Katalog

CUMHURÎYET 10 femmnz 1946 Sanat Diıttyasııtda Harb Sonrası KITÂB SOHBETLERI Pariste gördüklerim Aksarayda kanlı Yaxan: Muhsin Ertuğrul s [*] "Mareşal Fevzi Çakmak,, «Bityük Nehmedcik» in askerî, siyasî ve hususî hayatı IHEM T NALINA M1HINA Trabzon limanı rabzon limanınm temeli atı!dı. Seçim hayıhuyu içinde, biraz gürültüye giden bu hâdise, üzerinde durulmağa değer. Limanlar deniz tiaretinin bir tamamlayıcısı oldukları kadar millî mutîafaa b»kunından da hayati ehemmiycti haizdirler. Deniz ticareti bakımından limansızhğin acılarını herkes az çok bilir. Bazı kimseler, Karadenizde yainız tiç liman bulunduğnna, bunlann da haziran, tenunuz, ağustos olduğunu söylerler. Çünkü bn aylar dışında, fırtınalı havalarda vapurlar limanîara uğrayamazlar, yahud da bin güçlükle yüklerini alıp verirler. Limansızbk yüzünden kışın vapurların bazı limanlarına ne gidişte, ne dönüşte uğrıyamıya. rak yolculannı îstanbula geri getirdikleri görülmemiş şeylerden değildir. Hava müsaade etmediği zamanlar, iskelelerde yolcular vo mallar birikir,* bu yüzden bir çok zararlar olur. 27 nisaa 920 » ^ ^ ^ lık harbinın de plân Y a z a n : »"»•'«••'•'^'W'"M h günü Ankarada MT ~ * ^ ^ ^ ^ ^ * * * lan büyük MareBirin«i Türkiya Bü 1 şalımızın eseridir. yük Millet MecliM | Atatürk büyük zaKavgacılardan ikisi açılalı henüz dört • ferini takib eden Otelde şöyle bir not buldum: madığı yeni rejisörlerle dolu, Paris »•yaralandı, biri öldü gün geçmiştir. Mec9*^*0*0 Meclis nutkunda bu [ (Com^dieFrançaise) den sizi te yircilerle dolu. Bunları gören refahtan, lis beşincl toplantumı yapıyor. Reis du: «Pek muhterem ve kıymetli olan tarihl hakikat üzerinde şöyle durur: lefonla aradı, öğleden evvel evinde^ öğle saadetten dolayı sanır. Heyhat... Bu renEvvelki gece, Aksaray »emtinde blr Mustafa Kemal Paşa henüz «Ruznamei bir zati âli.> « Efendiler, taarruz, ötedenberi den sonra da tiyatroda sizi bekliyecek.] ginliE, hakikatte fakrm, zaruretin, yok elnayet işlenmiştir. Hobyar mahallesi müzakerat> a geçmeden evvel câzayı Fevzi Paşayı mücadele seneleri için. Erkânı Harbiyei Umumiye Reisi Paşa nin Başçımahmud çıkmazında 2 numa kiram> a şu teklıfte bulunuyor: ComedieFrançaise'e gitmeyi ter;ih et sulluğun nışanesidir.) de ben de şahsan tanımak bahtiyarlıgı. Hazretlerinin pek derin ilme ve vukufe tim. Haber gönderdım. O provadan gelin Ben de en önce çok sevdiğim (Jouvet) ralı evde oturan Ahmed oğlu Said Ti. Harbiye Nazırı «abıkı Fevzi Paş na erenlerdenim. Onu, pek nadir gö ve pek derin feyiz ve tecrübeye müsceye kadar yukarda, bir zamanlar (E nin tiyatrosuna gitmek istedim. Fakat bi muçin, kardeşi Müslim Timuçinle a r . Hazretleri âzamızdan v« heyeti icraiy rüldüğü Meclis içtimalarmda konuştu teniden ihzar ettiği plân dahilinde vukadaşları Ahmed Özer aralarında bir mile Fabre) müdürken sık sık girip let bulmak güç. Kime başvurdumsa en az âzasmdandır. Şimdi buraya dahil ol. ğu zamanlar dahi dinledim. Pek nadir ku bulacaktı. Bu plân dahilinde hazırçıkmıştır. çıktığım odanın yanında duruyorum on gün evvelinden bilet almak, bilet ala meseleden dolayı kavga mak üzeredirler. Eğer tensib buyurur. görüldüğü diyorum, çünkü Fevzi Pa tık emri verildikten sonra^.. ilâh.> Bu kisa bekleyiş sırasında giren ve çı bilmek için de kuyruğa sıralanıp saat Kavga, bir aralık boğuşma halini al samz hem arkadaşımız bulunmaların şanın Millî Mücadelede omuzlarmda mış ve her üçü de yaralanmıştır. Bun. kanlardan, konuşulan şeylerden bir kay lerce beklemek lâzımgeldiğini söyliyerek dan, hem d« bin türlü mihen ve meşak taşıdığı yük, yüklerin en ağırı idi. Za. Bay Süleyman Külçe'nln kitabında, naşma havası srzmemek kabil değil. beni korkuttu. Halbııki tesadüf en ön lardan ağır yaralanan ve 2829 yaşm. içinde ihtiyarı jefer ettiklerinden dolayı man olmuştu kl o, yalnız Vekiller He. bir hatıra var ki, nakle değer. Mustafa da olan Said Timuçin, yatırıldığı Cer. Pez az sonra bekleaiğim sanatkâr gel sıradan bir koltuk biletini elime kadar yeti Reisliği ve Erkânı Harbiyei Umu. Kemal ve Fevzi Paşalar, taarruz kara. rahpaşa hastanesinde dün ölmüştür. heyeti aliyeniz tarafından bazı arka getirdi, Her zaman eserlerini büyük bir dı. beni aldı, bir odaya girdik. Limansızlığın millî müdafaa bakımındaşlar kendisini istlkbale gitsinler miye ReUliği değil, Millî Müdafaa ve rını verip cepheden Ankaraya döndü'c. Öleni muayene eden Adalet hekimi Dr. Hariciye Vekâletleri vekilliklerini de leri zaman, Heyeti Vekile azaslle" taar. dan ne telâfi edümrz zararlara meydan Burası tarihî bir oda.. meşhur (Ra zevkle seyrettiğim Jouvet'yi altı yıl sonra İzzet İşcan, cesed