Katalog

CUMHURİYET 12 Eylul 1946 Ekonoıtıî Bakanı da diin kararları izah etti «Sanayiimiz yeni şartlar içinde gelişebilecek» Bajfarafi 1 £"ci sahtfcde lindeki pamuklularm fiatlarında satış devresl başlangıcı olan ekim başmdan itibaren indirmeler yapılacaktır. Bu cümleden olarak, basmanm perakende eatıs fiatı 130 kuruştan 100 e, kaput beeininki ise 90 kuruştan 75 e indirileceîtır. Bu indirmeler harb şartlan içinde tesbit edilmiş olan fcâr hadlerinin düşürülmesile ve fon hissesinin kaliırılmaEile mümkün olmuştur. Esasen bir lndırnıe yapmak, bizdn evvelkî hükumet tarafmdan da düşünülmekte idi. Yünlü mamullere gelince, bunların fiatları bugiinkü istifcsal maliyetine nisbetle muvazeneli denebilecek bir durumdadır. Acaba dışandan gelmekte olan Merinos ya.paği£im ihtiva eden kuma.şlarda yeni tföviz rayici dolayısile bir artış olur mu 6uali hatıra gelebilir. Sümerbank bu rayiç dolayifile bir fiat artışı yapmıyacaktır. Zira ucuza mal ettiği bir malın fiatmı, maliyet şartlannda biraz kımilriama oldu diye arttırmağa gitmeyi dogru bulmıyacağız. Öteyandan bankamn dışandan tedarik ettiği bu yapağılara tıususî müesseseler gibi yüzde 25 haddi katıp maliyete intikal ettirmesinl de bundan böyle terviç etmiyeceğiz. E sasen satıs flatlannın maliyet faktör lerirdeki pahalüaşma dolayısile art tnası mamulün normal maliyet şartları ve kâr hadleri içinde müstehlike lntika! ettlğî hallerde düşünülebilir. Halbuki bütün gayretlere ve tevz: 6İstemlerine rağmen, çok kere müstehlike intikal eden fiatın bu makul hadler içinde kalmadığını, arz ve talebin geciş ölçüde fiatlara hâkim olduğunu hep biliyoruz. Şu halde, dahilde imal olunan yünlü kumaşların fiaüarmda, yeni rejim sajesinde, dış piyasadan serbes'çe gtiecek benzer mallarm gümriik çıkış fiatları esash ve müsbet surette müesBİr olacak ve tahmin olunur ki bu fiatlar hiç olmazsa devamh surette bugünkü seviyeyi aşmıyacaktır. Knmaşlannuz Dahilde istihsal olunan kumaşlanmııın haricden.geleceklerderı daha ucuza mal olacağını iddia etmek, ham maddesini dışandan alan yünlü sanayiimizin ileri memleketlerdekinden daha ucuza istihsalde bulunacağı gibi millî gururumuzu okşayıcı, fakat çok nikbin bir düşünce olur, maamafih dışandan gelen Merinosun, menşe fiatlarmdaki ta. havvüller hariç, nakil şartlannda ve mal bulma ve getirmedeki koiaylıklar doayısile, ithal maliyetinde ucuzluk bile beklenebilir. Bu misal de gösteriyor ki, müjtehlikin yeni ticaret siyasetimizde iktisadî olaylann hızh gelişrr.elerini bekliyeceği yerde, madde ve miktar gösteri!mek?izin ithal mallarmm ortadan kalktığı, fiatlarda şu veya bu nisbetlerde artışlar olduğu yolundaki yazı ve söylentiîere ve iyi bir tahlile dayanmıyan hesab'.ara kendini ksptırarak lüzumsuz ve pahalı elımlara girişmemesi menfaati iktiza eındandır. Tedbirler Sanayiimizin dururr.ur.a geçme^en önre, son hükumet kararlarile ilgili bazı tedbirl«Tİ de umumî efkâra bildirmek Isterim: 1 Sümer Bank, kaput bezi ve bastna gibi tahdide tâbi malları ekim bagından itibaren serbest satışa çıkaracaktır. 2 Yerli Mallar Pazarlan ;nüesseseFİ toptarcılık ve perakendecilik vapan ?>TI husı;s! şahslyetli müessese olar^k ortadarî kalkacak ve bunun yertne halk ihtiyacma taaüuk eden fabrikalariTnsz mamullerini toptancılara ve peraken d^cilere veren ve fabrika ve ü^iH müessese dışinda ayrıca hukukl bir hüviyet taşımıyan dspolar vücude getitileeektir. Bu kararm tatbikmdan olmak üzere 11 perakendeci pimdiden kapatîlacaktır. Diğerlerinin de en kısa zamanda tasfiyesi için tedbir aInacaktır. Biz, toptarîcı ve perakendsciligi devletin yapmasına lüzum ve #aha! olmıyan bir iş telâkki ediyoruz. Ancak Yerli Mallar Pazarlarmm ortadan kalkmasile, müstehlik aleyhine bir durum hasıl olmamslıdır. Bu ciheti hassasiyetle takib pdeceğiz ve hükumet programmda belirtildiği üzere, gerektiği zaman ve yerde .lerakende satış işini Yerii Mallar depo'anna yaptıracağıınız gibi elimizdeki imkân lardan faydalanmak surelile gerekli iktisadî tedbirleri almakta da gecikmi yeceğiz. Diğer taraftan toptancıhk işini de