Katalog

8AHÎFE tKİ Kastm 1965 CUMHTTRÎTET TURİZM POLİTİKAMIZ VE 6ERÇEKLER Doç. Dr. Haydar KAZGAN Prof. Bahri SAVCI ıktıdan yeni başlıyor. Onun, ııyasal rej v t reformlar konusundıkı «erçek yuzunu, zamanla (öreceğiz. Fakat, daha sımdıden, programına bakarak, onun, bırbmyle pek sıkı ılışıkln olan bu rejım ve reformculuk konulanndakı felsefesını, kavrayıs biçimini, niyetıni bulmak mumkündur. V&kıt, bunlar, henuz, nazarl re pek silik çizgıler halindedir. Fakat, daha simdiden, bazı hususlan açıkça vermektedir. Bu durumu ile de, bu goruş bıçımının; ııjasal gehsmemızm, az gelismı? bir ulk« içinde demokratık rejımi tutturma çabası tanhimizin venleri ıle de uygunluk içinde olmadığı forulmektedır. Şoyle kı: Programm daha başmda, aydınları, kamu oyunu yamltacak bir hukum ılerı surulmektedır: A P. hukümetine gor», artık, rejım meselesini, liyasal tistem ve liyasal düzen dâvasım tartıtma «ının dışınd» tutmak gerekir. ••••••••••••• j • • S S S Ş S finfimüzde turizmin millt ekonoml yönünden faydası, veya daha açık bir ifade lle iktlıadî ve sosyal kalkmma htzraı artıncı rolıi sanayi, xiraat ve tiearet sektorlertnden «rta kalan veya bu sektdrlerce cerektiğt gibi değerlendirilemeyen sermaye, emek, tabil kaynaklan kullanmak, daha iji bir fekllde degerlendirmek lmkânma bağlıdır. Gerl kalmıs ekonomilerde l*e turizm bu genel tarif içinde bazı ozel tariflere de ihtiyaç gostermektedir. Nitekim gelir seviyesuıin duşukluğü bu ttıemleketlerde sermaye tesekkulunun zayu* kalntasına sebep olmaktadır. Sermaye teşekkulıiniin zayıf kalması ise sermayenin sanayi, ziraat, ticaıet turizm sektorlerinde plânlı bir şekilde dağılmıg olmastnı gerektirmektedir. Söyle ki, bu muhtellf sektorleTe sermaje tahsisinde iktisadî ve sosyal kalkınma hedeflerini azamiye çıkaraa bir dağıtma esas alınmak ihtiyacı duyulmaktadır. Yine geri kalmif ekonomilerde insan gucü Te tabii kaynaklar sermaye ve mıitesebbis kifayetsizIıği sebebile atıl kalmaktadır. İste turizmin iktisadî ve sosval kalkınmadaki önemi bu atıl isgücu ve kaynakların degerlendiribnest konusunda ortaya çıkmaktadır. Nitekim turizm, sanaji, ziraat ve ticarete çok daha luzumla olan sermayeyi kendiBine çekip insangücü ve tabH kaynaklan değerlendinnck şeklinde ele almdığında, geri kalmıs bir ekonomide faydasını kendl yok etmekte, daha doğrusu turizm bo memleketlere turist olarak gelen kapitalist memleketler vatandaslanna munzam gelir dağitmanın bir araeı olmaktadır. rasangüeunâ bir turistik ifletmeda değerlendirebUmek için, devlet özel sermaye ve mutesebbis güeıine destek olmak zorudadır. Fakat devletln bn :::: ı: :: fonksiyonunu icra edebibnesl İçin sosyal hesap•••• ları yapacak bir kuruma ihtiyacı olacaktır. NİUkim bizdeki Plânlama Dairesi bu görevl ifa etmektedir. Kaldı ki Tıirkiye'de özel teşebbü» kendi kârlılık hesaplarmda da çok zaman yanıtmaktadır. Diğer taraftan işletme seviyesinde buyuk kârlılık arzeden ruristik lşletmelerin millî ekonomi ydnünden aynı oranda gelir kaybma sebeb olablleceğini de unutmamak gerekmektedır. Hatta denilebillr kl, piyasa sartlan içinde kurulduğn için işletme seviyesinde buyuk zararlar getiren bir •••• turistik isletmenin milli gelire ilâve sağlama gücü bu zararlann çok ustunde olabilir. Bu itibarla turizm isletmeciliğinde sosyal hesaplan hâkim kılmak lçbı devlet müdahalesi sarttır. Bugün bu müdahaleyi genis olçude uygulavan Italya, Fransa ve tspanya'da çok musbet neticeler alınmıştır. Bu müdahale ne seklller almaktadır? Mttdahaleyi özel teşebbüs yolile kurulacak turistik tesis ve orgiıtlenmelere bunlann kârlılığı baska sahalardaki kârlılığa esit kılacak Uvizler seklmde anlamak gerekir. Keza devlet bu teslslerle ilrlll enfrastnıktur yatınmlan gerçeklestirecek ve âmme hizmeti, ulasfarma gfbl hizmetlerin flyatlarmı bn turistik isletmelere tale» yaratacak jekilde dütuk tntacaktır. AP Soyut Demokrasi bağlı kılınarak lktıdar suustımal lerınden onlenmış bır sıyasal rejım vardır kı, bunun adı, oatılı