üzerinde bazı bıçak (Muvafık sesleri) chel) in soyunma odası, olduğu gibi sak tekrar göreceğim için adeta heyecanlıy yarası izleri görmüştür. Fakat, bu ya Meclis zabıt ceridelerinin yalnız söy aynı zamanda yapmıştı. Maruf tabirıle ruza geçmek hususunda tam bir muta verdlğine bir misal gostereyim. Balkan laruyor. Kimsenin bizi rahatsız etmedi dım. Bu altı sene içinde o da Pariste de ralar, öiüm sebebini yeter derecede lenen v« işitilen sesleri aksettiren sa başmı kaşıyacak vaklt bulamaz ol bakat temin edemezler. Muvaffpkıyet harbinde Lüleburgaz meydan mııhare. ği bu odada önce Parisin yeni tiyatro ğildi. Paristen uzaklaşısmı kendisi şöyle izah edici mahiyette olmadığından, o hifeleri, ne yazık ki, hareketleri v« he muştu. «izlik hallnde neticenin telâfi edilemi besi sıralarında, ordumuzun sağ kana. O, ancak buhranh anlarda meydana yecek derecede vahım olduğu 1leri EÜ. dında bulunan Mahtııud Muhtar Pasahayatından, sonra da bu aralık Com6 anlatryor: burada topsi ile esash rapor alınmak üzere yecanları kaydetmez. Yoksa (Paris'i terketmeme sebeb bana, Jules cesedi Morga kaldırtmıştır. dieFrançaise'in geçirmekte olduğu gördüğünüz (Muvafık sesleri) nden çıkardı; vakur babacan hali, gür sesile rülür. Uzun müîakereler, münakasalar nm kumaBdasmdaki kuvvetler. Karabuhrandan bahsettik. Fransada tiyatro Romains"le Jean Giraudoux'nun eserlesonra Reis Paşamn devam eden sözlo. Mecliste konuştuğu zaman fırtınalar olur. Nihayet Heyeti Vekileden bazı deniz kıyılanna çıkarılacak taze bir Diğer taraftan; iıöbetçi savcı yartümenle takviye edilerek Bulgar or. ları: hayaü tamamile merkezde toplanmış rini oynatmamaları oldu. Bunun için ön dımcısı Zühtü Tarhan, dün vaka yerin. rine ve alınan karara bakıhrsa Mecli. dinerdi. Mantığı kadar sesi de dindiri dusunu sol yanı gerilerinden vııracaktı. yalnız Parise bağlanırıış gibidir. Insan ce Isviçreye sonra da Güney Amerikaya de tahkikatla me?gul olmuştur. Kavga. sin çok «evindirlcl bir haberin heyeca ve mandırıcı idi. Meşhur Fransız ga« Yüzde yirmi muvaffakıyet ihti Fakat bu kıyılarda liraan olmadığı için Fransız temaşa hareketini kuzeyde gittim ve bu zoraki seyahat dört yıl nm başlangıcı, bir ev kirası işinin mii nile çalkandığı anlaşılır. Paşanın müte zetecisi Madam Gaulis .ki Istiklâ' m».îi olduğunu bilsek biz de taarruz fırtına yüzünden çıkarma yapılamadı (Theatre des Arts) güneyde (Odeon) sürdü.) veririz.> ve Mahmud Bluhtar Paşanın kuvvetleri nakaşası olduğu söylenmekte ise de; akjb «özlerl, alınan kararm da ifade harbi sırasmda bir iki defa Ankaraya edilmesi hakkında revimizi gelmiş, yeni devletin kuruluşu hakkın. derler. Kurtuluştan sonra bir kahraman gibi bu noktadan henüz kat'î neticeye va sidir: doğuda (Folies Dramatiques) batıda de takviye edilemiycrek ricate mecbur Hepimlz gidelim. Istikballnd« b« da iki de eser vermiştlr. bir kitabında (The~âtre de l'Etoile) diye sınırlandırsa Parise öönüp Giraudoux'nun (La Folle rılmamıştır. Kavgada öldürücü bıçakTaarrur Vararını lttifakla verdiren oldu. Orada küçük bir liman olsaydı ondan şöyle bahseder: «Buhranh an. teminat, Fevzi Paşanın su cevabıdır: mübalâğa sayılmaz. Vakıa Fransanın he de Chaillot) su gibi kuvvetli bir piyesl« lamanın kimin elile yapıldığı, bir mi, lunalım. Lülcbnrsaz savaşı, bir Türk zaferile Ve Meclis tarihimizd» ilk defa R5 larda meydana çıkttğı zaman herkes men her şehrinda güzel bir tiyatro bi tekrar işe başlayınca halktan bu eşsiz ybksa birden ziyade mi silâh kullanjldı« Erkânı Harbiyei Umumiye Reisi neticelenebilirdL IVakyarfcı Marmara anlardı ki Mustafa Kemal Paşa büyük sıfatlle muvaffakıyçt ihtimalinin yüzrağbeti görmemesi imkânsızdı. ğı, üçüzlü yaralanmaların ne şekilde ol rülen blr sekilde. müzakereleri bir saat nası vardır, fakat buralarda daimi bir layüaruida da seri çıkarmaya kâfi isBu piyes uzun yıllardanberi yazılı duğu araşünlmaktadır. Bununla bera için tatil ederek heyeti umumiye haîin bir meselede kararı kat'î vermek için de yirmi beş degil, yüzde yetmiş beş kele ve limanlar bulunmaması da böyle heyetten ziyade gezgin topluluilar en iyi istinadgâh olan adama müracaat olduğunu ben temin ederim.» temsil verir. Pariste oynanıp değeri yordu. Hattâ 13 mayıs 1942 de Girau ber; asıl fallin Ahmed Özer olduğu de, Fevzi Pasayı isrikbale fider. bir hareket yapılmasına mâni olduğu etmiştir. En gene ve en çılgınlar bile • • • • . hakkında hükmü verilen bir şöhreti ya doux Lausanne'dan Rio de Jneiro'daki sanılmaktadır. Tahkikaön, bugün lngibi, aynı sebeb, Şarköy ihracmm ınuBir «aat eonra tekrar toplanan Mec. harekâtı milliyenin bu en kıdemli şah. Geçenlerde bir gazete fıkrasmda o vaffakıyetsizlik amillerinden biri olyılan eserleri temsil eden bir çok sey Jouvet'y» telefon ederek (La Folle 6e kişaf edeceği «ımuluyor. lis, bu defa, pek Içten tezahürlerle kar siyeti (doyeni) önünde eğiliyorlardı.