Katalog

S Temnraz 1953 CTJMHURfTET ::.::::::::::::"?îl riir:îHi;ü:H: SEYAHAT NOTLARI Sinema: 3 Ispanyanın en büyük derdi su, en büyük emeli Amerikan yardımn YANLIŞLIKLAR Avrupanın İlk Gangsterlerî Yazan: P. GORDEAUX f t 3 1 Çevtren: MAZHAR KUNT ' Sinemada Neorealizm Yazan: Şakir Sırmalı Sinemanm bulunduğu tarihle günümüz arasında, tipik bir fark var: O vakit bu buluş, sanat adamlarını, birdenbire yeni bir sanat imkânile karşılaştırmıştı. Bügünse, sinema, kendi geleneği içinde sinemacı olarak yetişen, sanat adamlarile karşı karşıyadır. Sinemayı geliştirmeğe çalışmış olan eski sanat adamlarının yanma yeni'eri katıldıkça, sinemada esatirî devir yavaş yavaş kapamyor, yeni bir devir, bir sanat devri açılıyor: Neorealizm. Dün, sanat adamile bağdaşma buhram içinde. (güzel) i sermaye kuvvetinde aramak zorunu duymuş olan sinema, şimdi Neorealizm'le, bir devrim geçirmektedir: Yeni sanat adamlan, yani Neorealistler, bugün bir endüstri halinde bulunan sinemayı sanat haiine getirebilmek için, onu günümüzün sanat anlayışma yabrmağa, filmlerin maliyetini milyonlardan çözmeğe çalışıyorlar. Haricî sahneler için pırıl pırıl güneşe çıkıyorlar, dahililer için sahici dekorlara giriyorlar, artistlerine makyaj yaptırmıyorlar, uyarsa, i onları gündelik elbiselerile oynatıyorlar, sözün kısssı, sinemayı, tahakkuku güç olan yüksek sermaye ile, yapmacıktan kurtarmağa gayret ediyorlar. Günün sanat anlayışına uyabilmek için de. her Neorealist, perdeye, kendi topiumunun hususiyetlerini, aksak taraflarını realist bir hava içinde aksettiriyor. Konunun (gerçek) ten abnması, (gerçek) te çevrilmesi, öyle bir ahenk yaratıvor ki. bu ahengi tamamlamak için fi'.min ucuza çıkması âdeta şart oluyor. İnsan. film (yapmacık) a kaçar, diye, fazla masraf yapm=ktan çekiniyor. Az masrafın önemli bir tarafı da, amortismam kolaylastırması, bu suretle, iflâs tasasının, filmin estetiğinde rol oynamasını önlemesi oiuyor. Neorealistlerin. az sermaye çok sanatla çevirdikleri ilk fılmler. insana yakın samimî taraflarile, «Maskeli siivari» lerden, Esrarlı şato» lardan artık bıkmış olan dünya seyircisinin hoşuna gitti. Bu yeni tarz Içinde, Silvana Mangano gibi İngiliz. Silvana Panpanini gibi de Amerikan artistleri parladı. Hattâ son defa memleketimizde bir yıl önce oynıyan (Çanîar kimin için çalınıyor?) ismindeki Hollanda filminin bas rolünde seyrettiğimiz Silvana Mangano'nun, bundan böyle, yalnız rea'ist filmlerde oynamıyacağı söylenmektedir. Müsabakamıt sekli EUi gün müddetle vukanda! gördüğünüz şekilde hergün bir hkra neşredeceğiz Tanınmış im! zalar tarafından yazılacak olan | : bu fıkralar on ayn mevzua taalluk edecektir Yani edebi j yat, tiyatro. musiki, diğer gü j zei sanat şubeleri, tarih. üim ve fen, tıb, ziraat, spor mevzularmın her biri için be | şer tane yazı konacaktır. Ve I her yazıda muharnr ?rı '«ralır.d?jı kasden bırakılmış oeşer iane S'anlış bulunacaktır Bu mevzulardan hangisinin meraklıs> isenİ7 0 mevzua riH 5 varıvı ikuyacak, yanlışlan bulacak, altlannı çizecek, sonra