demokraııdır. Bu rejımın sutemı; I îki meclisli bir parlâmento; II Ondaki Mıllet Meclısı çoğunluğuna dayalı bır partı hukumetı ıktıdan ve onun karşısında azınlık muhalefetı; III Olaylara göre, bu nteclıs ve paru hükumeti önunde, yanında, karsısında yer alabilecek bır devlet baskanügı; IV Ve senato; V Basın ünivenite ve dıger »erbest fıkir mihraklan halınde var olan diğer muesseselerden oruluıiur, denebılır. Bu rejımm ışleme duzeni de; âlemyet ıçınde tartışma ve liyısi kararlan bu tartışmadan çıkarma duzenidır, denebılır. Demokraıi ve rejım açısından baktığımız zaman, ulkemiz, bu noktadadır, bu leviyededır, bu muesaeselere sahiptır; bunlar işlemekjedır; binaenaleyh konuşulacak bir şeyler yok denebılir. Sonuç B urizml yatınm ve tetebbüs »ahaa olarak •*• mis olan bzel tesebbuse verilecek taviz, meselâ ncuz. bedelsiz arsa, ucuz ve uzun vadell llindiği ribl, kapitalist tilkelerle geri kalmif kredi, gerektigi halde bir bolgede tekelei duruma ulkeler arasmdakl tiearet yani mal mübadelesokulması, kâr payi istemeden devlet sermayesi si geri kalmıs ekonomilerin aleyhinc netiee lle istlrak. aslmda devlet için munzam mallyetlen» vermektedlr. Işte rürizmin asıl gayesi bu neticeyl de, bu yolda mnvaffak olunduğunda toplum yarakabil olduğu kadar tersine çevirmek olmak gereknna olan ve munzam diyebileceğimiz neticeler vemektedir. rebilir. Nitekim bazı Avnıpa memleketlertnde turizm ile ilgili yatınmlar sadece dıs ulkelerden tuGeri kalmıs ekonomilerde turizmdeo bu neticeyi elde edebilmek için ilk sart, daha evvel de rist eelbi için gerekli yatınmlar seklmde ele alınraayıp, geri kalmıs bolgeleri kalkındırmak vetiresl belirttiğimız gibi, tnrizm endustrisinin o memleiçinde ele alınmaktadır. Hatta geri kalmıs bölgeketin ticari yolla dıs ulkeleree sömürülmesinl önlevecek veya hafifletecek olan sınaî, ziraî ve ti lere bu sayede gelisecek Iç turizm yolile gelir transferi dahi bn konu içine girmektedir. Nitekim cari yatmmlanna ortak olmamaıı. teknik bir teddiğer şartlar altmda genel olarak bir memleketin birle aletnıatif maliveti sıfıra yaklasan veya sıfır kalkuımış bolgeleri geri kalmıs bolgelerinde >aolan kaynaklan kullanması gereknıektedir. Niteratılan gelire piyasa mekanizması yolile sahip çıkkfcn. biz turizm yolile aksi takdirde atıl bırakacamaktadır. Bu itibarla ileri bolgelerden geri kalğımız kaynaklan kullandığımızda bunlann sosval maliveti sıfıra vaklasacak ve yabancı ruristlerden mıs bolgelere olacak turizm hareketleri bir memlekette gelirin daha âdil dağıtımına da hizmet etelde ettıjpmız dovizler millî gelirimizde net bir raektedır. Diğer taraftan geri kalmıs bolgelerin ırtış sağla> acaktır. Fakat bunu vapmayıp, da meturist talebinde bulunacak şekilde orgntlendirıilelâ bir fabrika, bir baraj, bir santral yerine tumesi bu bolgelerde atıl duran insdngucu ve diğer ristık bir yol veva vapur, veyahut bir otel edinirkaynaklan Oeğerlendinnek bakımından gerekli »ek, turizmin sağlayacağı gelir cebirsel duşünce 1çinde bir manâ ifade edecektir. Başka bir deyis olduğu için turizm yolile kalkmmada geri kalmıs le turizm yolile sağlanan gelirm aynı yatrnmm tu bolgelere ooeelik tanınman kaçmılmaz bir yoldur. Kaldı kl dıj ulkelerden memleketimize gelen turizme vapılmavıp, sanaji, tiearet veya ziraate yaristlerin Türkiye'de neleri aradıklannı düsünüraek pıldığmda sağlayacağı gelirden üstün olması ande yine geri kalmıs bolgelerimizin bu Isde ön plâcak turizm yatınmlan lehinde bir tercihi iktisana alınman gerektiğine vannz. dî duşunceye uygun kılacaktır. tste turlstik yatınmlan ancak bu dıişünce sisteml Içinde ele aldığıöruldugü gibi turizm politikası uzun Incelemız zaman turizmm millî ekonomiye faydasmı olmeleri gerektirdiği gibi memlekethnizin ekoçebiliriz. ,. , nomık ve sosyal aoelliklerine tabi olmast en fazla gerekli olan bir konudur. Türkiye bu yolda Batı kopyacılığından ziyade Doğu'nun kapreı olduğunu belirten bir turistik özelliğe kavusturulu duşunce