Katalog

Jialil ESKİ MECLİSİ MEBUSÂN REİSİ Balkan Harbi devam edip gîderken... Halâskâran Zabitan Cemiyetmden aldığım tehdid mektubu Mahmud Şevket Paşaya yapılan suikasd Edimeyi istirdad fırsatı ve kabinede bir tartışma 16 Meclis toplanınca mebuslar bsni meoİİ3 reısi seçtiler. Büyük kabinede meelisi seddedinceye kadar Mebusan Meclislnin riyasetir.de kaldım. Gazi Muhtar Pa$a Sadrıazam bulunduğu günlerden birinde Halâskâran cemiyetir.den atideki tehdid mektubunu aldım : Meclisi Meb'usan Reisi Halil Beye Gerek İttihad ve Terakki muhiîinde ve gerek Meclisi ÎUeb'usau sahnsında vatan için hiç de hayırîı olmakstztn vuktıa gelen bn.nca harekâtı sakime rıize zamiryıeten bu defa da nezdi şaha•neie sebkeden teşebbiisat ve e^t'îJcalarınız grupumuzca. malum olma'da ve bu da mucibi cezayi azim görülme^le beraber pis kanlarla lekelenmek crzu etmediğimiz için ihtara lüzum göruyoruz hi milletle beraber ordunun metilibatı muhikafımn en mühirnmini teşkil eien meclisi hazm meb'usa.n\n ve daha doğrusu Fındıkh kulüb ve tiyatrosnnvn feshi hususunda bir engel olmad^ntntzı ve hattâ tenrici matlabımız yo^tnda hüfiil çalıştığmızı 48 scatte izhar ve ispat etmezseniz üzerimize terettnb eSen vazifei vataniyeyi ia.nam.en icro eâc eeğimizi ihbar ediyoruz. 11 temnuz 132ü Halâskâran zabitan grvpıı 3328 • Bu mektubu alınca Talât merhumu '. davet ettim. Kendislne mektubu gösterdim. «Polis müdürüne gönderiver> dedi. «Bu mektub meclis reisine gönderilmiş tir. Doğrudan doğruya meclîsi tehdiddir. Millet meclîsi korkmaz. O korktuğu gün anarşi hâkim olur. Mektubu meclise arEedeceğim» dedim. Talâtm gözleri yaşardı. «Tebrlk ederim» dedi. Öğleden sonra meclise arzettim. Meclis şahlandı. «Evvelâ ben söz istiyorum> dedim. Riya=et kürsüsünde dikilerek: «Millet meclisi reisi bersabık kanunî ve vatanî vazifesinl serbest olarak ifa edeceğini muvaeehei millette ilân eder.» dedim. Cumhuriyetin Yıldönümü Münasebetile Sehir Menîc^mtr Zlatıralartm haberleri İsimlenişin bayramı iyi, Kömür sıkmtısı hallediliyor Armatorlar, kömür nakline razı oldular Kömürsüz kalan İstanbulun kömür ihtiyacını acele temin maksadile armatorlarla Ekonomi Bakalmğı arasmda Ankarada yapılan müz.akercler 4ona ermiş ve armatorlar dün şehrinıize dönmüştür. Yapılan anlaşmaya göre armatoriar, bi? kısım büyük şileplerini kömür nakline tahsis edecek'.er ve 15 ekimde kaldırılan tahdidlerden sonra Ulaştırma Bakanlığmca konulan navluna uygun olarak nakliyata devam edeceklerdir. İtalyaya kömür götürmekte olan Mete şilepi Demiryolları ihityacını karşüamak üzere kömür nakline tahsis edılmistir. Kömür Tevzi Muessesesine ayrılaa vapurlardan Suad ve Eti şilepleri de kok kömürü yüklü olarak Zonguldaktan hareket etmişlerdir. Sinob, Kutlu, Yılmaz, Selim, Anadolu, Tavil ve Doğan şilepleri ltömür yüklemek üıere Zonguidağa hareket etmişlerdir. Odemiş şilepi de Denizyollarmm kömür ihtiyacıra temin için Zonguldağa gör.derilmiştir. Armatörlerin Bakanhkla yaptıklan anlaşmada yükleme ve traşaltma günleri kısaltıldığı için seferler daha s:k yapılacak ve kömür daha çabuk getirilmiş olacaktır. Havzada kömür istihsalinin şüratli olamayışı yüründen harice yapılmakta olan kok kömürü ihracı durduru'.muştllr. Ulaştırma'Bakanhğı 60 tondan yukan olan şileplerin harice sefer yapmalarını menetmiştir. Bu itibarla istihsal edilen kömür memleket ihtiyacını ziyadesile önliyecek durumda olduğuntelâş etmemek lâzımdır. Tevzi Muessesesine her gün artan müracaatin hepsine birden cevab verilebilecektir. CUMHURİYET 20 Lkim 194b Donanma haftası setir.de bir kcmisjon teşkil ettim. Azaları Celâl Bey. Abdullah Bey, Haşim ve Ziya Beylerdi. Bugün hükmü, mer'i olan Şurryı Devlet kanur.u o zaman hazırlanrr.ış olan lâyihanm kanur.iyet kesbetmiş şeklidir. Bu arada yenîden intihab olmuş Meclisi Meb'usan toplanmıştı. Meclis beni yenlden riyasete seçtiği için Şrayı Devktten ayrılırken lâyihayı da meclise sevkettim. Lâyihanm ehemmiyetinden bahisle karışık bir encümen teşkilini teklif ettim. Teklifim mecllsçe kabul olundu. Encümen de lâyihayı müzakere. ye başlamıştı. 