vukanda mevcud kuponu dolduracak ve müsabalts hitamında yanlışlan işaret edilmiş 5 yazı ile 5 kuponu bir zarfa koyup gazetemize v:."ayacaksınız. Sizden 50 fıkradakj vanlışlan bulmanızı dpğil, bir tek mevzua müteallik 5 yazıdaki vanlış;an bulmsnîzı istiviruz. maamafih birden fazla mevzua miheallik fıkralarla alâka.iar o'mak. faraza hem tarih. hem tiyatroya müceallik fıkralardnki ysnlışlan bulmak, bu suretls müsabaka neticesi tertib edilecek kuı'aya iki şans ile iştirak etnıek kabildir. Ancak bu takdirote her1 bahse müteallik 5 fıkrayı ve 5 kuponu ayrı bir zarfa koyup vol, !amak icabedecektir. Müsabaka neticesinde vanhşlan bulanlar arasında çekiiecek kur'ada 1 kişiye Istanbu) Mar' siiya gidip gelme vapur bileti.l bir kişiye Amerikan G. E. Duz| dolabı (6 ayak), bir kişiye Amerikan G. E. çamaşır makinesi, 5 kıriye 7 lâmbalı Siemeas radyo' su 5 kişiye 6 lâmbalı Siemensl radyosu, 5 kişiye 5 lâmbalı S'e1 mens radyosu, 2 kişiye Siempns, büyük boy elektrik süpürgesi, 5 kişiye Siemens Rapid tipi eJelctrik süpürgesi, 15 kişiye otomatik Moraphy ütüsü. 15 kişiye S e mens fınnlı ekmek kızartıcı, 20 kişiye Sheffears altın mürek'tcbli ka'^mi veri1e"ektir. Ispanyanın uçsuz bucaksu bozkıılanndan bir görunüş ve arabasile bir kriylü îspanyada nefis bir iklim ve îann erimesile hasıl olan su raemtoprak mahsullerinin envaını bu lekete her sene on milyon bevgir lacaklannı sanan yabancıiar çok kuvveti temin edebilir. Bu teşebbüs geçmeden ne kadar aldandıkiarmı tahakkuk safhasına girdiği takdiranlarlar. de mem!eket Hidroelektrik kudret Pirene dağlanndan Madride ks bakımmdan Avrupada ikinci mevdar uzanan sahada kelimenin bü kii işgal eder. Şimdiki halde İspantün manasile çöller mevcuddur. yanın elektrik istihsali adam oaşıMemleketin ortasmda şiddetli so na 200 kilovattır. Halbuki Norvecin ğukiar hüküm sürer. Ziraat işlari istihsali 3250 kilovat, Kanadanm her tarafta oldukça fakirdir. 2680 kilovattır. Vakıâ Valansiya ve Mursi'de zenBugün için İspanyada elektrk gin tarlalar, Asturya'da nefis mera isithsali mecmu imkânlannın iörtve yemiş bahçeleri, Katalonya'da te birini geçmemektedir. güzel bağlar var ama buralan koElektrik cereyanı fıkdanı yalnız ca yarımadanm ufacık bir parça sanayii müteessir etmekle kaimısıdır. Geri kalan kısımlar güneşten yor, Ispanyol iktisadiyatının büyanmış kurak topraklardır. Bu ES tün koliannı sekteye uğratıyornn başlangıcında bir Ispanyol coğ Sayıian pek az olan barajlar bir rafya mütehassısı memleket top müddet yağmur yağmadığı takdirraklannı şu suretle taksim etmek de boşalmakta olduğundan c.erete idi. Yüzde onu kayalık, yuzde yandan iktisad etmek lâzım gelotuz beşi pek az mahsul veren mektedir. Bundan eşhas gibi îr.bmürtefi topraklar. yüzde kırk beşi rikalar da müteessir oluyor. Bazan susuzluktan mustarib oımakla be ağustos ayında cereyan yokluğunraber nisbeten mahsuldar verler, dan Madridde asansörler işlemez. yüzde onu da gayet mümbit ve Bir çok müesseseler de cereyanm zengin topraklar. O tarihtenberi aziığını telâfi için küçük elektrik nisbetler pek değişmemiştir. santrallan vücude getirmişlerr'ir. Kurpkhkla mücadele için her se Bundan baska Madridin bütün dane müthiş gayret'or sarfetmek lâ irelerinde icab:nda kullanılmak üzım gclmcktedir. Mshsul ziraî mcm zere asetilen lâmbaları mevcuddur. leketlerin en intizamsız olanıdır. Bu da elektriğin nasıl sık sık !<esilBir sene 17 milyon kental bueday d^ini göstermek bakımmdan dikelde edilir, erte.«i sene mahsul üç kate lâyıktır. misli olur. Elektrik davası hükumeti çok İspanyanın fakir nluşu. bir zirast meşeul etmektedir. Hükumetin memleketi olmasmdan ileri gel Hidroelektrik santrallar vücude mektedir. Fakat İspanyanuı esas getirmek hususunda bir çok tasaitibarile bir ziraat memleketi ve zı nlan mevcud. Plânlan bile yapılraatinin de tsm manasile fakir ol mış. fakat bunlann tahakkuku için duâu zannedilmemelidir. Ziraatin senede 2^3 milvar peçeta sarfetıslahı pekâlâ mümkündür. Zaten mek gerek. (220 milyon lira) bir kaç senedir bu yolda çalışılıyor. İspanyol iktisadiyatının başında Yeni yeni sanayi subelerinin ku bugün için en büyük derd sermarulması millî geliri arttırabilir ve ye ve su yoklugudur. Su yokluğu, hayat seviyesini yükseltebilir. Mjm cerevan yoklugu demelrtir. Memleketin sanayileşme davası ağır a leket Amerikan sermayesine çok ğır fakat muntazam bir şekilde iimid bağlamış görünmektedir. İhilerlemektedir. Ne yazık ki susuz racatın arttınlması da istenmekteluk ve eiektrik cereyanı azlığı bü dir. Su toplamak için barajlar yatün tasarılann tahakkukunu zor pıimakta ve bunların çok yavaş laştırmaktadır. viicud bulmaması ;çin gayret sarSöhrctlerini Don Kişot'a medyım fo'.unmaktadır. Elektrik cereyanını o'.an yeldeğirmenleri srtık tarthe muntazaman temin için kömürle mal olmuştur. Bu gün ziraatin se işliyen ftermiki santrallar vücude üşebilmesi için suya. hem bol suya getirilmek istenmiştir. Fakst bu iş ihtiyac vardır. Sulama tesisleri. su icin kfimür sarfı doğnı bulunmabiriktirme yerleri vücude eetirmek ınaktadır. Filhskika İspanya senede lâzım. Devlet bu ihtiyacı anladığuı 12 milvon ton körr.ür istihsal ettidan bu yolda çok gayret sarfet ğinden kendi ihtiyacını bile zor mektedir. Fakat bütün bu işler temin eylpmektedir. Termik sanmuazzam sermaye istiyor. Sulama tral kurdukça kömür ithalini srtteşebbüsüne devam ediliyor ama tırmak lâzım geliyor, yani memledediğimiz gibi isler yavaş, çok ya ketten döviz çıkarmak gerek iyor. Halbuki İspanya dağlannda mem vaş yürüyor. Maamafih çoktandır leketin ihtiyacına bol bol yetecek bcklenen Amerikan dolarlarile çalıçmaların hızlaçacagı tahmin edi enerji kaynaklan bekliyor... (İsviçre basınından) 1 iy or. Her yeni sanayiin kurulması elektrik cereyanına olan ihtiyacı arttırmaktadır. Su olmaytnca da elektrik temin etmek müşkül, hattâ imkânsız. Barajlar yapılacak olsa İspanyamn yüksek dağlannı kaplıyan kar Banka gişelerinde üç memur vardı: Veznedar Jozef Trenke, esham servisi memuru Remon Lejandr ve kâtib Roje Giber. Ayrıca Loran Komb isminde bir memur da