müessese'erimizin yapmamaîi hedefimizdir. Ancak, harb şartlan yüzünden, Yerli MaUar Pazarlan bu işi geniş ölçüde ele almış bulunmakta idi. Bupün memleketin muhtelif mmtakalarmda müesses 11 bin küsur perakendeci kendisinde'n mal alroaktadır. Bu durum karşısmda yeni piyasa şartlarınm geHşmesini ve yerine hususî teşebbüslerin geçmesini beklemeksizin toptancılıktan her yerde büsbütün vazgeçmek ne memleket için ve ne de bu perakendeciler için hayırlı bir iş olur. Bu itibarla, intikal devresinde bu fonkeiyon da yapılacaktır. elkoyma işi Kaldırıhyor ' 3 Dışandan busün dahi mahdud miktarda geldiği ve dahildeki istihsa limizde yeter miktarda olmadıfı için tevziini bir müddet daha devam ettirmek zorunda olduğumuz pamuk ipliği hariç, hususî dokuma fabrikalarınm mamullerine el koyma işine önümüzdeki yıl başmdan itibaren son verece giz. Sanayiimizin bugünkü dunımu Harb yılları içinde miktarca verimini erttırmış ve bu itibarla memleket ihtiyacmın karşılanmasmda büyük başarıları görülmüş olan sanayiimizin bugünkü durumu şöyledir: a Dahilî piyasadaki fiat artışları yü tünden sanayi maliyetleri yüksehniştir. Meselâ ham madde ve işçilik üç veya dört misli artmıştır. b Harb yıllaruun tahdidli sistemlerinden ve mal getirmekteki engellenfen doğan imtiyazh durum içinde fabrikalarımız yüksek kâr hadleri ve bozuk kalitelerle çalışmağa alışmıştır. Bu durum karşısında iç ve dıs piyaealar arasındaki fiat ahenksizliğini gidermeden, yani paramızm döviz rayicini esaslı surette ayarlama tedbirine başvurmadan, ^erbest bir dış ticaret rejim i n e dönmek âdeta dahilî mamullerimiz aleyhine ithalâta prim vermek olacaktır. Paranın dahildeki iştira kabiliyetini Eun'î tedbirlerle arttırmak sınaî mamullerimizi misal alayım ham maddenin, meselâ pamuğun fiatmı, işçiliği vesaireyi eski miktarlara indirmak'diTşünülmiyeceğine gör e bu ayarlamayı ancak iç piyasanın realitelerine göre yapmak gerekmekteydi. Bu da gösteriyor ki tesbit olunan yeni döviz rayicini yalnız ihracatı ko'aylaştıncı bir tedbir ı:eğil, Maliye ve Ticaret Bakanı arkaJaşlarımın belirttikleri gibi, ekonomimi7İn muayyen bir fiat seviyesinde kül o'arak ayarlamayı ve düzenlemeyi hedef tutan tedbirlerin bir parçasıdır. Fakat, paramızm dahildeki alım kabiliyetanin dört misU düşmüş olmasına körsılık tesbit olunan yeni döviz rayici harbden öncekinin iki mislini biraz aşmaktadır. O halde bugünkü realiteîerin altmda olan bu rayicle sanayiimizin ithal mallarına nasıl rekabet edeoeği üzerinde durulmağa değer bir keyfiyettir. Gerçekten sanayii:nizin hiç olmazsa bir kısmınm kalite ve maliyet bakımmdan yeni şartlara intibakı kohy olmıyacaktır. Bununla beraber kalite düşüklüğünü doğuran ve maliyeti yükselten faktörler üzerinde tedbir almak ve bunları düzeltmek mümkün olacağına ve buna dahilî ekonomimiz bakımuıdan zaruret bulunduğuna inanıyoruz. Devlet fabrikalan Bir kere devlet fabrikalan mamuüeri için kalite bakımından müsamaha kabul etmiyeceğiz. Bizce bir fabrikanm verimi her şeyden önce, ileri teknik icablarma uygun vasıfla mal istihsal etmesile ölçülebilir. Maliyet un surlanna gelince: Bugün fabrikalarımız fazla adam kullanmaktadırlar. Bunların büyük bir kısmı tam kapasite ile ve rasyonal bir şekilde çahşamamaktadırlar. Gerçi ileri teknik şartlara uygun bir işletme, başarılması kolay olmıyan ve zaman isteyen bir iştir. Bununla beraber harb sonunun vereceği imkânlardan faydalanmak suretile tedbirler almak üzereyiz. Bunun için ileri memleketlerin ölçülerini esas olarak her fabrikanın kaç kişi ile nasıl, hangi teknik şartlar altında çahşması lâzım geleceğini ve bu amaca varmak için ahnması lâzım gelen tedbirleri, yerli ve yabancı mütehassıslardan faydalanmak suretile, programlayacağız ve fabrika idaresinin başarısmı bu programı tahakkuk ettirmesile ölçeceğiz. İşte bütün bu düzenleme sayesinde sanayiimizin yeni fiat şartlan ve makul gümrük tarifeleri içinde memleket hayrına olarak gelişebileceğine kani bulunuyoruz. Bunları da düşünerek mutedil bir döviz rayicini tercih ettik. Hususî teşekküller