1914 harbi araya girdi. Tahakkuku Büy'jk Millet Mecli?ine nasib oldu. Dahiliye Nazırı Talât Bey. .Bu lâyihayı mecl'=e gönderel'm mi, bizim karrırları da Şurayı Devlet iptal edecekmiş» dedi. «Evet kanvra mugayir verilip de efradm hak \^e mer.faatini izrar eden ksrprlprı iptal eJcccktir. Eğer devlet teşkilâtmda kanunun hakimiyet^nl istiyorsak bunu yapmslıyız» dedim. «Oyle i?e görderer.rr.» dedi ve gönderdik. O zaman kaza liva ve vilâyetlerde müntehab ezadan mürekkeb meclisi idarecr vardı. Memurinin muhakematı bu meclisler tarafından görülürdü. Istanbulda da t=tanbul memurinin muhakematma mahsus iptidalı istinaflı tem5'izli büyük bir mahkeme vardı. Bugün merîyette olan mcmurin muhakemat kanunu o zaman çıkardığımız kanundur. Cürmün mücrimiyet ve itham safhası ldareye bırakıldı, muhakeme de mahakirne verildi. Mareşal, cemiyete reis oldu sfs ^ $z Insaa Haltlarını Koruma Cemlyetl rnüesBalkan harbi h?nüz bitmemlşt!. Bu a slslerl Mareşal Çakmağın Iîmlre harfkerada Bulgarlar Sırb ve Yunanlılar ara tlnden evvel kMidislnln evinde top!anarak C?mlyetm İdare heyetlnl seçmlşlerdır, Yasmda harb zuhur etti. Bulgarlar mağ pılan lmthabatta Mareşal relsllğe Tevfik j lub oldu. Edirneyi istirdad etmek fırsatı Ruştü Araa umumt katiblığ»> Ra'ş'.d Erer, bplirmlşti. Fakat kabineyi yürütmek Salfihaddln Ailf ve Carr.l Baykurd azaJ.iCenılyet^ bayramdan müşkül oluyordu. Osman Nizami Paşa, lara seçllmlşlerdlr, Meclis ayağa kalkarak reisini uzun Çürüksulu. Mahmud Paşa, Oskan ve sonra faallyet* ba^'.ayacaktır, uzun alkışladı. Harbiye Nazrrım davet Bestanî Efendiler taraftar görünmüyorSıhhat Müdiirünün teftişleri etti. Nanr meclis huzurunda müte?a=îr lardı. Filhakika kararm me=ullyeti de Sagl'.S TO So=yal Yardırr. MudUrJ Dr. lerin takib edileceğine dair teminat ver açırdı. Muviffak:yet halinde İstanbulun Faik Yargıcı, tahin hel.ası yapan lma'.âthanelerl teftlşs başlarmştır, Saglıfe MJdi. Bevkülcevş hududu elde edilmiş, ordu dürlüı;\l eklp'.erl de muhtemel saı^mları Nanm Paşa, «Benim meşguliyettm j nun şerefi, devletin itibarı da kısmen ia önlen.ek üzere benâr odalarını kontr'Jla çok. kanunen yapılması lâzım olan şey | de olunmuş olacaktı. Fakat harb ihti baîlarr:ç:artjır, yapılaeaktır. îleclise bu sözlerimi tebl'l mali de vardı. Telâfisi mü?kül yeni bir Zeytinyaği fiatlan buyurun» dedi. Kendisine «Burası mec msğlubiyete uîramak tehlikci de heAnkara. Iftar.bul ve Izrn'.rde halka ser. lisi idare değildir. Millet meclipinin em saba katılmak lâzımdı. Ecnebi devletler bet o.arak satı'.an Dfvlet ze\ttnyağ!annm rine üaat edilir.» dedim. nfzdinde yapılan sondajlnra gelen csvab Utrede ı." kuruş mülrllmesl serbest piya. saya da derhal teslr etmlş evvelce Devlet Göztepsde oturuyordirm. Ertesi ssbah Ur da cesaret kırıcı mahiyette idi. İngil;z yağlannin satışa çıknılmahlle on kurnş erkenden çocuğumu birlikte alıp Adaya Haric'ye Nazırı S!r Grey sefirimire: kadar b'.r düşükllık gosteren zeytlnyiaı IIgitmiştim. Cemiyet merkezi umumisi «Bo^le bir çılşmlık yaparsanız İstanbu atları düu yenldea dusmeje baş'.amıştır. bir suikasd vukmmdan endişe ederek lu da knybedebilirsiniz» diyor. Fus Ha Bijnıınla beraber plyasa Devlet ya*ların:r. şımdl indlrlldıil îiatı öa geae hahall bulMustafa Necib merhumla Yakub t e m l riciye Nazırı Sazaroff, maslahataüzarl makta ve mustahsll yağ Eatışma başlaır.a. lin kardeşi Seyid Beyi muhafaza îçin rr.ıza Harbiye ve Bahriye Nazırlarile .cö daa flatlarm yen'.den lndlrlİTn.sl tıvslye evime göndermiş. Benim Adaya gittiği rüstükten sonıa cevp.b vereceğini söy o:uramaktadır Çunku venl piyasanm Dev'.et mi işitince telâş etmi=ler. Adadan dönor l'iyor. Birün bunlpra raîmen gün geç yaâlannın rıatları üZETindea açılnıası taken Maltepe iskelesinde kendilerine tikçe Tslâtm sinirleri geriliyordu. Son t!i girulrceStecilr. rasladım. Beraber eve geldik. O akşam siindü. Kumandan İzzet Pa'ja da Mecli?i evimde kalmak istediler. «Bu adamlarda Vükelâya davet edilrhi;ti. Müşarünileyh cüret varsa ve bu da mukadderse bu ordunun hsreketi halinde beynelmilel I'tanb.jl Mü.'tlüÜLÜnden: gibi tedbirlerle bilirsiniz ki suikasd ön bir komplikasyon ihtimall var mıdır? 3 kasıra ı;ıj(j tarlhir.e musadtf pazar lenilemez. Beyhude rahatsız oln.ayın» suaîint vazetti. Talât, Snid Halim Paşa gür.