Katalog

BUYUK OSMANLICA TÜRKÇE SÖZLÜK Mustafa Nihat ÖZÖN Bu sözlük her hangj «rap harfll bir lugatin aktarması olmayıp metinlerle kontrol edilerek meydana getirilmiştir. TanJdar ile 30.000 den fazla Arapça ve Farsça kelime ile 10.000 den fazla deyim v e kılişenin «nlamlan açıklan Fiatı ciltli 40 liradır. İNKILÂP ve AKA KİTABEVXEBİ 41. yıl soyr 14599 umhuri KURUCUSÜ: YIINÜS NADÎ MUSTAFA KE!*AL l'azan: Şevket Süreyya Aydemir Üçüncü ve son cildi de yayınlanan bu kitapta, şartlar, olaylar ve bu olayların içinde geçtiği hava canlandırılmıştır. Mustafa Kemal hâdisesinin gerçek Wkâye ve tahlillerini bu eserde bulabiHrsiniz. I. Cilt 10, II. Cilt 15, III. Cilt 15 Liradır. TEK \ İlanctltfc: "5407/3223 Telgraf ve mektup adresi: Cmtthttriyet İstanbul Posta Kutusu: îstanbul Ne 246 Telefonlar: 22 42 90 22 42 96 22 42 97 22 42 98 22 42 99 SDII 23 Mart 1965 REMZİ Makarios'a birlip DIŞİŞIERİ KOMİSYONU , TOPUNDI Ankara, (Cumhuriyet Bürosn) Hükümet dün Dışisleri Karma Komisyonuna Kıbrıs olaylarınm ıton gelişmeleri ve aldığı kararlar hakkında bilgi vermiştir. Komisyon, Kocaeli milletvekili Nihat Erim'ın başkanlığında dün sabah saat 10 da toplanmifl ve çahşmalar 14.45 e kadar devam etmiştir. Toplantıda Başbakan Suat Hayri Ürgüplü, Dışişleri Bakanı Hasan Isık, Dışişleri Bakanlığı Genel Sekreteri Haluk Bayülken, Dışişleri Bakanlığı Siyaset Plânlama Dairesi Başkanı İlter Türkmen de hazır bulunmuşlardır. Sızan haberlerden anlaşıldığına göre, toplantıda gerek hükümetin izahatmdan, gerekse üyelerin »ordukları sorulara verilcn cevaplardan $u üç nokta konuşmalara esas teşkil etmiştir: Hükümetson durum hakkında bilgi verdi Dışislerl Komlsjrona toplantı hallnd*. "Onaran,,a jet ve muhripler refakat edecek Konuşan: ECYET GURESIN Partiler protokol dışı esaslı münakaşa konularmdan bir süre vazgeçmezlerse: ANKARA Cumhuriyet Bürosu Kıbrıs Değijtirme Birliğimir, 28 mart tarihindi «Onaran. gemisıyle Iskenderundan hareket edecek ve 29 martta Magosaya jıkacaktır. •Onaran»a 12 millik Kıbrıs karasularına kadar muhripier ve tahminen jet uçaklarımızın refakat edecekleri bildirilmektedir. Aynı günlerde 33 parçalık Donanmamız, Akdenizde tatbikatta bulunacaktır. Değiştirme Birliği 29" er, 19 assubay ve 21 subaydan müleşekkil olacaktır. Değişürme Birliğinin gidişi, dün Dışişleri Bakanlığı taıafından Kıbrısta Barış Gücii aıacılığıyla Kıbrıs Kunı Hükümetine haber verilmiştir. Birliğin Magosaya çıkışı ve yerine gidişi, bundan önce o!duğu şekilde yâni Birleşmi; Milletler Kuvvetlerinin refakatinde yapılacaktır. 