı eün Eİbi âsikârdır. tktisadi gercekler karsısınd.i huknk maddeleri daima islemez olmuslardır. Genis seçim vatırımlarına sahip naklivatcılar, sehirlerin ve kasaha'arın ensesi kalın sınıfını mevdana eetirirler Bunlar sivasi partilere cesitli bieimde vardımlar vapahilir. Secim propaeandasında tasıtları ise varnr. Bunun icindir ki. idare kademeleri otobüs ve kamyon sahiplerinin üstüne varamaz. lialk ise uvanmamıstır. Gazetelerde her sün nknr : Bir otobüsün saftı kırıldısından kamvona bindirdi. Soför volda uvuduğu icin kamvon ucuruma düstü. Ama bütün bu tek tek olavları bir sistem içine oturtup. çercek iktisadi sebeplerini bıılamaz. Eeer ^aralanan ve ölen yolcular içinde yakınları varsa. hükümete catar : Hükümet vok ki efendim. knntrol etmivor . der. Hükiimeiin. halktıan deîil otoİMİs. kamvon sahiplerinden vaııa olducunn. yolcuların d?Jil, onların isteklerini ı;Ö7ettii*:ini anlıyamaz. Bu kördöviisü icinde ölenlpr, \ aralananlar. sakat kalanlar. hep bazı kimselerin cebi dolsun dive eiime gitmislerdir. Ben nice soför bilirim ki. hem patronun vanında ha\atını bozuk para gihi harrı\ar;ık çalısır ve hem de sosvalist partiye küfreder. ve tvmet Pasa «Ortanın solundavız» dedi dive hiddetlenir. Ama günde 15 saat calısmaktan hitkın. uvkuva dalınca da hem kendisj. \e hem de otobüsteki elli yolcu öteki dünvava uçar. Halk suurlaıııp. kenrii çıkarlarını enrünceve dek bu böyle devam edocektir. Bir sofnrün u\ uklamasi^ le ve arabanın saftının kırılmasivle sivasi parlilrr arasındaM münasebete insanların aklı erinccje kadar çilc dolmıvacakli' * • • < • • • • • l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l | | l | | | | | | | | | | l | | İ V a > < R | a u V B Jl • • •• • • MEVLIT Aziz Kiyüğümüz. kıymetli varlığımız, Mehtnet Kemâlettin Âtasun'un toprağa verilişinm kırkmcı gününe nıüsadif 13 aSustos 19S5 cun.a (bugün) öğle namazını mütaak:p Şişli Camiinde okunarak Mevlidi Şerif ve Hatim Duasrna akraba, dost ve arkadaşlarının teşriflerim rica ederiz. Esi ve KardcJeri Cumhuriyet 9521 Dünya çapında bir İsviçre İlâç Fabrikasının Türkiye Miimessilliğinin İlmî Bürosuna bağlı olarak tam gün Ankarnda doktorlar nezdinde ilmî propaeanda yapabilecek, askerüğinı yapmış ve hic bir :li=;ği olmıvan YARIN ULUSLARARASI ÖDEME SİSTEMİ MEVLIT Kâğıt para rejimi H alen Avrupa ülkeleri içcride kâğıt para rejimi uygulamaktadıriar. Çünkü. tedavül eden paranın halkın isteği üzerine. Merkez Bankası tarafından altına çevrilme kabi'.iyeti yoktur. Gerçi, halen bu ülkeler, milletlerarası ödemeler için rezev olarak altm yanında dolar ve sterlin alacakları da bulundurmaktadırlar. Dolar resmî fiyat üzerinden, sterlin ise altının piyasa fiyatı üzerinden yabancı ülkeler mali otoriteleri *arafından talep edilmek şartıyla, altına çevrilebilir. Bu sebeple de. milletlerarası para sisteminin miks altın kambiyo sistemi» olduyu açıktır. Fakat, Hükümet kam biyo rejimini ve toplam para arzını doğrudan ve sistemli bir sekildfaltm döviz alacaklan mevcudunn ırezervlerine) bağlı olarak deği; ekonominin ihtiyaçlarma ve uyg.iamakta oldueu ekonomi politikasır.a göre tayin eder. Bu özellikle: de içeride uygulanan para sistemine kâğıt para rejimi niteliğini vern.ektedir. Kâğıt para rejimini, para arzınm hükumet tarafından tayin yetkisine bakarak, «keyfi» bir rejim olarak telâkki etmek doğru değil Tıp Dokîoru, Ecsacı Veya Kimyager Aratımaktadır Ilgililerin e\ yazıları ile yazılmış tercümeiha'ılcrine fo'.ocraflarmı iüştirerek Posta Kutusu 176 Karaköy adresinc nüiracaatları. Cumhurivet 953ti Hafav Defferdarlığından: Kıjinet.i varlığımız sevgiii e = ım ve babamız, Yem Sanayi Şube MudürJ Mütehassıs Veterintr DARLŞŞAFAKALI olumunün 1. seneyi devriyesine tesaduf eden 13.S. 1965 cuma gıinu (Br.gun) Ankara Maltepe Camıinde ikindi namazını müteakıp tanınmış Mevlİthanlar tarefmdan Mevlidi Şerif kıraat edileceğinden arzu eden arkadaplariyle dın kardeşlerimizin teçrıfleri rica olunur. Eşi, Çocukları 21350.53 lira keşif bedelli Hszincye ait 111 parsel sayı!