Katalog

İstaııbal gittikçe çöküyor, gittikçe harablaşıyor Şehir Mecîisi hükumetten yeni varidat memhalan istemeğe karar verdi Ba$taraft 1 tîtci sahifede Barısuu okudu. 120*smflyon lira île yapılacak bu işler bakkırdf.ki {35310111 yeni hükumetçe büUçeye konulup konulmadığından haberdar olmadığım söyledi. Halil Hilmi buntm bir an ervvel çıkarılması için hükumet nezdinde teşebı büste bulunulmasını istedi. Hamdi Bütün, beş senslik irnar plâhmdaki işlerin ne suretle tahakkuk ettirileceğini sordu. Vali,, TJnkapanmdan Hâle kadar olan yolun; bu sene açıiacağını, tiyatroya başlandığnn, Ortaköy yolunun Denizyolları ve Sokoni kunspanyası tarafından genişletEeeeğmi, At3türk Bulvarmın iki tarafcnm genişlatil=rek satılaeağını. Topkapı yolunun açılmssına devam edildiğini soyledi. Usküdar üyeleri tarafmdan verilen bir takrirde Üsküdar iskelesinin yanında ve tramvay durağı civarında insacma teşebbüs eöilen maüye binasımn bur güzel meyd?r.ın ahengini bozarak ce'vksİT: bir hale sokacsğı beyan ediİTniş, inşaatın durdtırulması istenmişti. Teklif makama verildi. Bundan sonra Operstör General Cemil Topuzlu, gelirierin artınlması için uzun bir teklıfname okndu. Eski Şehrenini bunda, dünyanın en güzel bir çehri olan Istenbultın imar bakımından Ortaçağdan kalma bir köyden başka bir jey olmadığmı, şehrin gittikçe çöktüğünü, Üsküdar ve Anadolu yakasımn harab bir hal aldığmı söyledi ve butıun sebebini varidatm azhğında buldu. Cemil Topuzkmun teklifine göre varidat artırılmalı, feraş, intikal harcları, muamele, veraset vergileri, gaz, benzin, Ispirtolu içkilerle bina, arazi verçisinin yüzde yirmisi, yol vergisinin yüzrie ellisi belediyeye verilmeli, telefon, nakil vasıtaları belediyeye terkedilmeli, hastaneleri hukumst almalı, korıservatu'ar Maprife nakledilmeü, eümrukîerden belediye payı alınmalıdn*. riyet hükumeti 1)12™ haklı tale'blerimizi ts'af edecek, o zaman İstanbul mamur bir şehir manzarasını alacafetır. Aksi takdirde daha asırıarca şehir bakımsız, «ütleri mikroblu, gıda maddeleri yenmez bir halde alacak. lâğım kokularını duyacaktır> dedi. «Eldeki bütçe ile beleOiyenin çalışmadığmı iddia etmek haksızhk OIUT. Saym meslektaşun Lutfi. Kırdar bu bütçe ile kendi istitaatmdan fazlasını y^pıyor. Gördüğümüz imar hamleleri dahi bu bütçe ila olur şeyler değildir, sırf onıın şahsî teşebbüslerinin mahsulüdür> sözlerini beyanatına ekledi. Operatör Murad>, kırk sene evvelki mektebli zamamnı haiarlıyarak Kadıköyündeki bahçelerin, manrurelerin yerleTinde yeller estiğini söyledi: «Buraları bugün bir çöl haline gelmi^tir; İstanbul bir şehir değil bir memlekettir> dedi. Yalnız beledjye varidatınm artırılmasını değil, İstaırbul belediye teşkilâtmda da değişiklik yaptınlarak b a a semtlerin raürtakil belediyelere ayrılmasmı istedi ve Cemil Topuzlunun teklifini destekledi. Sehir haberleri Pamufclular halka nasıl satslacak? 100 bayi, 150 ye çıkarılıycr, bir kijiye 100 Iiralıktan fazla mal satılmıyacak lstanbulda devlet fabrikaları mamulâtı pamuklulan hnlka satacak 100 bayiin isimleri Yerli Mallar Pazarları müessese müdürlüğür.e verilmiştir. Fakat bunlann miktarınm 150 ye çıkarılması uygun görülmüştür. Müessese müdürlüŞü bu bayiler müracaat ettikçe kendiîerine Hind bezı ve basma verecektir. Şimdılik her bayie en çok 6000 metre pamuklu verilebilecekttr. Formalite ikmai edilemecüğinderj dim de bayilere pamuklu verilememiştir. Yerli Mallar P?zarları yabuz psmuklulnn vermekle iktifa edecektir. Bayilerin kontrolunu vilâyet yaptıracaktır. Giyecek maddelerin konrrolu Millî Korunma kanunu hükümîeri'ie < o çîrdi3 ğinden bayilerin her ist'yer.e satış y3r pıp yapmpdıkları ve dürü t hr.refet eHip etmedik'.ori daimî bir kontrol alt:nda tutulacaktır. Bayiler Yerli Mallar Pazarlarında oL : ..