Katalog

L iktisadî ve Malí Bahisler Bütçe telâkkisinde yeni bir inkılâba doğru... Yazan: Dr. Feridun Ergin 4 Şehir =haberleri HEM I Demokrat Partisinin umumî prensipleri neler ¡ j dir. Adalet, Millî Eğitim, Sanayi, Ticaret, j ! Tarım, işlerinde ne gibi yeni düşünceleri var? I Dun hükümete yaptığı 'nuracantle resmen tees=us etmiş savılan demokrat particinin programını, meml^k^t siyası hayatında yeni bir merhale teşkil etmesi ıtıbarıle bir vesika mahıv etmde olarak aynen neşrediyoruz ruz. Hükümet ve idare halktan, halkla beraber ve halk için olmalıdır 17 Devletçiliği ıkdı=adı 3İanda uzun zamandanben devam eden boşluğu bir an evvel doldurmak, iş hacmini genişleterek yurddaşların geçim ve refah seviyesini yükseltmek için, devletin, gerek doğrudan doğruya iktisadî faaliyetlere girişmesi gerekse nizamlama, teşvik ve yardım yollarıle hususî teşebbüs vs sermayenin umumi menfaate en uygun şekilde ve süratle gelişmesinde vazife alması, manasında anlıyoruz. Özel teşebbüs ve sermaye faaliyet ve tasarruflarının devlet tarafından nızamlanması, özel teşebbüs menfaatlerde genel menfaatin telifi ve korunması zaruretınaen ileri gelmektedir Bizim devletçiliğimiz iktisadı şartlarımızın ve ihtiyaçlarımızın çızdıgı yoldur 18 Dış politikamız, mılletl°rın hukuk eşitliğine, milletlerarası siyasî, iktisadı ve kültürel iş birliğine, koılektıf guv ene ıyı komşuluk münasebetleri esasına dayanmalıdır Milli varlığın ancak milli cuvvetle korunabileceği kanaatine bağlı kalmakla beracıer, milletler bırhgı gayelini hedef tutacak barışçı ve açık bir dış siyasetin memleket menfaatlerine en uvgun ve realist yol olduğuna inanıyor JZ. 19 iç işlerimizde, hukÛTnti ve teşekkulatmı halkın dışında ve üstünde tjir varlık degıl, sadece, halk tarafından amme vazife ve hizmetlerini gorm 0 ^ uzere kuıulmuş bir idare cihazı saymak esaslı bir pıensıbımızdır Iyı bur idarenin gayesi devletle butun muamele ve münasebetlerinde yurdda;a tam bir emniyet verebilmektir Memurlara verilen ¿anunî salahiyetlerin idarî otonte temini bahane»ıle, keyfî olarak kuşanılması temayüllerini onlem°ğı vazife edineceğiz. NALINA MIHINA Çocuk vergisi a n n m baslığını gorup de babalardan çocukları için versı alınacağını sanmayınız Bu çocuk vergisi, bilakis çocuklar ıcm, çocuğu korumak için alınacak vergıd r ki Çocuk Esirgeme Kurumu Başkanı Kırklareli Milletvekili Doktor Fuad Lnıay tarafından teklif edilmiş ir Muhterem başkanın bn vergıvı tac n ve neler yapmak ıçm teklif ettiğim anlatmadan evvel, Çocuk Esirgeme Kuıumu hakkında verdiği malumatı, hulasa etmek üterim30 haziran 1921 tarihinde Ankarada Hakimiyeti Milliye matbaasının mut vazı bir odasında kurulmuş o^an T a r i ye Hımayeı Etfal Cemiyeti 10 arı adaşın verdıklen ikişer liradan 20 1 ra ile ı=e başlamıştır Bugün Türkiye Çocuk Esirgeme Kurumu ismi altında memleket n her taıafında 735 şucıesı vardır 39 m j ayene evi, 3 dış muayene evi, 3 doğum evi, 5 pansiyon 37 aş evi 46 talebe sofrası 66 çocuk baııçesı, 9 banyo 12 sinema, 7 okuma odası, 4 çocuk kıta o e ı, 2 çocuk bakıcılık muze^ı 1 çocuk bakıcılık mektebi 2 ana mektebi, 4 yüzme ve i u m havuzu 14 sut damlası 24 gunduz bakım evi 34 çocuk yuviai ki ceman 312 müessesesi ıl° =ımdıye kadar 7j37.397 çocu^t ve çocuku anneye favdalı olmjştur 6190 çocas m=kteblere, sanat evleııne yerleştin rrış bunlar aranırda doktor, munendı re<= aiı rakım olanlar vardır Bugün daimi olarak 1510 çocuğa baKumaktadır Yalnız genel merkez 1945 ba.ma kadar 6,513,286 lira gelir tem n etmiş ve 5 854,137 lira harcamıştır Dıger merkez ve şuoelerın gelirleri de bu racama yakındır G°nel merxezin 1945 but esi 1026257 lira ıdı Dıger m e n e z ve suLelertn bütçeleri de 800 bin lira kadardı. Kurumun binaları ve arazımı 1 p aj 5 maden suyu ve membaları 20 mer a, çayır ve bag, 24 aı^a 96 bı ıa oİTiak ızere 146 dır Genel merkez gayımenkullerının kıvmetı 1085 451 lira, şuoele ınınkı de 77 867 lıradır