Katalog

28 Mart 1983 £ı)MHUKI YET BES IIIIIIIIIII1IIIIIIINIIIIİIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIM Şöhretli bir Amerikalı tarihçi ele geçirdiği bazı vesikalara dayanarak ortaya yepyeni bir tez attı Dünya Savaşına nasıl ve Trumpner'a göre9 Babtali Almmnlmrım sürüklentesi veya emrivakiiyle değil, bilerek ve isüyerek harbe hatıldı vazor olan «Breslau Mıdıllı» yı rına ınanabılmek zordur. Nıyetlerı yı riyaret ettiler. Cemal Paşa. Al, Jer memieketlerde ayaklanmaJarı man da refakat etmrkteydı Beldi çıp kaçmıyacağı etrafında AlmanKarademze gondermıştı bile. Ai ne olursa oisun, bıldıjımiz, Berlin manjardan, Turk Genel Karargâi, tahrik edeccğine de inaııışerum man Berln>. altır arın m°mle'<p yada dsha fazla duşünülmesim teş man Buyukelçisi Hans vor. Wan dekı Türk Büyukc'.çısı Muht^r Pa hının kesin emır almarian Souı. Belkj de paranın sevki için dahi, tırte girış.nj ko'avlaştırmak tekli vik maksadıyla sprderi:!miş=e. sarEenheım'ın birkaç saat sonra S^d şanın 2 gün sonra Wi!he!mstras'=e' chon'un Turk hsrb epmılerıni kull Romanvadan transit çeçişiıı kapan fnvîe hulunmuşlu. ' fedilen gayret bosuna nitnustUT. Zi razama verdigı ızahata bakılırsa, dekı Dışıslen BaKanlığını ziyaret tanmak tasavvurunda olup olmadıl' mıs olduğıınnn nazarı itibara aîın Bu arada Ntanbulda Enver Pa ra Ja2ow 25 ektTide Bjvuk Elv.i«Goeben Yavuz» ve «Breslau • ettıgi v e Babıâlinin Souchon'un bır eını ogrenmek ntedi. Souchon ve) ma»ı lâzımdır Di*er taraftan, ti?r şa. .Ccrnal Pasavı bir karara var ve conderriıei m?;aıda, «Ordu KuMıdılli», hem Atmanyanın hem de Alman gorev fılosunun başına tâmuttefıkı OsmanlıUrın menfaatle yınını dıledığmı usulen bildirdiğı Humann cevap olar^k, uMilune uy|» Türklrrin harb hisleriııi bu~iın is mağa zorlarnış. oriatamamen Ha' mandanımırca ta*vıp edılen plân gun bır yetkı alınmadan Turkt1 tismar etmczsck varın bu ımkaııı rcket Gr'jpıına (yani mu'lahaleci,' perr&inee Enver Pa;a taraf'ndan rıne hızmet amacivie Bojazlara dir. Muhtar Paşa"nın. Dı?!«!eri BaArthur Zimmer harb gemilennın kullanılmıyacagıt ka«rır»biliriz, Jlerideki mahtcmel lerr) iltıhak etrr.ıvtı.» Nef.cede En derhal harekete geçılme«ınde kagelmişti. Her ne kadar şimdı dı kan Yardımcısı •b i r Alman eerilemesinden srnra v»r ve Cemal Paşalar ile Tatât ve rarlıyız. » reklerınde Turk bayrağı dalgalan üiann. verdiğı izahata göre, hüku hu?usunda Bakanı temin ettiler. M evlulde, Çanakkale Boğazı cıi T«>kj>«vi saldırmaya büsbutiin ik meti, Souchonun Türk Donanması Halil Bey'er 1 ekimde Wangenj Bu arada Enver Paşa. türatle ha 1 dırıyorlar ise de, her ikısı de Alır.anlık hüvıyetlerinden vazgeçmiş uzenndeki fiıli «de facto» kumanheım'a. Büvük Elçi 2 milyon Turk rekete geçılmesı konusunda Talit dvriye gezmekte olan în| n a ve gıliz harb gemılerı, bır Turk tor : değildi. «Breslau Midıili» nin K.| dasını bır formüle bağlamayı g g , P a r a yola ÇIKlVOr lirasım vpya aynı dpjerde külçe Bevın şartsız desteğını temine mu 1 radenıze nareket elmis olması, «Al ' bır grup Alman subayı ve teknısı probotunu durdurarak ıçindeki Alj1 Betmhann Holhveg, Wangen altnı j emnnrie nulundurduğnnu olmu?tu. Öte yandan Halil man gemılerinin muhayyel tehlı yeni tarafından yürutulecek genei man subayına, bundan böyle Bo | verdıji. cevapU. E ,yre: ispat eder etraez Souchrn'un Rıi5 Bev. Osmanlı müdahal^'nın Mer Bo nezar*tçıli(!