ııŞu pibi ba^manın metres ni 100. VaJ pı;t bezinin 75 kuruştan satacaklpr T "atı^nr serbest okluğundan herkes aHHlecektir. Yalnız bir kişiye 100 liralîk'?n fazla pamuklu ve'ilmiyeccktir. CUMHURİYET 9 Ekira 1945 İKTİSADÎ BAHİSLER TİAÛNA MIHINA Attıefik Bu artırışın sebebi nedir ? ikkate ve tetkike değer blr meviu hakkımia muhterem okuyucıılarımdan Bayan Nec tniye Erçetinden aldığım mektubu av. nen sütunuma geçiriyoruni: «F^nekli maaşile idamei hayata ve bu meyanda tek evlâdının i s t ü b a k gürerJe hazırlanmasnu temin için feragati şeref telâkki eden bir vatandaş ve snne sıfatile aşağıdaki maruzatımm Bİâkalılarm dikkat nazarlarına konulması için yükaek yardım ve ilgilerinizi istirham edlyorum; Ayda yalnız 200 liradan ibaret bir gelirimiz var. Bununla ailenin 3 nüfrusu. nun geçiminden başka kızımızın Uskü. dar Amerikan kolejînde okumasım da sağlamağa çabalıyoruz. Saym Peker hükumetinin programmı süsüyen ve her biri millî derdlerden birinin «ifalanmaLsına matuf bulunan çeşidli v?id. leri arasında bizîm" durumumuzda bu. lunan aile reisleri çok arzu ed«rdik ki, hususî ve ücretli tahsil müessçseleriiin okuma bedellerinde de munsıfane b'r tndlrme yapılmak düşüncesi yer almış bulunsun. Maalesef bu, yapılmadığından bu gibi tahsil müesseselerinln sahib'eri i'eya idare kurumları fırsattan faydalanmağı bilerek eski ücretlerde blr artırma yppmışlardır. Ezrümle tİsküdar Kolejinin yıllık ücre'i 800 den 1000 Hraya çıkarılmıstır. Bu rakamın azametini takdir buyılcursunuz. Buna mukabil bu parayı ddemekteki azim ve ferajfatimizin daha uzun müddet devam edebileceği şüphlidir. Talısili yarıda bırakarak gerl doru meği düşünmekse, en az. hrzin olur. İşte bu mülâhazaları tsjvib buynrursanız, efkârı umumiyenin ve devlet ricalinin derin alâka ve teveccühüne mazhar olan meşhur sütununızda bu mevzua da bir yer ayırrnanızı en derin Eaygı!ar:mla rica ederim.> Hıısusî tahsil müesseselerimn ücret. lerini artırmaları ve bu arada, Uskiidardaki Amerikan Kız Kolejinin yıllık ücretinln 200 lira birden bir zamla 800 liradan 1000 liraya çıkanlması. üzerinde dnrulmağa deger blr meseledir. Gerçi bn artırmadan şikâyet edenlere, çocukIarmi7i bir devlet okuluna veriniz, d e . nilebilirse de, bir defa blr okulda başlanrnı? ve ilerletilmiş olan tahsili yarıda bırakıp başka bir müersesede deraın cttirmenin ne demek oldvğunn veliler de, hattâ çocuklar da pek iyi bilirler. Zaten meselenin esası, hükumet hayatı ncuzlatma yolunda çarcler araştırır v« tedbirler alırken hususî tahsil müesseselcrinln ücretlerlni «rtırmalan mese. lesidir. Üsküdardaki Amerikan Kıı Kolejl neden tahsil ücretini 200 lira birden arbnnışdr? Hayat geçen senekine n b betle daha pahalanmış değildir. Bilâkis iaşe maddeleri ucuzluğa doğru gitmektedir; belki daha da ııcnzlııyacak. hr. Sonra Milll Eğitim Bakanlıgı arfık ve yabanci okullarıtıdn türkçe okutu. lan derslerin ö^retmenlerine devlet hütçesinden aylık vermegi kararlastırmı«îtır. Bu, Amerikan Kolejinin bütçe. sinde epey btr tasarruf temin edecek. tir. Böyle olduğu ve tahsil ücretlerini artmnak için değil, bilâkis indirmek icin sebebler mevcud bulundnğu halde, bu arhş neden yapılmıshr? Milll Eğitim Bakanlığ'.mn, hnsusî oloılların tarifelerini tarin işine karışıp kariîmadıŞını bilmiyorum. Fakat hu mües*eseler üzerinde Bakanhğın bir murakabe hak ve salâhiyetl oldoğııua gere, ücretlerin de fuzuli artırılmasına müdahale edebileceği kanaatindeyim. Onun için, okıı>iıcumun mektubunda ilfri siiriilen meseleyi Bakanhğın tetkikına anetmeği münasib buldum. izinln Içyüzü Aîi Sav cat ve gftye olarafe telâkkl ettigl k&r haddi bu satış flatı İçinde oldukça, sermayedar buna kolay ca nza göstermez. bir kısmı önümüzdeld aylarda teşriî yollardan çalışar=\: bu rejimin tadilini ıımuyorlar ve istihsallerine öyîece devam ediyorlar. Bir kısmı da bekledik:eri kârı şimdi yapamadıklanndan haftalarca istihsali durdurup bevhude i«ci ücreti vermerr.ek tarafını iltizam ediyorîar. Cemil Topuzlu: «Aramızdan bir kobaşgöstcT.ı!