Fakat başkan, 25 yıla yakın bir zaman içinde kurumun yaptığı bu ı,lerı kafi bulmuyor Çunku ası uruz çocuk asrıdır Çocuğu ana rahminden itibaren korumak, sağlığım temin etmek \e cevherim bulup muvaffak olacağı yolu gos+ermen lazımdır ^ufuslImuzun yüzde 41 inden fazlası çocuktur Muhterem milletvekili aynen sojle diyor «ESKI devırlerder Cumiurı/etmıze, çocuğun ve çocuklu annelerin sağlık ve 6osval ihtiyaçlarını karşılayabilecek hemen hiç bir mue sese intikal e menıgı İçin bu saha hazin bir boşluk arzetmekte ıdı Cumhuriyet devrinde yapılanlar aa ihtiyaca nısbetle bu şey ifade edemez » Sayın Fuad Lmay çocuk ve anneyi korumak için daha ns'.er yapılması lazım geldiğini tafsilatı de anlatarak 21 müesseseye lüzum gostemor Bu 21 müessese muhterem doktorun idealidir Fakat bu idealin topyekun gerçekleşmesi 6 mıh onla degıl belki 60 milyonla bile mümkün olamaz Onun için ilk olarak vucude getirilmesini istediği müesseesler arasında her vuavet merkezinde en a ı ellişer jataldı bir bebek pavivonu yapılmasını zaruri goruj o r Çunku dıvor, Keçıorendekı Çocuk Yuvası illi 50 \ataklı olarak tesis edilmişti Bugün İse 300 jatak muracaate kafi gelmemektedir Savın milletvekili, çocuğu ve anayı konımak ve nüfusumuzu 3035 senede 35 mıh ona çıkarmak ıçm yapılmasını dusundugu müesseselerden en mühimlerini vucude getirmek için bu çocuk c \ergı l ihdasını teklif edıvor Doktorun bu 21 müessesesinden İlk once bunlardan hangilerinin yapılması lâzım geldiğinden ve serseei cocu'dar hakkındaki düşüncelerinden eğer bana f hır kopyasını göndermek lu funda bulunursa teklif ettiği «çocuk vergisi» rın esaslarından avn bu yazıda bahsedeceğim Bu hav atî konu bir degıl bir (ok yazıya değer. El Hatları Son aylar a, Buyus Br tan ada yeni yanımdan fazlısını amme masraflarına bir butv= tipinin Delirmek uez e bu ur ayırmak "eıekm «tır O vakıtkı Mal iye dugu göze çarpmaktadır Modern n a Bakanı Kınesley Wood maliye =ısteJıye sı temlerinin temelini teşkil eaen mınde ıçmde Keynes m de hissel DUprensiplerden bir çoğu ingilizlerin ede lunar bir ınVı'âb meydana ¿eti rustir ndir Dünya mahj ecılıgınde kok sa rnış istihsalin aza i ı haddine çıkarılması eksen yenili der ilk olarak IngıHerHe ı=thlıkm son aerece kısılması ve ar & tatbik eaılmış ve musoet letıce verdjt dnkı farkın haıb gayelime tahs sı taten sonra dıger memleket1 p r tarafından ÎID edilen maliye sıyasetır n es^rı olbenimsenmiştir Bugün Buyuc Britan muştur Dıger bir oeyışle bütçe devya klasik bütçe sisteminin namzed bu letın vergi koyma istikraz akdetme \e lunduğu degı ıklıgı gerçekledir n ° î SU mairqflm tay n salahn etme da., ar arık retıle dunvava yeni bir orn^k % ermeğe ist lısal ve istihlak muvazene ını ayarhazırlanmaktadır ladığı bir mekanizma kararfteıı ık'ı ab Bütçe devletin gelir kaynaklarını mas etmiş Ur raf ;ht > açlarına göre avarlıyan malı bir W Be er dge ve Ingılterede «iş siyaplandır 18 asır başlangi" nda, Ingııız seti» adı altında çıkarılan «Bevaz Kıdevlet adamlarından Walpole, bor yıl taBs, bütçenin milli ekonomide bir parlamentoya hükümetin masraf ıh» muvazene unsuru olduğu fikrini mudayaçlarını, amme borçlarının d ırumjnu fıa etmektedirler Bu fıkıılere göre ve baş vuracağı gelir ka\naklarını bil hilkın ve devletin istihlaki b rle?ınce dirmeği âdet edinmişti Bu adet dıger butun çalışan kutleve iş teram imkanımemleketlere de yayılmış \e balun me nı kazandırabilirle dır Bütçenin gadenî aunyada bir parlâmento an anesı yesi sadece bir gelir masraf muv azeolarak yerleşmiştir nesı kurmak degıl, istihlakin, çalınma Her yıl devletin butun masraf ihti ta ebınde bu unan bu*un msanlira iş yaçlarının ve gelir kaynaklarının tek bir verebilecek bir se iyeve eriştirilme' d r Umumi muvazene plânı üzerinde göste iş hacmi istihlak miktarına bağlıdır rilmesi memleketin mab. durumunu Dıger bir dev ş'e butun faal jetler istihsal ıcablarına göre degıl istihlak ebelirtmek ve .amme