Sanayileşme deyince, takdir buyurulur ki, sadece devfetçe yapılacak facrikaları düşünüyorum. Hususî teşebbüslerin kuıduğu ve kuracağı her cins sınaî tesisleri de beraber kasdediyorum. Bunların hepsi mületimizin hayrına, kalkmmasına aynî derecede yarayan, ayni gayenin tahakkukuna hizmet eden müesseselerdir ve bu itibarla devletçe, eşid muameleye tâbi tutulması sadece benimsediğimiz iktısadî nizamın muktezası değil, memleketin yüksek menfa. atlerinin de tabiî b:r icabıdır. Karabiik fabrikası Bunu böylece beiirttikten sonra Karabük konusuna döneyim: Evet, Karabük yeni ithal scrbestisi karşısında <3ışarıdan gelecek, nisbeten ucuz demir ve çelik mamullerile rekabette zorluğa uğnyacaktır. Bu zorluktan kaçmmak maksadile ithalât demir ve çeliğini yerli mamullerle paçal yapıp ortalama bir fiatla satma yolundaki tasavvur ve teçebbüslere, mem'.ekette normal istihsal şartları ve fiat seviyesi yaratma gaye6İni güden ve demir ve çelik gibi bir htiyac maddesinde bunun dışmda bir hareketi uygun çaymıyan hükumetim'.z, tabiatile yer vermemiştir. Bizce yapılacak şudur: Karabükün muhtelif maliyet unsurlarmdan harice karşı rekabete Imkân vermiyenler hangisi ise, yani yükseklik hangi unsıırlardan geliyorsa onun üzerinde durarak islaha çalışacağız; Meselâ Karabükün muhtac olduğu ham madde maliyetlerini kabartan, decevherinin istihsal ve naklindeki pahalılıktır. Karabük en kısa yoldan bütün şartlan haiz bir limana bağh değildir. Tesisleri tamamlanmamıştır. İskân işi henüz haliedilmemiştir. Bütün bunları mümkün oian kısa zamanda başarmcğa ve bu müddet içinde de zararlarını normal usullerle kapamağa çalışacağız Sınaî kalkmma Hatıra gelebilecek bir sual de şudur: Yeni ticaret polıtikamız, sınaî kalkmmamızm gerektirdiği tesisleri getirmeğe müsaid olacak mı? Diğer bir deyimle thalâta geniş ölçüde döviz tahsis ettiğimize ve bugün istihlâk maddelerinde büyük ihtiyaclar içinde bulunduğumuza göre, bu ihtiyac acaba mevcud ve her yıl istihsali mümkün döviz kaynaklarımızı tüketmiyecek midir? Bu suale hayır cevabını verebilirim. Yeni ticarot politikamızı döviz kaynaklarımızı genişletecek, istilısali geliştirme alanmda lacağımız uzun vadeli, fakat esash tedbirler bu kaynağı zaman geçtikçe artıracaktır. Nitekim memleket için esasîı bir döviz kaynağı olan maden işletmelerimizi geliştirme ve genişletme tedbirerine hız vereceğiz. Şuna işaret edeyim ki dünya sartkrı bakır satışlarımızı artırmıştır. Krom satışımız son hükumet kararları sayesinde bir kat daha kolaylaşmıştır. Havzanm, biran evvel ahakkukuna çahşacağımız amenejman plânı kömür istihsaltni geniş ölçüde arıracaktır. Bu sayede, bugün her taraf;an Istenen fakat memleket ihtiyacı doajnsile harice satışmda kıskanc davrandığımız madenkömürü memleket rhtiyacı karşılandıktan maada geniş ölçüde bir ithrac konusu haline getirilecektir. Tesis faaliyeti Mevzua döneyim, yeni tesisler baha Boludaki muhakeme j MALÎ VE ÎKTİSADİ BAHİSLER j 25 eylule kaldı Yerli Nallar Paza?larınm yeni şekli 900 kadar memurun açıkta kalacağı anlaşılıyor Yerli Mallar Pazarlarmm yeni şekline aid tebligatm Ekonomi Bakanhğı tarafmdan bu günlerde yapılacağı ümid edilmektcdir. Ankarada hazırlanan e saslara göre, Yerli Mallar Pazarları mağazaları perakendeci kısmı kalktığı takdirde yalnız toptancı olarak yaşıyabilecek ve yaşıyamıyacak mağazalar olarak ikiye ayrılmıştır. Şimdi bu ma ğazalardan yalnız toptancı olarak devam edebilecekler kalacak, diğericri hemen kapanacaktır. Bunların nıikiarı bütün memlekette kırk mağaza kadardır. Mevcud vaziyete göre Yerli Ma'.lar Pazarları müessest'sinden ilk hamlede 000 memur açıkta kalacaktır. 