sistemini nasıl uygulayacağız. Fertmalıdır. Zira bugun yabancı ruristler, Batı'da, ka>ler yatınm kararlarında serbest olduklan va bolmu; olan tabiat, guneş ve sadeliği Türkiye'de ancak Isletme seviyesinde kârlılığa bakarak aramağa koyulmuşlardır. Batı'nın turistik bölgelejatınm kararmı verdlklertne gore, ferdi sosyal rinin bir alternatifl olmak Turklye için çok zorhesaplara boyun eğdirecek raekanizma nasıl kurudur ve kaynaklanmın yabancılann hayrına tuketlacaktır? Liberal ekonomilerde bunun yolu bumekten başka netlce vermez. Yalnız bu konunun lunmustur. Nitektm muayyen bir bolgede sanayi, nedeBİeri biraz uzundur. Bu sebeble bir baska yasiraat ve ticaretm talep yaratmadığı kaynaklan v» nda temas etmeyi gerekli buluyoruz. Net/ce için ilk şart B T Müdatiah şarttır 6 SOSYAl ESERLER Türker ACAROĞLU • BÜYÜK UYANIŞ VE DEMOKRAStNİN ve sistemine ayrürmştır; sıstemin kaynaklan, felsefesı, sosyolojısı, ekononuk ve teonleri ve enterÜSTUNLUGÜ (1963). Çağımızm sorunlanm buyuk nasyoneller incelenmıştır. Genel sonuçta Mary'ın bir ustalık, içtenlik, durulukla Incelemij Ingıliı felsefesi, sosyolojısi, ekonomisi üe ügiU sorunsosjalisti, Ingiltere Işçi Partid'nin baslıca kuramcılarından biri olan John Strachey'in (1903 • 1964) lar açıklanmaktadir (XXII • 591 s., 41 lira). 1961 bahannda Singapur'd» verdigi bir dW konfe• KAPtTAL (1965). Karl Man'ın (18181883) ranstan meydana gelen «Büyük oyanıs ta emperünlıi eseri, Carlo Cafiero'nun Szetinden R. N. Ilejalızmden ozgurluğe geçisin ortaya koyduğa, öri'nin çevirisivie, Sosyal Yayınlann onuncu kitabı zellıkle kalkınan ulkelerle ilgili sorunlar incelenolarak çıktı. Tarihsel önemi olan, yazann sağlımektedir. Tazar, dünyanın geleceğini biraz da kalİmda baaılan ilk cildin özfinu, kolay anlasılır bir dille veriyor. Bu özet, eserin aslını okuyacaklar kınan ulkelerin seçeceği yolda gorur. Eser, ülusiçin bir hazırlık sayılmaktadır. Yazann en bflyuk lararası bir aydmlar topluluğu olan Kfiltür Hürrıjeti Kongresi'nin desteğivle. Turkçede iki kez eseri olan «Kapital», bilimsel sosyalizmin temel kitabı, sosyalist duşünce akımlarımn ana kaynayâyınlandı (ilkin 19S4'te). Strachey, orada ele alğıdır. Bütün dillere çevrilmiş, medenî uluslann dıği sorunlan «Oemokrasinin üstunluğü • The kitaplıklannda yer alnus bir bilgi amtıdır. YüzChallenge of democracv» adh son kooferanşmda daha da aktuel gonişlerle araşbrmaktadır. Her iki yüdan beri, eserin ve çevirüerinin birçok baskılan yapıldığı gibi, aynca resimli bastolan, özeteser de İlkin «Encounter» adındaki tngiliz dergileri, seçmeleri verilmis, sayısız yorumlan yayınsinde yajinlanmıştı. Kitabın Turkçesine iki konfeUnmıştır. Bizde de daha önce Haydar Rifat Yorans metni de alınmıştır. Çevireniıbelli değildir. rulmaz (1933), Hikmet KıvUcım (1935), Prof. Dr. (63 s., 5 lira). Suphi Nuri Ileri (1936), Kerim Sadi (1936) tara• ÇAGlMIZIN CUMHURtYETİ (1965). Fran fından çevrilip bastırılmıştı. 29 yd sonra eser yesa'nm eski Başbakanlannda Pıerre Mendes Franniden dilimize çevrilip yaymlamyor. Bu basımda, ce'tan Sıtkı Yırcalı'nın dılımıze çevirdığ] bu kıtap, Cafiero'nun kendi adına eklediği, kendi göriisüRemzi kıtabevmin (Kültür serısi) nde yâyınlandı nü yansıtan bazı bölümler çıkardmıştı; böylece Asıl adr «La Republıque moderne>. Son jırmi yıldaha objektif davranılmıs. On bölüme aynlmış dır. çalkantılar içinde bulunan Fransa'nın yaşadıolan eserde emtia, para, servet ve kapital; kapi ğı Beşmci Cumhuriyette karşılaştığı s:kıntılara yatal nasıl doğar?; iş günü; izafî artık değer; kozann öngörduğü çozüm yollarını ve teklıflerini operasyon; iş bdlümü ve manüfaktür; makineler b raraya getıriyor. ve buyuk endfistri; iş ücreti; kapitalin birikmesi: Yırcalı kıtabı, yalnız Fransa'ya ılışkm, ana sorunilk birikme uzerine yazann düşüncelerinin özıi lar dışında kalan bolumleri bir yana bırakarak disunulmaktadır (119 s. 1 portre, 5 lira). lunıze çevırmıs (248 s., 5 Ura). • SOVYETLER BIRLIĞI ILE AZ GELlS• EHPERYALIZM NEDIB? Ü965). Fethi Na H1IŞ ÜLKELER ARASIND4 EKONOMIK IŞBIRcPnin hazırladığı bu eser, Gerçek yavınlannın iLIGI (1965) Selâhaddın Hılâv'ın dilimize çevır kinci kitabı olarak basildl. t>i bir iktisatçı olduğu dığı bu kıtap, Gerçek yayınlannın uçuncüsudur anlaşılan yazar onsozunde emperyalizmin anlamıKıtapta, 1965 şubatmda Cezayir'de toplanan Asya nı, yurdumuzdaki emperyalist, yeni sdmurgeci Afrıka Ulkelen Ekonomık Semmeri'ne sunulan davranışlan anlattıklan sonra. emperyalizme karşı uç ınceleme var. H. D. Malawya'mn ilk mceleme savaş açılması gereğini belirtiyor. Asıl metinde usınden sonra, Sovyet Delegasyonu Başkanı M. V retimin voğunlaşması ve tekeller. malî sermaye ve Solodovnıkov'un «Asya • Afrıka ülkeleruıin ekomali oligarşı, sermaye ihracı, tekel kârı uzerine nomık gecıkmesıni ortadan kaldırmak için gerek bilgi v erilmektedir. Emperyalizmin tarihteki yeri h ıç ve dıs sartlar» konulu incelemesı ile Mısır de belirtilerek kapitaiizmin genel krizi. çağda; emdelegasyonunun «Ulusal kurtuluş harekeünde yeperyalizmin somurme metodlan, bugunku donemnı bir aşamaya doğnı» başlıklı raporunu buluyo de emperyalizmin çelismeleri üzernıde durulup ruz Doğan Avcıoğlu bir bnsözle eseri sunuyor •Tarih emperyalizmi mahkum etmistir» sonucu ile cıi2 s , 5 lira) kitap sona ermektedir. Acık, dunı, tertemiz bir • TURK TOPLU İŞ SÖZLEŞMELERI MEVdille yazılmış olan eser, çağımızm en onemll soZLAT1 (1965). Türkiye Işverenler Sendikası Kon runlanndan birini açıklamaktadır. (169 s., 6 lira). federasyonu Hukuk Müsavirı Erdal Egemen ili' • İKTİSAT SOSYOLOJtSİ BAKIMINDAN Bakanlıklararası Prodüktivite Merkezi Müdflrü Mehmet Odabas'm Ankara'da bazırlayıp vavınla SOSYALIZM (1965). tst tktisat Fakultesı prole dıklan bu büyük kitap, toplu 19 sözlesmeleriyie sorlennden Dr. Z. F Fındıkoğlu'nun eserı, Fakul ilgili kanun, tutanak, yönetmelik, tüzük, Yarptav te yayınlan aıasmda gözden geçirtlmış, ekleme ve mahkeme kararlan, genelgeler, kıyasb toplu iş ler yapılntış olarak yeıuden basıldı. Dort böhime sözleşmelerinl içine almaktadır (X • 903 s., ciltli aynlmış olan eserde ılkın başlangıçtan XVIII. yuz 60 lira) yıla kadar sosyalızmın tarıhçesl veriliyor; sosyaİLZ • TÜRKİYE IÇtN ÇIKAR YOL SOSYALİZM mın anlanu açıklanarak EHâUın, Şeyh Bedreddın vil, LİBER\LİZM Ml? (1965). Turan Tan'ın yaz Thomas More, Campanella, ütopist sosyalızm üze dığı bu eser, Ankara'da Yalırn kitabevince dağı rlnde duruluyor Ikıncı bolıim XVIII. yuzyılı vel789 tılmaktadır. Türkiye gerçekleri (GerçeJİ) bolü Fransız ihtılâlmı, fızyokratizmi açıklamaktadır münde, bunlar karşısında yazann yargılamalan Üçüncü bölum XIX yüzyıla toplu bir bakıştan fReçet») bOlümUnde yer slmış. Kitabın son bosonra Sismondı Samt Sımon. Fouriertıln hayalümüne genlşletilerek alınan vazı, Yunus Natı, eserlerı, duşuncelen etkılerini sıralıyor Çok di Armaganı'nı kazanmıştı. (15 s., 6 lira). olan ton bolıim Karl Marz'a, hayaü. e»erl KITAPLAR Fakat, dikkat edilsin: Hep ı«kıl üzerinde, soyut demokraai kurallan uzerindeyiı. Oyıa ki, fosyopolıtik realitemız, bu «ekli ve toyut demokTürkıyenin, artık çözulmut gi rasiyi «şmakta ve rejım meselebi gostenlen rejımının mahıye mızı de, uzennde bılhassa konutme ve unıurlarına gelino», AP. sulması gereken bır taze konu hukumetı programı içinde bunu, halinde tutmakta devam etm^kte soyle teşhıs etmemız mumkun dır. Artık gıttıkçe, daha açık odur: Bır kere programdan ve larak oğrenılmektedır ki: Bır dehattâ seçim beyannamesınden tnokratık rejımi asıl var kılan âçıkardığımız venler» gore sıya roıl, bazı siyasl muesseselerin alsal reıımımız; Ataturk ilkelerı tındakı sosyo polıtık temeldır, ne dayanan ve Ataturk devnm onun mahıyetıdır. Bır sıyasi relerını esas alan; bu itibarla da, jımın yurürluğu, gel«ceğı; onun, hur batıh medenl bir top • bır Anayasa içinde bır hukuki lum duzeni üzerinde kurulup; inşaya kavuşturulmasma değıl; bır hurnyet rejiminı ârızasız iş bu hukukt inşanın altındakı