ı e\in ikmal inşaatı onarım işi 2490 sayıh kanunun 31 inci maddesi gereğince kapalı zarf usulü ile eksiltmeye konıılmuştur. İhale, 2''9/1965 perşembe günü saat 11. de Defterdarlıkta müteşekkil Komisyon marifetiyle yapılacakt.r Muvakkat teminat 1601.15 liradır. Buna ait keşif özeti ve şartnamesi Millî Emlâk Şefliğinde eörülebilir. Taliplilerin ihale gününden 3 gün evveline kadar Hatay Bavındırıık Müdürlüğpjnden alacaklan ye'erlik belgesini, Ticaret vc Sanayi Odası kartı ile teminat makbuzlarını muhtevi ıhlc kanununun 31 ve mütaakıp maddeleri uyarınca hazırhyt.caklan teklif zarflarmı ihale saatinden bir saat evveiine kadar Komis>'on Başkanlıgma vermeleri sartt:r. Postada ^'e her türlü gecikme kabul edilmez. CBasm 14576 9514) SELİ3I DELİLOĞLU'nun Cumhuriyet 9519 1 L A ]V Altın sistemi ltın sisteminin klâsik şekli altın sikke sistemidir. Altm sikke sisteminde para birımi belirli gram ve ayarda altm ile ifade edilir. Piyasada para olarak ?ikke yanında tedavül eden bankr.ot, ufaklık para ve vadesiz mevduat. halkın istediği anda «para otoritcsi» tarafından altın sikkeye vevrilebilir ve bu gibi para unsuriannm hacmi elde mevcut altm sikke miktarına tabidir. Altın sikke sistemi, harb devrelerindeki kâ5ıt para teerübeleri hariç, 19 vüzyıl boyunca Avrupada ve daha uzun bir sı'ire için Amerikada uyjrulamıstır ^akat, bu sistem, mahzurları N. nden artık tarihe mal olmuj sayılabilir. Çünkü, «1 Belediye Başkanlığıtıdaı 1 Muhammen bedeli 70.000.00 lira olan 15x20x15 ebadında enaz 2 yüzlü 200.000 adet parke taşı kapalı zarf usulü ile satın alınacaktır. 2 Bu ise ait evrak her gün mesaî saatlerinde Feıı İşleri Müdürlüğünde görülebileceği gibi bedelsiz olarak temin edilebilecektir. 3 Mektuplar en geç 25/8/1965 çarşamba günü sast 11 de Belediye Başkanhğına makbuz mukabili teslim edı; ?cek ve posta ile taahhütlii gönderilecektir. 4 Muvakkat teminatı 5.250.00 liradır. 5 Mektupta bu gibi işler yaptığına dair bir belge iblaz edecektir. G Postada eeciken mektuDİar nazara almmaz. (Basm 14693/9531) İST. BEL. BAŞKANLIĞINDAN II Arcz' satın alınmıştır A R anuııi durum bu vonde olmakla horaber, pctrol sirketlerinin Türkivenin bircok verlerinde arazi satın aldıkları bilinmektedir. Simdi de Mobil Oil Pı trol Sirketinin Gaziantep'te 75 bin dönümlük araziyi mülkivetine ;eçirip çeçirmediği sorulmaktadır. Belirtelira ki. bu sirkctlerin tatbikatta arazi satın alabilmeleri iki yönden mümkün olmaktadır. Ya. sirketin tâbiiyetinde bulundusu devlet ile Türkne arasırıda hu husu<ita bir anlasma vardır. ya da serma\esiııin hüvüK çoÇunluin yabanm kaynaktan gelen petrol şirketi Türkiye'de Türk İSTANBUL BELEDİYE SARAYI DÜĞÜN SALONÜ HAKKINDA İstanbul Belediye Sarayı binasınm teras katmı isleta.ekte olan teşekkül vecibelerini ifa etmediğinden mahkeme kararı gereğince ve icra marifetile 5/8''1965 tarihinde uhliye edilmis ve halen mezkur teras katmdaki salonla hiç bir alâkası kalmamıştır. Bu itibarla, zikri geçen salonda düğün, nişan v^. gibi bir tören yapılmak üzere gün almış olan şahıslar varsa bir hafta zarfında Belediye Emlâk ve İstimlâk Müdürlüğüne baş\rurmalavı ehemmiyetle ı.ca olunur. (Basın 14729/9515) | |