000 kadar memur yeni kadroda kalacaktır. Fakat büâhare, bunlardan da bir kısmınm kadro harici kalmaîi zarureti hasıl olacaktır Para ayarlanması işinde Dünkü yazımızda, tutulabilen bütçemi7 eylul kararlanzin durumu, hernın umumî mahiyehangi bir vergir.in tile muhtemel tepazaltıimasına müsakileri hakkında bazı id midir? Eğer, tekizah ve mütaiealar lif €ltiğimiz üzere, İktısad Fakültesi Ord. Profesörlerinden üeri sürmüştük. Bun Tekel maddelerile şe ları hulâsa etmek ~ ker vergisinJe felâzım gelirse, rözü geçen kararlar neti gören tacirlenn likid paralarını geniş dakârlıklar yapılacak olursa, bu şüpi.e cesinde ihraca'.m artacağı ve fakat da ülçüde altın alımına tahsis edecekleriııe daha da kuvvet bu.'mıyacak mıdır? Ve hilde, emtianm cinsine göre değişik ol pek de ihtimal verilemez. Köylü, zaten nihayet, hükumetçe, hattâ daha yeni mak üzere hiç degilse ilk zamanlarda eskidenberi tasarruflnrını altın şeklin kararları ahnmadan vadedildiği veçhibir fiat tereffüüniin kendini göst3rec?ği de muhafaza eünişür; binaenaleyh ka le memur maaşlanna zam yapılacak oeüylenebilir. Bundan başka, fiatlarımız. ideten yeni karar dolayısile munzam lursa, bütün bunhrdan yeni bir enda uzun zaırmndatıberi görülen nisbî bir talebde bulunmıyacaktır. Geri kalan flâsyon husule gelerek para ayarlama yüksekliğin, kısmen nakdî olmıyan fak Eümrelere gelince, bunlarm likid retedbirlerinden ümid edilen güzel netitörlerle izah edüobileceğine de işaret zervleri artık, Merkez Bankasındaki alceleri bertaraf etmiyecek midir? etmiştik. Bu faktör'or ise, tabiatile, alı tın stoklarına nisb^tle pek önemli olBuna cevaben ilkin, bahis mevzuu ı tedbirler sayeiinde kendiliğind^n masa gerektir. Kaidı ki, 50, 100 milyon ortadan kalkamıyacaktır. Binaenaleyh, lira değerinde nltın taleb edildiği tak olanm vergi varidatmın toplamını aeğer Türk ekonomisi, yabancı memle dirde dahi, bunrlan hiç bir mahzur doğ zaltmaktan ziynde vergi yükünün buketlerde müteTiadiyen mükemmelleşti mıyacaktır. Nihayet altın bir hedef cle günkü tevzii şeklini değiştirm^kten rilen rasyonelleşme, tedbirleri yolu ile ğil, bir vasıtadır ve esasen harb yılları ibaret olduğuau belirtelim. Eğer an1de edilen maüyçt değeri tasarrufları içinde çok yükseimiş olan altın stok cak dış ticaret alanmda değil, maliye ı benimsiyerek uygun terakkiler ger larımızdan bir kısmı makul bir mak alanmda da ileri batı memleketlerinin çek!e?tiremiyecek olursa, ihracat im sad için kullanılırsa, bunu iktisadcn prensip ve mües&eselerine intibak etIçânlarımız zamanla yeniden daralacak rasyonel addetmek icab eder. Ancak, mek istenilirse, mr.tlaka esaslı bir vertır. Bundan başka, ihracat malları li sözü geçen tedbirin başarısı için iki gi reformuna karar verilmelidir. Bahls atları derhal fazla yükseldiği takdirde şartın gerçokleşt:r:lmesinin gerektiŞine mevzuu memleketlerde, vergi sistem dahi, yeni kararlar neticesinde hus'ile işaret edelim: Bir yandan, hükumef, ve siyasetinin ağırhk merkezi, bir tagelen umumî «ihracat primi» kısa L:r altın satışlarına son vermemeli ve bu raftan istihlâk vergilerini ilga veya hamüddet içinde bertaraf edilmiş olacaiî günkü rayici de d'ğiştirmemeli, öbiir fifletmek, diğer taraftan gelir ve ve(ır. Nihayet, iç fiatlar azçok ayni sevi yandan altmın dışarıya kaçmasına en raset vergilerini nıtırmak suretile tedricen bu sonunculara doğru kaymakyede tutulamazsa, ekonomik ve sosyal gel olmalıdır. tadır. Memleketinr'zde ise, büyük halk "bakımdan bir takım diğer kötü tepkiler Bazı emtia fiaflatırda geçici veya dekütleleri tarafmdan ' ödenen istihlâk de meydana ^elecektir. vamlı bir yükselme temayülü kendini Meselenin çüçiüğü bilhassa şundan göstereceği cihetle, fiat ortalaması ve vergileri hâlâ en mühim mevkü işgat ileri gelmektedir: Para ayarlamasıaın ya diğer bir deyişle: «Fiat seviyesi» nin etmektedir. Bundan başka, istihsale enhusule getireceği neticeler kısmen der artmasını önliyecek bazı tamamlayıcı gel olan muamele vergisi de tahammül hal, kısmen :se ancak bir müddet son kararlarm alınma.