müdüre ban dosyalar götürmüş bulunuyordu. Holde bir kadın müşteri bordro dolduruyordu. Banka şubesi gayet sakindi. İ?te tam o sırada içeriye eli silâhh dört haydud girdi. Önde yürüyen Garniye: Baylar, sakın ses çıkarmayınız...» dedi. Bu ucuz ekolün sağiadığı imkânlardan biri de terbiyevi bakımdan. topluma fayHasıdır. Biz insanlann bir huyumuz var: kötüyü yaparken. yasarken, cirkinligini farketmeyiz de. o kötüden başkalannda iğreniriz. Neorealizmin bize perdede seyrettirdiği kötüler, i 5 te o baskalarıdır. B?şta Amerika olmak üzere bütün batı dünyası, Neorealizmin bu tarafından da faydalanmağa başladı. Meselâ, Kara Damga ismindeki Amerikan filminde. Amerikahların zencilere yaptığı kötü muameleyi Acı Pirinç ismindeki İtalyan filminde de, İtalyadaki çeltik faciasını büriın çıplaklığı ile görebiliyoruz. Son zamanlarda Amerika bu ekole o kadar önem vermcğe başladı ki. Neorealizmin en başarılı örneklerini veren İtalyan filmlerinîn duble edılmesi için, Amerikada özel bir stüdyo kuruldu. *** Neorealizme uymak şartile fakir memleketler. filmcilik alanmda İ'"' zengin olanlarla boy ölçüşebileceklerdir. Bununla beraber, başımızdaki totaliter Ankara sansürü durdukça, bizim bu nimetlerden faydalanab.lmemıze ımkân yok. Çünkü sanat sdamım1Z, (eğer filmci ise) memŞakir Sırmahnın yukarıdaki yazısında, muharriri tarafınleket reslıtesini olduğu gibi değil. Ankara sansürünün dilediği gibi dan kasden yapılmıs beş yanlış vard:r. Sinema merakhsı gormtk zorundadır. iseniz ysnlnhklan pek kolayca bulabilirsinız. Bulmaya çalışm ve Böylece devlet, bilmeden, yerli filmciliği geri kalmağa mahkum sonra s?£ taraftaki çerçeve içinde yazılı şartları okuyun. ermis oluvor. Bu yazıda beş yanlış varchr r SEHİRDEN RÖPORTAJLAR Sultanahmed camii gecekondu yığmlanmn tehdidi altında! Röportajı yapan: Metin Ergin îstanbulun en mürıteşem tarih! abiHelerinden biri olan Sultanahmed camii gecekondulann ve usulsiz inşaatın istilâsı altında! Hem de şehrin en fazla turist celbeden bir köşesinde karargâh kuran 70 kadar gecekondudan ne Vakıflar Umum Müdürlüğünün, ne de Belediyenin haberi var... Sultanahmed camiinin kıble taraf.nda yani denize bakan cephesinin duvanna inşa edilen bu gecekondulann adedi her gün artmakta... Üç beş teneke veya taş parçası bulan her şahıs camiin duvarlarına bitişik olarak bir geceköndu inşa ediyor! Halen yalnız camiin önündeki sahada bulunan gecekondulann adedi 3540 civannda. Denize bakan minarelerin dibine bile gecekondular inşa edilmiş... Yatak ve yorganlarını serip geceleri camiin duvannın dibinde yatanlar ise hayli fazla... 1617 de inşa ettirilen bu camiin şimdi gecekondu yuvası, taş. moloz ve ısırgan yığını olan kıble tarafı eskiden gül bahçesi imiş... Sanki gecekonr'ular yetmiyormuş gibi. açıkeözün biri bütün Belediye yasaklannı çiğniyerek muhteşem camiin cnünü 'ki katlı gayet sakil bin bina ile kaplamış... Vakıflara aid olan bu araziyi nasıl satm aldığma ve camiye bitişik vaziyette nasıl inşaat yaptığma akıl erdirebilene askolsun! Sultanahmed camiinin hali ise büsbütün utanç verici... 