kuvvetinin icraatını konomı ine göre ayarlanma1 ıdır kontrol bakımından faydalı neticeler Buyuk Bııtıııvı Maliye Bakanı Dalvermekteydi. Bu sayede hükümetler gelir ve masraflar arasında muvazene ton, çoktanberı fıkır sahasında gelişgözetmek ve devlet istihlâk ai zaruri mekte olan bütçe inkılabım gerçekleşıht yaçlan karşılıyacak asgari bir sevi tirmek ıstıkımetilde ilk hamleci yıpyede tutmak mecburiyetini duymakta mıştır Bu hTnle bütçenin yıllık bir malı plan olaugu hnk unda Waloole çaidiler ğından oerı s u r e d e n ananeye son verFakat devletin iktisadı hayattaki rolü mektedir Bundan =o i n Ing Herede 31 genişledikten Sonra, Ortodoks bütçe pren mart gunu geçmiş ve < ek malî yıl . siplerinden doğan bazı mahzurlaıla kar birbirine baglıyan bir 1 alka rolü oynışılaşılmıştır Amme rrasraflarına milli jamıja aktır Yıllıw bbte yerine segelirden geniş bir hisse ayırmak zaru ferberlimin dağıtılması mesken i"saatı reti, bütçenin iktisadî önemini arttır veya devletleştirme programları gibi mıştır Devlet gelir ve masraflarının ik muhtelif iktisadî gayelerin tahakkukutisadî mahiyeti, millî ekonomi üzerinde nu hedef tutan serî halinde hazır'ankuvvetli bir tesir yaratmağa baş'amıştır mış malı planlar tatbik olunacaktır Ortodoks bütçe, yalnız «gıd»r gelir» Dıger bir deyişle devletin gel r ve muvazenesini bütün unsurlarile birlik masrafları, bir yıl suren bir zaman te göstermekle iktifa ediyordu Halbuki çerçevesı'e değil muayyen faaliyet raevhakikatte giderlerin istihlâk masrafı zularıle hududlandırılacaktır \eya sermaye yatırımı karakteri taşımaYem ingiliz mıh planına göre butlarına ve gelirlerin sermaye istihkakı neticesi veya normal kaynaklardan elde çp durumu milli gelir ve umum ı tıhedilmelerine göre, bütçe muvazenesinin lak hacmine göre ayarlanacaktır BütAtısadi mahiyeti değişmekteydi Gel r çe mılh pelırın sermaye amortisman ve vatırımlaıı, ha k ıstıh akı ve devlet ıhve masrafların taşıdıkları karakter, batt v açları arasmdak' bolunusunu tayın çe rakamlarında muvazene veja acık edecektir Dev letlest rme hareketlen bulunmasına nısbetle çok tıaha fazla mk sa* ettıgı takdirde vergi gel ıının ehemmiyet arzedıyordu aynı zamanda sermaye teşekkül kayBu mahzurlar tatbikatta, Ortodoks ı aklarından biri haline g ^°sı bek'eprensiplere bazı istisnalar kabul etmek •^fbılir Bugüne kadar san gelirden suretıle giderilmeğe çalışılmıştır Na sivil istihlak ve tasarrufa ayrılan nıspoleón çag ndanben anormal masrafla hetler halk'n iradesine bağlı bulunrın fet kalade bir bütçede go *frı me<=ı maktaydı Halbuki şimdi sıv 1 istihlâk yoluna gidilmiştir Ticarî mahiyetteki ve sermave teşekkül şaıtları de et amme hizmetleri ıçm «mülhak bütçe kontro u altına gırmekted r Bütçe devler. t°ıtıb edilmiştir Hazınerın. hu usı letin mubrem ve zarurî masraflarını he=abları ve hizmetleri a y ı bir m J ı karşılıvan bir hesab tasarısı o'maktan planda toplanmı tır Dev'et elindeki çıkmakta ve umum istihsal ve istihlâk muhtelif iktisadı ve içtimai işlenme he faal yet m ay^rlıyan sunuıl u bir iktisablarmda yalnız gelir masraf farkı sadî plân hal ne gelmektedir Hayvan ihracının fıat yükselmesinde âmil olduğu söyleniyor Kasablık hayvan fıatlarındakı yükseklik devam etmektedir Bu ı+ıbar a etfiatları da yükselmektedir Esa en toptanct kasablarm mehaietı saysınd* 945 yılı içinde et an ak ıkı ay kadar bir müddet azamî fıat sevi esnde Istanbulda satılabilmiştir Şırrdıkı canlı h=y\an hatlarının artık perakence azamî iıatı tutamıyacagı celebler tarafından da kabul edilmektedir Esasen her yıl ş loata doğru Istanbulda et fıatlarınm yükselmesi mutaddır Fakat bu yıl i atlnrm daha çok fazla yükselmesinden korkulmaktadır Buna sebeb de cenubdan yapılan kasablık hayvan ihracatıdır Yazın müsaade edilen kasaDİii hayvan ihracatı bolluk zamanı olan o z*ma nar yapılamamış veya pek az yapı m ş şimdi kış aylarında kasablık h a y a n azaUıgı irada birdenbire hararetlenm