=:ınm icab ettiği hü edilemiyen bir seviyeye varmıştır. Era belirecektir. İhracat imkânları der kumetçe kabul edilmiş ve geçen yazı ğer gayriiktisadî ve gayri âdil kazanc hal genişlediği (veya pek yakında ge mızda da belirtilmıştir. Acaba bu hu vergisi yerine modern bir gelir vergfsi nişliyeceği şimdiden derpiş edildiği) ve susta ne gibi tedbirler düşünülebilir? ihdas edilecek olursa, bütün memleketbuna binaen ilıracat emtiası fiatlarında Şüphesiz, ekmok karnesinin ilgası ve lerce en uygun, en verimli ve en elâsderhal bir yükselme temayülü kendini buğday ticaretinin serbest bırakılması tiki olarak kabul edilen böyle bir vergösterdiği, ithalât mallarında dahi kam büyük bir önemi haizdir. Bundan baş gi sayesinde, istihlâk vergilerile muabiyonun artırılmosı derhal hissedildiği ka, Sümerbank mamulâtım geniş ölçü mele vergisinin yükü zamanla önemli hald?, ithalâtm boüaşmasmdan doğacak do ve büyük tenzilâtla piyasaya arzet ölçüde azaltılabikcektir. Maaşlara zam tepkiler ancak zamanla görülecektir. mek de derhal tathik edilmesi gerekon meselesine gelince, bu, günümüzde daDemek ohıyor ki, btşka tedbirlere baş tedbirlerdendir. Kezalik, sadece içki ve ha fazla tehir edilemiyecek kadar mjsvurulmıyacak olursa, işaret ettiğimiz sigara gibi Tekel maddeleri değil, çay, tacel bir mahiyet !ktisab etmiştir. Fa«gecikmes (lag) dolayısile ilkin fiat kahve ve biîhassa şeker hissedilir dere kat şunu derhal üâve edelim ki, bu lardaki yükselme îemayülleri galib ge cede uzuclatılmaîırhr. Nihayet, uîaştır. hususta icab eden munzam malî vasıtalecek ve bunu dorpiş eden bazı tacir ma politikası sahasında ahnacak *ed lan, .sadece vergicilik sahasında ahnalerin muamelolerile daha da kuvvet bu birlerin maliyet değcri bakımmdan bil cak tedbirlerle dt.gil, âmme masraflalacaktır. Buna kirsı koyabilmek İÇ'n hassa büyük bir Mıemmiyeti olduğunu rında gerçekleştirilebilecek tasarrufgerekli tedbirler i;e, alhn satışı gibi hatırlamak gersk*ir. larla da tahakkuk ettirmek imkânı mühim bir istisnaâan sarfı nazar, hüvardır. Fikrimizce ehemmiyeti ve miisSözü geçen tedbirler, hiç değilse kıs taceliyeti itibarile ön plânda gelen kumetçe şimdiye kadar tatbikat sa'hasına henüz konuUnamıştır. Bunlardan men, derhal tatbik sahasına konulabilc maaş meselesinin halli artık, yapı işlebahsetmeden evvol, kısaca altın mese cek ve tesirleri'ii nissettirebilecek ma rini canlandırmak bakımından pek hiyettedir. Bu tedbirlerden başka, anlesine temas edelim. mühim olan kira s'opunun tedricî ilgacak zamanla müessir olmakla beraber Ziraat Bankası vasıtasile herkese is daha az önemli olmıyan diğer tedbirlere sma da müsaade edecektir. Son olarak, yeni kararlar neticesinde tediği kadar dltını sabit ve mutedil b'r dahi başvurmak icab eder. Bunlar ararayicle satmak kararl, fikrimizce. pek smda, ziraatte oîJuıu gibi endüstride meydana gelen hususî bir meseleye isabetli bir tedbirdir. Gerçekten, bun de rasyonelleşmeyi teşvik edecek ted kısaca temas edelim: Yabancı memledan zamanla fiatlardaki çoğalma tema birlerle faiz ve istihsal bakımından ketlerde yüksek tahsil gören talebe>r yülünü frenliyocek deflâsyonist bir te müsaid olmıyan bazı vergilerin mikta bakımından, kambiyonun yükseltilme?irin doğacağına jüphe yoktur. Bugün rmın azaltılmasını zikredebiliriz. Mese si dolayısile pek güç bir durum hasıl altın satın alanlar, mukabilinde, elle lâ devletin, borcinrı için bugün T 7 yi olmuştur. Kanaatimizce, bu maksaria o ıınde bulunan banknotları verecekler aşan effektif bir faiz vermesi, ne Cum tahsis edilen döv'zler, hususî yani udir. Altın ise bugün ödeme vasıtası o huriyetin itibarına lâyık ve ne de ger mumi rayicden daha aşağı bir kura larak kullanılmamaktaö'ır. Gerçi, şimdi çek ekonomik malî şartlara uygun verilmelidir. Böykce doğacak fark ise altın alışlarına tahsis edilen banknotlaindirilmesi, kolaylıkla, devlete ald altın stokunun bu faizin rın büyük bir kısmınm «kıymet depo dur; halbukiumumî faiz seviyesi bakı yeniden kıymetlendirilmesinden husule emleketin su fonksyonu» şören, yani iddihar edimından şüphesiz hayırlı tesirler doğu gelecek «revalorizasyon kârı» ile te'.