ü zLMccenln dokuzu olmakla arefe 4 rabet bundan çıkıycrdu. Bu garabeti ilk dedim. Kendılerir.i ikna için çok çah? ya: cPaşam hem sadrıazam, hem Harici kasırn pazartesl gunü de Kurban Bayramı defa yabancı bir kalem açığa vurdu. B'r Frar.sız eazetecisi şöyle yazmıştı: «Bu tım. Nihayet razı olup evlerine gittiler. \e nazın olarak teminat verîyorsun. old'jffn l!ân olunur, Bîiam namazı, 8aat Daklka Kemaüstler yaman şeyler, hepsi Istar.Onlara reinnettarım. Ovle bir tehlike yoktur değil mi?> dedi. Eza^! saatle o ^ bulda esir kalan psdişahı kurtaracagız S^id Halim Paşa da : «Yoktur, yoktur» Vasatl saat'.e 7 n^ * * * diyorlar amma bir kere err.ellerine ersededi. İzzet Paşa ikinci bir sual ortaya Yurdun.'azun korunmasma 5ük5e.mt=!ne, 1329 senesi iptidalarmda Mahmud Şev a l tı. «Yunan ordus'le ordunun tema=ı refah ,'e se.ârr.etlne çalışmoyı kendllerlne ler ilk işleri padişahı atmak olacaktır!» ket Paşa bir suikasae kurfcan gitmişti. ihtimall vardır. İktizası halinde harb vazlîe edinen mP.lî Surunıla>ımi7a üer TP Bereket bu yabancı ses kendin.: i y Müşarünileyh çok huluslu bir vatanper edilecek midir?. deyince, Talâtm sinir sUe Ke yardımda b.ilvir.mak, rr.a'.um olölçüde duyuramadı. duyanların çoğu da dııŞtı tl?ere pek takdlre lftyık hlr harekett'.r. ver, çok çalışkan, bütüjı manasile na ler'. bosandi; «Eh paşam icab ederse Takarrüt eden mübarek Kıırbaa Bayra ona sadece bir espri diye baktılar. Fakat IBUSIU ve ^ ^ f l ' J bir kumandan idi. Uharbedecsfiz. orduyu dücüne sevketmi mmda ma!I kudret! mü=ald olan müslü Sakarya zaferinden sonra 19 eylul 1921 Bun süren nezareti esnasmda da olgun voruî ya» diye adeta havkırdı. Talâtm manlaım mahza Haktaalanın mukaddes n . rle Başkumandan Mustafa Kemalin, eep. bir devlet adamı olmuştu. Vaktir.den evbu vazi\e;in'n reyleri karar lehine top ?ası lçıa kurban kesmeler! Ise bir leda^âı heden yaptığı kendi talebi üzerlne, Milvel ölümü memleket için büyük zıya ollık nişarestdlr, Ift'.mal muavenat duygu. landğmı adeta gördüm. «nuştu. larınm kıymetli tezahüraından tayılaa dlnl let Mecli«i ona kanunen «Müşirlik> payesile «Gazi» unvanmı verince, kendisi bir veclbecir, Merhumu istihlâf eden Said Halim PaIşte bu mühlm reclbenln ifası veslle=üe iki yıl ve iki buçuk aydır devam eden şa kabin«ine 1329 da Şıirayı Devlet reMaaş cumaya verilecek Ö9 kesllen kurbsrJann saiv.blerl taraîın «ferd» likten kurtulmuş oldu amma, Pa1si olarak Iştirak ettim. Şurayı Devle'te Meci'jrlar.r. kisım aylıltlRrı dün ds \e dan başkasma satılnıaaı veya kesme ücretl muhaliflerini derin bir endişe saanülıim bfr tasfiye yaptım. İşin sıkı tu rilmemLştlr Tevzlatm cuma günü yapıls. olarak verllmesl calz olraıyan. derllerl lle cağı an!arı!rr.aîctafl'.rbarsaklarırı:nı ald:ğı teberruatı dalrr.a rr.eş. Sakarya zaferine rağmen düşman hen'3z tumiınu gören bazı muhterem ihtivarlar kC.r h'.zmetlerl gorulen Kızılay ve Çocuk E . Eskişeh'rden İzm're kadar yarı v.iianı tekaüdlüklerinl îstida ederek kend'likleBağışlama rinden çeldldner. Bir kaç aza^i da ben Edlrn=> eşrafır.rtan m^rhum ^Ah:n»d Te s'.rpeme Kjrumlarlle aralarmda paylaşan elinde bulundururken o Müşir ve Gazi Hava Kurumumuzun emrlne verilmesl v a . değiştirdim. 6000 kuruş olan daire rei= f.n) ref:ka^ı tarafıntian •Gureba hastane tanıırıza karşı pek yer.nde blr hlzmet' ola olursa yarm asıl zafere erdirdikten sonlerinin maaşlarmı 7500 kuruşa çıkardım. sindeS! tJniversIte lî:lnel cerrahl KllnlŞlcs cağı clhetle bu husu=a rlayet edümesl m u h . ra ne olmak istemez? İki buçuk ay sonra Defteri Hakanf emini Mahmud E=ad E U; bin lira de8er!r.d? b'.r elektrli c'.hnzı terem dlndaşlarımıza arzolur.ur muhalifler, yani «tkinci Grup>, mahar HiTir ever fendiyi Tanzimat Dairesine reis yaptım biîışlEi'auşf.r^ frarşı'.arımış biyanm bu th a . /sraibuJ Muftüsü retli b'r tabiye ile devlet başkanlığı !şirtk«tl takdlrle ve kend!«I ıe e . Adliy« Nezareti müsteşarlığmdan müs ?eÂ.kttr edr.rnlştlr Omer Nasv.ht Bilmen ni açıklatmak istediler. iki esaslı tezletafi Sadeddin Beyi Tanzimat Daire=i azaAsılsız bir haber lığına aldım. Msliyeden Haşim Beyi her ÇocukluğuDUn b!r aksam ga7etesl Va.ll vs Beiedl. bizim Hukruktan hem Paris Hukuk ftmu Sultan Hamid ye ReiM Lutfi Kırdnrm Bursa ValU'ğîne, kültesinden mezun olan diğer Haşim devrinde, gencliğiVDIİSI Haşlmin Ven Valillî'nc, Ha*.a7 Beyle. Paris Huknk fakülte«;ir.den dok BuTsa Nizpmeddinln de îstanbul Va'ül'.