ştlr MünaXaşanın sebebl, bir lîeticede cuma günkü t"plantıda teş gece evvel birllkte gezdlklerl sırada Nurltnisyorı seçe'.im, hükumetten totiyeeeğimiz şeyleri tesbft edelim. Bu komlsyo kil edilecek komisyona dokuz üyenin nln 7 lira'inın ortadan kaybolmasıdlr Nu bımu Yakubdan bl'Tniştir ve sokak ornu Aitaraya gönderelim. Eıbet cumhu seçilrr.e'îi ic^'rt ot\ıruma son verildi. Mehıned Sipahioğlu istenecek varidat arasında gemi •U'hrnil, tahliye işleri \aridatıron da bulunmasını söyîedi. Vali Lutfi Kırdar hükumctin harb 60layısîle varîdatlan azaları ve ma3raflan artan bütün belediyeİE?r durumunu gözor.iinde tutarak bcleriiye gelirlerinin artırılması içln bir kanun tasarısı hazırîadığını, fakat Meclis seçimi dolayısıle bu taçarmm geri alııup tekrar tetkik edlilmekte olduğunu ve Bakanın bunu çıkarmak vâdinde buîunduğunu, İstanbul belediyesinin lubiyat rüsumu ve ınüskirattan hisse ahnmaii gibi hal'ca yük olraryacak tekliflerde buîunduğunu, yalnız lubiyat rüsumunun belediycye bıraDCn öğle tizerl, Eumi:ap:di bir cinayet kılmasil« üç milyonhık bir fazlalık elde edilece^lni ve bu tssarıin diğer bazı Işlcnrrîçtlr. I=ke!e cadaps'nde Suleymar.ın hvchpjıes; önünde, Nurl Islmll blr gçncle kaynaklar da olduğuna söyledi. tanıdıklsrır.clan Yakub arasmda mür.aka?a Bir genş um Receb Pekerin halkla yaptığı hasbihaller Boştaraft 1 inci sahifede ti. belediycyi, C. H. Partisini ziyaret ederek ilgilılerle görüstükten sonra şehir dahÜinde pazar yerinde bir gezinti yapınıs, et ve sebze ve meyva fiatlarile nlâkalı bazı sorvılar soraTak yeni yıl bîşmdan it'baren herkes i(?in ke=me şeker fiatlarmın 130, toz şeker fiatlarınm 100 kurusa indirileceğini biliirmiştir. Öğlcj'en sonra tekrar şshre inen Receb Peker, bir zeytinyalı ve sabun fabrikr.smm ist : hsali ve inalât rakamlarıle ıralivet flatlan üzerinde bilhassa durmustur. Baçbakan ssbahleyfaı partiye yaptığt riyareti esnasında va*andaşlara mem'e. ket mesolelerı üzerinde aydınlatıcı b;lgi vermistir. Konuşma esnasında Başbakan memleketimizin derrokrasi ala. nında girdiği yeni dovrenin talıminini yppmış, millî parfclerin diişmanlık duygusu yaratan çarpışraa halinde değil, vurddaşhk havası içinde ve yalmz memleket menfaatlerinin korunmaEi fikir ve kanaatile çalısmalprının gerektiğini izah ettjkten snnra hukumetin açık vürpkle yürümeğe başlsdığı müsbet yolda süratle mesafeler aşacağını söyla. miş ve her esash rceselede inceden inceye çahşmalardan sonra karsrlara varılacağmı, tatbika geçiîdikten sonra düreUmeler lâzım gelirse bunların da «terhal yapılacağını sözlerine Dâve etmi^tir. Bir profesorün r nyandıran '.nrla, Jıendi^lne çıkı^mıştır Yakub. hakkında bCyle blr t^htrct ortava atılınasım hnrmedemlyerek, blrdenblre biçak çeklp. r^mndaiîlnln sol memesl a'.tına sapla. m'ştır. Bc; bu'ıınan ve ai^ır yaralanan t e ^ , tUrrdüğü Cerrahpaşa hastanesl yoîunda Ölrr.ütür, Adll hek'm Dr. Kâmll Onsalan c?sed1n gbmıl!m?rlne mu r aade etm'.Fttr. Pail ya',.Raaıştır# Adl.ıe vc pol!s tahyikata b?"îl»raı?tır. Tahkîkatı yapan savcılardan Ça klr Oncill dün lıad'.se ycrlnde mpşgtıl olniTiştur. Clnpytln bu^lın mî^hııd su; nlarak malıkfmcre verilmesl mubtemeldlr garib makalesi İstanbul Urüvcrsitesi Edcblyat Fakültesi profesörîerinden ve frkültenin talebe cemiyeti reisi Ahmed Caferoğlunun, fakülte tarafından yaymlanan 'Türk Dili ve E"iebiyatı Dorgisis nin 1 j tsanbul sarnıç gemisı donanrr.aya veriliyor nisan 1946 tarihli tıüshasında neşrcttiği Dpr.lryoll'înna ald İ r .tanbul «stırnıç cemlbir yazı Üniversite çevresip.de kötö akisler uyandırrr.ıştır. Caferoğlu bu mrka «Inin cior.anmtıya lltlhası hakkırda lclarece prenslb knrarı vcrllmlştir, rl<;t>nbulı>, sna lesinde Trsbzon, Rize, Giresun ve Ordu Scmİ5İ olarak kullamlîciktJr vilâytleri halkmm Türkleşmiş Rıtm jrDenizyollarmın Amerikadan satın aldıi*ı kmdan olduklannı lddia etmekte imiş. Meilco g?mlslnln adı da «İstanbul» olarak Bu iddia lıakkmda, ilmî araştırmala deŞiştlrl mivtlr. rile tanınan Ismail Hârai Danişmend Emekli subay ressamlann «Son Dakika> refikimize demiştir ki: serE" hajnrlı<h c Bu y a a hiçbir ilmî esasa dayanRessom Emekli Snbayiar DerneSInln ana mamaktadır. Caferoğlu meseelyi, Hsa tüzüğü geroîlnre. 