> kudum. Bir ecnebi Mareşal Fevzi Çak. muştur. yar tiyatro heyetleri vardır ki bunlar Chaillot) nun yurda dönüşlefine kadar şılanan Fevzi Paşayı da içine almış bu. Şu fıkra da Madam Gaulis'in kitabm. hazır olacağını bildirmişti. Jouvet Paher büyük şehirde âdeta birbirlerini koEkmekler niçin siyah çıkıyor? lunuyordu. îki gün evvel, altı kişilik dan «lmmıştır: «Fevzi Paşa münazaa. mağı (Büyük Mehmedcik) diye tavsif etmiş. Türk sskerlnın kahramanhği'.e valarcasına arka arkaya dolaşırlar. İşit rise döndüğü zaman ilk temsil tarihi Dünkü gazetelerden blrl Istanbulda ek ilk muvakkat icra heyetine (yani ilk Ismet tnönünün Basbakanhğı «tralarm, rekabetlerin pek üstünde dolaşan Mareşalm şanlı şahsiyetini birleştiren tim ki şimdi bunların hemen her birinin olarak 17 ekim 1945 günü kararlaştınl meklerln son günlerde bozuk çıkmasi Büyük Millet Meclisi hükumetl) inti. sında 1937 de, onun büyük eserl olan büyük ve açık bir «ıma idL Derin fa. ne güzel bir buluş. mıştı, lâkin Giraudoux'nun ölümile «n sebeblnln pelemlrll buğday kullanılmaaı olbaşında Com£dieFrançaise'den çekilen demiryollanmn tamamlayıcısı limanladuğunu ve vergl olarak pelemlrll buğday hab edilmij bulunan Fevzi Paşanın o aliyetinl gizlemekte mahir olan Fevzi büyük bir çerik bulunuyormuş. Zaten cak 19 arahk 1945 te oynanabildi. Bu almanın »uç olmasına rağmen bu muğday günkü içtimada sıcağt sıcağma yaptığı Paşaya daima tehlikeli saatlerde mü* nmızın da yapılması esas iribarile k a . ölüm de eser için büyük reklâm oldu Eskiden de bu turnelerin izinli şerikŞu fıkralan Bay Süleyman Külçe'nin rarlaşünlmıştı. Fakat sonra. bu is gerl lann a'raıp kullanıldıC'inı yazmıjtır. bir beyanat vardır kl .Mustafa Kemal racaat ediliyor, onun hükmü asla müna. O gündenberi her akşam tiyatroyu hınYaptıgımız tahklkata gore, Ofls pelemlrll eserinde Büyük Mareşalımızın hususl kaldı. Ortaya atılan «Çatalağzı mı, Tlere muvakkaten sağladığı maddî mencahınç dolduran kalabalık bu (Şayyo buğdaylan her raman almaktadır. Barem Pasanm teklifile tabı ve neşrettirilerek kaşa olunmuyordu.» hayatmdan bahseden sahifelerinden reğli mi?> münakaşası Karadenizi acela faat göz kamaştırıcıydı ve bir çok ayhalka tevzl olunmuştur. Pasanm deDeyli Telegraf gazetesinin Mr mu. •lıyorum: mahallesinin deli karısı) nı dakikalarca cetvellne göreı yüzde 3 e kadar pelemlrll tmıhtac oldnğu bir limandan mahrıırn rılmalar da bu kazanç yüzünden olubugday alınmâkta, daha fazla pelemlrll olur vamh alkışlar içlnda devam eden bu harriri de onu »öyle «nlarmıştı: «Fevzi alkışlıyor. Riyadan hij hoşlanmadığı için ken. edecek şekilde nzayıp »oysuzlaştı. yordu. sa flattan düsülmektedlr, Pelemlr, Türkiye beyanatı o zamankl vaziyetln fevkalâde Paşa bir lakin Isfenkes gibi, bütfln (Şayyo Delisi) blr zamanlar îstanbul bugdaylarımn bünyealnde mevcuddur. TU veciz blr tahlili ve istikbal hakkında en 193738 de başlanmış olsaydı Ereğîi liBu sefer bana anlatılanlardan şu neperdelerin arkasmda, Türk mill! hare disine çok komplman yapanlarla sch. luların pek iyi tanıdıkları merhum (Üs haklka ekmegl slyah y&pan blr maddedlr. kat'! itimadın bir ifadesi olmuştur. beti uzatmaz; ya muhatabma yol ver maru şimdi çoktan bitmis olurdu. ticeye vardım: Dlger taraftan Ofls, elmdl buğdaylara Fevzi Paşa, daha o gün bütün Meclisi kâtmm bütün Jtuvvetîerlni pek yüksek meğe, yahud kendisi savuşmağa çalışır. Hanım) ı hatırlatıyor. Com^dieFrançaise, önce (1? birlik küdarlı Saffet IJmanlanmıztn inşası gecikmiş olbir liyakatle ldare eden blr kudrettir.> yüade blr nohud unu da karıştırmaktadır. § Gıllü gışten, desise ve hileden, de makla beraber, harb içindeki zorhıklaçiler) diye bir takım üyelerini kaybet Pervasızca herşeyi tenkid eden, düşün Bakanlar Kurulunun verdiğl »aiahlyete gö sahsan tanımıyanları dahi kendisine yüzüne re bu nl«bet lcabında yüzde beşe kadar bağlamıs bulunuyordu. Bu baŞhlığuı dikodu ve fiskostan daima kaçınır. ra rağmen, gene bazı liman ve iskelemiş, sonra da dışarıdaki tiyatroların celerine takke giydirmeyen, ? Bu hatıralardan bahsetmeme, hattâ Bunlarm müpteiâlarını igrenc birer Birinci Büyük Millet Meclisinin devamı yüksek para tekliflerine dayanamıyarak maske kaplamıyan, sözlerine jjem vur çıkarılacaktır lerimlz yapılmıştır; bh kısmı da yapılmüddetince daima artarak devam etti (Kitab sohbetlerl) ne tekrar avdet e t . mahluk sayar. bir çok aanatkârlar