29 mart sabahı Magosa limanına varacak olan Değiştirme Birliğimiz, | Birleşmiş Milletler Barıj Gücü es ı kortu aîtında, Gönceli Ortaköy arasmdaki mevkiye gidecek ve Türk garnizonundan da aynı sayıda subay, astsubay v* er, aynı şartlar altında v» «joM «nniyl* aaaratana döneooktir. [GÜNEY İLLERt BÜROSU] 28 mart sabahı Kıbrıs Değiştirme Birliğimizin Iskenderundan hareket edeceği haberi, Birliğimiı men ! Jlıpları arasında sevinçle karşılanoııs ve Birlik son hazırlıklarını ikmal etmiştir. Bu arada subay ve assubaylarımızın eşleri îskenderunda yapılacak uğurlama töreninde bulunmak tizere îskenderuna geimeye başlamışlardır. Diğer yandan 337 subay. assubay ve erden müteşekkil Kıbrıs Değiştirme Birliğimizi götürecek oian «Onaran> gemisi de gerekli hazırhklarını yapmıştır. Deniz tatbikatı yarın sabab başlıvor Donanma Kumandanı Koramiral Bahattin Özülkerin kumandasında yarın sabah erken saatlerde Deniz Kuvvetleri Domuzbumu Antakya açıkları Mersin arasındaki tatbikatına başhyacaktır. Ancak, hava şartları bakımından tatbikatın geri kalması da mümkündür. Denizdeki fırtına yavaşladığı tak dirde, bu gece Mersinde bulunan donanmamız, tatbikat sahasına hareket edecektir. Uçaksavar toplarının da tatbikatta «hakikî mermi» kullanacağı. bu yüzden tatbikat sahasının 2.500 metre yüksekliğinin emniyetli olmadığı. Deniz Kuvvetleri Seyir ve Hidrografi Dairesi tarafından açıklanmıştır. Yunanistan Nafcariosu yıunuşatmaya çabşıyor Lefkoşe (a.a. A.P. Radyolar) EvveUd gece saat 22 de Yunan Savunma Bakanı Garufalias ile görüşen Makarios, dün Kıbrıs hükümetini olaganüstü bir toplantıya çağırmıştır. «New York Times» gazetesi, Garufalias'ın Makarios'u, «Türkiye ile Yunanistan arasında bir harb fehlikesini glderebilecek gsyretleri desteklemesi» için ikna etmeye çalışacağını yazmaktadır. Aynı gazeteye (Arkası Sa. 6, Sü. 6 da) •••« • ••a • •*» "Her gün yeni çekişme kapımızın önündedir,, İnönü dünkü konuşmasında Ecvet Güıesin'in sorduğu İnönüsüz demokratik rejim, ya da son zamanların sloganı olan İnönüsüz iktidar konusu uzerindeki soruyu cevaplandırırken 950 den önce siyasî hajattan çekilmeyişinin sebeplerini anlatmış ve mes'eIenin İnönü mes'elesi değil, iktidaıa gelenin iktidardan gitmek geleneğine kendisini alısUrması olarak görülmesi gerektiğini söylemjştir. « Meselâ ne gibi tedbirler?» • Bir takım Anayasa değişiklikler] b « aradadır. İki Meclis, Anayasa Mahkemesi VJ. « Derler ki, 195» seçimini, o seçimi biitün demokratik tedbirleriyle göze alı$ınuzın sebebi, kaybedeceğimize ihtimâl vermcmis olmaktır.. Hafif tâbir kullanayun... Saflıktan olmuştur. Halbukl 1954 de seçimleri kaybetmek ilıtimali olduğunu kuvvetle hesaba katıyordum. Hat(â demokratik rejimin tabiî tekâmülü için seçimle iktidar değişikliğiııin lâzım olduğu kanaatini de besliyordum. Tamamen doğru soy lemek için ilâve edeyim ki, iktidar değişikliği 1954 de eğer olmazsa, demokratik rejijm için alınacak bazı gerekli tedbirleri almağa da fırsat bulacağımızı ümit ediyordum.» ••>• •>•« BİR YANLIŞLIK « Paşam madem ki demokratik rejimin yerleşmesini istiyordunuz ncdcn daha 1946 da nispi temsil sistemine gitmcdiniz? ve neden çoğunluk sisteminde isrsr ettiniz? Nitekim 1950 den, yâni muhalefete geçtiktcn sonra CHP nispi temsil sistemini savunmuş. 