ğlr.e. mi Meşrutiyet devYaJlsi tora diplomasmı almış Ali Bashempayı Beledive Relsllğ'.r.ln ayrılarak bu va^lfeye rinde, olgunluğamu aza olarak aldım. Eski valilerden Nazım de eskl Istanbu! 'îallsi Mub!1din ÜstünCumhuriyette yaşa4 B?yi de mülkive dairesi riyasetir.e ge ir 'Jağm gctlrUeceğ'nl yaznııştır^ Keyfiyetl 11mış bir adam sıfadim. Tevfik Beyi maliye dairesi riya gii:?rflpn sorduk Bu na'o?ri yalar'.Bclılir. tile size bugün basetinde ipka ettim. Bu suretle gerek llim. zı mukayeseler yapgerek evsaf bakımmdan Şurayı Devlemak istiyorum. Ord. Prof. Ali Fuad Başgil tin hüviyeti çok yükîeldi. Saltanat zaBirinci Harb perişar.lığı, İstiklâl savamanında Şurayı Devlet kararlarınır) Hukukun Ana Mesele şı, yeniden kuruluş gü?lükleri, iç karısadrıazamm tasdikile bütün devairi devşıkhklar ikinci Harb sıkıntıları, hayat ve let için hükmü eari olurmuş. Bu tssdikpahalıhğı, siyasî gerginlikler falan bir da (tasdik asafi) namı verilirmiş. Yani Müesseseleri tarafa, Cumhuriyet devri bu üç devr:n Şurayı Devlet kanunu Fransızların <Jusen iyisidir. Eğer bu rejbnden lây:kile m'.de atılan bombadır. O bomba patladığı Ord. Prof. F. Nöymark tiee retenue» dedikleri sisteme daya1 istifade edemiyorsak bu, rejimin değil. zaman babam merhumla komşumuz ve nırmış. Gelir Vergisi kendi kabahatimizdir. amcamız makamı Üsküdarh merhum sair Hangi devirde olursa ol^un her biri Talât Beyin evinin üst katında manzaDevletüı şekli parlamenter saltanatı Nazarî ve tatbikî mizin bu devirde yaptığımızı japîak rası güzel bir odada ü k . Dehşetli bir meşruta olunca gadrıazamm bu âmiriye* Dünyada GeMr Vergileri Bubugünkü neticeyi alırdı. Onun için şah infilâk şehri sarstı. Sesin geldiği BeşikIifatı kalmamış. Her nazır kendi hu3U=î günkü Türk Gelir Vergisi Yeni sa ve hükumete yüklenilebilecek başa taş tarafma baktık. B r şey göremedik. icraatından dolayı Meclisi Mebussr.a Gelir Vergisi Kanunu rıs'.z'îkları Cumhuriyote isnad edemeyiz. karşı şahsan mesul olduğundan Şurayı Bomba olmasm! dedik.. gülüşüik. O, güzel bir şeydir. İnşallah gitgide biz Sonradan komşularımızdan Lala Baha Devlet kararlarından hoşuna gidenleri Ahmed Reşid (H. Nâzım) onu daha iyi anladık ve benirasedıkçe Bey isminde bir zatın bomba infilâkmda icra ediyor, gitmiyenleri sepete atıyordu. İslâmhk daha faydalı daha verimli olacaktır. öldüğü haberi mahalleye yayıldı. Oradan İdarî kavaninin tatbikatmdan mütevelIsâ'.m ahlâkının yüksekliğinl öğŞimdi şelelim mukaveseya... lid hükumetle efrad arasmdaki ihtilâfat işi anladık. Sonrsdan Necmeddin Mallarenmek için bu mütesna eseri Sultan Hamid devrının bariz vasfı nm bir harikai zekâ olarak idare ettiği teminattan ve müeyyideden mahrum okuyunuz! «şüphe* idi. Herkes şüpheli idi. Çccuk dava, işi meydana çıkardı. kalıyordu. Ya Şurayı devleti lâğ\retmek ça. gülünc şeyler yapUırdı. Meselâ' Yılyahud kararlarma kanunî müeyyide Savaş Sonunda Avrupa dız kel mesi yasakttı. Çünkü Sultan bahşetmek lâzım geliyordu. Azadan Meşrutiyet devrinde birdenbire kaHamidin oturduğu saray .Yıldız» da idi. bakçiçeği gibi açıldık. Herkes ne olduParis mektebi Hııkukundan mezun olan Yazan : Murad ismi de yasaktı. Çünkü hal'e ğunu anhyamadı. Eejimin yerleşmesi Haşim Beyi ŞurayıDevlet hakkmda tetTokad miHetvekili Nâzım Poroy dilmiş Sultan Murndın adı ıdi. kikatta bulunmak üzere Frsnsaya gör.Çok tatlı okuııan seyahat mekiçin uğraşacak yerde İttihad ve Terak«Reşadj adı da veliahdm ismi oldıı^u kinin acemi idarecileri tuttular tensikat derdim. Döndükten sonra «Justice detublarıdır. Fiatı 75 kuru^. ; için yasaktı. İsimden. kel meden kcr dij'e elâlemi ekmeğinden, yerinden ettileguee» esası dairesinde bir Şurayı DevNeşreden: H A K Kitabevi kan rejimden ne umulur?.. Sultan Ha ler. Mmleket karıştı. Hoşnudsuzluklar let kanun llyihası hszırlamak üzere Beyazıd, İstanbul. midin en çok korktuğu şey, ekmeğin pa arttı. Halk hükumetin aleyhine döndü. Maliye Daire?i reisi Tevfik Beyin riyahalılanması ve halkın hürriyeti tsterr.esi Eldeki vesikalara göre İttihadcılar bunu idi. SİXİR ve AKIL HASTALIKLARI MİTEHASSISI bastırmak için 31 mart vakasının huduBu devirden hatırımda iki şey kal sunu istediler. Bu hareketi hürriyeti desteklemiş olan avcı