ayrdmış. Bu yüzden ınıyan ve her zaman yalnız doğruyu BöyMemurlara seker tevziatı maktadır. Yapılanlar arasmda Marmameme vesile veren (Mareşal Fevzi gelmediği § Yükselmek, tefeyyüs etmek, «ncak Bütün dar ve deflşmez gellrltler» üç aylık ği malumdur. muvazenesl tamamile bozulan bir he lediği ve doÇru da işimize Çakmak) ismile neşredilen pek kıy. kabiliyet ve muvaffakıyete mütevakkıf ranın her iki tıyısmdakilerden GeH. yetin kolayhkla eskl yivini bulamıya için kendisine (Meczup) damgasmı vur vıcuz «eker dagıtılmasma bugünden ltlbabolu ve Bandırma iskelelerini ve İ s . metli bir eserdir. Muharriri Bay Süley. olduğundan bunları ren başlanacaktır. Memurlar mutemedlerl dıığumuz delilerden. gösteremiyenler, kenderun llraanmı zikredebiliriz. Kncağı tabiidir. Buna bir de bugünkü haFevzl Paşanın Mtclisin açılışı gü. man Külçe'dir, îzmirde basılmıştır. E. vasıtasllo veya Memurlar Kooperatlflnden S kim olursa olsunlar, kendisinden yar. radenİ7de de EreğU limanı inşa edil. yat pahahhğı, yasama şartlarımn güççekerlerlnl alacaklardır Şirket çekerl me nünde veya daha evvel Anadoluda bu. Sanhnede ilk gözü kamaştıran çey murlara toz olarak ı o i , krlstal çekerl de lunmamasma bakılarak onun Millî ser okununca, muharririnin uzun se dım göremezler. lüğü yüzünden çok sıkmtı çekmelerine . mektedir. Trabzonun da inşasına baş. neler orduda hizmet ifa eden eski bir rağmen hâlâ müessesede kalan (İdea (Christian Berard) ın, b'i Jouvet'nin ] 2 1 kuruş ı o paradan verecektlr. § Askerî tenkidlerde olduğu gibi hu j lanmıştır. tnebolu ve Amasrada liman Mücadeleye sonradan iltihak ettiği zabit olduğu ve muhterem Mareşalı. Kmekl^ dul ve yetlmler bayl bakkallarSU£İ liste) lerin taşkın ruh haletini eklerse kara gün dostunun yaptığı f.i'^el dekor dan mas'raflarlle beraber toz çekerl 110. zannedilmemelidir. Bilâkis Fevzi Paşa, mızı yakmdan tanıdığı si sohbetlerinde de muhatabını ten. tesisleri yapümasının kararlaştaıldığt anlaşılıyor. niz Com^dieFrançaise'in durumunu pek oluyor. Bir kahve önü.. zamanın üç da Rrlstall 130 kuruştan alacaklardır. Tevzlat daha Mustafa Kemal Paşa Anadoluya Aynı muharririn iki sene evvel (Os. kid ederken en son söyliyeceği sözü hakkında haberler vardır. evveîâ söyler. başhyar^k manh tarihfnde Arnavudluk) Trabzon limanınm büyük ehemmi. tabiî asabî sanatkârlan da çok hakh avereci tipi harıl harıl iş hazırlamak nlhayet eylulün 15 lne kadar devam ede geçmeden evvel, şarktan ismi'.e için çene çahyorlar.. Bunlar uçan kır cektir. •¥• garba doğru yürüyecek bir hazırlıgm büyük bir kitabı daha intişar etmişii yetini Izah ve tafsile liizum yoktur. görürsünüz. Bana altı yılın tarihçesini langıçlarm tüylerini yolacak kadar madEserin sonunda bir (Nankörlük) bah. Blrinci DUnya Harbinde Trabzonu Işgal istilâcıları durdurabileceğini ortaya ki, bu mevzuda »ek kalmış bir eserdir. yapan sanatkâr, ilk dünya harbinden Yemişte iskele yapılacak dî düşünen zamane adamlarıdır. Nitesi var. Muharrir, bu bahsi şöyle bir eden Ruslann burada hemen bir liman Devlet Deni^yoUarı lşletmesl btlyül: blr atan ve bu fikirde Atatürkle mutaba. sonra tiyatro bütçesinde geçim pahahMuharririn üç yüz sahrîeye yakın ve kim Parisin yeraltı servetlerini işlet tlcarl öııeml bulunan ve jehrln tlcaret mer kat tesis eden sayılı insanlardan biri. «Mareşalm inşasına başlamiş olduklannı söylemek lığı nisbetinde değişiklik yapılmadığmı ıiıyükçe hacimdekl yeni eserl de, ma mukaddeme ile açıyor: meyi düşünüyorlar. kızlnl teşkll eden Yemişte bütün denlz dir. Istanbulda k a ! m Atatürkün tasmilletine vakfettiği uzun ve feragatli Trabzon limanınrn lüzumunu ispara Hâve ederek: alesef, aynı şekilde, tek kalmış bir eser. Bu plyeste Giraudotuc'nun yarattığı vasıtalarının yanaşıp yük alacagı blr lsfcele vibile, millî hareketin taazzuv ve t e . dir. Gönül Mareşal Fevzi Çakmak gibi, hayatmm unutturulabilmesi için her kâfidir. Trabzon, doğu illerimizin v« Bugün Comea'ieFrançaise şerlkleri lnçasına karar vermlştlr. şekkülü için lâzım gelen tertibatı al bu memleketin kurtarıcıları ve Cum. nedense bir takım ijtirkabcılarm sinsi îran transit yolunun iskelesidir. Trab. tipleri görünce Fransanm da bizim kaeıkmtı içindedir. Tekeldeki tahkikat bir cereyan ııyandırmağa çahştıklarmı zon limanı, mukarrer olduğu gibi bir mak içindi, bu maksadîa kaçmağa dar bu iğrenç tiplerden ıstırab çektiğiDedi. Danlştay taralmdan lade edllmlg o'.an mecbur oluncaya kadar. kâh Erkâm huriyetin kurucuları arasmda en büvü> artık saklamağa bile lüzum görmüyo. demiryolile memleket şebekesine bağ. mevküerden blrini almış blr şahsiyel 1946 mayısında duyduğum bu cümle, ni