âlen paralar olduğu farzedilebilir. bufi ve belki, ayni usul, yabancı memleracaktır. nunla beraber, bu paralarm dahi her Vergi meselesi hakkında şunu söyll ketlerden ithal edilen kitablar hakkınan, emtia mubayaasına tahsis edilebilda tatbik edilebilir. diği ve bundan başka, sadece rezerv. yelim: Esasen ancak zorla denklikte lerden ibaret olmıyan bir banknot mıktarmın da bugünlerde altma çevrildiği unutulmamalıdır. Hulâsa: altına , çevri* len her banknot tedavülden çıkıp emtia fiatları üzerine mevhum veya f'lı W Bu A k ş a m : Y E Ş İ L K ö Y ' d e surette tesir edebilmek iktidarını kaybetmektedir. Ufaklık paralardan sarh B E N İ Ö P Ü N Ü Z ! komedi 3 perde nazar yegâne ödeme vasıtası banknotlar olduğu düşünülürse, altma karşı ı!k günlerde gösterilen ilginin ilânihaye devam edemiyeceği aşikârdır. Esasen ithalât rejiminde yapılan tadilât dolaBu gece: ÜsküJar Doğancılar AYPARK'ta yısile yeni geniş ve meşru kâr şansbrı ( KUYRUKLU YDLDIZ ) vodvil 3 perde Yarın gece: Üsküdar Bağlarbaşı ÇDRAĞAN'da (Erkekler Kırkmdan Sonra Azarlar) komedi 3 perde I Bolu 11 (Telefonla) Ankara cinayeti davasına bu sabah saat 9,15 te başlandı. Heyet Mustafa Pekinerin riyasetinde yetkili yargıc Kâzım Boztepe ve Şerare Arıselden müteşekkildi. Iddia makamım Bolu Cumhuirj'et savcısı Zahid Tor işgal ediyordu. İki sanık ve vekilleri mahkemede idiler. Mahkeme çok kalabahktı. Reşid Mercarun annesi ve kızkardeşi de simile* arasında idi. Eski zabıt okunduktan sonra tanıklardan Füruzan Büvüğün yalan şahidlikten lüzumu muhakemesine dair karar okundu. Tanıklardan Sultan ve Celâdete kim tarafmdan gönderildiği ma. lum olmıyan tehdid mektubları hakkmdaki Ankara Cumhuriyet Savcılığını.ı tezkeresi okundu. Bu mektubların suç unsurunu havi olmadığı ve suçlunun da meydanda bulunınadığı noktasmdan takibe mahal olmadığı bildirilmekta idi. Füruzan Büyüğün lüzumu muhakeme karan Dr. F. Yazan: Neumark Kızının casus olduğunu haber verdiği iddia edilen baba İstanbul Ağırceza mahkemesi tarafmdan binniyabe dinlenen Beşiktaşta Barbaros sokağmda 12 numaralı evde sakin Galib Levendin ifadesi de okundu. Galib Levend 1izı Neriman hakkında bir ihbar mekrubu göndermektcn sorgu altma ahnuv.ştı. Bu ihbar mektubunun mahiyeti şuydu: «rNeirman Leve.ıd Rus casusudur. Ankara cinayetinde onun da eli vardır» Galib Levend ifadesinde bu mektubun ker.di tarafmdan gönderilmediğini, bir kimsenin öz kızı hakkında böyle bir ihbarda bulunmasmın mümkün olamıyacağmı, bu mektubun bajka birisi tarafmdan yazılıp gönderildiğinin pek tabiî olduğunu söylemiştir. Bu evrak okunduktan senra reis sanıklira bir diyecekleri olup olmadığmı sordu. «Bir diyeceğimiz yoktur» dediler. Reşid Mercanın vekili Celâl Yardrmcı söz aldı ve şunları söyledi: Okunan evrak hakkında kısaca şunu arzetmek 5ster;:n. Ankara savcılığının tanıklardan Sultan ve Celâdetin tehdidi hakkında verdiği ademi takib karan ve bu karirı mahkemeye sevketmesi hukuk kaidelerinin altüst edilmesinin en şaheser bir misalidir. Suçl'isu bulunmıyan bir hâd'sede nasıl takibat yapılır, nasıl ademi takib karan ver:Pr? Yakalanmiş ve mahkemeye veri1miş bir suçlunun son tahkikatta ifadeinin alınmaması hali o davanın terk ve tadilini mucib oluyor. Suçlusuz suçun takibile tahkiki ve ademi takib kararına bağlanması görülmemiş bir hâdisîdir. Fakat Ankara «avcılığı bu !?<« mazurdur. Bu davada haddi aşan ihm?llerini tabiî ki böyle karatacaktır. D«şünmüyorlar ki yspılan iş ne yaptıklirını bilmediklerini ifade ediyor. Sonra bu ademi takib kararmı Bolu mahkşmesine neden göndermişlerdir? Eo'.u dava?mın Sultan ve Celâdetin tehdk1;le alâka ve irtibatl nedir? Ankara sa/cılığı kendi noktai r.?zanndan bövle b ; r alâka ve irtibat görüyor. Bu evrakı buraya göndermekle .îe Sultan ve Celâdetin eski şehadetlerinin temiz, berrpi olduğunu ve hiç t ı r tesir altmda fcda edilmediğini söy'.e.nek istiyor. Ve ?imdiye kadar gördüŞü işin gayet yolunda olduğunu, Bolu mahkemesinin de bu yolu takib e'.mesini temine çalışıyor. Fakat mahkemenin nasıl bir yol taıcib edeceğini Ankara savolığı öğrenecekfir. Avukatm bu sözlerinden sonra söz alan Hasmet Orbaym avukatı Feridun Söğüdlügil de şunları söyledi: « Avukat arkadaşa şu cevabı vereceğim. Suçlusu olrnıyan ve bizatihi suç teşkil etmiyen bir hâdisede ademi takib karan elbette verilebüir. Bu^ ceza muhakemeleri usulünün gayet sarih bir hükmünün iktizasıdır. Bu