1960 dan sonra da Kurucu Meclis aynı sistemi kabul etmiştir. 1946 da çoğunluk sistemi getirümesinin sebebi neydi?» « Birkaç dcfa söyledim. Nispî temsil yerine çoğunluk sisternini kabul etmemiz yeni başlayacağımız siyasi hayatta bu sislemiıı daha kolay bir yol olduğunu zannetmcmizdcndir. Birkaç yıllık tccrübeyle kolayca anlaşıldı kl, çoğunluk sistemi çok daha ilcri bir mcdcniyet ve tekâmül sistemidir. Nispî temsilin çok parti yaratması, koalisyonlara meoburiyct hâsıl olnıası, özetle kuvvetli ve istikrarlı hükümet arzusuna müsait olmaması gibi güçlüklcrinin bulunduğu ötcdcn beri biliniyordu. Ancak ba güçlüklerin hcpsinin üstünde demokratik sistcmin yaşaması gibi tcmel flkirle nispî temsil sisteminin imtihanından gcçmeııin yeni demokrasuniz için bir mecburiyet olduğo kanaatine vardık. Yunan Savunma Bakanı Ooe^iştirme Birliği » Mart'U Kıbrıs'a gidecektir. Bu hususta Yunanistan ve İngiltere'nin mutabakatı alınmıştır. Ancak, durum Makario» hükümetine daha yenî bildirilmiştir. Makarios'un hu konudaki davranışınm ne olacağı belli «feğildir. Türk hükünieti bu kotıuda angaje ölmuj" durumdadır. Değistirme bîrliği hüdirilen tarihte gidecektır. Her hangi bir şekilde engel olunduğıı (akdirde, bu karardan dönü? nlamayacajhna gb'rt, birliğin gön drrilmesi her ne suretle olursa olsun sağlanacaktır. 0 Aslında Yunanistan, ikili gö rüsmeye yanaşmaktadır. Ancak, Yunan hükümeti böyle bir görüşmenin, büyük devletlerin haskısıyla yapılacagı intibaını kendi kamu oyuna vermeye çalısmaktadır. Muhtemelen Birlesik Amerika ikili göriişme için tavassutta bulunacak ve ikili görüşmenin yapılmasmı sağlamaya çahşacaktır. 0 Yunanistan'la ikili göriişme yapılmaz, ya da görüşme yapıIır ve bir anlaşma sağlanamazsa NATO anlaşması dışmda Yunanistan ile Türkiye arasında yapılmış eski ikili anlaşmaların iptali cihetine gidilmesine, ya da ne kadar ikili anlaşma varsa bıınInnn ycniden gözden geçirilmesine başlanacaktır. Gene sızan haberlere göre, batı AP'li üyeler, toplantıda geçen hükümetin Kıbrıs konusundaki tutumunu tenkid etmişlerdir. Buna karşı CHP'liler hükümetin izahatından bugünkü tutumun înönü hükümetinin Kıbrıs politikasından hiç farklı olmadığını belirtmişier ve o zaman bugünkü hükümetin tutumunun da tcnkidi gerektiğini. bunu niçin yapmadıklarını AP'lilere sormuş lardır. (Arkası Sa. 7, Sii. 4 t e ) Demirel, kalkınma ilkesini acıkladı ANKARA, Cumhuriyet Bürosu 20 YIL ISTER Önccki muhalcfct dcvrcsinde söylediğim gibi hiç değilse 26 yıl nispî temsil gcçidinden gcçmeğa mecbur oldıığumuzu zaıınediyorum. Nispî temsilin mahzurları çokluk sisteminin kolayca suistimal edileceği cemiyetlcrdc daha öncmsiz olmuştur. Cemiyet kcmale geliııcc, nispî temsilin mahzurlarmı azaltmak vcya ortadan kaldırmak güç olmayacaktır. Mescle. partizanlık ve adalctsizlik heveslerini yahut istidatlarını cemiyetimiz 20 vey« 25 yılda ahlâk dışı bir anlayışa gctirebilecek midir? Önemli olan budur.