sosletebılmek uzere, bu rejımi tah yolojık temelın cemıyet ıçınde rıp amacını guden tahrıklere, ce ve bu hukuki inşaya uygunluk miyetımizi zedelıyecek zararlı halinde bulunmasına bağlıdır. cereyanlara, ve bılhassa komü R»jimın snasi yüzunden sıhhatle nızme karşı olan; ve boylece ve modelıne uygun olarak kurutoplumumuzda bazı muesssselerı lup ışlıyebılmesı ıçın, sosyal bun mahfuz tutan; bu muesseselen yenın d» ona uyan bır nıtehkte ve sosyal duzeni tartışma dısma olması gerekir. çıkaran; bır yonu ıle de, ıktısaAz gehşmış nlkelerde, sosjal di kalkınmayı, refah devletını bır piyasa otonomısı ortamı ıçın bunye ıle sıvasal mekanızraa ade, daha çok, kisinm veya grup rasındakı bu uygunluk mevcut olmadığmdan veya az olduğunlarının tesebbüsune ve gucurv» emanet etmek uzere, iktısadt fa dan, rejım sıkıntıları olur. Bu ülkelenn, bır gerçek demok aliyetlere yönelen bir rejimdir. ratık hayat bıçımır« geçebılmeBu rejimin, bazı hulcuki, liya leri ıçın, sosyal bunyelerının de, ıt, sosyal, ahlâkl unsurlan var gerekli nitehklerı kazanarak bu dır: Bu rejım. Anayasadaki te ujgunluğu gostermeleri lâzımdır. mel hak ve lıürriyetleri kapsar. Bu da, bılhassa aydın grupları Anayasayı, ruhu ve metni lle hâ nın ve ajdmlıklar partılenmn, kim kılmak ister. mevcut bunyeye getirec«klerı deBılhassa vicdan ve dın hurrıve ğışmelerle mumkun olabilir. Bu tıne yonelir, Lâikliği, dın ihti değışmeler, sıyasi rejımi >açatayaçlarını baskı altmda tutan, cak reformlardır. Onun ıçın, reıbadet hurriyetmi ve dın eğıti jım meselesı, reform meselesı ıle mini kısıtlıyan âmıllerd«n kur pek ılgıhdır. Turkıyede de, goztulma ve dın eğıtimme önem ler, rejım konusunu ele alınca, verme anlammda anlar. Basın ister ıstemez, onu ışletecek bır hiırriyetine doğru doner. Parti losyal buny» reformları ıle ilgıve zumre farklarına sırtım çevi lenır. Bu sebeple, A.P. hukumerir. Partileri, bir kul halinde tı de, gerçekten, bır gerçek debirbirıni tamamlayıcı birer sıya mokrası taraflısı ise, reformlarsal unsur halinde görur. Bir in dan soz açmalı ıdı: Hem de olum tıkal devrinin kıncı hâdis«lerıne lu bır yolda. unutucu bir davranıs gostererek affı, musamahayı, kardeslıği arar îşte, 40 sahifelik programdan ve bazan da seçim beyanna • Gerçekten, Ataturkten ıtibaren, mesinden çıkardığımız unsurlara göre A. P. hukumetinin si hıç bır hukumet, siyasî rejımi yasl rejim anlayısı ve onun un ışleteoek sosyal bunye, ekonomsurları, bundan ibarettir. Gorul sal bun>e ve verım değışmelerını mektedır ki, burada, sıyasî re gerçekleştıreoek reformlardan ıstığna gosteremez. Çunku, Mustajimi yaşatacak reformlardan, pek fa Kemal ıdeallerı ve ılkelerı soz açılmamaktadır. Doğulu dmcı toplum, liberal ekonomının ıstedıfı «yabancı ıktısada açık pazar» nıtelığınŞımdı, sıyasi rejım uzerine e dekı bır/oplum ve devlet hayağılecek her dusuncenın gorme tını; batıh • lâık; toplum ihtıyaç mezlık edemiyeceğı unsurlan ile, m"seleye eğılehmBır kere, rejım meselesını, sıyasî sistem ve sıyasi duzen dâ vasını tartışma sınırı dısında tutSabık Harbıye Nazın merhum Musır Şakır Pasa ile Zahide mak gerektığinı ileri surmek. pek doğru değildir. Hanırnefendmın torunu, merhum Avukat Kadri Aytaman U» Turkıyede, belkı, hukuki şkıl Nahıde Aytaman'ın çok sevgıli evlâdı, Canan Aytaman'ın kıyve soyut demokrası anlayısı açımeth eşi, Aylin ve Nıhad'ın seveiU babalan, Av. Nejat Aytasından rejım meselesı, çozulmus man, Emk. Dz. Bnb. Sedad Aytaman, Av. Suad Aytaman v gıbı gozukebıhr ve AJ>. beyanSueda Mimaroğlu'nun kardeşlen, merhum Dış Doktonı Şekip namesının ve bılhassa programı Rıfat Berkel ıle Nahide Berkel'in damadı, Yüdız, Sevim, Perinın rejım meselesınd dokunmak han Aytaman ve Maden Yük. Muh. Sadi Mimaroğlu'nun kaymtan kaçındığı ilml unsurlan hatırhyarak, şoyle soylenebilır: bıraderleri, Necdet Seymen'in yeğenı, Cent Berkel'in enişteri, Turkıyede; I İnsan hak ve Yuk. Muh. Muhıttin Toköz'ün dayızadesi, Ergin ve Zeynep Mihurriyetleri amacına ybnelmis; maroğlu'nun