taburları yaptıymıştır: Birısi sünnet oluşum. Bir altm lira dı. Ben daha talebeydim. Hareket orduçe>*reği ihsanı şahane almış olmamıza su İstanbula girdi. İki ay scnra bir arİstanbula avdet etmiştir. Muayenehane: Beyoğlu. İstiklâl Cad. No. 40 kadaşımm ihbarı üzerine beni divanırsgmen acısı hâlâ içimdedir. (Lâle Sincması karşısj) Saat 3 6 , Tel: 83992 İkincisi 1322 temmuzunda Sultan Ha, harbe verdiler. Bereket insaflı adamların Mubarek Kurban Bâyramı ngün büyük bayramımız ?erefine, Cumhuriyetin, vata. . . ^ nrn, istiklâün komyucusu kahraman ordulannuı geçid resimleri yapacaklar; Tiirk milletî, gözbebeği ordusunn muhabbet ve iftiharla seyredecek, şükran ve heyecanla alkışhyacaktır. Bu geçid resimlerine kara, hava ve deniz ordulan da iştirak edecektir. Fakendine açtırıyordu. kat yiğit denizcüerimizi, denizde, geBugün Cumhiıriyeİlk emare, «ikinci milerinde değü, karada deniz piyade tin 23 üncü yıîdöİnönü» nden sonra birlikleri halinde gijreceğiz. nümünü kutluyoruz. vapurla İneboluya Halbuki CumhuriEvtelki gÜB, bir okuyucu bana, hir gelen şehzade Faruyetimiz hakil^atte ğu gerisi geri İstan müddet e\Tel teklil ettiğim donanma daha ondan üç yıl d5rt ay, altı gün önce doğmuştu. Evet rinden biri devletin Ankarada değil, Is bula göndermesi. Bu, «büyük sır» dan, günü veya haftasını hatırlatarak CumCumhuriyet bugün resmen 23 yaşmı tantulda olduğunu anlatmak, diğeri bi hâdisenin dilîni anlıyanlar !cin, kafalar. huriyet bajTamında donanmammn da büjük bir geçid resmi yapmasmı teklif bitirdi amma hakikî yaşı 26 buçuk yılı zimki gibi devletsiz bir hükumetin hiç da çizilen ilk istifhamdı. Büyak zaferden iki ay sonra 1922 etmemi istedi. Ben, bu fikirde değilim. bulmasıdır. Resmî Cumhuriyetle filî bir ilimde ve dünyanm hiç bir milletinikinciteşrinlnin 1 inci günü «saltanatın Donanma için, aynca bir gün, gün de Cumhuriyetin bu iki yaşı arasmda bu üç de yeri olmadığmı açığa vurmak. buçuk yilhk fark ned=n ileri geldi? Bu1921 biıincikânununun ilk günü Baş lâğvı> ile o sırrın bü>"ük bir kısmı, yani değil de, bir hafta tertibmi münasib nu hâdiselerin kendl akışile aydınlatmak kumandan ve Meclis Reisi Gazi Mustafa yandan da fazlası, açığa çıkmıştı. Salta görüyorum. Esasen aziz okuyucum haiçin «Millî Mücadele» deki o üç buçuk Kemal Paşa kürsüy« çıkü. Ug celsede natm kaldırılışmdan iki hafta sonra ve tırlatmasaTdı da, dostumuz Amerikanın yıllık tarihin ana çizgilerini yeniden ha dört beş saat süren o meşhur «vazife ve ,'Türk ordusunun daha İstanbula girme 27 ekünde her yrt kutladığı donanma tırlıyalım; Galâhiyet» nutkunu söylüyor. Muhalif sinden on bir ay önce son padişah t i r günü vesilesile. bu konuyu tektar knrMustafa Kemal Paşanın 8 temmuz ler devlet başmın İstanbulda olduğunu tngiliz zırhlısına iltica ederek vatandan calıyacaküm. 1942 de Amerikanın âokâfi kaçar. nanma, gunünde, yapılan beyecanlı tö1919 da Ordu Müfettişliğinden lstifa Üe anlatmak için yalnız padişahlığı Nihayet 1923 blrindteşrlninîn 13 ü, renlerden birinde ben de bulundum. 27 sadece «milleün bir ferdi» kalışmdan görmeyip padişahm aynı zamanda halife sekiz ay, bir hafta sonra 16 mart 1920 de sıfatile üç yüz elli milyon müslümanm Ankaranm devlet merkezi olduğuna da ekim günü, «Rüzgâr Gibi Geçti}» romaİstanbul «İtilâf devletleri» tarafmdan iş da başı olduğunu ileri sürerek «panlslâ lr kanunun çıkışı: Hâlâ, devletin de, nının meşhıır mııharriri Bayan Margagal edilince imparatorluk, tilen olduğu mizm» ve «panturanizm» gibi büyük da devlet reisinin de nerede olduğunu an ret MitscheU'in oturduğu Atlantada gibi, resmen d« sona ermişti. Bir taraf valar ortaya attılar öyle mi? Dokuz ay lamadılar mı? O kadar anlamarr.ış ola idik. Burası bir sahil çehri olmadığı ta altı asıriık ömrü biten devlet, öte ta sonra cephedeki düşmanı v.asu en kuv caklar ki ondan 16 gün sonra, yani bun halde, donanma güniinü pek parlak bir rafta bir «ferd» in başbuğluğuna yapış vetli sandıkları Afjondan vuracaksa şlm dan 23 yıl evvel bugün, birder.bire Cum törenle kuilamışrı. Biz iki Türk gazedi muhaliflerine de kurdukları tabiyenin huriyet İlân edıliverince... Beklenmedik mış miliet. tecisi de davetli idik. Pek büyük bir btanbul lşgalile devletin başına gele en heybetli görünen tarafmdan hücum hâdiselerin, ehemmiyeti ne kadar büyük salonda en az bin kişi toplanmıştı. Saediyor: olsa, kavranması güç oluyor. cek akıbeti daha önceden apaçık gören lon 32 mütteCiJt milletin bayraklarila Âmmenin bir sürpriz şaşırtıcılığile gebaşbuğ, iki «Mebusan Meclisi> nin «slzi « Efendiler, blz buyük hayaller peI douanmışrı, Bi?i de «Bugün uzak bit orada yaşatmadar» diye Ankarada top şlnden koşan. yapamıyacagımız şeylerl Üveren Cumhuriyet ilânmdskl zihniye j«nemleketten. dost Türkiyeden gelen iki lanmasır.