> « Nispi temsil sisteminin yürütme organınıa zayıf ve istikrarsız oluşunda, dolayısiyle bir takım meselelerin kolay halledilememcsinde etkisi yok mudur?> « İktidarın zayıflığında partizanlık ve siyasl çekişme ortamının da menfî bir etki yaptığı fcanaatindeyim.» « Peki ekonomik ve sosyal meseleler?» • Zaruretler benim kanaatime göre, koalisyonları gittikçe daha iyi işler hale gctireceklerdir. Koalisyonlar işler hâle gelince. dâvalar daha kolay hâl yoluna girebilecektir. Başka türlü söyliyeyim, çokluk sisteminin, demokrasiye yeni alışan memIckctlerdeki mahzurlarına karşılık, koalisyonlana işletilmesinin daha kolay olduğu anlaşılacaktır.» Özel sektörün ve çeşitli kurumların temsilcilerinden kurulu «iktisat komisyonları«nm ilk toplantısında bir konuşma yapan S. Demirel, •Kalkınmanm temel meselesi iktisat dışı şartlardır. demiştir. 5 yıllık plânın hazırlanmasına yardım edecek komisyon üyeleri toplantısında, Demirel özetle sunları söylemiştir: •Türkiye, kalkınması için gerekli potansijeli haijdir. Plânlı bir şekilde kalkınacaktır. Ancak plân, celik bir caket olmamalıdır. Basanya ulaşmak için siyasi istikrar sarttır. Aksi takdirde kalkınma olaınaz. Kalkınmanın gerektirdiği fedakârlık asgarî yaşanıa hattmın üzerinde olanlardan beklenmektedir. Gayet tabiî ki, bunun da bir ölçüsü olacakhr. Kalkınmanın en az maliyetle, en az siyasi krizle ve en az sosyal problem yaratılarak yapılması sayanı arzudur. Plan hatasu ve objektif olmalı, çeşitli görüslerln bir scııtczi olarak hazırlanmalıdır.» (Demirelin konuşmasının tafsilâtı, Sosyal ve ] Ekonomik Olaylar bölumündedir.) ' ::: • ••I ••• Rus Kozmonotları uzayda başka bir peyk görmüşler Moskova, (a.a.) So\7et uzay adamları Leonof ile Beliaef, tarihl uzay uçuşu sırasmda gördüklerini anlatmışlardır. Beliaef, uçuş sırasında geminin penceresinden «insan eliyle yapılmış başka bir peyk gördüklerini» söyliyerek şimdiye kadar bilinmiyen bir hususu açıklamış, her ikisinin de bu beklenmiyen olajT hayret nidası ile karşı ladıklarmı belirtmiştir. «Uzayda jürüyen Uk adam» olan Leonof ise. araçtan çıkışı sırasında meydana gelen itme hareketinin «gemiyi bir an için salladığını ve adetâ ileriye doğru hız verdiğini» kapsüle dönmenin, dışarıya çıkıştan daha zor olduğunu belirtmiştir. Leonof, bir muhabirin bir sorusuna cevap olarak, uzayda sallanmanın, suda yüzmeye hiç benzemediğini söyliyerek, intibalarını şöyle anlatmaya devam etmiştir: «Zamaıu geldiği va kit Beliaef eliyle koluma hafifçe dokunarak denemeye hazırlanmamı işaret etti. Dışarıya çıkış çayet kolay oldu. Yalnız bu ara kalbimin heyecandan patlıyacağını sandım. Uzaydan dün yayı sejTetnıek gayet enteresan oluyor.» Uzay aracının konıutanı albay Beliaef, inişe .