2ı 1 eklm pürıUne kadnr niyet ilrtıi bakjmından bile tetkik et dcrnckı;'' Oîcllgl kabul ve kaydı yapılmış 1017 yı!' memiştir. Zaten böyle bir mesele, yal olan emckll subay resiam!»rın nız tek ilim çerçevesi içinde halledile başında açılacak reslm sergl»tnde teşhir edeckl?rl eserlerl 20 arr.1ık gdnüne kadaı cek bir iş değildir.> derni'k merkezine göndermcCert blldlrllîsmail Hâmi Danişmend, şarkî Ana mcktedlr dolu sahilleri halkının özbeöz Türk olBir bale mutehassm «relivor duklarını tarihî hakikatlere dayanarak Takmda açılacnk Devlet Bale okıılu haisbat ettikten sonra demiştir ki: zırl'.klarında fikirlerlnden Istlfade edllmek < Ben, Caferoğlunu milliyetçi bir Uzere davet olunan tanmrm^ Inglliz bale zat bilirdim. Onun için, henüz Istanbul mUteüaEM'»! Mlsls Margaret Foct3n blr kaç Küns kati'ar şebrimlze gelecehtlr. türkçesini bile öğrenememiş olmak kuInönü Cezisinde gece vnkti bir suruna bakmazdım. Fakat şimdi, kenyaralama hâdisesi disine tavsiye ederim: Evvelâ îstanbul Evv^lkl akşam saat 22 de. Takslmde türkçesini öğrensin, ondan sonra Arfadolu lehçeleri hakkmda hüküm verme InönU gezislnde blr yaralama hâdisesi olmuştur. Taşkışla lnşaatında memur olaral: ğe kalkışsm!» calışan ve devamlı olarak lnşoata nçzaret Diğer taraftan haber verildiğine göre, «îebilmek İçin gecelerl de orada geçlren Üniversite Rektörlüğü, Caferoğlunun ya 2=; yaşmda Eürayya Erkllet. gezlnln blr kcnarında bıçakla yaralı ve baygin halde Bpşbakan sözleri arasmda ekonomlk zısmı tetkik etmektedir. bul'jıimuçtur. Tarası knrnımn sol kısmmda durumumuza da i^aret ederek son aholan Rpnc, Beyoflu Bpl«Ilye hnetinpsine nan tçdbirlerm muvaffak olduŞ'iüu ve Devlet yağlan Istanbulda 260 VDtır'lmıştır ve dün, ad'.î heklm Dr. Kâmil Un=a!an tirafmdan hastanede muayene 0meyvalarım verrr.eğe basladığmı, bunkuruştan satılmağa başlanıyor tunmuştur. Kat'l rapora sonrr.dan verl]m?k dan başka hukumetin gözü önünde k'ra tzmir lnc!r ve Ürüm Tarım Satlş Koo üzore, hakkmda muvakkat rapor yarumışmesekleri, kömür meselesi, nebatî yağperatlflerl limirüe olduğu glbl şehrlmli tır. Yaralmm «ıhht vazlyet^ mtlsald blr laf işi gibi daha ondan fazla meselenin de de halS» ucuz zeytlnyagı §atı?ır.a hazır. scvır takib etmektedlr. msvcud olduğunu ve fakat bunlarm da lnnmaktadır. Kooperatlf merkezl Izmlrden Zabıia ve adllye. ynralının klmln tara. teker teker ele ahnacağmı beyan etmiş. I»tar.bula yağ sevklne baş'.amıştır, fr'dan ve ne sebebîe varalandığmı taiıklkbu arada zeyt'.r.yağ meselesine de teIstanbultla yapılacak zeytinyağı Batısla le meşguldür Bazı klmselerin ifadelerl amas ederek memleket ihtiyacı karşılan rını düzciıleınek üzcre devlet yağları mü humı?tır. Tahkikatı savcılardan Mehmed madıkça ne zeytinyağı ve ne de di|or durü Adll faaılrden dün şelırlnılEe gel Al! Dikel yapmaktadır. mlştlr. nebatî yağlar tohumlarınm thrac edılDc>et yağan müdürü kendlslle görüşen mesinin doğru buîunmadığmı söylemış bu mulıarrlrimize su lzahatı vermlştll; KÜÇÜK HABERLER tir. » YaJ satışları Ankara ve Izmlrde başIf. I6TABUL Ünlveraiteslnde senato bu Hukumetin aldığı ve alacağı tedbirle larnış buluntnalttîdır, istanbul İçin de Iz gün top^snrraktır. Senatoda Ünlverslte:'în mlrdsn yaglar yola çıkarıldl, Tann 11S mo rin ancak halkın ve partilerjn muzaheyeni yıl bütçesl ve bununla a'âkalı mesetör lst»ubula gelecek retUe olgun neticeler vermesinin raümTağları^ blrlncl pl&nda Istanbul Memur. leler görtlçtllecektlr. kün olacsğını ve ana davalarda halk ve lar Kooperatlflne ve pazar yerleıinöe »atış ¥ DARBHANE Madürlügü çlmdlye k a . hukumetin karşıhklı bir anlayışla yek. yapan yağcılara verecejlz, Lltre başma beş dar DErbhaneden çıkarılmış olan nlkel padiğerine muzahir olmaları gerektiğini kuruş satıs payı bırak.acağız, Tağm lltresl raiarm darbmdan artan 2TO ton mahlut bildiren Başbakan hukumetin bir ta. perakende 200 kuruştan satılacsktır. Bu