dayılan, Oksan, Murad, Berna ve Niltfln AytaII Çok partıli bir siyasî rekaman'ın amcalan, Galatasaray U»esi 1936 ve Colombia Üniverbetten, genel devrl seçim yolıysitesı 19İ4 yıh mezunu le çıkarılmıs; III Anavasa Vancouver ÜniversHesi Öğretim Üyesi, CM Comtıltant» Mahkemesı ıle kaza kontrolune ve nıhavet kamu ovu kontrolune Ltd. Müşavir Mühendisi, Maden Yüksek Mühendisi Reformlardan söz açılmamış larına gore ıstıhsal yapan; dunya içinde sahsıyet kazanmış bır toplum ve devlet hayatma çevirme ıdealleri v« ılkelerıdır. Bunları gerçeklestirmenin tek ve tek yolu, mutlak ve mutlak zaruretı, toplum ve devlet yapılarında »urekli reformlardan geçer. Bu reformlar: Demokrasıyı, .ağlam bir .osyal temel üzerinde yaşar ve cidden işler bır hale getırecek; toplum düşuncesmi ve mıinasebet tarzlarmı IAIBM ed«cek; aiyasl iktıdan da, termaye, feodalite, dinçlik değerleri ve unsurlan uzerıne dayalı olan bır kaç yuz bın ailemn, meslek ve ıçtımai grupu mensubunun yararına ıslemektea alıkovacak reformlardır. Çunku; modern demokran, dik kat edılsın, iki asır öncenın liberal burjuva «oyut demokrasııi demıyoruz kendisine mahsuı bır aydınlık sosyal yapı, bır açık sosyal munasebetler dunya11, duzeni, demetı ister. llkel ziraat hayatı bıçiminden. feodalite değerlerinden, hurafeeı bağlantılardan kurtulmak ister. Bu kurtulmayı gerçeklestirecek, iste nen bu duzeni ve munasebetler dunyasını verecek olan da; Ataturk ıle başlamıs olan ve hâlâ devam etmeıı gereken bu lâikliği kuvvetlendirmege; oy Tetiresini termaye, feodalıte, .iyas! nüfuz merkezlerinin eğemenlığinden kurtanp aydınlanmış, oğrenmış kafalarınm kararına, dayatmağa yonelmış r»formlardır. Oysa kı, programda, bunlardan »öx edilmıyor. Vâkıa, bir aralık, Ataturk devrımlerının hur, batıh, medenl bir «toplum duzeni» kurmağa yonelmis ozelliği belirtilıyor. Bu suretle, Ataturk devletmin de k»ndısıne tekabul eden bır «toplum duzeni» ni bulmek için devrımlere gırdiğı gerçefi kabul edılmıs oluyor. Fakat, bu fıkir gehştmlmıyor ve bılhassa, Ataturkun, ııyasl rejımını yasatmak için zaruri gorduğu «lâık top • lum» ılkesı meskut geçıyor. Onceki gün radvoda Menmet Ali Aybart dinliyordnm. Mllyonlarca vatandas şuphesiı radjolannın basında idiler. Aybar, Işçi Partiıi adına bükumet programını tenkid ediyordu : Bugun Turkıyede 35 mılvon metrekarelık vatan toprağı Amerikanın egemenhğı altmdadır. . dedifi and» bir heyecan rtıgindır eunege basladı. Salondan birtakım nğultular duyulnyordu. Hatip konnsmasını kesmisti. A.P.'li milletvekılleri Aybar'ın sozlerini protesto ediyorlardı. Baskan Ferruh Bozbeyli, övülecek bir otorite ile duroma hâkim olda. Ve Mehmet All Aybar «iılerini «çıklıy»rak şunlan ^yledi : Bırleşık Amerıka ıle Turkıj e arasında yapılan ıkılı anlaşmalar gereğınce 35 roılyon metrekare arazı Amerıkan ussu bulunmaktadır. Bu üslere Turk zabıtası gıremez Turk subayı gıremez. Turk komutanı giremez. Turk hâkımi gıremez. Bu üslerden Türkiye Cumhunyetının guvenlığını tehhkeye duşurucu her turlu davranıjı Amerıkalılar Turk devletınden habersız olarak yururluğe koyabılirler. Bu tSzIer de AJP.1I milletvekillerinin protestoUriyle karşılan* . Ve : Bdylt bir |ey yok... diye bagırdıUr. AP. li milletvekillerine: Modern Demokrasi Pek doğru değil... Sayın Adalet Partili milletvekilleri ! Ortsda çok eiddî bır dâva vardır. Ve bn d»v» kflrsflye hfle«m etmek, yumruk sıkmak, «Yok böyle şey» diye bağırmakla geçiştlrlleeek soydan değildir. Mehmet Ali Aybartn sözlerine karsı tepkinizl aeı gerçekler karBinndaki heyecamnız» verelım. Ve bn ilk heyecan geçtikten »enra Mkin sakin kennşalım.. Çünku eğer bn ilk tepkiden .onra gerçekleri aramakta kusur edersek, durum daha da vahimlesir, ve vatanseverlik maskeıi altınd» gerçekleri milletin tözünden laklamak iıtedi|imiz süphesi nyanır. Ovsa bu vatan üstünde Tttrk devletinin otoritesi dısında birtakım toprakların yabancı bır devlet elinde bulunmasını elbette istemezsınız. Böyle bir seyi Adalet