ı istedi, dinlemediler. Bundan yapar gibi görünen sahtekâr insanlardan t!r.e cumhuriyet m:, haklmiyetA milliye misafirimiz var» diye isimlerimui soysonra ikinci ikaz: «Istanbulda toplanı değiüz. Zaten bu büyük ve hayali mi münakaşa'arı bir tarafa dursun u: liyerek ve bütün Amerikan basınında yorsunuz, barl beni rels seç'.niz, zaten şeylerr yapmadık; yapmıs gibi görün fak, fakat tipik bir m sal : En kıdemli mizah gaıetemiz Akbaba yeni Cumhur bana verilraiş olan «Little Admiral benim oraya geleceğim yok., fakat sızl mek yüzünden bfitün dünyanın husudağıttıkları zaman burada toplamak İçin metird, garazmı, kinlnl bu memleketin Reisi Mustafa Kemalin, elmacık kemik Küçük Amiral» payemi de zikrederek bu sifat işime yarar» dedi, gene dinle v« bu milletin üzerlne celbettik. Biı lerini sivriltip endamını sı?kalaştırarak, bizi hanruna takdim ettiler. Alkış t u mediler. Dedikleri çıkıp îstanbul i?aal, panturanizm ve panlslâmlzm yapm»dık; göğsünde «C.ımhuriyet» yazıh b!r ha fanlle karşılandık. Tören sırasında doMeclis tarümar, ele geçen kodamanlar yapıyoruz, yapacağız dedik; düşmanlar mail bulunan karikatürü altına «Güzele nanmaya gönüllü yazılan bir gencin tahlifi yapıldı. Bu, Birleşik Amerikanm 48 Maltaya sürgün edilince Başbuğ, hemsn da yaptırmamak için bir an evvel öldü ne yakışmaz!» diye işi alaya alıyordu. Cumhuriyet artık yalnız en büyük devletinden yalmz Georgle devleti arabir meclis relim dedller. Bütün dava bundan ibaAnkarada kurulacak yeni sisinden donanmaya gönüllü kaydcdiles için milLete döndü, millet ,peki. dedi. rettir. Efendiler, haddimizl bilellm. Biz bayramımız değil yirmi üç yıld:r o en 1920 nisanmm 23 ündekl «Türkiye Bü yalnız hayat ve istiklâl istiyen bir mil köklü bir kudretler kudreti oldu. Onun 14 hininci gencdi. yük Millet Meclisi»: Bu, yalnız bir mec letiz. Yalnız ve ancak bunun için hayatı fiil halindeki yaşmı üç buçuk yu daha O gün yapılan Te geceyaruına kadar önceye götürmekle orıa daha kıdem verlis açılışı değil, milletin devlet oluşuydu. mızı ibzal ederiz.» süren parlak törenin tahilâtım ou dar rr.ek gibi bir düşünceden fersahlarla u Fakat İşin bu devlet tarah açıklanmaÖteki tez, hem naztrlyeye, hem reallzağız. Milletlerin hayatında üç buçt'k sütuna sıkışnrmak mümkün değildir. dı ve açıklanamazdı. Kurulan devlete teye dayanan öteki tez; «Böyl« devletsiz yıl nedir ki... Blz Cumhuriyetin asıl ya Yalnıa bu kara şehrinde oturan Amesadece «Büyük Millet Meclisi hükume bir hükumetin hangi ilimde yeri ve dünşmdan üç buçuk yılın eksillşine değil, rikalıların donanraa gttnünü pek büyük ti» deniyor. Yar.l devletslz hükumet. Is yanm neresinde benzeri var> öyle mi? onu o kadar önce doğuran büyük günün, heyecanla kutladıklannı söylomekle iktanbuldaki devletin «Bakân« larma «Na Şef bu teze karşı, yandan bir çevirme unutulup gidiyor denecek kadar, ihmale tifa ediyorum. harekeüle, havkırdı: zır» denirdi, bu hükumetinkilerlne «Veuğrayışına hayıflanıyoruz. kil> denmektedir. Yanl onlartn vekili. Bu « Bizim idare şekllm'.zi başka milDoğuran günler zaten büyük günlerŞimdi mevzııa geliyorum. Donanm» hükumetin reisine «BaşvekiH de dene letlerir.kine benzemiyor diye beğenmidir. 