1950 de Vakıflar tarafından tamir edilirken bir amelenin dikkatsizliği yüzünden kül olan camiye bitişik Mahfiii Hümayıın üç senedenberi harab ve yanık vaziyette bırakılmış ... Bu feci manzara muhteşem camiin bütün güzelliğini ortadan kaldırmağa kâfi geliyor. Vakıflar Umum müdürlüğü acaba neden burasmı tamir edip camiyi bu çirkin vaziyetten kurtarmaz? Geue camiye bağlı olan harab îmam Meşrutası ise bir kaç aile tarafından işgal edilmiş... Harabeler arasma gerilen iplerde renk renk paçavralar sallanıvor... Bunlar o muhteşetn ramiin nüzelliâi İle o kadar büyük bir tezad teşkil ediyor ki... Camiin tam karşısındaki bvı tarihi binanın muhakkak surette restore edilmesi ve burayı haksız olarak isgal edenlerin çıkanlması icab ediyar... Sultanahmed camiinin duvarlanrun d^bi aynı zamanda otomobil mezarlığı vazifesini görmektedir! Huada otomobilîer buraya getirilerek sökülmekte ve işe yaramıyan Dört şerir vezneye doğru yürüyordu. Silâhlarıru boşaltmağa kat'iyen lüzum yoktu, çünkü memurların korkudan donakaldıkları belli idi. Fakat bu melunlarda bir nevi cinaî romantizm vardı: Bağırmak, çağırmak, gözya^ı olmaksızın yapabileeekleri soygunculuk onları tatmin etmiyordu. Bu sebeble olacak: Dördü de silâhını boşaltmağa koyuldu. Alnına ve sağ bacağına birer kurşun yiyen Trenke, omuzundan yaralanan kâtib Giber'in Ü3tüne yuvarlandı. Remon Lejandr kalbinden ve şakağından vurularak o ânda öldü. Müdüriyetten çıkan Loran Komb vaziyetl' görerek geri döndü ve kaçmağa muvaffak oldu. Müşteriye ge I lince, bir kösjeye büzülmüs Allaha yalvarıyordu. MİS? «uvareleri Kurbanlannın cesedlerini çiğniyen haydudlar kasayı ve çekmeceleri karıştırarak otuz bin frangı banknot, on yedi bin frangı altın ve iki bin frangı ufaklık olmak üzere kırk dokuz bin frank elde ettiler. Y E N İ K A P 1 • Ç A K I R Gazînosanda Her akşam içkisiz aile Şohrin en büyük âbidele:indpn hiri olan Sultanahmed camiinin şu hazin manzarasına bakın'. enkaz camiin duvarlannm dibinde raya 35 gecekondu inşa edilirken Meşrutası ile tüyler ürpertici bir i manzara arzetrr.ektedir. bırakılmaktadır. Belediye nerede imiş? Şehircilik bakımmdan BelediyeCamiiu hemen önündeki tarihî Velhasıl Sultanahmed camiinin Arasta çarşısı ise korkunç bir man denize bakan cephesi gecekondu yi, tarihî camilerimizin muhafazası zara arzediyor... Bu harab çarşı lar, otomobil mezarlıkları, moloz ve mülkiyet haklarına yapılan t e nın kemerlerinin altı tamamen ge yığınları, usulsüz inşaat, yanan cavüziin ortadan kaldırılması bacekondularla dolmuş... Acaba bu Mahfiii Hümayun ve havab Iır.am kımmdan Vakıflan alâkadar eden bu vaziyete son vermenin zamanı gelmiştir. Belediyeye en kısa bir zamanda bütün bu gecekonduları yıkmak, molozlan ve otomobil enkazını kaldırmak vazifesi düşmekIdealiniz tahakkuk edebilir. tedir. Vakıflar Umum MüdürlüğüIstanbul. Kadıköy Küçukyalı İdealtepe mevkiitıdf nün ise bu tecavüzleri refetmesi Asfalt üzerinde bir dönüm ağach bahçe içinde ve Sultanahmed camiinin harab