Partili milletvekillerinin arau ettiklerini söylemek Adalet Partili milletvekillerinin topyekun millî inançlanndan süphe etmek demektir. Çiinkü, bir devletin topraklan üstünde o devletin subayımn, hikiminin, Bakan'ınm giremediü topraklar varsa, bu dnrmn o devletin topraklannın bir kısmı üstünde egemenlik haklanndan w reçtigini gösterir. Ama bu vazgeçme ister ikili bir anlaşma ile •!ran, ister zorla kabul ettirilmiş olsun Bu konuda daha iyi bir karsılastırma yapmanm İçin yakından •rnekler verelim : Mutareke devrinde yabaneı ordulann tstanbulu Isgmll bir anlanna lle olmnstur. Ve bir anlasma gereğinee tngiliı Kumsndanı yıllarea tıtanbuls hftkim olmuştur. Amerikan ordnlan Vittnaraa gene çağn üıerine ve bir anlasma gereğince çıkmışlardır. Rus ordulan Macaristana gene çağn uzerine ve anlasma gereğinee girmlslerdi. Daha yakından bır örnek : Pek iyi bildifiniz gibi, Kıbrıs dâvasının çSzümlenmes! için kanrlanmıs bir Acheson Plânı vardı. Bu plân gereğinee Türkiye, Adanın bir ueunda üslere sahip olacaktı. Ve bu küçücük tepraklarda blıim egemenliğimiz yürürlüfe tirecekti. Biliyorsunnı ki Makarios, böyle bir seyi kabul etmedi. Oysa Tflrkiye ile Amerika arasında yapılmış ÎKÎLÎ ANLAŞMALAR geregince Türkiye Cumhuriyeti topraklan tistünde Türk devletinin giremediği Amerikan üsleri vardır deniyor. Ve gene pek iyi bildifiniz gibi, bn üslerden havalanan Amerikan L'î easns uçaklannın da memleketimizi ne kadar müskül mevkide bıraktıklannı bütün dünva basını vazmıştır. Bu uçaklann havalanışından biıim devletimiz babersizdir. Bu uçaklar Amerikan otoritesi emriyle bavalanır. Bunu bütün dün>a bilmektedir. Ve Amerika bugün ber istediği an Türk vatanım Türkıyenin iradesi dısında • bir savaşın ateşi İçine atabilecek durumdadır. Gene pek ivi bildifiniz gibi BiSonra, hur toplum duzenınden rinci Dünya Savasına biz böyle bir emrivâki ile girdik. Ve Enver soz açılıfken, hemen arkasından, Paşanin Almancilığı ile iki Alman tırhlısının macerası biıi ateşin sosyal duz«nm tartışma konusu ortasına atmış, Turklüğü yok oltna tehlikesinin efiğine getirmiştir. olması yasaŞı ılen suruluyor. Bu tehlikeden Atatürkle kurtulduk. Bir millet başındakilerin »küSosyal duzen tartısümazsa, onu, demokrasi rejıminı ve hurrıyet sıılığını Sdiyecek bir Atatürk'ü sık sık yetiftiremeı. duzenıni ışler hale fetirecek bır Bütün bunlsnn yanında pek acı olan gerçek, Türkiye'ye, dönya duzene doğru ıslâh edecek reform çevrelerinde bir Amerikan uvdu'sn gibi bakılmasıdır. Bu bakışın lan nasıl bulabilıriz? temel sebeplerl arasında ÎKİLİ ANLASMALAR vardır. Şimdi sizlere soruvornz : A P. hukunvetının sıyasal rejıBu tKlLt ANLASMALARI içinizden hanriniz bilivenunut? mı; hürrıyetlerden IOZ ediyor ve bılhassa vncdan ve dıo hurriyeAlıp iırtelediniz mi, okuvup üstünde düsündünfiı mü? tıne bır ağırlık veriyor. Bunun Bu anlasmalar Büyük Meclis'ten geçirilmemistir. Bu anlasmaıçın de, kendisine tnahsus bır lâlardan milletin haberi yoktur. ıklık anlayısı ıleri «uruyor ki, Bu anlaşmalann tıpkı N4TO »nUsması gibt ve CENTO «nlasbu suretle, bu ağırlık, Ataturkten ntası gibi açıkca ortaya konmasım ve Meclis içinde konuşulmaıını ters tarafa akmıs oluyor. Asıl lâsağlayınız. ıklık, sadeo*. dın ıhtıyaçlarım Bu anlaşmalan Meelisten de gizli olarak yfirurlüğe koyan hflbaskı altmda tutan, ıbadet hurkumetin üyelerinin mahkfim oldnğu, Anayasa ihaneti suçlannın rıyetmı kısıtlıyan imıllerden sabit olduğu hatırlanırsa, durum daha da Snem kazanır. kurtulmak anlammda değıldır; tste bu ikili anlasmalar, 0 hükumetin Büyük Meelisten Te bübılhassa ve bılhassa, dının, topyük milletimizden r/izli olarak yürurlöfe koyduğu anlasmalardır. lumun en hâkım unsuru halinde Bu anlaşmalann ne olduğunu bilmek, vatandas olarak btıim beserî hayatı, sıyasal, sotyal, her hakkımızdır. jonden idare etmesını onleme anlamındadır. Lâikliği, bu anBu anlaşmalan açıklıyalım, ortaya koyalım, eğer biıim egelamda anlamazsak, hukümetın menlik haklanmızı çi$nıyorsa