ıit bilgi vererek, el kon troluna zamanında geçtiklerini ve hiç bir güçlükle karşılaşmadan gcmiyi yere indirdiklerini söylenıiş ve kendilerinin bir uzay uçuşu sırasın da el kontroluna başvuran ilk kozmonotlar olduklarını sözlerine eklcmiştir. istanbul Valısinın Ankarada, İçişleri Bakanının da Bursada bulunmaları dolayısiyle hukuki durumu bir türlü kesinleşemıyen M.T.T.B. Yönetim Kurulunun bu gün belli olacağı anlaşılmaktadir. Bugün şehrimize dönecek olan Vali Akı, gerekli kararı v e Türkiye Milli Talebe Federasyorinceye kadar, Birliğin Cağaloğ nu Genel Başkam, «Gençliğin Miliundaki lokali polis muhafazası liyetçilik Anlayışı» ba.şhğı altında altında bulundurulmakta ve hiç dün bir bildiri yayınlamıştır. bir öğrenci içeri sokulmamaktaİktisaden geri kalmış ülkelerin MTTB, Voli gelinceye kadar polis kordonu altında lululacak T.M.T.F. Milliyetçilik görüşünü acıkladı M. T. T. B. binası gimdilik kordon altında MİLLÎ KOALISYONU NEDEN İSTEMEDİM? 1961 den sonra iki koalisyon devresi geçiren vfl üçüncü hükıimeti bir as'uç bağımsızla kuran tsmet İnönü. ortak hükümetler sistemine gürültü, patırtı sonunda alışabilecrğimiz kanısmdaydı v e ba alışmanın zamanla mümküıi olabileceğine inanıyordu. Nitekim bir diğer soruya verdiği cevapta İsmet İnönü şöyle demektedir: « Güniin meseleleri arasında millî koalisyonu neden istemediğimi ve 1961 den sonra başında bulunduğunı iki koalisyoııdan ne gibi tecrübeler cdiııdiîimi soruyorsunuz. Söyliyeyim; Koalisyonlarda ben. ciddî bir tekâmüle erişmck için çok kesin kararla çalıştım. Her ikisinde de hcm kendi tecrübem, hem de mcmlekct tecrübcsi olarak büyük faydalar sağlanmıştır. Aıırak bu püç ve ilk tecriibelerin başlangıçten gelen çeşitli hastalıklarım da farkettim. Hâl için, gclccek için istifadeli olur diye bahsediyorum; Bir koalisyon hükümeti kurmak için parrilerin anlaşması ve anlaşma.vı hir protokol üzcrinrie tesbit etmeleri gcrckir. Oııdan sonra hükümetin teşekkülü ve işlemesi ihtilâfsız ve istikrarlı olmak grrefctir. Bunu temin edemiyoruz. Bu temin olmadıkca protokollar derhal ve zamanında tatbik olunsa dahi bir hükümet çalışması kunılamıyor. O zaman istikrarsız ve daimî ihtilâflı bir hükümet işbaşında oluyor ki. memleket kararsızlık helecanından hiç bir zaman kurtulamıyor.» ÇELTEKTE KURTARMA OÜRDURÜLDU (A.A.) AMASYA Suluova ılçesinde Yeni Çeltek Linyjt Işletmesine aiî 1001 sayılı ocakta iki gündür devam edeıı kurtarma ameliyesine dün öğleden sonra ara ÎAZISIZ i n n . ı ı ı n . ı u ı ı ı n » " " " » » ' " " 1 " " " 1 " " " " " " " " 1 1 1 " 1 " " 1 " 1 " " " 1 1 " 1 1 " " " verilmjştır. Bir süredir ocaktan iumanların çjkması kar <tsında, çeşitli yangın edbirleri alınmış. fakat yangının çıkması önlenememiştir. Öğie üzeri dumanların alev halinde fişk!rma=! üzerinf kurfarma işi durdurul •4 mustur. TAPIŞIK KARDEŞLER İki hafta önce Puerto Rikoda dünyaya ge len Dulce ve Ruth Pantaleon isimii yapışıi: kızfcardeşler, ameliyat için Teksas şehrine götürülnuişler dir. Fakat çocuk hastahanesı operatörü muayeneden sonra. çocukIarın bir kalb ile yaşadiklan için ameliyat edilip ayrılamı;acakiariinı «öylemıjtir. 