ını gazları torkedecek butun Türk ge m «derhal mudahaleye teşvik kelerden urktukîerıne daır yayıl bahri reform.arın filor.una taarruz emrını a.acağını. Kez Kuvvetlere «favdadan fazla za maya başl.yan bir zehabın. önlen on«ı emanet etmpyı arzulamakta milerine duşman kuvveti muamel t'kametıne teksif etme^i tavsjyesin açıkladılar. Turk dcvlet adaaı.ar. r»r* vereccfini Almanlara ispat mesi içindı. Turk Donanmaünm. dir. de bulunuyordu. Ertesi gün de tedıyenin harhın patlamasma ka ümidiyle Berlin'e gitmek için da lesı yapılacağını bıldirdı. Buyukjl hele or'ada Moskovj'nm hasmane Derhal kabul Brıtanyanın bu siyasetı tngiliz Buİ Berhr'ien 1 milyon I ^ d i z a' d.ır bekletiİPbiİTclını b!ır:ı!er. , yatıyordu. Enver »e Cemal Pajalar niyetlerıne dair hiçbır işaretın bufakat «Romsnvantn tr.'unau ka/M'j| e T a ! a t B e v . H a l i l Bevin arzuKaiser planı oerhaı tasdik etti. yukelçisı Sır Louıs Mallet tarafın : lunmadıgı bir zamanda Ruslsrdan ınrfa uzun vadeli bir harbi sevki « u n u reddetmek istemiyorlardı.» kaçarak Boğazlara sakUnması «du 24 eylulde Wangenheim'a, Alman dan resmen teyıd edıldiîı zaman •: Donanmasının nızami subaylıgı Enver Pasa, Çanakkale ıdare için eerekli paranın efektif F a k a t Aimanya ısrar ettigi takdir pedüz utanç verıci» dir. statusüne zarar vermeriiği müddeto'.arak» N'anhulfU «cmre hazır» riı., Halil Beyin .nüdahaleyi desbutun yabancı gemılere derhal ka ' Said Halim eene tatmın olmamış çe, Souchon'un Türk OramıralİJgıl'eklpd'üine dsir kesin tpmmat " ' fpkliyeceğıne de inamyorlardı. patılmasını emrettı. Çanakkjle Bo | ve Souchon'un Rusyavla bir çatış ne tâyınınde bir mahzur gorulme'"•|i!erI Souchon 25 ekirade Enver Pasasu ustü gemüerineji m?yı tahrik gdyretke^liâ' içinde dıği tahmatı verıldı. Kısa bır müd ğazı boyunca 2 milyon Türk !:ra*ı gelınce. Ha ' d a n «fjionun bütünü ılc» manevbulunduğu yolundakı şuphcsını det «onra Souchon ve Humann, Os ve denizaltılara karşı tedbir olmakM reket Grupu Sadrazamı isbırhği; r a ; a r y a p m a s ı v e ,mu«ait bir imtekrarlamıştı. \Vangenheım tartış manlı Bahrıye Ns?ın Cemal Pasa uzere bırçok mayın tarlaları doveva çekilme sıkîdrı karsuında bı| ı<sn, buldugu takdirde Ruslara »al maya maharetle devam etmış ve rakacaktj. Paıt Ha ım «b?lkı de'dırması direktiflerini havT yaıılı Amiralin Türk Baskomutanhğının, boyun ejeceklı, a i ' i halde aynı bir mesaj almıştı. Wagntrheim'ın yani Enver Paşanın tasvibını alma'aatte yeni bir kabine kurulacakı Berlin'deki amırlenn» bildirdijidan hıçbir harekete ginşmiyeceğitı.» O ana kaiar plân Sadrazam , n e bakılırsa, kendisi. «Ueride Alnı be'arterek mukabele etmiştır. ve Muht?r Psşadan cızlenecckti. ! manyanın Turkıyeyi arzularaadığı yluiun soııUrır.i doâru Babıâlinin mali prablemleri j if J cfc I Buyükelçinın ilave ettıklerine gotikçe daha bâriı bir hale celroeğe baslamıjtı. Türklerli Bu muzakerenın sonucu olarak bir harb» desıse ile surükleditıne re, savsaklama siyasetinın devamı. a ana kadar mali yardırn taleplerini Mısıra karm vapıij Wan2enheım Jagov'a 1 ekimde 4 savrulması muhterael ıthanıharbten sonraki rnuahedelerde lacak Uarrnz icin Filistine seferi birlikler tahşidi ve!, hir me^aı gindererek. İ^tanbuîa der ları bertaraf etmek amacıyla. EnTürkleri tercih hakkı talibinde buAlman harb malzemesi gibi moayyen raaksatlara inhişar et;l ıial 1 mıly > Turk lira";ı daha gon ver Pa^anın Snuchon'a yazılı ve n lunmaktan mahrum bırakacaktır. tirmişlcrdi. Fakat şimdi geniş çapta ikraı taleplerinde bolnnt| Said Halim derılmesıni talep etti. Her ne ka sarih bir emir (»<>nderm*si hususun Aimanya 2 ağustosta Babıâh tara; maŞa başladılar. tlk talep Berlin'de, Türk Buyiikelçisi tarafın, dar Reıch?shat7amt Alman ihtiyat da ı^rar ptmişti. » fından imzalanan anlaşmanın dodan yapıldı. 