stır Buna Beoeb o zamanlarda Suriye ve Lu onanda da kasablık bol olduğundan aic lamushgnı davranması Mindı darlık başlayınca y uksek fıatlarla ı^teKİı ç kmalarıdır Bu vuzden ihracatçılar Eızurum y a\ lasına kada' uzanarak Istarbul ıçm şevke hazırlanmış olan besi koyunlarını almağa başlamışlardır Halbuki be^ı koyunları istanbul et ihtiyacının oca i, şubat avları ve mart başında yüzde 6070 ını temin etmektedir S iradı bunların ınracına bışlanmasıle Ltaııbalun bir et darlığına ugrıyacagı ^¿kadarlar tarafından haber verilmektedir Esasen memleket ıçm buyuk bir menfaat ve gelir temin etm°yen Kasablık ihracatının hiç değilse gelecek yaza kadar durdurulması bir zaruret olarak meydana çıkmaktadır üç aylıkların tevzi şekli beklenen neticeyi vermedi :mek 1 vetin malul ve d ı Hrın üç avlıklannın fış esasına göre ' e v l i haki. nda Defterdarlığın aldığı tertibat arzu edilen neticeyi vermealgl gibi büsbütttn karışık lı?3 =ebe*> o r^u^tu» Tevziatın «tirat e ya p İma ı irin Mallve sube rlnd n de me mur getirildiği halde günde ancak 2 0 I kKive ajlk tevzi edilebilirli tir Halbuki tutulan yol günde 1000 kişiye para vermek esn= na davanı ordu Bu durum Kar«ı= nda tevdiat gönü kadroju pek çot genişletmek vevahud tevziat günlerini uzatmak Hzım gelmektedir Defterdir Gıyas Akdeniz bir muharrlıimlze • Bütün bunlara rağmen bunu kendime İs edinerek lcab eden kolavUğı temine çalışaca m» demiştir Kandn 7de bir haftadarb?rl de'im •den v İdiz Karayel fırtınisı evi e ki r ra fclraz hafiflemiş İken dün bllhaisa o 1den 'onra tekrar şiddetlenin ştlr F tını rebeb le dün ö, eden sonra Boğazd'n İç bir \¡>pur çıkan anıı^t r Öğ eden evvel ç k rı Í olan Yılmaz şllepl Karadenlzde bir hivlı bocaladıktan sonra geri dönerek Bo gazd'uı girmiştir Fırtına glttlkre şiddeti nt arttırmaktadır Fırtına tekrar başladı Yazımıza mevzu olarak aldığımız yeumumi butçeve alınmıştır Ortodoks 1 prensipler pratik zaruretler karşısında ni sistem bütçeye mı !! ekonomi le havatî bir rol kazandırmaktadır Yaratırıcate mecbur .kılmışlar ve yalnız ana lan kıymet'erın n illete en faydalı bir batlarım muhafaza edebilmelerdir şekı de rruhte'if ihtiyaç sahaları ıraBütçenin hakikatte, yalnız ^evlet ge sında da?ıtı ması veya tek taıaf ı maklir v e masraflarının degıl, fa^at butun sadlara dayanan b r ekonomi dıktatormillî istihsal ve istihlak muvazenesinin lugu kurulması avnı derecede imkân bir fonksiyonu olduğunu anlıyabı'mek dahiline gırmekted r Dıger bir dey sle, için, iktisadî fikirlerin oldukça uzun bir yeni In<nlız bütçe sistemi memleke* n tekâmül devresi geçirmeleri lâzım gel ktısadî mukadderatını ma'ıye sivasetimiştir Hk defa, Llyod George zamanın nln ellerine bırakmaktadır da kuru] an bir komite, «çift bütçe» sisteminin tatbiki ve istikrazların hanlatl•• BC AKŞAM • na dayanarak ıssızlığı gidermek maksadıle büyük nafıa işlerine grışılme=ı fikrini ilen sürmüştür Ayni teklif 1932 de Fransada Marquet taafından ale aS İ N E M A S I N D A lınmıştır 1939 a kadar, Mahte'lf memleketlerde tatbik edilen iktisadı kalkınma programları, hedef tutulan gayeye göre tertıblenmiş sınaî btitçe'cr ve yeKONSERİ ni tipte bazı malî plânlar kur ılmasında Smıl olmuşlardır Çok zengin ve mutena bir program Adliye Sarayı için tetkikler Istanbulda bulun j ı Adalet Bakanı A H R J» Türel dün akşam üstü Vilayet ko uagı karMnnda hukuk mahkemelerinin bu lundu,u binayı ve buna civar arsaları gez mistir EweKe de yazıldifel gibi Adalet Sarayı bu sahada kurulacaktır ve Bakanın tetklU dokudan do^rusa bu ıtıeızu a alâkalıdır Ogrendiğ mize göre İş vapıja fciilanma safhasına glllnce nukuk mahke n eleri şimdi milli Korunma adliyesinin 1 ulundu? u Sirkecide gjmtfk binasının er ı =t katına taşınacaktır ve binanın ln,ası tekm lleninceye kadar orada kalaca^ r Adalet Sarayının bir an evvel temeli at la bilmek üzere İstimlâk vesaire İşlerinin f muml un mertebe, süratle bl rilmesl İçin azamî giv