ve onlara bizim kadar diş bilediğini Tekeldeki yolsuzluklara ald dosyanm lhtlva landığı zaman hem Trabzon şehri ve ettlSl husuMar hakkında bu defa da Tekel Harbiyei Umumiye Reisliği, kâh Har için pek çok eserler yazılmış olmasını rura.» * hemen bir tedai ile 1836 mayısında, ya anhyorsunuT. Ve iki misal veriyor. Misallerden bil ili, hem de en kısa voldan denizle irÜ. Piyesin bir yerinde deli karı onlara: Bakrnlıfı tarafmdan teşkll edilen hususî biye Nazırlığl mevkilerinde kalmıştı. ısterdi. Bu sebeble Süleyman Külçe'yi, ni bundan tam yüz otut yıl önce Come' Mademki cellâdlarım2 kabahatli, blr heyet tarafından tahklkata başlanmış Fevzi Paşanın hu büj'ük hizmetlerine Maarif Vekâletinin, Tarih Enstitüsünün hassa mühlm olanı ikincisidir. Aynan bat tesis edecek olan doğu iilerimiz b ü . dieFrançaise bütçesl münakaşa edilirtır Blllndlğl üzere bundan evvelkl tahkl aid olarak Atatürkün hatıralarından onlan ortadan kaldırm! ve kalem erbabının bugüne kadar ih. naklediyorum: tLiselerde, öğretmen o yük bir iktisadî gelişmeye mazhar ola« katı Mallye müfettlşlerl yapmıştı. ken Fransız meb'usan mecllsinde Mr. bazı parçalar nakletmek faydalıdır. mal ettiği büyük bır işin başarıcJSI o kullannda ve muadili okullarda oku. caklardır. Dediği zaman zabıta memuru: Yeni kurulan heyet. Tekel yolsuzluklarlle Atatürk der ki: Fulchiron adb bir meb'usun: Bayındırhk Bakanı, inşaatın Rar larak takdir ve tebrik etmeyi vazıfe tulmakta olan Türk tnkılâb Tarihi ve Ne zaman yakalamak istesek, on aldkal! görülüp de enelce lfadelerl alınmıs Bugün Come'dieFrançaise jşerikTürkiye Cumhuriyetl rejimi dersi için Türk Limited Şirketine verilmiş oldu. :ara yaklaşınca şekillerini değiştiriyor ve alınmamıç blr çok klmselerln lslmlerlnl «.. Fevzi Paşa Erkânı Harbiyei Umu :elâkki ederim. leri sıkıntı içindedir. ar, bir heyet azasına yaklaşıyorsunuz, tesblt etmlştlr. Bunların 17 klşl olduğu miye Reisliğinde ne yapacaktı, ne ya İlk üç fasıl Abdülhamld devrinin yazılan yüz sahlfoye yakm (Türkiye ğunu, şirketin İnıpliz liman mütehassısı Diye bağırdığını hatırlattı. Tarih ne eöyleı:ırekted!r. Heyet, bunlan blrer blrer lumhuriyeti Tarihi) adlı kltabda, Sa bir firma ile işbîrliği yaptığui] ve Hpabilirdi?. Eni sonu bu milletin silâîıa sürerek Rumeliye memur ettiŞi yüz. aza reis oluveriyor. Bir meb'usa yak dlnllyecektlr, insafsızoa tekerrtir ediyor T« bunda karya harbine takaddüm eden heyecanasıyorsunuz, hemen nazır oluveriyor. Ayrıca Danlştay tarafından evvelce tah sarılacağmdan süphesi yoktu. Halbuki başı Fevzi Beyin orada on dört sene ll devri tasvir edebıîmek kaygısmdan manın 1950 den ev\'el bitirilmesi içia harblerin ne büyük payı var. bü>"ük gayretler sarfedileceğini de Diye kabahatlileri cezalandıraınaınak kıkatta cok^an görülen clhetler aydınlatı mütareke şartlarına göre bütün silâh üren muvaffakıyet dolu askerlik haDünyanın en kuvvetli sanatkârlannj lar ve her yerdeki cepane Itüâf dev 'atmm bir tarihçesini. Balkan harbin. mülhem olsrak Fevzi^Paşadan sekiz sa söylüyor. jı çekllen ıstırabı ne güzel İfade edl lacaktır tırlık bir yazıdan ba=ka hiç bir bahis çatısı altında toplayan bu sanat mabeletlerine teslim olunacaktı. Fevzi Pa^a yor. Eurada şeldl değistlrmek tabîri, Bir Türk şirkermin böyle mühim bhr Denizde iki kişi boğulda le ve Birinci Cihan Harbinde fırka ve yoktur. Hem de Demirci Ali Efenin diyle yakmdan ilgilenen (Devlet) bugün mütareke şartlarmı tatbik eder görüOüleymanlyede Namahrem sokağında ohırsızin. karaborsacinm, suiistlmal yardu kumandanlıklarındaki hlzmetleri fotoğrafisini o kltaba koyduran ruhî teşebbüsü gerçeldeştirmeği taahhüd et« Sçin yoktur. Fransa, bugünkü bir (İdapanın, muhtekirin yükseldiğlnl gröster turan Tevflk Krsoy, Yenlkapı «ahlllnds ve nerek eğer silâh ve cepaneler Itüâf 1 ihtiva ediyor. halete uyarak Fevzi Paşanın da resT.i mesi nekadar mmnnunluk verici ise, reAdmirristration) gibi görünen olumek manasına olduğu kadar, âmirleri Eeçlktaşta Şenlikdede mahalleslnde Adll »o. devletleri tarafmdan kolayhkla nakle. Eserin en mühim kısmı Mareşalımı. »elişi püzel, izahatsız ve icabsız olank Trabzon limanınm kararlaştırılan taribruna baflama hükumetinden kurtulur nin de. dalıa yüksek mevlddekilerln de kagında 54 numaralı evde oturan CemaJ dilebilecek yerlerde ise onlan AnadoSaatçioğlu da Floryada yüzerlerken bogul lunun içinde kalabilacek yollardan sev. zm Mütareke ve MıIH Mücadele sen». bir sahifeye konuvermiş ve meselâ ten evvel bitirilmeğe çalışılması da • da Fransaya lâyık (şahslyet) 1 bir ortak olduklannı »nlatıyor. 