nikelle bronz paralar darbından artan 50 raftan yüî ssne çalışmak gayesile işe çeklln eser afcaklığı görülürse muttmed ton pronzu satmağa karar vermlştir, V TICARET Oflsl aünde bulunan malla. ba?ladığmı, fakat diğer taraftan da hiz ba&allar ^Ssterilmeslnl Be'.edljeden lstlreceğlz ve onlara da yağ rereceğlz.j nn tasflyeslne devam etmektedlr. Bu n e . met ve vazifelerirde muvaffak olmadıyanda Ofia evvelce zeytlnyağı tevzlatmda ğtnı anlarsa bir günde işten ayrılabile sile beslenen faaliyetin esas tutulmasını kujlr.ndığı 7000 zeytinyağı tetoekeslnl de ceğini gözden kaçırmadığını, iktidatm partili arkadaşlarır.a tavsiye etmlştir. eatacaktır. halkm t?vdi ettiği bir emanet olduğuBaşbakan karşıhkiı bir anlayışın sanu unutmamak lâzım geldiğini söyliye. mimî havası içinde kendisini dinliyenSayğısızlığa dair rek p?rti çalışmilarında halkın sevgi lerle selâmlaşarak ayrılmıştır. Bix müddet evvel, sokakta yere tükürenden, sabaha j karşı mahalkde ı~~~ • radyo çalana kadar bütün saygısızlara «stoper!» demek üzere bir eemdyet kuruldu idi. Doğarken, ebesinin, l&vtasımn, Jöğusa. odasmda hazır bulunanîarın velvelelı pohpohlarnu işitip bir tosuncuk doğdu zarnettikü. Hani dünyaya gelir gelmez, daha gözterini açmadan, ebe hanımm boynundaki a'.tın kösteğe sarılan, yaygarası yeri gökü tutan, ne pışpış dinliyen, ne kışkıştan anlıyan yumurcaklar vardır; işte onlardan biri fani dünyaya ayak bastı da, şu saygı^jzları sahiden susadurduracak diye ümidlenmiştik. Aldantnışız. Nevzad gık demcden doğdu. Hâlâ da f&si sadası yok. İyi de besliyemiyorlar j mı, nedir? Yavrucak, bu gidişle ya ke' mik veremi, ya sıraca olup büyümeden Sergiden bir göniniiş ölecek, istikbaline baglad'.sıraız ümıdBeyoğlu Kız Sanat Enstitüleri sipariş nıştır. Bu defa teshir edilen nakış iş leri boşa çıkaracak. atölyesinin daimî sergisinde bu sydan leri bilhassa çok beğenilmiştir. SergideBunu düşünüp dururken. bir kaç itibaren yeniden eşya teşhirine başlan ki eşyalar 15 günde bir değişürüecektir gün evvel, bir tramvayda resmini Amerikada grevier dcvam ediyor. Grev'.erin istihsale tesiri vardır. Istihsal azalınca eşya flrtı yükselir. GrevIerde işçikr galib çıkarsa ücretler ar diklerini ileri sürüyorlar ve fabrikaların tar, e?>'a fiatı gens yükselir. Ameri semtine uğrcmıyorlar. kada bunun ikisi de görülmektedır. Bir Grevlerde »araflar iki misal vererek son durumu aydınlaBir grevde taraflar kim olur? Elbette ta'ım: patronla işçi. Amerikada patronlarm, Geniş bir otomobll şirketi olan St.ıde bilhassa iktijadı temelinden sevkeden brker şirketi 1945 sonlarmda tesbit et bellibalşı olanlarmm iktissdî kudretleri tigi imalât programmca 194G haziran bu harbden sonra çok artmıştır. Bunu sor.una kadar 134.000 otomobıl yapmağı nereden anhyabiliriz? Meselâ şuradan: kararlaştırmıştı. Halbuki yalrıız 43.000 Harb yıllarında hükumetçe verilen 175 otomobil yapmışür. Demek programıru milyar dolarlık siparişler 100 flrmaya üçte bir biîe tahakkuk ettirememıştir. dağıtılmış bulunuyordu. Firma başma Eunun se'bebi türlü grevlerdir. Şirkete ortalama ne düşer, hesabı kolay. Asıl enbağ.ı cam fabrikalarmda grev .•Imuş, teresan olanı, tekmil bu siparişlerin üçcam alamamıs, bilyah yatak ianayiin te bir kadarının bu firmr.ların onda bide grev olmuş, bu ehemmiyet'.i parça rine veri'miş olmasıdır. Bu şartlara gölar lemin edilemcmij, çelik fabrıka^rı, re Arr.erika iktisadmın başmdaki firmaderi imalâthanekTİ vesaire arka arkaya ların iktisadca kudret'.erindeki artış angrev yppnıışlar, haftaîarca ve ayjpr:a laşılabilir. sürmüş, bunlar da temin edilememiş ve Taraflarm ötekisi i«çilerd:r dedikse nihayet naklyieciler ve liman amcleîeri de bu ifade tam değildir. Tam ifade için grev yapmış, nakliyat da durmuştur. «işçi sendi'.taları tröstlerb demek uyTr.sarlanEn sayıda ve zamanda otomobil gundur. Sayın okuyucu bu trost sözüyapıİDmamsı bu sebebleıdendir. Ameri nün yalnız sermaye toplantılai'na tihsjs eşva fıatlannın ve işçi ücretle edüdîgine' ahştığından belki garibser, rinin ar'.ij.arına gelince, bunlar da ni iççı se'.dıka'.arı tröstü olur mu dıye'oiiır. 