kanunun 163 üncü maddesi bu hükmü ihtiva etmektedir. Ankara Savcılığının bu yazısı karşısmda avukat arkadaşımın beyan ettiği noktai nazar asla varid olamaz. Bu'hâdisenin davamızla alâkası âşikârdır. Bundan sonra İstanbuldan göndevilecek ehlivükuf tetkikatı raporunun henüz Boluya gelmemiş olduğu reis tarafmdan söylendi ve Reşid Mercanın vekiîi Celâl Yardımcı, bir akşam evvel kendi geldiği otobüsle bu evrakm da aeldiğini bildirdi. Cumhuriyet Savcısının mütaleası soruldu. Savcı celseye beş dakika fasıla verilerek evrakm gelip gelmediğinin araştırılmasını istedi. Biraz sonra tekrar açılan celsede bu e\Takm gelmediği anlaşıldı. Tekel ümum Miidürü Hüsnü Kortel. dün îT.Tzet^cilerle aylık top'antısını Tekel MU dürlüğünde yaprmştır, Bu toplantlda, ga jclleTlrj soıduîıı muhtelif sorulara cevab veren Dn:um müdür bundan sonra gazetecllerl Mecldlyeköyündeki Likör fabrlRası! uezmeye davet etmlştir Umum müdür Tekel mnrtdelennde ya pılması lüzıımlu ucuzlatma yeni yapılacak labrikalar etrafında demlştir ki: Trkel maddelerinln ucuz'.atılmasi esnsına gldeceâiz şüphesiz Esasen bunu lncelnycn bir komlsyon. çalışmalarım bltlrmlş rapoıunu vermlştlr, Bakanın söyledifi İki Tekel maddesinden yapılacak ,> " kuruşluk lndlrme bütçeden 22 milyon 11vpnın kaybolmasma sebeb olnıaktadır Bu tibarla Tekel maddelerlndp yapılacak ucuzluk bu csaslar ıjözönUnde tutuMuktan sonra BnVanfik tarafmdan verllecek karara baÇlıdır Tekel ic'aresi üç fabrika yapmayı düşünmekt?dlr. Bunlardan blrisi tütün fabrikasıdır, Iklncisl biraı Uçüncüsü malt fabrlkalarıdır Bunların Uçünün de Istanbulda aç:lması esası kabul edllmtş glbidlr Fabril.Elnrın yer mese'esl halledlür edllmez inşaata başîanacaktır Umum müdür bundan sonra rakı yerine boyalı îspirto iç?nlerin bunu lçmemelerinl tenıln lçi:ı boyalı lsplrtoların lçlne acı bir maddenin karıştınlacağını, rakı ihracının artaca^ını söylemlş ve bu sözlerlne şunları lâve etnılşttr; cr Teke: maddelerinln dış memleketlerd^kl satışmı temln için nrulıtellf satış şubeleri kurulacaktır Bağdadda mevcud şubrmizden aldıgımız habere göre, dış ' pazsılarda kuracağımız bu şubeler^ memlekete hayl! döviz temin edecektir. s Teke! Umum Miidürü diin gazetecilerle görüştü Bir tartışma Valinin Vall ve Belediye reislr.in basın mensublf.rile ayhk toplantısı yarın Büyükdere Msyva fidanlığında yapılacaktır. Davetll'.er daha evvel yeni baştan restore edilecek o lan Hasekl Darüşşlfasmı görecekler, Beşiktaşta Kızılay deposu arsasındakl ilk okulun temell atıhrken bulunacaklar lnşası nihayet bulan Arnavudköy llk okulunu:ı açılış törenlne lştlrak edecekerdir Ünivcı:»te Yönetim Kuralu toplantılarma devanı etmektedlr. Öğrendlglmlze göre Senatoya Ünlversiteler arası Gcnel Kuruldan bazı önemll teküfler yapılmıştır. Bunlar arasmda; Muhtarlyete kavuşarak Mil1! Eğitlm Bakanlığından ayrılan Ünlversltenin mall bünyeslni sağlamak meselesl başta gelmektedir Bunun İçin garb mem Ieketlerlndekl üniversitelerde yapıldığı gibi talebeden muayyen bir para alınması ve ancak taksltlerinl ödeyenlerin yüksek tahelle devam edebümesl konusu üzerlnde durulmaktadır. Gene bu arada talebenln askerlik durumları, talebe statülerl yurd meseleler! de vard:r Unlversitede yab3ncı dil imtlhanlarına 10 eylul pazartesı. Tıb Fakülteslnin de güz devresl lmtihanlarma 23 eylül pazartesl sabalıı başlanacak ve 21 eklm akşamı son verilecektir Hljlyenden lmtihan verlp de staj gören öğrencller 30 eylül 31 esim arasmda lmtlhan edUeceklerdlr B&şka bir vazlîeye taylnl mukarrer olan Tlcarıt Odası umumi kâtibi Mahmud Peklnin yerine Odanın eski umumi kâtibi Cevad Düzenlintn tayln edlleceği haber verlhrektedlr, gazetecilerle toplantısı aylık Universitenin malî durumu RÂŞİD RIZA TİYATROSU Ehli vukuf raporu gelmedi Üniversitede imtihanlar SADİ TEK Tiyatrosu Ticaret Odası Umumî Kâtibi Şehrlmlzde bulunan Ermenllerden bir kısmı dun gene Rus konsolosluğu blnasmm önünde toplanmışlardır Bunlar Sovyet Ermenistanına gltmek iç'in kayıd muamelelelni tekemmül ettirmektedirler, Ermenllerden bazılarınm söylediğine göre, ekim