3* eyliilde Muhlar Pasa, •• "« .:ıt U . L I . . = Zimmermann'a, hüküi y o I a C'karıJıyordu. Altınları havı iannın bır miktar daha eksıimPM ğurduğu taahhütlerın derhal ifasımetinin Alman bankalanndan altın olarak 5 milyon Türk li vagon, Kaiser'm yardımcılarından ne rıza gu^termekte haylı na 7 !ı dav Taarruz gerçeklesiyor nı beklemekte haklıdır. Turkler rası ödüııç almak arznsunda bulunduianu ifade etti. Zinımer Prens Karl von V/edel'i Bukreşe randıysa da 1 ekimde 900,00(1 în7 2 gun sor.ra. 2 ekimde, Osmanh 7 hiç olmazsa «Karadenızde deniz mann, böyle bir ikrazın ancak «Babıâlinin aktif sekilde müda ; götürecek trene. baglanmıştı. Ro Eiliz lirası daha Berlın'den yola çı fılosu ÎManbul Bn^azmdan c»cemanevralan yapmak suretiyle Rushalesi vukunnda» nazarı itibara alınabilere^ini belirtti. manyaya resmi bir zıyaret yapa kanldı. DahR rncekı gıbı, bu altın rek Kararienize çıktı. Saat 15.45 te ya karsısındakı ustunluklerinı» gos J cak olan Prense Ronıanyanın B T hamule=i de Rom.nva vç Bulgarıs Mııhtsr Pa?j mukavemet erierek. Souchon âmiri subaylara Rusyaya termeli. «îslâm Harcketi.nı alevvetlerin harbı kaybedecek!°ri asıl ] J n Buyuk E Eiçiîi Al?x3rti"r iı h B k • aktıf bır Türk politıkasınm taraf'an ürermripn demır; olu vasılasıy karşı husumet yaratmak nivetinde : lemeit ve ordusunu tam bır sefef'.taılarını kuvvetlendirmek. ve mu kir bir hale ee'medıkçe, Turfciye; oMuğuna dair bilei verdi. O=manh berlık haline sokmal:dır. yi Almanva Kampında muhafaza; halıfierine. Reich'in, Osnıanlıların Bahrive Nezareti tarafından Turk Salâhiyetlerin tecavüzü mustakbel harb gayre:lenni des edebileceğine mancı tamdı. Buvük kumandanlarma Souchon'a mutlak teklemeye arzulu ve muktedir ol Elçi netice olarak âmirine. MerYukarıdakı talepler karsısında ^'îrettp itaat efmeleri gerektiji haon Z ay zarfımJa «evkcciılrn diücr lı ıluıı Alman malzeBabıâli bazı tavızler vermeyi ka duğunu ispat jmacıyle husumetm kez Kuvvetler • Rusya vey» Frantırlatılfiı ve harb gemıleri Rus samesinin aksint. her 2 altın hamulcsi df hiçbir gecıkhiç ol =ada» giciişatı dpğistiricı mahiyetrarlastırdı. Enver Paşa 2 eylülde patlak vermesinden önce 1 hilleri boyunca muayyen hedef bol meye maruz kalmadan, birinci^i l*i, ikincUi de 21 ekimmesaı arkadaşlarınm Souchon'a mazsa yarım milyon lıralık bir ön te bir muharebe kaıanır kazande olmak üzere o devirde rekor sa.vılabilecek süratle , Sel?rine sevkedildi. • Turk menfaatİeriyle çatışsa dahi ödeme yapılması gerektiğını soyle max Souchon'un derhal laldıraca Iştanbala nla^tı. Rnslar her ne kadar altın sevkivatının mahiAlman menfaatlerim koruma» hak di. jmı ternin e^ivordıı Taarruz senel olarak daha onceyeti vf maksadı haUkında külliyetli miktarda hil^i edindiler rien plânland'ğı şekilde gerçekleşkını tanıdıklarını bildirdı. MamaZimmermann, Dışıslen Bakanı Babıâlide klikler fih, Kaıadenızde plârılanacak her Gottlieb von Jagow'a verdiğı bır se de. Romanvadan transit olarak ;ecisini durduramadıla, Bu tirildi. 