194S danberi %li ve %11 nisbet Buna karşı kısaca söylenecek şudur ki, •«rindcdir. Amerikadaki 14 milyon işçi '.ürlii senIrıgiltcrede, Fran?sda gıevkT var. Fa dikalar halinde toplanmış, bunlar da iki kat biz bun'ara ikinci derecede ehem büyük tröstte santralize edilmi'stir. İçte n .yet veriyoruz. Çünkü bu grevlerm bunlar bildiğimiz «sermj.ye trdsleri> dıir.ya çapmda tesirleri bugün için yok karşısında «işçi sendika tröstleri» olalur veya azdır. Bu memkketler Amerl rak dunım ahyorlar. Zaten iktisadca kadaki şiddette istihsai yapabılme po bakılırsa iki karar^âhta benzerlik de yok tansiyeline maük değillerdir. İngi'.iz ve değil. Nitekinı, sermaye tr'istunde gaye, Fransız iktısadları yavaş yavaş canla çok kazanıp esham başına çok dividant nacak, Amerikadan aldıkları müvarlarla vermektir. İşçi sendika tröstünde de ga(Ingilte;e 4,5 milyar, Fransa 1,5 nıilyar ye, çetin müzakerelerden sonra, milyondolar) iktısad çarklarını yağlajarak larea i?çinin beherinin iradma küçük bir bundr.n sonra işe başlayacaklardır. On zam yapUrmaktır. Bunlann her ikisi de, ne kadar atik davranırlarsa davan. iradı arttırmaşa matuf cehid ve gayret6inlar iktısadîarını hemen düzene ko. lerdir. Biri sermnyedarın iradını, öteki up çevirecek durumda görünmiiyorlar. işçininkini. Ve sonra, benzerliği daha Amcrika öyle değil. Amerikadaki her ileri götürmek için. nasıl Amerika serhangi iktısad krizi dünya için ba? cincm maye tröstlerinin başlarında yüksek dedir. Bu şıddetli iktısada kabıliyetli iradlı patron kişiler varsa, Amerika işçi memleket harbden hiç bir tahrıbe uğ sandika tröstlerinin ba«!r.rmda da havli ramadı. Aksine olarrk harbden önccki yüksek iradlı sendika menecerleri buiktısad potansiyclini harbdan sonra bel lunmaktaâır. ki il:i misüne çıkardı ve işe öyle başh. Bu yazıda sadece grevdekl taraf.arı yor. Bugün dünyanın gözü uradadır. göstermek istedik. Ya hükumet? O taOradan çıkacak bir iktısadî kopma dün. raflardan değil mi? Bu konuya burada yaya sirayet edebilecektir. 17 yıl önceki esasmdan dokunacak değiliz. Yalnız şuAmeıika krizi dünyaya süratle sirayet nu diyeceğiz ki, Amerikada bugünkü etmcmiş m'.ydi? O zaman Ne\vYork durum öyledir ki, hukumet sermaye l'arsasmdaki muazzam çöküntü dalça şirketlerile işçi sendikalarımn arasınyayılarak İnçiltcreyi ve Fıan«ayı dsdır. Hükumet, iş verenlerle alanlar ve bütün Avrupayı kucaklamiş, bize arasmda bazan bir tarafa, bazan diğer kadar gclmijti. tarafa meylederek, muvazeneyi tutmak öl«n Yalnız şunu sayteyelim ki, o zamanki istemektedir. Bu muvazeneyi ıbüyük kriz) le şimdıki (kriz görünü Roosevelt belirli bir şekilde tutmağa ça=ü) arasmda bir fark var. O zamanki hşmıştı. Bu şekil kenddsinin «yeni guhıız scTmaye tarafından ge'mişü. Mü düm New DieU dediği iktısad sistebalâgalı spekülâsyonla sevkedılen Anıe. minde, daha doğrusu tedbir sistemind* nka, iktisadı önce esham, sonra «şya gösterilmiçtir. Devletin başına gcldikten fıctı sukııtu yüzünden birdenbire du hemen sonra ortaya attıgı bu sistemin rjverr.işti. Adeta zenısereği kopan bir şiddetlı aleyhinde olan sfiğ cenah (cum1 ??atin duruşu gibi. Fiatların uçurumdan huriye:çiler) ile Roaseve ! arasmdaki yıl düşcrcesine şakulî düşmesinden borc larca süren kavgaîar haürlardadır. Faboğaza kadar çıkmış, istihsal şevki knl kat bugün bu sistemin ancak izeri kalmamış sonunda fabrikalar kapanmış mıştu. Bugünkü Amerika hükumeü \ eya yarı çahşmak zorunda kalmışlardı. Başkanı, bağlı olduğu sol partinin esasBu kemırici hal yıllarca sürdük'.en so1". larına sadık kahnak üzere. menı'.eketin ra 1934 1933 lere dnğru Amcıik.ı :k. genel muvazenesini sarsmadan ara butisadı kendine gelebilmiş, normal ça [ucu bir iktisad politikası yürütmek yolunu tutmuş görünüyor. 