1 lerindeki hizmetlerinin yazıh oldu&u Başkumandanhk Harbi muflardır. anlatılırken kadar sevinmeğe değeı. (DevletEtat) olursa o zaman hiç şüpkeder gij>i davranmıştı. Meselâ: DiyarMevzımn orijinal olması, en küçük ro[ördüncü ve beşinrf fasıllardır. Son (Yaphgımız taarruz plânınm hedefi 8 temmuz günü Trabzon şehri ve do« bekirdeki silâh ve cepane trenle hemen hesiz îd Com^dieFrancais eski şöhret lün bile harlkulâde temsll kudretlle hayatt* tiyatro oynıyan arkadaşlarımı» ısımda Mare?ahn hususî hayatı ve or. düşmanı yoketmektir) denilmek sure ğu illerimiz için yeni bir refah devrinin îstanbula gelebilirdi. Fevzi Paşa öyle ve değerini çabucak ^ n i d e n kazanır, canlajıdınlma«ı plyesln dünya çapında bize karşı sert davranıyorlar. Fakat büudan ayrıhşı hakkında maİumat var. tile plânın sahibi olan Fevzl Paşa kas müjdecisi olarak kutlanmağa lâyıktır. sebebler buldu ki bunlar kağnılarla Sı. beynelmiîel sanat dünyasındaki şerefli şönret ve muvaffakıyet kasanmasına yük hata ediyorlar. çünkü bizlm için, [ır. Eserin vesika kıymeti büyüktür. den sükutla çeçiştirilivermiştir... ilâh» vas üzerinden Samsun limanma gelyerini tekrar alır. eheto olmuştur. mücadele her gün yeniden ba§lar ve biz Subhane men tahayyere fi sunihıl mek zarurî sayıldı. Şimdiden haber ve. O çatı altında ve bh sahatkfir ağzınDeli'yl (Marguerite Moreno) oynuyor. her gün bu mücad,eleden zaferle çıkmak Sakarya harbi gibi düşmanm denlze ukul. reyim ki bütün kafileler benim elhnde dan duyulan bu zakkum gibi acı şey Paris konservatuanndan birincililcle zorundayız. Biz teınsil ettigtmii kahradökülmesile neticelenen Başkumandanler yüreğimi burdu ve tarık ayrıldım. çürtıktan sonra Oomedie Françalse'e manların hayatını tekrar yaşarız, on kalmıştır. Gene meselâ... ilâh.t Kemal SalJh SEL Sabıkah bir hırsızin üstünde Kalkın Fakat Fransa gibi dünyaya inkılâbı ve giren ve sonra elli yıldanberi hemen he larla. beraber, onlann yerine biz aglanz, Aynı hatıralarm blr başka yerinde, Et fiatlan yükseldi ma Partisi azasına mahsus hüviyet Taze meyva ve sebza ihracı meaeniyeti yaymış olan bir memleketin men oynamadıgı hiç blr tiyatro blnaaı grüleriz, ıstırab çekeriz, acı duyana ve Fevzi Pasanm Erkânı Harbiye ReisliğiMevslm bşmdanberl düşmekte olan et Memleketımlzden taze sebze varakası bulundu daha unın zaman bu kararsKİık Içinseveriz. Bizlm hakiJd hayatımia, muhay nl Cevad Paşaya devrettiği günkü bir îatlarında son günlerde 5 1 0 kuruçlult İhracı İçin »on günlerde meyva ve ve tejanrı kalmıyan bu kudretli ve çok b a a tetklk )lr yüksellş kaydedllmlştlr. Perakendeye de eebbüsler yapılmaktadır. Uçaklarla ve BO cKaldırımcı, olarak tanınmış Mehme* de kalmryacağına, herkes gibi, benim sevimli kadınm hiç şüphesis ö piyasin yel veya gerçek lhtiraslann birer ak a ziyareti Atatürk şöyle anlatır: Han lslmll blrlsl, Kapalıçarşıda ve Rızapaşa ! «Masa üstünde bir harita vardı. Fev ıks«den bu yüksellşl alftk'adarlar devamh guk hava tertlbatlı vapurlarla blr çok mem yokuşunda lkl dükkândan blrer kol »aatl d e inancım var. muvaffakiyetinde büyük payı var. Onu teş haline vardığı yer de, sahnededir ve bu bizim günlük harbimizdir. Kalbimlz zi Paşanın gözlerinden ve tavrmdan elftkkl etmemekte, b!r müddet »onra eii leketler» yaş meyva ve Bebze lhraeı mürn aşırmaktan ı zabıtaca aranarak yakalan. Fransa, sagdan veya soldan, b!r büyuk Jouvet de takdir etmiş olacak kl, jtmatîannın gene düşeceğlnl ve bu düşüsün on yıı Fransın bekliyor. YetiştirdiŞi büyük a dlye kadar temsil heyetlnde hiç Mmseye durmadan çarpar, kafamız fasılasız ça çok dolgun olduğunu anhyordum. Ce klm ayır.a kadar devam edeceğlnl BOyle kün görülmektedlr. Bundan Almanyayaönce mıştır. Saatler bulunup^ Bahlblerine verlluçaklarla memlekettmlzden ü mlştlr.' lışır, içimiz mütemadiyen hiç bir zaman vad Paşanın ne düşündüğünü de bu ektedlrler. damlann çokluğundan her zaman şi (Yildız) muamelesi yapmadıgı halde bu züm> kayısı ve patlıcan lhrac edlldiği glbl Bu arada kendlslnln üzerinde ıMlllt mükemmel olmadıgmıza yerinir ve ile gece evvelki buluşmamızdan biliyorEt fiattarında son günlerde görülen yük. fagonlarla elma ve pırasa gönderllmlçtl. kâyet eden Fransa, bugün bunlardan seksen yaşına merdiven dayamış ganrids bir gün tekamüle eri^ecegimlzi u dum. Fevzi Paşaya dedim ki: ckJlk daha ziyade blr «kasab oyunu> olaSon günlerde başta Isveç olmak Uzere KcJkmma Partlsl» azalığma malısus blr atkâra (Büyük Yildız) reklâmı yapıyor bir tekine hasret çekiyor. hüviyet varakaslle gene «Mllll Kalkınma « Paşam, vaziyeti nasıl teîâkki e rak Tasıflandırılmaktadır. Bu sekll, îstan Italya, Çekoslovakya ve Maltadan lstekler Partislt Eeyoğlu llçe şubesl Yenişehir 3eçlm