et gösterilecekti* ÇEMBERLİTAŞ Kızılayın yoksullara yardımı Kızılay B yog u I tiklal Bucağı tarafın dan ırıntaka'iinda t splt edilen f ,0 yoksul aileye sabun makarna fasulye tevziatına S 1 9 lb tarihinden İtibaren bu senenin İlk yardımın» başlanmıştır Kızılay istiklâl Bucağı lomur dai, timi İçin nazı lıUarını aa tamamlamak üzeredir Istlklil bucağı bu tevziat İçin mıntaKasında tespit ettiği yardıma muhtaç ailelere davetiyelerini göndererek müracaatlerl ıî bildirmiştir Bu suretle değerli çalı.mala ille muhitine faydalı olan bu şubenin cananında gereken yardımları yapmak sure tile yok ul arı sevindirdiği memnunlukla öğrenilmiştir MÜ^İR NUREDDİN Hana Cihan Harbinde, millî gelirin YARIN AKSAM MELEK Sinemasında Bastan nlhavete kadar bir güzellik Sinemacılık dünyasının iftihar ettıgı en hissî ve nefis sahnelerle dolu bir film sunulacak Tarım Bakanlığının bir tamimi Tarım Bakanlığı vilâyetlere gönderdiği bir tamimae memleketin mühim b r ser tetl olan ormanlarımızın muhafazası öde ini alanların son zamanlarda müessif tecavüz vakalarına maruz kalmakta hatta bu arada «dürme hadiselerine bile tesadüf edilmekte olduğunu bildirerek bu gibi ha dlselere meydan verilmemesi Ye mütecaviz lerin en seri yoldan adalet makaırlarına teslimi İstenilmiştir Tekel İdaresi yeni tütün mubayaası başlaması rıünasebetile bazı İstihsal bölgelerinde büjük ve modern depolar lnşa= na başlamak üzeredir Bu depolardan İlki Er baa Niksar ve Taşovada İnşa edl eccktlr Bu depolar İçin İki milyon lira tahsis edilmiştir Şehir Meclisin n verdiği 10 O O liralık T tîhs1<=atla Belediye 1«1 ton mangal kömürü satın almış ve bunları kazalara tak«lm etmiştir Mahrukat Ofisi hazırlanan listeye göre bu Sömürü kaymakamların tavln edecekleri mahallere gönderecek nüfus başına onar kilo kömür tevzi edilecektir YUVAYA DÖNÜŞ (Tamamile RENKLİ) Bas rollerde: Roddy Me DOWALL Doland CRISP Dame May WHITTY DİKKAT Bu bir film değil hatırası ebediyen yaşıyacak bir şaheserdir Senenin ikinci «KAZABLANKA. st, sinemanın en buyuk ask romanı™ Sanatın benzersiz filmi olan Tekelin yaptıracağı depolar Fıkaraya kömür tevzii LİZBON PERİSİ . CONSPIRATORS . HEP Y LAMARR P\UL HENEE© VÍCTOR FRANCEN PETER LORRE nm butun dünyaya alkışlattıkları en güzel eser Perşembe aksamı LALE ve AR'da için hususî teşebbüs ve sermayeye serbestlik ve güvenle ça'ışmak şartları, ve yeni yeni is sahaları sağlanmalıdır Yurdumuzu geçenlerde ziyarete gelmiş Faslrvet sanaları iyice hududlanmak olan Berar Prensesi havır müesseselerimizşartı'e, özel teşebbüslerle devlet teşebden Yardımsevenler Çocuk Esirgeme büslerinin, yekdiğerine engel olmadan Verem Mücadele Cemlyetlerlle Guraba has başka dinler aleyhine propaganda va manların yaşama şartları bakımından ve karşılıklı yardım suretıle bır'oirını taneline biner Kızılay asocaklan Darül sıtası yapılarak yurddaşlar arasındaki uygun bir refah seviyesi içerisinde butamam'ayıeı bir ahenk içinde, çalışmaaceze ve Darüsşaiokaya ua İkişer bin lira ve tesanudu bozmasına serbest Ilı n^ Berar Prensesinin hayır müesseselerine yardımları S y ası hay atım zın birbirine ilikli saygı gösteren part erle ıcaresı lüzumuna manan Demokrat Parti, Türkiye Cumhuriyetinde demokrasinin genis ve ileri bir anlayışla gerçekleşmesine ve unumî siyasetin demokratik bir gorus ve zihniyet e y urut jlmes ne hizmet maksadıle kurulmuştur 2 Part miz demokrasi esas arma en uygun devlet şeklinin Cumhuriyet 0 duguna kanıdır 3 Paıt miz demokrasiyi, millî .enfaate ve ınsan'ık havsıyetme en uygun bir prensip olarak tanır ve Türk mıll=tınm sıvası olgunluğuna ıranır 4 Geniş ve ileri mânasıle demoklası, butun devlet faaliyetlerinde millî iradeyi ve halkın menfaatini hâkim kılmak yurddaşın feraı ve iç* maî butun \e hürriyetlerine sahıb olmasını gere k'e t rmeV. yurddaşlar arasında .ikjk e^ıthi, ni, karşılıklı sevgi ve ycıyı ve iktisadî menfaatlerde ahengi sağlamaktır 5 Aile ve mülkiyet esaslarına davanan Türk cemıvetırde içtimaî adaVt ve insanî teanud prensiplerinin millî vicdanda kökleşmesi ve tatbikatta genis ver bulması ıçm çalışmavı vazife biliriz In=an] k hivsıj etinin korunması için çalışmak ıstıyen her işsiz yurda iş buljnma^mı ihtiyarlık na'ta¡ık ve sakatlık gbı hallerde yurddaş arın yardım görmelerim demokrat bir cemiyetin basl "a hedeflerinden sayarız. 