20 ncı yüzyılda emperyalizme karşı Öte yandan M.T.T.B. Bursa kon ayaklandıkları, Atatürk'ün öndergresinde genel başkan seçilen Ra liğinde Türkiyenin de aynı yola sim Cınısh. dün de Istanbula gelgittiği belirtilen bildiride şöyle nıemiştir. Bilindiği gibi, M.T.T.B. Genel Başkam Yüksel Çengel denmektedir: ve arkadaşları, Bursa kongresi . «Empervalizmin ajanlığım yapan nin meşru olmadığını öne süre • kimseler bu asil başkaldırışı simrek, gerçek kongrenin 5 nisan ta di olduğu gibi o zaman da komürihinde toplanacağını bildirmiş ı nistlikle suçladılar, bunda başarı kazanamıyacaklarım anlayınca Atir. merikan mandası altırıa çirmemizi istediler. Çünkü bu halde, kendi menfaatlerine yine dokunulmamış . olacaktı. Yönetinıo. Türk halkına dayanmıyan kim gelirse gelsindi ı m ı halktan kimseler asla iş basına gelmemeliydi. Milli Kurtuluş Savasımız bütün Ankara (Cumhuriyet (iiirosu) geri kalmış memleketlerde olduğu i'ürizm ve Tanıtma Bakanı Zpkâi gibi emperyalizme ve onun yerli Dorman, MP Genel Başkrtnı Osman menfaatçilerine karşı yapıldı. Biz Bölükbaşı ile aralarımn açıldığı bu kavganuzı hazırlayan ruha Kuyolundaki haberler üzerine aşağı vayi Milliyecilik adını verdik. Mildaki açıklamayı yapmıştır: liyetçilifimizin dı.ş politikadaki pa« Parfimiz lideri sayın Osman rolası Atamız tarafından «Ynrtta Bölükbaşı ile TKT'nin ta*afsız]ı?ı sulh, cihanda sulh» şeklinde özetnı sağlıyacak bir kanun (asansı lendi. tç politikada milliyetçiliğihazırlanması mevznunda ihtilâfa miz Anayasa ve demokrasiye düştiiffüm, TRT'ye ait iki buçuk bağh olarak emperyalizme ve aylık bantların kendisiııe teslim eonun yerli menfaatçilerine karşı dilmesiııi benden istpdiği, bu talebi rcddeltigim i«,in hcni Bakanlık • baçımsizlığımızı savunan ikinci bir taıı istila.va dâvet ottiîi. yolunda Kuvayi Milliyecilik ruhu şeklinde özetlenebilir Türk milliyetçilifi i hnhprler hilâfı hakikattir. ı XKT mev/.mi!i'la Millçt Partisi işte hudur. Gcnçlik böyle hir milli dir. Dorman TRT için her türlü tedbir 'lınacakfır» dedi İSTİKRARSIZLIĞIN SEBEBİ < Neden istikrar temin edilemiyor?» . Istikrarsızlığın sebebi protokolda şartlar :esbit olunurkcn onun dışında esaslı münakaşa konulanndan partilerin ciddî olarak, isterse gcçid şekilde olsun, vazgcçmeye karar vermemelcridir. Bu tekâmül olnıazsa protokol yapmanın anıelî faydası kalmamış oluyor. Her gün yeni bir çekişme kapıııın önünde beklemektcdir. Bcııim her iki koalisvondan aldığim tecrühe budıır. Bu zihniyet düzelmedikçe daha geııiş bir koalisyon için arzumun kalmamış olmasını tabiî görmek icap eder. 'Inönünün bahsettiği daha geniş koalisyon, zamaa y.aman ortaya atılan milli koalisyondur.) tmidim kuvvetlidir ki, her koalisyon tccrübesi oııdan sonraki koalisyon için yeni hir ders ve Uolay çalışma için yeni bir ir^kân sağlayacaktır.» YARIN: , Bugüne kadar | sağladı mı? I (Arkası ha. 7, Sü. 8 de) adı altında bir bütündür.»