her akşam piyes bitince onu elinden maralc müteselli oluruz ve bu uzak ü 2 ula kasablık havvan gelmesl azaldıfı «a. Tardır% Ihracat taclrlerlmlz bugün İçin umldin sevtncinden dogan tltremeden diyorsunuz? manlar istanbul komlsyoncuları ve toptan çakla üıracatı ünkânsız görmekle beraber kontrol azalığma mahsus blr kâğıd ele geçFransada tiyatro inkılâbcılarmdan An tutarak halka doğru ilerletiyor, o da blr gurur duyarız ve asü tiyatroya, yanl «Gök gürler gibi bağırdı: genc kız edasile seyircilere öpücükler ılannm başvurduğu blr çaredlr Flatlar 6oguk hava tertibatı olan Isveç şlleplerlle miştlr. HakSındakl zabıta tahklkatı bugün toine'la Lugn^Po^, önderllk nöbetini bltlrllerek dosyası adllyeye gönderilecektlr. « Anlamıyorum ki efendim, dedi eo* blraa yükselincej îstanbula fazla l'nıacatı tetklk etmektedlrler. gönderiyor ve çılgınca bir alkaşla tiyat günlük hayatın içine düştügümüz » (Jaeques Copeau) ya devrettiklerindenparmağile hari. asablık hayvan geleceği muhakfcak gorül. man, saçma sapan, abuk sabuk, zırta.boz, ye (sağ elinin çınlatan seyirdler büsbtttün coşuberi otuz üç yıl geçti. Bu Copeau, o bahTünel kayışlan yann geliyor .ektedlr, Fllhaklka, bu durumun kasablılj göstererek) görünecek kadar aaabi hasta oluruz. tada İstanbul noktasmı Dört aded tünel kayı^mı ltmanımıza getiyarlardandır ki, gayet az ömürlü olan yorlar Teşekkür buradaki rahatımızı feda etmemek için layvan muvaredatma laydası olmuş ve sü tlrmekte olan ve grevler dolayıslle BeyrutBelkl bazan münaaebetsizlik yapanz, 4 üler gelmege başlamıgtır, VieuxColombier tiyatrosunu kurduktan ta uzun müddet kalan Amerlkan Expratel fakat asıl hayatta oyun oynıyan büyük koskoca memleketi veriyoruz. Bu ne Pazar günü Floryaya glderken, banllya Olıarles Dullin, kendl tiyatrosunu gesonra orada athğı tohumun kısa bir zaakıldır?. îçimden sevindim ve bir daha vapuru Plreye gelmiştlr,. Vapur yann 11 trenlnden kazara düşerek fecl Mr şeklld» Diinkü sıcak manda ne kadar dal budak salıverdiğini ne (Atelier) namı altında reasam An arkadaşlanmız bize müsamaha göstere ferahladım. Cevad Paşa da (öyle olumanımıza gelecek ve kayışlar hemen yerine parçalanan oğlum Süheyl Dlzgeçm ölümtt Dün Istanbulda «ıcaklık derecesl gölgede görmüştür. Tiyatroyla uzaktan ya!undan Ire Barsacq'a bırakmıs, heyetile bera rei tusurlanmızı affetmezler. Bize o yor) der gibi bakıyordu. Hatırımda iyi S,S e kadar çıkmı$tır Halktan mühlm blr takılarak ı gelecek hafta bftşmd» Tü bütün aüeyl ellm blr teessür İçinde bırafc. er Sarah Bernajdt tiyatrosuna yerle? yuncu muamelesi ederler.) ilgili insanlar Parise gidince Com^iemıştır, kaldıysa arkadaşlara şunları söyledim: :ısmı aıcaktan kurtulmak İçin kendilerlnl nel lşlerrreğe başlayacaktır. 5 enlz kenarına ve plâjlara atmışlardır Krançaise'den sonra muhakkak (Car miş, orada yıllardanberi hazırladığı beş Oglumun cesedlnln getlrllmeslnde ve hüOrtaköy yangını « Hakikat sizin dediğiniz ve dü r Florya trcnlerl yoloulara kafl gelmemektşte bu satırları yazan, sanatımizı şündüklerinizdir. Ben bunu ispat etOrtaköydekl yangm tahklkatın» eavcı viyetintn tesbltı İçin yapılan tahkikatta t?T) e daMl ve her biri bir (Onder) ta piyeslik repertuvarile temsiller veriyor. ledlr. yardımcısı Orhan Hamaml taralından dün buyük blr alâka gusteren komlser Bay Flkrl rafından idare edilen, önce hareketlere Bu repertuvarda görmediğim bir İAf boyie anlıyan ve böylece tarif eden bü mek için Anadoluya gidiyorum.> Dün gene çehrln blr çok yerlert bnızsuz de bütün gün devam olunmuştur. Dün yan vs arkadaşları İle cenaze !le vok yakm va sahne olan ve her biri de az çok Jacques mand Salacrou) nun (Asker ve Büyücü) yük blr sanatkânn her akşam canından :almıştır, Eaasen lmal edilen bua ÜM m u n . gln yerinde keşlf yapılmıştır. Vukuf eh Insanl blr alâka gösteren Bakırköy Baz fabcan kattığı rollerl görmeye alışık olduCoTieau mektebinden ilham alan bu adlı eseri var. Onu görmeye gittim. rlkası lşçiler'.ne ve fabrlkanın şoforüne, c»> Unce r.etlc«ye dalr rapor hazırlanacaktır Ve Atatürk ilâve eder: «Fevzi Paşa, ^azaman sevkedllememektedlr. Benim üzerimd.e binbir hatırası olan ğumuz bu sahneden beklenen oyun bu nazeslna bizzat geımek v© acılarımızı paydöri tiyatroya gider. Bunlar, hqrb ba;Ankaraya gelinciye kadar, nasıl ıstıVapurdan denize düşen ve Havagazı fabrikasında ıslâhat laşmak lutfunda bulunan bütün dost v« langıcma kadar eski (Montmartre) ti bu Sarah Bemardt tiyatrosu fimdi bana oyun değildi. rablara tahamtnül etüğini, süngü tehYedlkule Havagazl fabrlkasının lkl fırını bulunamıyan kadın arkadaşlarıma alenen teşekkür etmeyi blr Bu akşamkl eser, usta