6 içtimaî iş bolurrunun tabiî net Iyı bir idare cihazı kurabilmek için e=l o^rak çiftçilik işçilik tüccarlık vazifenin ıcabettırdıgı salanıyetle messanayicıl k, avuk tlık ve memurluk gi uliyet hududlarını kesin olarak tayın bi, yurdda<=lann tejkıl ettikleri iş ve ça eyle nek şarttır Butun salâhıj »ilerin lışma zümrelerinin kirşılı1ilı münasebet mahdud ellerde top'anması ve mes'uh\e menfaa^erınin umumî nenfaat çer yetın zafa uğraması neticelerini doğuran çevesi içinde içtimaî adnlet ve in^pni buıokratık zihniyet ve usjılerm terki t sinud prensınler ne uygun olarak a lüzumuna kaniiz. henklcştııilmesi lüzumuna ve imkânı20 IU°rın özel ihtiyaçlarını yerinde ra jıanıyoruz. gorup orşılamak ve halkın idareye ış7 tTmumî rtiyatta her bakımian muvazeneli ve ahenkli bir eelı«Tien n Urak ettirilmesi prensıpını tahakkuk etağlanması icm yılnız s m s î partiler 11 nek maksadlarıle kur jlmuş olan II kurulmasını, yanı sadece s y asî sahada Genel Kurullarıle özel idare ve BeleteşMİâtlanm s olrrağı kân so mnvırus cuyeler bütçelerini tanzim ve tatbik h u •nıllet mızın ık* sıd ve içtimai saia r 6oslaıında ve dıger bu'un vazıfe'erının yetkılene da da siıratle teşkilâtlanması ve dahi ifasında gemken genişlikte şuurlu bir bitlik tecell sı çın '«'•ilerin teçhiz olunmalıdır Il'erde idare fimırlenne ve memullara cıftcıl°rın t i caı ve sanayicilerin serbest meslek er mensublarının mesrur venlen yetkilerin de genişletilmem, geve muallimi Tin vuks°k o*etım tılee ne ışleım yerinde görülmesi V" süratle ¡ın n me'lcTu ıct maı ve ıH <adı ımk \urutulrrti5i bakımından, mzumlu göradlarla cen ivetler kooperatifler ve mekteyiz 21 11 Genel Kurulları ve Belediyesendikalar kurmalaıını gerekli bu'uyoler, beşer senelik çalışma planları tanruz. 8 Partimiz, insanlık havsiyehne ve zimine sevkedılmelı ve bu plânlar merbu haysiyetin ancak m=anl k ana hak kezde mıhallî ıdvrelere yol göstermek larının teminat altında buhınnnsıle ko vazıfesıle kurulacak bir teknik büronun un>bılece n" inanır ve but in de let evvelden tetkikine tabı tutulmalıdır Şehir sınırları içindeki nara \e deniz rrevzuatırda bu prensibe avkırı hu1 umler bu!ınriTtn«na dikkat etme* taşıt vasıtalarının vef dıger tıcaıî mah yette umun ı hıznie işletmelerin n Bebaşlıca vazifesi say ar ledıye'Te devrim tabii bjluyoruz 9 Milli iradenin tam tecelhsı, se22 Devlet hayatında, Dutun idare ç nlerın her turlu nudahaclden uzatv ve şuoe'erımız ıc n, siyası tesirler dışında serbest olarak gizli re., ile yapılrnsma ıhtsas heyetlerince umumî p ân ve ve siyası* partilerin e it haklara °ah b bulunmalarına babıdır Seçimlerin ser proramlar hazırlanmasını ve bunların bestliğim bozacak nareketlerı, mı lı hâ usul dairesinde kon ıilaştırılma^ıru I U kimiyete kaışı işlenmiş bir suç adde zumlu görmekteyiz 23 Devlet vazifelerinin gundengune deriz 10 Mı 'etveMIiğı seçimlerinin tek artması ve devlelm siyası ve idari bünderece'ı olmasını, «eçırn kanunumuzda yesinde iktisadî karakteıın daha bearbu esasa gor» ve yurddc=uı seçme ve gın hale gelmesi vonundekı ge'ı^me meseçilme haklarını daha geniş emnivet mur nıe elesını umumi hayatın çetin oır alt na almak maksadıle de • klikler meselesi haline koymuştur = Mera ıriarın her şeyden evvel halka yapılmalını lüzumlu görmekteyiz 11 Devlet memurlprımn seçimlere hizmet duygulu taşmaları vazife ve mes'ulıyet hislerine bağlı ve ehliyet ve hıcbır sıvası faaliyette iştirak bulunmamaları ve sıvası partiere gır ihtisas sahıoı olma'aıı şaıttır Bu husus*remelerı lüzumuna kamız. Ynlnız yük ların saklanması ıçm bilhassa şu esassek öğretim menşubhrı mesl«klerlnfn lar üzerinde önemle aur j malını gcrek'ı mahiyeti i* barıle, bundan mustesna buluy oruz d rlar a Memurların hal ve âtilerinin emJ2 Memleketimizin istiklalini ve ruyet altına alınn ası aylıkların, memur \a toorak butunlugunu bozmayı yurd ve emeklileri geçim kaygılından kurtadaş ana haklarını kavıdlamayı gaye « racak dereceye getirilmesi dinen, veva memleket dışındaki siyasi b Memurların tayın, terfi, cezalanteşekküllere bağlı o1 an siyasi cemiyet dırılmaları hususların n takdirden ziyave partilerin kanun dı?