elbirligiyle düzeltmeye bakalım. kesıf bir dın eğıtımi yohyle ve Eğer bazı maddeleri değistirmek gerekiyorsa değiştirmeye çalışadın ıhtiyaçlannı tatmin etme balım. Ve herhalde topraklanmızm, degıl 35 milyon metrekaresınde hanesıyle, topluma tamamiyle bır metrekaresmde bıle egemenlik haklanmızdan vazgeçmıyehm dınsel bir karakter verrniş olTurk hâkıminın, Turk subayımn, Turk komutanınm, Turk Bakanıduğu meydana çıkar. Bu da, benın gıremedıği bır karış toprağı Mı?akı Millî hudutları içinde kaseri Cumhunyetımizin ıslemesi i bul etmek sevgıli Ataturk'un AnıtKabrı'nı mânevi anlamda yıkçm gerekli toplum bunyesi refor maktır munu, tersıne isletmek olur ki, Siz ki Adalet Partisi milletvekillerisiniz, geleeek kusaklann bu yolun mantıkl sonucunu izler Snünde sornmlanmzı bilcn insanlar olarak bu dâvayı ele alacafısek ortada ne Cumhuriyet, ne de onun A. P. Hukumetmin sa nıza inanmak istiyoruz. Ve vatansever A.P.'li milletvekillerini valifeye çağırıyoruz. dık kalacağını soylediği demokratık rejimi kalır • Sonuç ACI KAYB1MZ Hımııınııııımmn,,,,,,,,,,,,,,,,, YAYINEVİ SHOLOKHOV TMtRIN* ARMAAANI KA2ANOIRAN OKV HOMAN. Se\gıh eşım TEŞEKKUR Dr. VEDAD AYTAMAN Kanada'da müessif bir if kazası neücesind» 27J0.1965 tarihinde Allahın Rahmetine kavuşmuştur. Aziz naaşı 9.1L1965 (bugün) oğle namazmı müteakıp Şisli Canüinden kaldınlarak Zincirlikuyu Aıle kabristanındaki ebedf istirahatgâhına tevdi •dilecektir. Cumhurıyet 13619 «mansız hastalığının tedavnsi için çırpınan Sayın Prof. Dr. Behlç Onul Prof Dr. Melâhat Onul ve değerlı yardımcılarına, Prof Dr Husnu Goksel, Dr V«Cit Tanjen, Dr Ttığamıral Mehmet Alı Işıgıgur, Dr. Kerim Sumer, Dr. Turhan Gunay, Dr. Cemil Aksoy, Dr. Talt Çalbatura ve kıymetli arkadaşlarmı. Dr. Semih Doğuer'e, ayrıca biricik ejimin ellm kaybında arımızı paylasan akrtb», komutan ve doatlarımıza 5ükr«nl«rımızı lunanm. ftn. Dı. Alb. Hüsnü HEPEK Cumhuriyet 13634 HANDAN HEPER'in DURGUN AKARDI DON BOTON KİTAPCILAROA TATIM«Vh*nmrı Cü Cumhuriyet 13623 15 Kasnn Pazartesi saat 19.15 de ŞAN SINEMASINDA 1»51 M. LONG J. THİBAUD Yanşması BİRİNCİSI (tGrand Prix») Ünlü Fransa Keman Virtüozu TEŞEKKUR 21 Ekim günü kaybettiümiz Aıle Büyüğümü» Dr. MehmetAIİ Ağakay'ın hastahğı sırasmda kendisi ile çok yakından ilgılenmi| olan Docent Dr. SAMİ SOLU ve DOKTOR OSMAN MAMİKOĞLU"ıı« Cenaze törenine katılmı? olan Türk Dil Kurumu, Türk Tarih Kurumu, Türkiye Harb Malullen Derneği ilgılilerine, mektup, tel^raf,, telefon ıle v e bizzat gelerek acımızı paylasan mesai arkadaşlan, dostlanmız rm akrabalanmııa tonsuz teşekkürlerinıizi bildiririz. AİLESİ Cumhuriyet 13626 GERflRD JfiRRY Pıyanıst MARTİNE JOSTE eşhğinde Prograrada: MOZART FRANCK DEBUSSY . BRAHMS SONATLARI Reklâmcılık (4491) 13608 TEŞEKKUR ::: Ölümü ile blzlerl mtma acı İçinde bırakan »evgil! annemlı v« büyükannemiz cenaze torenınde hazır bulunan, celenk (önderen, hayıncver eetniyetler* teberru, telefon ve telırafl* Uziyettc bulunan akraba ve do«tl»ra «yrı ayn tesekkure teessurumüz mânl olduğıından gazetenintzin (av»ımıtunu rlc« ederiz KvlâtUn Bay Murat Kecedoiln Bay ve Bajan Baayi Dbadnryan ve Evlltlan Araksi Keçecioğlu'nun Zaderin, genç yasında aramızdan ayırdığı kıymetli evlâdımız TEŞEKKUR ELECTRICAL ENGDMEER for inspection of installation Hydroelectric powerplant equipment, controls, meterıng, relays. Require knowledge of Enelısh and experience on «uch worlc Excellent «alary commensurate wıth experience. Houaing provided. Write to: BURNS AND 30E, INC, SARIYAR BARAJI Nallıhan. AKKARA WANTED TİMUR İNAL'ın cenaiesine iştirak eden, çelenk gönderen, telgraf, telefon ve bizzat evimize kadar gelmek suretiyle acımızı paylasan Türkiye Şeker Fabrikalan A. Ş. ile Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı mensuplanna, akraba, dost ve bütün yakınlanmıza ayn ayn mlnnet ve sükranlanmızı bildırmeye büyük acımız mâni olduğundan muhterem Gazetenizin tavassutunu rica ederiz. tKAL ve CEYLÂN AİLELERÎ Cumhuriyet 13622