'ı=mnya başîayablimiçti. ^ • ^ ^ • ^ » ^ ^ ^ ^ ^ Yazan: Dr. Nizameddin Görünen neHce Son aylarm olaylarırdan görünen oetice şndur 3c, Amerikada güçPi ıkl nüfus tabakası arasında bir kudret mübarezesi başlamak üzerodir. Eunlarm uer ikisinin de dayandıkları, nevileri başka fakct kemiyet itibarile gcrülmemiş nisbetlerde cesim kuvvetlerdir. Bu kuvvetleri adlarile ar.alım: Sermaye, emek. Bu mübareze hangi siddeti ala'jlhr, nekadar sürer? Z.hir.ler bununla meşgul oîabilir. Fakat şunu söylemek yerinde olur ki, Amerika, iktisad buhranları memleketi olduğu kadar buhranları yenmesini bilen mem'.rkcttır de. Son harb sonu krizlerinin de öylece yenileoegir.i sökyliyenîer çcktur. Serrpaye tarafmd.>kl teşkilâtlarm bu krizin yenlmesi ve grevlerin ön!«nrner fi içm ileri sürdükleıi şnrtla jan 'liri, emek sendıkalarının millî istihsali ve silâhlanma faaÜyetlerini balta'amEmabrıdır. Bunlar, grevierin Am^rika^n millî rr.enfaatkrine ?ıd olduğunu söylemekto, yakında bclirebil<!cek haıb tehli'kresini bir (fantom) gibi karşıya çıkarmaktadırlaT. Emek tarafındild teşkilâtlarm da bunlara karsı serdettikieri iddialar, türlü beynelmilel (şart) larda kabul edilen yaşama hakkı ve hayat standardı müdafaası etrafında toplanmaktadır. öj'le görlinüyor Jd, harb varken w*. ya tehlikesi belirirken Ameri'ka sanayi âleml sermaye ile emek nrasınd^ki mücadeleden kurhılmuş olacak, fakat sulh ve sükun cari olur olmez mlicadele yenilenccek. Amerika ittisadmı köfümser görüp böyle düşünenler olduğu gibi çok iyimser olanlar da vardır. Bu sonunculara eöre d«, şlmdiki borsa fiatlarmda görülen devamlı sukutlar arız! ve muvakkattlr. Her ne kadar lstihsale daha yeni başlandığı ve henüz sürprodüfksiyon olmadığı halde borsa fiatları durup dururken anormal surette düşmeğe başlamışsa da, bu hal piyasaya fazla miktsrda yeni eshamın akmasından ileri gelmektedir. Bunlar piyasada mas edildikten r e istilısale yarar hale geldikten sonra Amerika ikösadı gene normal seyrine girecektir. Bu makaleyi bitirirken, adı belli Alman profesörlerinden Lombart'm bir sözünü tekrar etmek yerinde olacaktır. Amerika ve Sosyalizm adlı «aerlnde, bu bazan derin görüşleri olan profesör, Amerikadaki işçinin yüksek standardını anlattıktan sonra, «Amerikada sosyalizm olmaz> d«mişti. Bu sözün hâlâ kıymeti olup olmadığı fkitab Birinci Harbden evvel yazîlmışh) Snumüzdeki zamanlarda daha iyi anlaşılacaktır. Bununla beraber, bizim şimdilik burada söyliyeceğimiz şudur ki, bugün Amerikada cereyan eden iktisad olayları (ideolojik) pınarlardan fışkırmamaktadrr; yani bunlar sermaye ve emek etrafmdaki doktriner fikirlerin münakaşasından ve ideal telâkki olunan bazı mihver fikirlere' bağlanma kaygusundan ileri gelme neticeler değildir. Teşhisimizde yanılmıyorsak, bunlar sadeoe harb sonu zaruretlerinin ortaya döktü&ü gündelik kaynasmalarm b a n filî ifadeleridir. Bu sefer oyle değil. Bu seferki kriz başlangıcı emaroleri spekülâsyondan yani hava oyumandan gelmîyor, işcinin çalı^mak için şart koşmasuıdan ileri geliyor. Amerika işçisi türlü iddialar serdetnektedir. Bunlarm başmda ücret iddiaları var. Bu iddiaların ifade ediliş tarzı çöyledir: «Mademki nisan 1946 danberi hayat pahalılığı müş'iresi %14 arttı, neden işçi ücreti yalnız " i l l artaın? Aradaki yüzde üçü de isterlz» <Hyorlar. Hattâ bazı işçi zümreleri var 1si, harb sonur.danberi hiçbir ücret artışı görmeDahiliye Mütehassısı Bu politikanın esası nedir? Bir noktada toplamak için, fiat kontroluna yutnuşak ve elâstikî bir şekilde devam etmektir dentbilir. Halbuki kontrol ne kadar yumuşak ve elSstikî yani souple olursa olsun, satış fiaiını hükumet taS'in «tükçe, sermayedarın asıl can ala Yunanistana buğday satmağa karar verildi Hüfcurcetlmlz Tunanlstana blr mlktaı satmağa karar vermlştlr, Yunan hilktmetlnln müracaatl üzerlne verilec?B olaa bu buğdaylar tctıumluk olarak vrllecektir. Memleketlmlzden şimdlllk buğday mrac edllmed'.