ı sayılmasını is de objektif usulleıe bağlanması, teriz C Ehliyet ve çalışkanlığın terfide 13 Yurddaşlar arasında müşterek başlıca esas tutulması bir tarihin yarattığı kültür ve ülkü ç Çocuklarının okutulmasında m e birliğine davanan ve her turlu ayırıcı murlara kolaylıklar göster ' nesinin u temayülleri reddeden bir milliyetçilik sulleştınlmesl telâkkisine bağlıyız. 24 Bütçemizin büyük bir kısmını Partimiz butun vurddaşlan din ve memur ve emekli aylıkları t 3 ş ü l ettiırk fariu gözetmeksizin, Türk sayar, ğinden, memurlarımızın terfihi meselesi ve Türk olmanın butun haklarına sahib sayıca az ve fakat yüksek vasıflı ve tanır Kinunl vazifelerini yerme geti verimli memurlar iş gorme prensibinin ren her ferde ıyı bir yurddaş gozıle ba tatbıkına bağlı bulunuyor Bu, idare cikarız hazının daha rasyonal bir goru=le tanBu ana görüşlerin tatbikatta da yer zimim, ve memur sayısını arttırma yobulmasına dikkatle çalışacağız. nundekı temayüllerin kesin olarak onuEg tim ve ögıeüm müesseseler mizı ne geçilmesini zarurî kılmaktadır. boy ¡e bir milliyetçilik idealinin tahakkukunda vazifeli savmaktayız. 14 Partimiz, lâyıilığı, devletin din ile hiç bir ilgisi bulunmaması ve hiçbir 25 Bir memlekette adalet İşlerinin din düşüncesinin kanunların tanzim ve görülmesi millî iradenin ifadesi olan katatbikinde müessir olmaması manasın nun hükümlerinin yerine getirilmesi deda anlar dm hürriyetini, dıger hurn mek olduğundan bu ışın aynı mercie vetler gibi, insanlığın mukaddes hakla bağlı bir tek yargı cihazı ile, yanı kaza rından tanır birliği usulure göre sağlanması luzuDinin siyaset Jeti olarak kullanılma m ma inanıyoruz, sına, devlet işlerine karıştırılmasına 26 Yargı işini görmekte olan ele Umumî prensipler Bu gayeleri, samanımız icaplarına ve memleketimizin sosyal v« ekonomik şartlarına uygun olarak gerçekleştirmek emelindeyiz. Bunun için de jsul kanunlarımızda değişiklikler yapı'acüctır 29 Adalet cihazlarımın meydana getiren mahkeme erimizin derh toplu bir kuruluş sistemine bağlanması lâzımdır Mahkemelerimiz, derece'er, görevler ve yetkiler ıtıbarıle muntazam bir düzene göre kurulmalıdır 30 Suçtan sanık olanlarla suçlu oldukları için ceza çekmekte olanlar aynı yerde tutulamazlar Bu sebebi» tevkif ev'ermin ceza evlerinden ayrı kurulması zaruridir Cezaevlerinin insanlığa yakışır şartlara uygun olarak düzenlenmesi ıcab eder Sağlık, sosyal ve medenî şartlar bakımından Cezaevlerinin ceza çekenleri manen yok etmemesi ve cemiyete uslanmış, yükselmiş birer va+andaş olarak iade etmesi ıçm gerekli tedbirler si nmalıdır 31 Çocuk suçluların, özel bir ihtimam ve bakım ile yargılanmaları ıçm buyuk şehirlerden başlıyarak özel mohkemeler kurulmasını ve cezalarını çekeceklere ayrı ıslah evleri açılmasını lüzumlu görmekteyiz 32 Hakkın fili olarak yerine getirilmesi, mahkemece verilen tararın çıkmadı için geçen zamandan çok daha kısa bir zamanda gerçeklejebılmelıdır Bu nu temin için de icra usullerinde lüzumsuz sürüncemeleri onlem ol t ve hakka en kısa yoldan varma imkânlarını sağlamak lâzımdır Partimiz, bu maksadlan elde etmeğe elverişli bulunan tekmil kanjn tedbirlerin n alınmasına çalışacaktır Millî Eğilim işleri 33 Maarif sistemimizde mı lı egitı n ve ogretım vahdeti prensibinin taraftarıy iz. 34 Umum! ve meslekî eğitim ve oğretım, yurd ihtiyaçlarını