2 ekimın erken saatlerin9 Müteakıp hafta hovunca Enver hangi bır müstakbe; harekât, tama raporda, Aim^n Merkez Bankası «en dalavereli» harekâtııı basarı ile tamam!anma«ı Wilhplm de O')"d ve dıîer Rus lımıp an Pasa kabinedeki durutnunu kuvmen «Goeben Yavuz» ve «Breslau direktörlerinin Babıilıye mali y*rntrsse'de stvine yaratırken, Husvanın IU$Lşleri RaUanı Serge bombalandı ve birçok Bıu teknesi Mıdilli» ye inhısar edecekti. Eger dım yapılrrtası lehinde olduklannı vetlendırmek uzer» faaliyetini keSaznnov, Karadenizdeki Rus filnsnnun ffömınianına Tiirklfriıı acık deniz'erde batırıldı. Souchon'«ifleştirdi. 9 ekimrlp Wane?nheim'a bunlann Ruslarla başı beiâya gı«mütaakıp birkaç fiin • içinde» »aarrnz £dpbilecr!»lrrini bildir un taarruz haberi ulgşır «laşmsz, bildıriyorau. Ancak, bank» ı)« söylediklerine bakılırsa. Talit Bey rerse, Turkiye «mütteliki ile yan: meye mecbur kalıyordn. Türk Hükümeti arasmda yapılacak Rait H a l i m ve C a v ı t Bey'.er ve Mecli'i Mebu«an Reisi Halil yana olmadığını» ilân edebilecekSazonov'un şuphelerı yenndeymüzakereler Müttefıklere olan sem cantan Ata=emılı«Pri General Jo riü;manlıa,n derhal keMlmesini isBey ile Türkiye'nin harbe girebilti. Enver Pasa şunları ilâve etti : di. tkinci altın hamulesinin îstanpatisiyle tanman Maliye Bakanı t e d l I e r Enver Pa, a bu PIsna mesi için Cemal Paşanın şartsız Eğer Souchon kurulacak bir Al ' hula ulaştıçınm ertesı gunü Enver Cavit Beyi de ihtıva edeceğıne EOni biMırn man görev fılosunun kumandanlı | desteğinin zarurî olduğ'.ı konusunçekerek. Tarkivenın «zamans.z mü re. Zimmermann ikrazın doğrud^n , Pasa, harb plânlarım Alman ImSouchon'a ile gını kabul ederse, Babıâh o zaman i daaalinın, ftalyayı knlaylıkla b l r ' n o U l ! e doğruya Alman Hazınesi tarafm | da mutabılc kalmışlardı. Paşanın paratorlugu Genel Karargâhına « u fılonun tjmamımn hareketine izin | Çı.'te Monarşıye karşı taarruza dan yapılması gerektiji kanaatmi nuyordu. Çok evvelden hazırlanvereccktı. Eger bu takdirde «bır ' E n v e r r ^ a v e »akipçileri 3 «. 0 ileri surüvordu. Muhtemel tehlike : kadar hayli çekingen olmuştu ve mış 0 duîu gıbi, açış darbcsı Rus sevkedebileceîini ılerı şürrlü. olay patlak verirse», Babıâli, Sou ı w = ^«ı hir baraı ol^un gavesıv I bu arada Ittihat ve Terakki Ko „, Zuhur eden problemler, Wanaen ">""'• War)genheırtı'a, Sadrajam , , .. .. . e chon'un kendısine «Rusya a'.eyhine lere karşı bır oara] oısun 8". , • • . . , • • , , ,. fılosuna vapılacak bır surprız ta heım'ın şahsı uzerinde derm tcsir v e C a v l t B p v e durumlannı yenıhiçbır şey yapmaması emredildıgi le de, paranın kısm, kullisı olan 4 ; mıtesınde « gozu açık a^ker rolu » , z a in dirilecekti Bunu <a»bya d B ilyon Türk lira, Türkiyenin harj oynamaktaydı. Dolayısiyle Enver. » " u mdırııecektı. öunu " " > ' ler bırakmıştı. Nıtekim Türkive a »l l k Vzitn e h «eçincek m e r . » sahalde salâhıyetlerıni tecavüz ettib l r m l 1 c < mlT nin müdahalesi aieyhine Bulgar! t vermis olduklannı > sirmesinden sonra \ , y a 3 ! 1 m ' 5 v* m u M l " P be girmesinden sonra avlık taksit Pasa, erteM aksam Bakanlar Ku . jir.i» açıklıyacaktı. ^ K o m . t e . 