kısımlarını en kısa bir zamanda inŞa ediimis Güzel bir vülâya restore etmesi lâzımdır. Yalnız gecekondular yıkılırken 10 Temmuz 953 akşamma kadar buralarda halen ikamet eden vatandaşlan da başka yerlere iskân Sümerbankta açtıracağınız | §0,• LirdlİK ^' r etmek çareleri düşünülmelidir. sahib olabilirsini? Mctin ERGİN ProgTam saat 20 de başlar ve 1 d« nflıayet bulur Hanende: KASEV1 Hanende: SELCXTK Kemanî bestekâr HASAN Kcman: NİIIAD Kanun: NEDİM Cümbüs: İZZET Cümbiiş SUAD Klârnet: Kandırah MUSTAFA Darbuka: H A S A N Okuyanlar: SEMİHA COŞAR MUALLÂ FOSFOROĞLU İSMET UZUNAY ÜLKER AKMAN MUAZZEZ KARAKUŞ. Alafranga biricik varyete yıldızı İNCİ MURAD ŞAMİL Bale heyeti. Ayrıca Kafkas trupu. Apaş dansı ve çingeAyBU AKŞAM ne düetosu, İspanyol rakısları. Nİrıca: MUSTAFA EROĞLU ve Memleketimizin biricik HAL NİL tarafından OSMANAĞA şsiz kıymetli ses sanatkârı EVLENrYOR. Dühuliye (1) liradır. PERİHAN ALTINDAĞ İçki olmamak şartile herkesin yemek SÖZERİ'yi dinleyiniz. lerini deniz kenarında mehtaba karşı yemelerini tavsiye ederiz. Ömrünüz artar. Sıhhatli ve dinç olmak isterseniz bu mehtabh geceleri M. ÇAKIR'da geçiriniz. !H Nihayet melun herifler arabaya atladılar. Bono hareket etti ve meydandan uzaklşamağa başladı... Silâhlarıru bırakmıyan Garniye, Vale, Kalmen ve Monye bankadan çıktılar. Tabanca sesleri bir çok merakhyı rr.eydana toplamıştı. Fakat Sudi, eline geçirdiği bir tüfek sayesinde bunların yaklaşmasma mâni oluyor ve arada sırada bir kurşun sıve meydandan uzaklaşmağa başladı... Arkssı var İdeal Tepede Türkiyede neşri hakkı'yaînız ' gazetemize aiddir. 7 Gün Kaldı Bu büyük fırsatı kaçırmayınız SÜMERBANK Ü Bâlâ ilçesi Ycniyapanşeyhli köyıinde yaptırılacak ilkokul Kadıköyünde bir dükkân soyuldu binası, helâ ve deponun insası igi açık eksîltmeğe çıkarılmıştır. a Keşif bedeli 29.607 lira 94 k u r u j olup geçici teminat Kadıköyunde Muvakkittıane cadde. ; slnde 2 numarah «Yalova) elektrik ve 2220 lira 60 kuruştur. 2 İhalesi 16/7/953 günü saat 15 te Vilâyet Konajında radyoevine arka pencerelerinl kırmak suretile gîren hırsızlar 8 aded altın Daimî Komisyonda yapılacaktır. İdare ihtiyacmda kullanılmak üzere pazarhkla (1000) aded Priz kaplama saat, 12 aded erkek kol saati, c Şartname, Daimî Komisyonda görülür. ve (1000) aded tevkif musluğu satın ahnacaktır. cep ve 2 kacın kol saati. 12 günes göz. d İsteklilerin belirli gün ve saatte teminat makbuz veŞartnamesı bedeli mukabilinde İdare veznesinden alınabilir. Iügü çalmiflardır. ya mektubu, Ticaret Odası vesikası ve ihaleden üç gün evvel İsteklilerin (HöO. bin yüz elli) liralık muvakkat teminatlarile birDurum dükkan sahlbl Ahmed Birgül tarafından pn!i*e bildirllmij, lalllerin (tatil günleri haric) Vilâyet makarrnna müracaatle bu is icin likte 21 7 953 salı günü saat 11 de yapılacak pazarkkta hazır bulunalacakları fennî yeterlik belgesile Komisyona müracaatleri. maları. " ajamnasına bas;ar.mıstır. (9835) I Ankara lli Daimî Komisyonundan: • Priz ve Tevkif Musluğu Almacak Istanbul Sular İdâresistdeıt