23 nLsana ise en büyük günümüzü haftası yapıknası hakkındaki teklifim, mlyor. Zaten vekillerl meclis ayrı a>Tl yorlar. îyl amma Türk mllİetl de başka doğurduğu içii büyüklerin büyüğü diye seçtiği icin onların başı olamazdı. Yal milletlere benzemez. Biz yslni7 bize benhalkımız tarafmdan çok iyi karşdandı. zeriz.» Şefin milH gururu yakalıyan bu bakmalıyız. Ondan doğan Cumhuriyet Bir okuyucum bana, «Oğlum Ya\Tizu nız vekillerln toplantısmda kendilerine resmen islmlendirıldiği zaman üç buçuk biri reislik etsin diye bir «Heyett Vekile psikoîojiîi muhaliflerin bütün ilminl yıyaşmda tombul bir çocuktu. Onu do gezmek istiyor. Bu arzusunu tatmin etreisi» seçildi. Yanî kabine sisteminin ak kıvermişti. ğuran 23 nisan ise o eocuğu îönülerin, mek için onu Gölcüğe mi gömlereyim? Muhalifler, Şefi söylete söylet* onun si, Başbakan bakanlaTinı değil, bakanAltmtaşlarm, Sakaryalarm, Dıunlupı Bir donanma haftası yapıhnalı ve halk sımsıkı sakladığı «büyük sır» dan bir lar başkanlarmı seçiyor. narların yakut yakyt kanlarile be?ledi. harh gemilerimizi ziyaret etmelidlr» diŞöyle böyle amrr.a hükumetin bası ge şeyler açıklatmak isterlerken Şef söyliye î?te böyle bir günümüzü «Çocuk Bnv yordu. Limana gelen yabancı harb gcne belli. Ya devletin başı? Elçi kabul et söyliye 0 sırrı büsbütün örttü. Artık üç raraı» lle karış'.ırarak silik bir hale ge mllerini tehalük ve tehacfimle gezmeğe mek gibi devlet başkamng aid vazifeleri buçuk yıldu «Türkiye Büyük Millet tirdik. Eskiden Türk Ocakları kurultayı, koçan halkımız, blzJm gemilerimizi zikim yapacak? O zaman yeni hükumcti Meclisi hükumeti» ne o kadar ahşmışhk Cumhuriyetin ilk yildönümünden ltiba yarete can atmaktadır. Benim bir dotasdik eden Sovyetlerle Efganiftanra An ki herkes hep 0 slstemle gidileceğini sazafere ren, 23 nisana hürmeten hep o gün açı nanma haftası yapıbnası hakkındaki tekkarada elçileri var. Bu vazife mecli<; re nıyor. O sistem ki bizl büyük götürdü. Demek en iyl hükumet tarzi' lrrriı. Hslbokis Çocuk Bayıamı o günle lifim, umumî bir halk dileğinden ilham isine verildi. Mustaîa Kemal filen Devbiriestirilince, ilk hareket nlyeti bunda let Ba?kanl'.ğı etmektedir. Fakat isim ve odur. Bir gün Hüseyin Cahidin «Tanin» da o güne hürmet olduğn halde, seneier almıştır. de; «Bizim idare çeklimiz herşeyile ve sıfatı? İsim ve sıfat ne demek? 8 temD^nanmaseverleıimfee ve denlztilertgeçtikçe ba>Tara müstakil birJıaL.ala muz 1919 danberi O «milletin bir fer fileç .cuaıhuıiyet olduğa ^halde bunun ala 23 nisanı yukru. Çocuklarm hakkı iniJ*" ıhiijdeuyeyim ki bu teklifimi açık ismini resmen açıkça neye söylemiyo verilirken daha büyük bir hakkı yemiş bir dilekçe halinde Cumhuriyet sürundi» nden başka bir şey değil. Devletin a?ırlar boyur.ca başı olan ruz?» diye çıkan bir yazısı, bulutsuz ha olmak, hayır. 29 ekimi Eeviyorsak 23 larmda kendisine arzettiğim Sayın Başpadişah. ttanbulda. fakat esirdir. Or.u vada çakan şimşek gibi, herkesl şasırt nisanı onu doğuran bir kutsiyet gibi se bakan Receb Peker bu işle meşgul olkurtarmak lâzım. Bütün «Kuvayi Milli mıştı. velim. mu? ve bir donanma günü veya haftan Halbuki Şef, sözle söylemlyordu amveciler> İn propagandası hen bu hedefe îsmail Habib SEVÜK tertihini esas itibarile muvahk gormiisma, büyük sırrı perde perde hSdiselerin yönetildl. «Türkiye Büyük Millet Mectür. Başbakanunıza teşekkür etmeği valisi hükumeti» nin filen devlet oluşuValinin Ankara seyahati ve zife bilirim. Ijçilere vapurlarda yapılan na karşılık Ismen devletjizliğindeki ga doğuşu neye unuttuk? İsmail Habib Sevük Yazan: Val*. Te Be'.edîye Relsl Lutfl Klrdar bayramcrtfsi Ankaraya gldecektlr, Bak;rköyünde Sular Idaresl tarajıadan açılan artezlyen kuyıüanndan almacaiK su. lar'.n çehtr sularma katılması Buretllç l h . tlyacın terr.lnl içtn boru a'.mak Ü2»r? S u . lar Idaresl Umum MüdOrlüğü, hükumetBir tayin ten lkl milyon llrahk dövlz 'lstepılçti. BIJ E5kl gazetecl arkadajlarımızdBn Te Tldovlî rr.üsaadesl henüî TerUmemlştlr, Acaret OJlsl Urcum Müdtir muavlnlerUıden Iınan ma'.Cmata nazaran hükumst bu !şl FaiııH Hırçm, açık bulur.an Umunü Ma kısmen değll, tatn olarak halletmek aız'jçaza'ar Umum Müdür muavlnUğlne tayln eundadır, Yanl b'jtün çehlr çebeke^nlri ısedllmlştlr Fahrl Hırç'na yeni vazlfeelrKle lahma ald blr progTamın tatblkı teemmül cdnrrektedlr, Vall Ankarada bu lfi taklb de baçanlar dllerlz, etmekle beraber jehrln yeni bütr, B~.;1 de Yeni kibritler götürecek, vilayet v« beledtyere ald lşler Tekel Idareslnln hazarlEdığı yeni poşet hakkmda da temasta bvıluaacıkîır, klbrltlarl yakında satıja e'.karılacak bes Bakırm Amerika seferi kuruja saf.lacaktır, Bakır ş'.Ieplnln kasım ayı sonunla AmeEbedî ve tarihî günümüzün 23 üncü ı'kaya gltmesl takarrUr etmlçtlr. yıldönümünü en coşkun