ayının ilk haftasmda Rusyadan gelecek bir şllep, Ermenllerden bir kısmını alıp götürecektlr. Esnaf çocuklarmm sünnetleri yarın Cağaloğlunda Çiftesaraylar bahçeslnde yaptirılacak ve bu münasebetle hazırlanan milscmere saat 18 den sabaha kadar devam edecektir, EsnaHn allelerlle birlikte cemlyetlerin! kutluyabllmeleri İçin hiç bir fedakârlıktan kaçınılmamış, seçkln saz 6es ve sahne sanatkârlarınm bir araya ge'lmelerl temln olunmuştur Rusyaya gitmek sevdasına tutulan Ermeniler Tüyleri ürpertecek derecede muazzam.. ve müthiş sahnelerle dolu Savcının talebi CEHENNEM FİRARİLERİ Bu şaheser filmi yaratan büyük artiştler : SPENCER Sinema dergisi bugün çıktî. AMERİCAN EXPORT LİNES İNCORPORATED N E W . Y O R K NewYorktan beklenen vapurlar: TRACY SİGNE HASSO Sünnet diiğünü Bu Akşam İ P E K SİNEMASINDA Bir ömre bedel yaşanan aşk dakikalanndan . . . Bir hayata yeten sıcak buseli gecelerden . . . Tam bir saadet olan büyük bir sevgiden yaratılan film . . . Rami C, H p, Raml Halk Odası, Raminin en merkezî ve büyük köytl olan' Arnavudköyür.de büyük bir sünnet dügünü tertib etmiştir, Bugün yapılacak ve bir köy düğünü şeklinde olacak bu düğünde 17 köyden 150 çocuk sünnet edilecektir nesile döviz kaynaklarımızı ana ihtiyac maddelerine talısiste kıskanchk, bugünkü anormal şartların ne vakit biteceği belli olmıyacak bir süre için halkımızın, sıkmtısı pahasına devamını kabul etmek olur ki bu, sanayüeşmemizin millî kaîkmmayı hedef tut;m ana gayesine de aykırı düşer. Şu halde hiç bir suretle geri bırakmıyacağımız, büyük ölçüde hızlandırmâk kararında olduğumuz tesis faaliyetimizin gerektireceği dış mubayaa'.arı dışandan getirilecek istihlâk maddelerine olan ihtiyacla ahenkli bir şekilde sağlamak, bundan böyle münhasıran iktisadî tedbirlerle güdülecek olan dıs tcaret politikamızın, bilgi, anlayış ve ileri bir sezişle tahakkukuna çalışacagı bir ödevdir. Halkodasının yaptığı sünnet diiğünü EXPORTER vapuru limanımızdadır. Bu Akşam A R Sinemasında ESRAR ÇÖZÜLEN Bundan sonra söz alan savcı, ö(.edenberi çağırılıp dinlenmelerini istediği sekiz rüyet şahidinin çağırılıp dinlenmesi hususundaki talebini tekrarladı ve şunları söyledi: « Bu şahidlerin celb ve tstima'arı hususıır.un geciktirilmesinde hukukî h!ç bir sebeb göremiyoruz. Bu hurusta geçen heTgiin âmme hakları namma bir zarardır. Hastalık ve ölüm gibi haller vukuunda ise telâfisi gayrikabü za rarların meydana gelmesi muhtemel dir, dedî. Reşidin avukatı da bu talebe iştirak etti. Bunun üzerine reis, şahidlerin ce!bi hususunda bir karar ittihazma mahal olmadığma, İstanbuî ağırceza rr.ahkemesinden gönderüeTi talimat ve bi'ir kişi tetkikatı hakkmdaki muame'er.in bir an evvel ikmal ve irsali için tekiden müzekkere yazılmasma karar verildiöini ve duruşmanm 25 eylul çar şamba günü sabah saat dokuza bıra kıldığını bildirdi. LAFAYETTE YİCTORY vapuru 12 eylule doğru ( WERY THOI7T OF YOU ) ELEA NOE PABKER DENNİS MORGAN FAYE EMERSON'un hayat verdikleri en güzel film. EXMİNSTER vapuru 18 eylule doğru B U A K Ş A M EXAMİNER vapuru 27 eylule doğru Mezkur vapurlar hamulelerini boşalttıktan sonra NEWYORK için eşyayi ticariye kabul edeceklerdir. Fazla tafsilât için: Galata Tahir han 3 üncü katta HAVRİ. ARABOĞLU ve Şsl. Acentasına müracaat. Telefon: 44993 2 1 SARÂY CARY SİNEMASINDA BARRYMORE Zuhal admda 16 yaşmda bir kız çocugu, zabıtaya hakaret suçundan Eyüb sulh ceaa mahkerreslr.de yargılanması yapılırken clnnet alâmetlerl göstermeğe başlamış, yargıç akl! vazlyetlnln te5bitl İçin Zuhall Adalet doktorluğuna göndermeğe karar vermlştlr. Mahkemede delilik aîâmetlerî gösteren gene kız Sinema âleminin üç büyük ismi GRANT JANE YVYATT ve ETHEL tarafmdan varatılan CÜMlfîRİYET Nüshasj 10 turujtur. ÜMİDSİZ CENCLİK Abone Şeraiti atr aylık üç ayut Aitı sylıs rienell* Oazetemlzc «Snderuec rrrat r rlILmcsli) uuît slunıaa*. Hissî ve müessir sahnelerle dolu seiahathaneler dramı.. Hayatın aşağıhklarında kaybolmuş genclik.. Kadın yüzünden ihtiras kurbanı olan erkek.. Bir annenin ıstırab çilesi.. velhasıl beşerî bir film.