karşı'ıvacak umumî bir plâna göre tanzim edúmeli ve gelecek nesillerin yalnız Ilım ve teknik bilgi ile değil millî ve insanî butun manevî kıymetlerle de teçhizine çalışılmalıdır 35 Hk öğretim maarif sistemimizin temelini teşkil etmekteiır Butun ilkokul öğretmenlerinin ayni ruha ve ayni seviyede bilgiye sahıb olmaları esasımn gozonunde Utulmasını bunlar arasında farklı zümrelerin tşekkulune meydan verilmemesi bakamından lüzumlu görmekteyiz 1 36 Orta tahsil kurumların ! gerek program ve talimatname, gerek laboratuar ve kütüphane gibi o¿renm vasıtaları bakımından ıslâh ve t a i ' l y eve muhtaç görmekteyiz Yüksek öğretime basamak olan liselerin bu maksadı sağlayacak d ıruma getirilmeleri lâzımdır 37 Muhtelif derecelerdeki teki ık öğretim kurullarını yurdun her tarafına yaymak yönündeki çalışmaları, eğitim ve öğretim cihazımızın ekmomık ka'kınmamızda da vazife alması bakımından, yerinde bulmaktavız. Bu çalışmaların iktisadî ıht yaçlaıımızla ayar anmi^ını lüzumlu görüyoruz. 38 'i uksek ogretım neşelimde kevfı/ete önem verilmesi lüzumuna l a mız Butun yüksek ogretım kurullarımızın bu e=?sa göre takviye ını ve ga p takı benzerleri seviyesine enştırılmelerını istiyoruz. Üniversiteler, ilmî ve İdarî muhtariyete sahıb olmalıdırlar Muhtelif ılım şubelerinle çalışır ik üzere Üniversite içince ara'tııma enstitüleri kurulmasını ve mem'ejcete aıd araştırmalara bilhassa on°m verilmesini istiyoruz 39 Hmin, tekniğin güzel sanatların süratle gelişmesini sağlamak için butun vasıta ve tedbirlere baş vurma t, bu cümleden olarak ehliyet ve istidatlın teşvik etmek, kütüphaneler, muz»'er, tiyatrolar konservatuarlar kuımaK, ciddî neşriyata yardımda bulunmak, Türk dıhnın, milli bunyesme uygun olarak süratle gelişmesi yolundaki çakmalara yardım etmek kısaca yurdtımuzda rrı'lı ve insanî kultur seviyemin yükselmesini saglıyacak her faaliy eti destekleme ^, kanaatimizce, devletin başlıca vanfelerındendır Ancak ılmm sınatın ve her turlu fıkır faaliyetlerinin siyasî ve idarî müdahalelerden uzak kalmasını, demokrasinin değişmez bir esası olarak kabul edıvoruz 40 Kabiliyet ve kjdreti mu=ald olduğu takdirde, bir ilkokul öğretmeninin ogretım derecelerini tamamlıyaak Unıver»»te profesörlüğüne kadar yjkcelmesme kanunî imkan sağlanmalıdır 4 Doğu bo'gesınde, her derece ve şubede okulları ve nihayet fakülte ve enstıtulenle bir kultur merkezi yaratmak lüzumuna inanıyoruz. ifadesin luxum u ^ocrrekteyız 44 Devletin doğrudan doğruya girıse'egı iktisadı teşebbüsler şu mahiyette işler olrrahdır a Özel teşebbüs ve sermayenin j e tıp erişemıyeceği yahud yeter ve v km kâr görmediği ıçm girı=»mıvecegı fakat butun ekonomik faaliyetlere müessir olacak ve memleket müdafaasını saglıyacak mahıyetteıu teşebbüslere gırısmek b lha«=a ana sanayii ve buyuk enerji santrallarını kurmak bugün cldugu gibi demiryolu liman, sik Ş eri • aomak buyuk taşıt vasıtaları inşa et> mek ve işletmek, b MıUetın g»l<=cek nesillere de samıl daimî menfaaüen bakımından devlet e 1 inde bulunması daha fay rali olan buyuk maden ve orman işletme erı kurmak, Adalet işleri Devlet girişeceği iktisadî işlerde kazanç maksadından ziyade, benzer özel işletrrelerı sarkmamak kaydiıe millî e konomınin gelişmedi v e ha k ıhtıy açlarının karşılanması gayelerıle haıeıtet eder 45 Eevlet ıkt sadî faa'ıvetfer' â ö senleme yolunda alacağı teibı le^de iktisadı hurr yeti ortadan kaldıran ful! inhisarları mil ı emek ve sermayenin israfını umurrı menfaate ve içtimaî 42 İktisadi hayatta özel teşebbüs ada ets aygırı ı** ^mirlan önlemek gibi rraksadlar a hareket eder ve sermayenin faaliyeti esastır Onun Sanayi işleri 46 Memleketin ham maddesini kullanan halkın zaruri ihtiyaçlarını karşılıyan geniş işçi zu"i clrtne "cçım sahaları saglvan dünya pıvasa'arına göre de rartabl olan sanayn i l ' umumi et'e ziraat sanavıi v° k j ç ı s =anajiden millî eıîonom bak nirlan lıırrayeye muhtaç görülenler ve halkın,