7 e l e r i n i n m ü s | , a a t içinde Souchon a gonder.lmeK ve ttalvan me^lekdaşlarının ileri' oıldırdıler. Müdahaleve muhalefet ler ha'irde odenmeliydi. ) r u ] u t p l tereken yapacakları toplantıda, üzere bekletiliyordu. Ayrıca, «harb Sadrazam ve kabinedeki diğer " s r e t t >k!eri Çeyrek milyonluk yardım I Bahriye Nazırını tutumunu sarih de, sulh*a ve her devirde Sultan sürdüklerı fikirleri havi geniş ra ^orlanacak'.ar» . takdirde «iMifava mudahale aleyhtarlarının, bu tekSarirsramlıSa EnZimmermanniın teklifi Alman n'arak açıklamaya zorlamayı tek. Hazretlerinin Donanma Kumanda lifte sakh bulunan komplıkasyonver Pssa veya Tslât B?y getirüeTheobald von Beth lif etti. Eğer Cemal Paşa müda nı» Souchon'un emirlcrme ıtaafı lar^ tanıimcn iHâk etmı o'.dukla Şansolyesi . Eğr mal Paj müdacpkti. K^bınp ve Knmi'e içinde da. mann HolUes tarafından surat halecüerin safına katılmayı redde! temin amacıyla Türk deniz birlik ha musaıt bır hava yaratabilmek le kabul edildi ve Hazineye «Rei Jerse, Enver Pa = a ve Talit Bpy. t 'eri kumandanlar.na gönderilecek îfin Buyuk Elçi Berlinden Babıâ chsschatzamt» Turkıyeye sevkedil Rusyaya karşı düşmanca dsvranıl | talimat da hazırdı. Enver Paşanın live derha! 1 milyon Turk lirası te mek üzere çeyrek mibon Turk li m a v a derhal baslanma'inı talep ' plânı nıhayet, O s m a n ' . ı Orrl.idive edebilmek için yetki istedi. rası hazırlanması emrı verildi. Is pjerek bir hükümet buhranını tah surıun esa'i Rusyanın guney kanaPara'.el olarak î^tanbulrlaki Ruı tanbul'daki durum hakkında gön T\^ edeceklerdi. Eğer Sad,razam \ dında savaşa hazır beklerken, KafBüyuk Elçisi M. N. Giers pajaporderdiği birçok fevkalâde pesimist bövle bir hareketi yasaklamarta se kaslarda kara savunma harekâtını tunu istemek üzere Sadrazamm hu telgrafla Zımmerıranr.'ı öfkelen bat gösterirse, her iki Bakan da is ve seferi birüklerin Mısır üzerine 'uruna çıkmak istedıyse de. talebi dirdiği anlaşılan V.'angenheim. bir tifaiarını vereceklerdi Bilhassa Ko yürüyuşünü de ihtıva ediyordu. Paıt Halim ın « hastahfiı > bahane edilerek rtddolundu. «ögleye doğkaç gün içm ikrazın kabul edildi rnitenin «kahir ekseriyeti» kendi P l â n tasvİD edilivor Şine dair Berlin'den herhangi bir taraflannda oldugundan. «kübine! ru» da Sa:* Halim, Cavıt Bev VP 3 Berlin'de Zimmermann Enver bilgi alamadı. Buna mukabil 4 e nin kısmı küllisinin» kendilerini Bak?n daha kabineden istifa ettiPaşa'nın gururunu okşamak ve okimde kendisine. Ruslara taarruz takip edecejinrten eininriıler. ler. Bunun üzerine, daha evvel 10i 1 nun Babıâlinin diğer mensupları fırsatımn Souchon'a neden hâlâ ve karsı 1 reyle askeri harekât le7 Bu halde, gene Enver Paşanın karşısı.idaki durumunu taKviye ge hinde karar vprmiş bulunan îttirilmediŞini «mümkün olduju ka Wangenheim'a verdiği izahata göherhangi bir tahat ve Terakki Komıtesi 1ar» erken izah etmesi için direk re. muteakip birkaç gün içinde ta Talât Bey taidikı lüzumutif gonderild:. Zimmermann'a go arruıa kararh kimselerden yeni d l l â t toplantıya davet edildi. Cemal Pa. dikkati çekti. Görüşü, Istan re, durum «Babıâlinin sarih bir tas hir kabine kurulacaktı. Harbiye porunda, Wilhelmstrasse'nin m > e « s ü'elere Snuchon'un harekâtışu mesan gonderen Genel U İ a vibı olmadan da bır tecavuze giris Nazırmm, O'manlı împaratorlugu , ^ leyi yeniden er.ine boyuna tetkikl nm Türkiyeyj büvük tehlikelerKurmav Baskanı General Erich meje müsaittir» ve