bir rejisör olan yatrosuna yerleşip (Ateîier) sini idare nasıl bombuş geliyor. EsMden bir dlsi didleri altında bile beni tenvir ve ir. erll malzeme İle tamlr ve borulardan blr KadıkbyUnde Basimpaşa mahalleslnde çi borc bllirlm, eden (Charles Dullin) şimdiki (Athen^e) kaplan ini heybetile görünen bu kosko Dullinin nefesile ne kadar sihirlenmiş şad edecek tedbirler almış olduğunu ılsmı temlzlettlrlldlğlnden yeniden »bone men sokaSında 23 sayılı evde oturan ŞaTanln gazetesl Llnotlp operatörlerlndeo aydına başlanmıştır. Maamaflh fabrlka dly» Bayhan evvelkt gece 23,10 da Tarabtivatrosunda çalışan CLouis Jouvet), caman tiyatro şimdi bana bir tavşan olursa olsun, duvarlarının her zerresin söylemeliyim.» Mustafa Dlzgeç esaslı faallyete ancak Avrupay» slpsrl« e yadan îstanbula gelmek üzere kalkan 53 Montparnasse tiyatrosunıîa (Gaston kümesi gibi ıssız ve sessijs görünüyor. de hâlâ Sarah Bernardtm altın sesinllen yeni blr ıınn geilp mahalllne kon. sayüı vapurdan kazaen denlze düşmüştür. Ne garib... Piyes de öyle geldi. Yavan den lzler taşıyan bu tiyatroda cılız ve Batv) ve (Mathurins} «yatrosun^a fPifel bulucamamıçtır Fevzi Pasanm bütün Millî Mücadele uktan sonra başîayacaktır çelimsiz kalıyor. Devlerin dövüşünü ane tadsız. Tılaz ve zoraki. Dahiliye Mütehassısı toeff) lerdi. Bu dörtlere 1936 da Rene Roeher'nin VieuxColombier'si de ka Bu, her halde ruhî blr rahatsızlktan diran Sarah Bernardt'la De Max'in o seneleri müddetince Erkânı Harbiyei tılmıştı. Dullinie Jouvet, doğrudan doğ ılacak. Başka sebeb olamaz. Hattâ pi yunları nerede? Şimdi bu sahnade cüce Umumiye Reisliğine ilâveten Heyeti Darüşşafaka Mezunlar Cemiyetinin mva Jacpues Copeau'nun yanmda ç?lı •esi çok sevdiğim ve yıllarca Jouvet'nin lerin cirid oynadığını görüyoruz. Sarah Vekile Reisliği (Başvekillik) de yaptığı arkadaşlığim yapan (Pierre R*nolr) oy Bemardt oynarken bize bir Okyanus gi yani ordunun oaşında bulunduğu kadar Maçka, TEŞVÎKIYE. Bayrr sokak şan, onun sanat telâkkilerine ve prennuyor. Buna rağmen zevMne varama bi görünen bu sahnede şlmdl aceml ço memleketin idarî mesuliyetinl de üze. 44. Telefon: 85012 &d Biplerlne bağlı, aktörlerdi. Bu rine aldığı düşünülürse Atatürkün ne drnı. Eele bu temsilde Sarah Bernadt'm cuklar gümüş balığı avına çıkmışlar. saydıklarımdan Bitoeff 1939 da öldü, sadık sahne arkadaşı (Maxiıdian) m Ja Insan kafasında bu kadar çok hatıra kadar yakm emniyet ve muhabbetini Yüksek sanatkâr IRocher de meydanda yok. Fakat buna •olü olması, bütün eski temsillerin ha taşırsa hiç bir yerde rahat edemiyor. kazanmış olduğu kolayhkla anlaşılır. rağmen öncü tivatroların adedi ekiilece tırasını canlandınnakta âmll oldu. Bel Tiyatrodan böyle rahatsız olarak çıktrm. Atatürk, muhterem Mareşala karşı ğine artmış. Bunu Jouvet, salâhivetli ka ki de o gün tesadüfen elime geçen Sa Karşımdaki binanin kapısmda (Aiglon) rmıhabbet ve «eveccühünü her vesile Nüshasj 10 kuruşruı iştirakile 12'7/946 cuma günü saat 21 den 2 ye lemivle şöyle anlatıyor: rah Bernardt'ın ölümünden sonra kâ afişlni görünce rüya görüyorum sandım, buldukça açıkça ifade ederdi. Bu ifaaarte kadar tertib olunan bu geziye şimdiye kadar Abone Şeraıtı j m ç (Paris tiyatrolarla doîu, Paris yeni j:dlar; arasında bulunup da yeni oku acaba Sarah Bemardt tiyatrosu karşı deler, hattâ resmî nutuklarda da yer davetiyelerini almıyanların Şehzadebaşı Letafet BU aylık ;J<H; S ı j,» •£», bulmuş ve Atatürk kimse hakkında Bmharrirlerle, genç aktörlerle, hldisatm ju|rum bir yazısinın üstümdeki taze te \ıki mi? apartımanındaki Cemiyet Merkezinden her gün Oç aylık soo • •îirinin de payı var. Bu yazıda Sarah Sğrenmek icin ken^i^rine 7aTian bırakHaylr.. Karşıdaki (Chatelet) tlyatro ibzal etmediği «kelimatı tevkiriye» yi saat 9 12 ve 14 19 a kadar aldırmaları. Altı «yiık i5()0 » 2900 Bemaröt diyor ki: sunda Sarah Bernardt'm yarattığı Fevzi Paşa haskmda kullanmıştır. MeVapur saat 9 da Karaköy yeni iskeleden Seneltk 2Sfıü » 5400 (*) Bundan evveıki yazı'.ar 9. 12, 15, (Görüyorum kl, biz, sahnede tiyatro (L'aiglon) piyesini Paulla DeheL'v oy selâ Sakarya zaferini takib eden meşharokct edpcektir. D ikkat 19 ve 26 haziran taıihli sayılarımız i oynıyan sanatkârlar, heveskârlardan' auyor. Demek her şey tersine dönmüş, hur nutkunda Atatürkün Fevzi Paşa S A Z. C A Z ve B Ü F E Mevcuddur. Oazetemlze sönderlleD evrak »e dadır. I baçka bir şey değiliz. Onun lçindir ki yer değiştirmiş. Buna alışmaya çalışmalı. hakkmda kullandığı kelimeler şunlar. neşredüsio rtUmerlc lade Munmas bir kavga Kemal Salih Set Dr. RIZA SAGLAR NEHTAB GEZİSİ HAMİYET YÜCESES'in CUMHURİYET