ğl ve bu yıl da edllmıyeregl İçin bu blr latUna teşkll edecek ve dost memlekete blr cemile olarak yapılacaktır. YunaElstana lbjac olunacak buğdaylar Cakmda şehrlmizden vapurla gonö»rl!ecekt!r. Sarışı Toprak MarısulLerl Ofisi yapn.aktac'ır Dlğer taraftan ı Toprak Mahsul» lerl OIisı arpa. çavdar ve kepek Ibracatına clevam etmektedr. Llmanımızda bu şekllda günde tlç vapura Itracat lçüı uububat yuklendljl olmaktadır NÜREDDİN ve AR K A D A Ş L A R I Y A E I X A K ŞA M ÇEMBERLÎTÂŞ Sinemasında A Y RI CA : r Dr. A. RIZA SAĞLAR Maçka TEŞVİKİYE, Bayır sokak 44. Telefon: 85012. Her gün hastalarını taat blrden ^^m itibaren kabul eder. J Haüde Plşkin İhsan BaSkır Tlyatrosu Numarah biletler gişede satılmaktadır. GENÇLIK GUNAHI Beşeriyetin acılarını içinde saklar. Atlas Film İSMAİL DÜMBÜLLÜ Tiyatrosu: Bu akşam Kadıköy SÜREYYA'da Yüksek ses sanatkân CÜMÜÜRHET Abone BU aylıs Pç a y ı ı M«J ayııt moeiu Nushası 10 knra$tur ıutıj» eıuic Şeraıtı ıcıtı ıom ' Hı», S j , . SUZAN YAKAR *1 KıymetU okuyucu SUZAN GÜVEN A H M E D G Ü L D Ü R Ü B birlikte ÇENGİ A F F E T komedi 3 nerde D i k k a t BeyoğİB Kız Enstitüsüniin dasmî serglsi gördüm. Düşündüğüm akıbete yaklaşmış, zavalhcık, zor tanıdım vallahi. Şu vatman taraiındakj mavi camlı pencereler var ya. İşte onlardan birine yapıştıımışlar. Beyaz kâğıd üzerine baBilmış, siyah bir resim; Tramvaya benzer bir yer. Kadma, erkeğe benzer bir ild mahluk tramvaydaki oturacak ye?lere benzer bir şeyler de var. Oturur gibi bir erlıeğe bir de ayakta durur gibi bir erkeğe benziyen iki kişi. Ayakta durur gibisı, kadın gibi birisine, yer verir gibi bir vaziyet almıs. Anlar gibi oldum. Saygısızlara ders vermeğe tramvaydan başlanmfş. Reseam değilim ama, bu resme benziyen şeyde bazı eksikler var gibi geliyor bana. Meselâ, resmin altırıa «burası tramvaydır!», «Bu aypkta duran şey, kadmd'r», «Şu oturan şey, erkekt'r» gibi bazı izahat, Vakıâ saygısızlara hitab eden bir resim ama, bütün I?tanbul halkının yaptığı tramvayda, halkın ze.k; selimine karşı daha saygılı tyi olur derim, davranılsa Şekerliler ve şekersizler Yeni Zelanda haplsanesinin hekimle rile ruh mütehassıslan, bir takım incelemelerden sonra pek mühim bir haki kat keşfetmlşler. MB ger, bütün mücrimler, caniler, katiller, kanlannda glükoz bulunmıyan insanlarmış. Yani şekerleri olmıj'an ta* sanlar. Bu mütehassıslarm dediğine göre, şeker noksanı, insanda, şlddete, öfkeye, ahlâksızhğa doğru bir temayül uyandırrrmış. Bu gibi insanlara fazlaca şeker verilmeğe başlaymca bu haller geçermiş. Bazı haklkatler var ki, fennin eline gcçip yazılı çizili hale gelmeden evvol, halk dilinde, insiyakla yer alıyor. Şekerin tatlıhğile mizaclar arasında münasebet arayıp bulan halk dili, bu bakıradan, fenden ileri adımı çoktar. atmış. tTatlı yiyelim, tatlı konuşamahm» deriz. «Şeker gibi adam» deriz. Bir katilden bahsederken «ne şeker şey» demek, kavga ederken, karşımızdakir>e «şekeriml demek aklımıza gelmed'gi gibi. Harb devrelerinde piyasada kıtlaşan veya pahahlaşan ilk madde, tevekkeli şeker olmuyor, Sulh sembolü olarak, bcşeriyet, güvercin yerine şekerkarnışı kulHn£a yeridir! Bir, iki gü?el söz Loedrî'den arada sırada topîadığjm bu sözler bilmem hofa gid>yor mu? Iç lerlnde, yavanları büsbütün yok demiyorum. Kabü olduğu kadar iyilerinî seçtiğim için, artık, kurunun arasmdaki yaşlan da bana bağışlayıverin. üç beş tane de bugün derlecim. Iadivac: Kendi <enazenizln çiçeklerinl ksndınız k< klacıâımz bir tciren. Ortakr Eğer gemileri siz tedarik edebilirsen.z, dsniz! benden diyrn adam. Merdlik: Bazı erkeklerm, kendüerl müstesna, biifün öleki erkeklere karşı kadinları madafaaya kalkıjmaları. Şeytan; Mukavemet pdilirse büyük bir zevk veıen, edilrr=z de tıyulur.ra daha büyük zevk veren bir şey. Esya^ılîk; B^skalarmm harekftleri. Almanya: Almanys tarihini ssla dğ renemıyen yegâne miliet. Diplom^t: Ceher.nemin dibine şit dlvişindeki kibar'ık, ırLsana. sahid?n oray» gıtmek arzusu vercn kim^e. Çöhsma; Zevdin elmdeki mah almai için Amrın tutruğu yol. A'îiz: Erkek'e rııhun giriş kapısı kadjnda. kalhin mahreci, înad: Yüksek sesle aldanma H. V.