aslında «Babı nun müdahaleve kalkışmaya aske etme«ini sayanı tavsıye bulduğujden uzaklaştırdığını izah etti. Biln âîi bir karara zorlanmayı arzulu ri bakımdan hazırlıkh olduguna 7° , j Falkenhayn tsrafından pay nu belirtiyordu. Enver ve Cemal! haj=» Rus « Pruth » harb «jemısiyor» görünmektedir. Kısa bir za guveni vardı. Ne var ki, yegâne laşıld: : Paşaların Souehon'un Rusyaya t a j n ' n « Goeben Yavuz » tarafından « Alman ordarn ill knmandan arruzuna dair ihtimamla işledikle ı Stvastopol açıklarında batınlması man sonra Büyuk Elçiyi daha «ert müşkülit parasızlıktan ileri gelidavranmaya tahrik mak=ndıvla ycrdu; fakat o Turkler bir defa yü ' ' * ' plânının her noktasında Enver, ri plâna rağmen Büyük Elçi d u | " ı zikretti ve Ntanbul Boğazına Zimmermann ikinci bir te.'graf gön rümeğe basladıktan sonrs Alman Pafa ile ittifak halindedir, Kara rumu. ikaz mahiyetindeki çu n o k j 7 0 0 mayın doşemeyı tasarladığını deriyor ve vaziyetin Türklerin Al yanın mali desteğini eksik etmive denUdeki taarrnz» derhal girisil ta: nazarlarla hulâsa ediyerdu : ldirdı. Komıte muteakıben Saıt manyadan uzaklaşmakta imiş gibi , ceğinden emindi, Hattâ Enver Pa »>esi ve Mısır üıerine yapılacak «Bende hacıl «lan intibs, Soo Halime vatani görevinin vazife?i gbründüğünü bildiriyordu. j şa, Alman Sefaretinin, Turkler yüıüyüşön iüratle s«rÇ«kleştiril chon'nn Türk filoju ile taarrnzn b kalması oldu5unu bi'.dıre muharebelerine başlayana ka mesi, hâlâ Almanyanın en yüksek nnn, Mısır ve Kafkaslar öıerine «lc bir heyet göndermetîe ksrar Türkiyede hiçbir zaman harbe rkiyede ç r a şy derhal gırümesi iştikametinde be[d» r parayı efeictif olarak» kasala, menfaatinedir.» yapılaeak yiriiyöslerle bir arada I %'erdu Ketıcedr, Sadrazam ve di. lirli bir heves ile ksrşılaşmamış o ] rında saklıyabileceğini bile ilâve et' Falkenhayn'ın mesajı, Wangen[ gerçekleştirilmediği takdirde rniis' Bakan istifalannı geri aldılan Wangenheim'm bu na^ihatleı mahzurlu bulmadı. , heim'in Türkiyedeki dururaun ye[ lümanlar uiterinde herhançi bir te l a r " re karşı gösterdiği tepki hasın olWangenheim'ın bu tepkilere kar, niden karıstığına dair ikazın: ha• sir icra edeceçinden Enver Paşanın Almanların tebdidi du. Sabırsız amirme, «TÜTkiyenin ı ?ı reaksiyonu, onun Türkiyenin vi olan haberi ile karşılaştı. Ro bile süphe daydnyndur. Bir »r»da Ertesi akşam Enver Paja Huzamanm oiarak ithaü büyük nsk ( n>üd»ht»le»j mevzvuntia Almtnya mı'dan «Jdıkları vt Türkiyenin ta rerçeklestirme meselesi şimdilik ] er doğuracağından», Babıâlinin ha daki âmirlerinden çok daha az is, raisızhğından vazgeçmesinin Ital imkânsızdır. Fakat, Enver P«u>anın| nmann'a kabine içindeki birliğm ve j d edilmiş olduğunu bilyırhah tarafsızlığını Aimanya için tekli oldugunu ortaya bir defa da' yayı «müşkül duruma» sokacağı y 0 hanıri şartlar altında elnrs» olsnn i Sai* Hal'mi vatı=;f:r«muazzam bir avantaj» telâkki et ha koyuyordu. N'itekira Berlin'e çu | lundaki mesaj üzerine Talât ve Ha bizimle imzalanan anlaşmara uy! Hareket Grupunun tiğini bildirdi. Wangenheim'a gö m»sa.i, göndermisti : lil Beyler, Âvusturya Enver Paşa Chicago Üniversitesinin şöhretli ta rih profesörü Ulrich Trumpner, yeni ele geçirdiği vesikalara dayanarak hazırladığı bir tezde, Babıâlinin, Almanların sü rüklemesiyle değil, istiyerck ve bilerek Birinci Dünya Savaşına katıldığı netice sine varmaktadır. Biz bu tezi, tam bir ta rafsızhkla ve hiç bir şey katmadan aynen neşrediyoruz. Tez, Washington muhabirimiz Fred J. ZUSY tarafmdan gazetemiI ze gönderilmistir. Amiral Souchon ekim 1914 te, Alman Amirali Wi!helm Souchon kumandasındaki .Goeben Yavuz>, €Breslau M:dilli» kruvazörlerıyle Osmanlı Donanmasının diğer bazı harb gemılerinden muteşekkil bir fılo, Rusyanın Karademz sahillerine bir surprız taarruzu yaptı. 