bir heyecanla tes'id ederken onu yaratanın önür.de SÜHEYL ve SELÇUK eğilir, yaşatanı iman dolu bir sevgi ile LÂSIİ YENERin selâmlarım. En büyük bayramımız şen Bir erkek evlâdı dünyaya oîsun. gelmiştir. BÜYÜK TÜRK MİLLETİ Denlzyoüan Idareslnln. BoSaîlclnde o t u . ren işçilere bllet ücretlerlnde yaptıjı tenzilat, eon gunlerde tatblkına «jçllen yeni zaml'ı tarlfe tle kaldırr.mıştır. Bu djrumdar. zarar gören lffller, tenzlliltn tekıar Itıdası İçin Idareye mürâoaat etmlslerdlr. tenzilât su meselesi Donanmamızm bütün kuvvetile yapacağı geçid resmini seyir ve harb gemilerimiri ziyaret etmek, deniz kuvvetlerimizi heyecanla alkışlamak iştiyakuu, önümiizdeld yaz gerçekleşeceğini ümid ettiğimiz donanma haftasına kadar, yüreğimizde saklıyarak kahraman denizdlerimizi bugün, gene karada selâmlıyaIım. CUMHURİYET , Blt aylık Oç ayıık Altı aylık SeneUk Nüshası 10 kurnşrur. Içla 3OO Kr. R«) » 1600 > 2300 > lçln 600 Kr. 1600 » 2900 » 6400 » Abone Şeraiti D i kk a t Gazetemlze gOndertlen errak T» yarüM neşredlis'.n edilmeslo lad» olnnmmı. M. Nuri Çapa îstanbul 1946/2410 BAYRAH GÜNÜNDE 1 Üc devre dair Yazan: Burhan Feteh eline düştük de ademi mesuliyet karan aldık. Meşrutiyet devrinin mümeyyiz vasfı .komitacılık idi. Onun içindır ki, hele meşrutiyetin bidayetinde bazı Balkan memleketlerinde yaptıklan gibi ittihad ve Terakkiye muhalif olanları şurada burada öldürttüler. Bu yüzden halk Ittihadcı'ardan soğudu İtiihadcılar zaman zaman muhalefeti temizlemek için memlekete «tethiş» de^irleri yaşattılar. Hareket ordusu, Mahmud Şevket Paşanın katli vakası, Umumî Harb sıkışıklığı ve senelerce süren idarei örfiye.. Bu devirde de iki şey hatınmdadır: Birisi 31 mart vakası ve o münasebetle divanıharbe gidişim, ikincisi Mahmud Şevket Paşanın katli münasebetile yapılan temizleme hareketinde Sinoba sürülüşünu Prof. D O K T O R NAZİM SAKİR nur» diye de mejruhat ve mühürler dı. Bunları görünce komiserin gözleri fal taşı gibi açudı ve bar.a sordu: Bunlar ne?. Ben soğukkanlılıkla cevab verdira: Aman o lıste leri saklaym, lâzım olacai.» Neden? Bunlar futbol likinin esami listeleridir. Sonra ihtilâf cıkarsa bunlar olmadan halledemem. Ben likin kâtibiyim, Meşrutiyet devrinde hürriyeti kelâm dedim. yok muydu? Meşrutiyetin bidayetinde Halimdeki sükur.ete ve verdiğim izalüzumundan fazla.. Sonraları, hükumet hata inanan korniser, inkisan hayalle: ve İttihadcılar tenkid edihneğe başla Al öyle ise! diye listeleri iade etnmca iş sîkıştı. Muhalefet türîü tazyik tiydi. lere uğradı. Işkence aletleri Meclisi Cumhuriyet de\Tİne gelince: Meb'usan kürsüsünde gösterildi. Bunun tarîlıini, bizdsn sonrakiler yaSize bu devre aid bir hatıra npklede zacak. ama bu devrin hâlâ unutamadıyim: ğım hatıralarmdan bir ikisini yazayınv. Mahmud Şevket Paşanın katliıden Bunlarm başında ilk olimpîyad kafilesi bir gün sonra İstanbuldan, döndüm. Us reisi olarak Parise gidişim gelir. Başlaküdar iskelesinden evime tabiî yaya rımızda kalpaklarla Elize sarayında raholarak çıkıyorken, Doğancılarda iki si metli M. Doumerg'in elrni sıkışımızı hâlâ vil memurun bana doğru gelmekte ol unutamam. Ondan sonra efendim Balduklarını gördüm, Bunlp.rdan birisinin kan oyunlarma iştirakimiz için Saracoğadı Kâzımdı. İdadide sınıf arkadaslığı et lundan 3000 lira koparışım da hiç aklımmiştik. Tabii beni tanıdı. Yanmdaki ba rip.n çıkmaz... Sonra efendim, başta şimna sordu: di Demokrat ve dostum olan bir zat b u lundufu halde spor teskilâtınm beni İsminiz nedir? diskalifye (yanî turfa) ilân etmesi... Da Burhan? ha sonra Hindistana gidişimiz.. o nedir o Azıcık beraber gelir mL^iniz? : faniyj Beni, pek yakm olan Usküdar mu(a efendim. H?ngi dev rde hangi sarrıfhğma gdtürdüler. (Bu bina çoktan nasib olmuştur ve nihayet, şimdi îstanyıkıldı. Yeri arsadır) Kapıdan girince ^ul Şehir Meclisi azal'.ğı. Ve sonunda şunu yazacağım; Kim n« sol tarafta basık bir odaya aldılar. Burası Üsküdar müteferrika komiserliği derse desin, her türlü kanunlara rağmeı» idi. Üsiümü aradılar. Cebimden müte b«n Cumhuriyet devrinde yazmak iste. addid isjm listelerl çıktı.. Her listede diaimm yüzde doksanmı yazdrm. Helâ> •yukarıda Lsimleri yazılı azamızm kulü hoş olsun. büaıüz namına kaydedildiği beyan olu• B. FELEK I f