4 gün sonra Çarlık Hükümeti, Osmanlı lmparatorlufiuna harb ilân etti. Diğer Müttefık Kuvvetler de kısa bir fasılayla Husyayı takip ettiler. Böylece, 2 ağustos 1914 tarıhlı gizli Turk Alman Ittifakı gereğince Berlin'in uzun zamandanberi talep etiıği Türkiyenin Birinci Dünya Harbine girmesı, kaçınılmaz bir hale gelmıştı. Türkiyenin harbe müdahalesiyle ilgili neşrıyat gıttıkçe artmâkla beraber, bu konudaki tarihî kayıtlar münakaşa davet edıci ve tereddiit uyandıncı mahiyetini kaybetmemiştır. Guver.ilir doküminlardar. mahrumiyet ve ifadelerin birbirini tutmaması, durum hakkında muvazeneli bir neticeye varmayı fevkalâde güçleştirmıştır. Ekseriyetı Alman olan bazı tarihçiler, Türkiyenin miidjhaiesıni Reich ile mevcut ittifakının tabii bir sonucu olarak görürlerken, digerleri de Osmanlı tmparatorluğunun, Alrnanların çevirdikleri entrikalarla harbe suruklendiği tezi üzerinde ısrar etrnektedirler. Sonuncu görüşü savunanlar, hattâ, Türk liderlerinin Almanyayla işbirkgi yapmış olrnalanna rağmen, aslında Babıâlinin, Alman toplarmın eksilmiyen tehdıdı sltındi kararlarında bafcımsız davranamadığını belirtmışlerdir. Bazı tarihçiler de, Amiral Souchon'un Rusyaya tamamen Türklerın bilgisi v« muvafakati dışında taarruz ettiğini iddia edecek kadar ileri gıtmişlerdir. Matt problemler AlUnîar geîiyor Ortaya çıkan son manzara Henüı ele gecen Alman Dışişleri Bakanhğı arşivleri ve diger mal7i«mi, şimdi, bst jıroblejny .yerider^.değerlendirmege imkân hazırlamıştır. Ortaya cıkan aon manzara, bizi, Türklerin Reich'm dırektıflerıne koriikörüne boyun, egdiklerine dair mevcut itHialara dsha fazla itibar e'memeğe açıkça zorlamaktadır. Osmanlı împaratorluğu kendisini bir emrivaki «fıit accompli» şeklinde Birinci Dünya Harbine iten bir Amılalinin oyuncağı degildi. Sonraki inkârlara rağmen, birçok Türk lideri, Souchon'un plânlanndan tamamen haberdardılar. Osmanh Rus münasebetlerinin kopuşunun tamımlanması, Alman toplarmın tehdidmden zıyade bahse konu Türk liderlerinin entrikalannın mahsulüdür. Harbin daha ilk günlerinden itibaren Alman siya^i ve askerî liderleri Türkiyenin müdahalesinı süratlendirme ırzularını açıkhyacelmislcrdir. Mamafih, Babıâli içinde beliren tarafsızlık cereyanı, Turkiverın askerî hazırlıklarının bâriz şekilde tamamlanamamış olmısı ve Bulgaristan ve Romanya ile müessir bir ittifak yapabılme gayretlerır.in zaıfa u&raması üzerine Berlin, Osmanlı Imparatorluğ'jnun alenen harbe girmesinin tehirine rıza göstermeğe mecbur kalmıştı. Askerî hazırlıklar süratlendiriliyor Aîustos boyunca Türkiyenin harbe girebilme^ini sağhyacak a«keri ha/ırlıklar fevkalâde süratlendirilmiştt. Eylül ortalarına kadar Alman 1arb malzeme?i ve askerî personeli ile dolu gemıler Istanbula gelip ^ uklerini bosaltmıslar ve birçok Alman subayt Osmanh Ordusunur* vo Bıhnyesinin kiüt eörevlerine atanmıstı. Ne var ki, Almanların mu taaddit çıkıslarına rağmen Bahıâli, savsaklama siyasetıne devam edi \oıdu. Her ne kadar kudretli Harbiye Nazırı Enver Paşi sürat'.i hareket etmek suretiyle ittifak taahhütleriniıı verine ge*ırılme?ini arzulu\nr idıyse de, Sadrazam Said Halim ve diğer kabine üyelerinin ekserıve*ı böyle bir adım atmanın zamanımn henü?. gelmediğmde dıretiyor lardı. Enver Paşa, Amiral Souchon'a, }'.^radenizde manevralar yapma m^saadesı verınce, mesele bir dor.um noktasına enşmısu. 1 eylul6 de vapılan kabme toplantısında Kıdrazam, böyle bir harekâtın Türkı; pyı harbe sürukliyeceğini belır(pıek. Enver Pasayı protesto etmıs ve Savunma Bakanı manevraiar kun.usunda ısrar ettigı takdırde istıı'rt ertecegı tehdidını savurmuştu K:;nine üyGİcrinin ço^uniuğunun Sactrazarr.ı desteklemelerı ü^erıne. f''slerı Bakanı ve İttıhat ve Terakkı Partısınin onde gelen hderlerınrekete geçebıleceğini ıma etti. Bu beyanat, yeni bır kabine kriziri tahrik etti. Kısa süren düşünme ve istişareden sonra Bakanlar Kurulu daha önceki kararını tekrarladı, fakat bir de favız vererek, hiç olmaz sa 2 torpıdobotun Karadenize çık ma=ına rıza gösterdı. 20 eylülde Enver Paşanın şah«! dostu ve Alman Sefaretinin kılıt şahsiyetı Deniz Yarbayı Hans HJ mann durumu müzakere etmek maksadıyle Harbiye Nazırını ret etti. Enver Paşayı, Amiral Soj Babıâiınin ka t:"n Talüt Bey, Enver Paşjyı ka chon'un kendısını rrrnu yeniden eozden çeçırmcçp rarlarnle bağlı telâkki etmedıjinı da'.et etmisti. Talât Beyın. Bulça zıra onunla Türk Deniz Kuvvetler ristanm askeri desteğı sağlandığı arasında resmi bir münasebet ku takdırdp «hıcbır kabine üyesinin ruimasının, sadece Müttefik Ku vetlen aldatmaya mâtuf bır tertip doranma:ım Kararienize açılması soyledı na muhalcıet etmiyeceâıne» daır ten ıbaret bulunduğunu trmınstı üzerine Enver Paşa, Sou O, Alman Bahriyesinm bir kuman önce Kaı chon a verdıS;i emrı s.en alm^yı nı fianı olması hasebiyle f ser'e karsı mesuldü; mamafih, ta h;;'.r knbııl etmı<:f. 1 bıatıyle Babıâlinin arzularına zı «Bir komcdycn rolii" olmıyacak şekilde harekete de ga\ Karadcnız'le t!u«man)ık]ar yara ret sösterecektı. Türkier ş tılması hususunda Berlin'in yapiı kadar ittifak vecibelerini yerin' EI 2:ttıkçe artjn talepler karsı=ın Eetıremediklennden ve hattâ B n o ı S'uıchon. geıek Enver Paşa, ge gazlardakı Müttefık deniz sevkiyü < r.'k.^e S?drazamla sahsen cörü^me tının devamına goz yumduklanr y? knrsr verdı. Turklere lstanbuU rian. Türkiyedeki Alman Bahrıyı «oıı komedyen rolü oynamak» üze si personelinın pa«if rollerıni dah. re eelmcdiiclerinı hatırlattıkt m fazla benimsivebilmeleri imkân=: sn'ia. Amiral, donanniR=ının Karmenızr 'eğitım maksatları ıçın» çiK.mssıııa müsaado edılmesinı ısAlmanlık hüviyeti tcdı v e hıçbır eınır almadjn da haSoucnon bu arada kuçuk bır k Beyoğlu L  L E Sinemasında Buîiııı Sııarcden İtibaren BATI HUDUDU Hâncılık: 1091/39G1 PHILIPS Ampullerın her çeşidinde (Renkli1) «Wcstbound» RANDOLPH SCOTT VİRGİNİA MAYO Tcl: 44 35 95 KADIKOY SUBEYYA Sinemasında Bugün Suarrden İtibaren SONBAHAR HÂTlRALARl B°yoğlunda haftalarca çöstcrilcn ve sryirci, hasılat rfkoru kıran şahcser rRenkli, Sjnpmarkop) nCome Scptember» Rock Hudson Gina LollobrigiHa Rol>l>? Darin Sandra Dee Tel: 36 06 82 Eâncılık: 1092/395P lüuıcuık; C93/3963 «Goeben Yıvuı» urhlısınm Amiral Souchon kumandasmda Rusyanı n Raradeub farrrmınn tom«» j