Katalog

u m h u nyet fi İSTANBUL CAGALOĞLU 7622 Telgrai tre mektub adresl: Cumhuriyet, tstanbul Posta kutusu: tstanbul No 246 Telefon: Başmuharrir: 22366. Tahrir heyeti: 24298, fdare ve Matbaa kısmı: 2429924290 r 2. CİHAN HARBİ T ÜR General H. E. ErkilelBlfcfcfj harbin ve harb sonrasırun Türfc'eyi, ilgüendiren türlü siyasî meselelerf^sid görüşlerini anlatan bu kitfftanı okuyunuz. Fiatı 20^. K&uş Pazartesi 5 Kasım 1945 İNKILÂB Amerikan notası hakkında NevYork basınının ifşaatı Amerika hükumetinin Montreux mukavelesine iltihakı muhtemel Washington, verdigi notada yalnız teknik mahiyette bazı tadiller taleb etti NewYork 4 (a.a.) NewYork Times gazeteslnin eşidll muhalefet rejimlerinde y«tkili kaynaklara atfen bildirdiğine göre, Amerikan hükudevlet l?lerini doğru diirüst meti, Montreu* andlaçmasmda bazı yeni gozden geçirmeler yüriitmek çok zordur. Iktidar yapılmaa teklüini havi olarak Türkiye Dıj Işleıi Bakanlıyerini ekseriya bir parti sırf ğına gönderdiği bir notada Boğazlann fil«n Türklerin konkendi gticüne dayanarak ele geçiremez. trolu altında kalmasını tavsiye etmektedir. Gazetenin llâve Başka başka programlı partiler arasında ettiğine göre, bu, Birleşik Amcrikanın Potsdam'da ele slıanlaşmalar yapmak, sunî ittifaklar kornan Boğazların beynelmile'leştirilmesi tassrısmdan vazgeçmak icab eder. Bu gibi hukfimetler miistiğini göstermektedir. Ayni kaynaklar, Ingilterenm de buna bet ve yapıcı blr programdan mahrumbenzer blr görüç* sahib olduğu, halbuki Sovyetler Birüğidurlar. Partiler arasında çoğunluk farknin, Boğazlardaki sejTÜseferi kontrol etmek imkânım velan az olduğn için mcydana gelen kompecek «tratejik üsler istediğini tahmin etmektedırler. Uç binezonlar da sağlam ve devamh olmaz. büyük devlet Londrada müzakerelerm akim kalmasından Yerinde tutunamıyan hükumetlerin ikisonra Potsdam'da alınan müşterek karar gereğinc« Ankade bir istila ettiği, sık nk cıeciis ve karaya ayn ayn blrer nota. göııdermtşlerdlr. bine buhranlarına yol acıldığı gorülür. Diğer taraftan, Bi^ejik Amerıka tarafından, MonBirind Cihan Harbi iie ikincisi araAmerika Cumhur treux andlaımasında yapılması teklii edilen tadiller teknik Bindaki urun mütareke deirinde bir çok Arkas\ sahtje 3, Sü. 2 da .Avrupa milletleri bu feşidli muhalefet Başkanı Truman rejiminln acı denemeleri içinde çırpındılar. En girae batan manzaraya FranBade sahid olduk. Bir yandan anayasaya sadık kalan partiler kendi aralannda Sarpışırken, bir yandan da o »nayasayı yırtıp atmak istedjğini gızlemiven partiler hem birbirleriie, hem de ötekilerle dövüsmekten bıkmn orlardı. Albay De la Rocquelerden, Charles Maurraslardan, Leon Daudeflerden Thorez'Iere. Caclien'lere kadar sağda ve solda cepbe kuran anayasa düşmanlan, Fransıı demokrasisinin en mukaddes pvensiplerine açıkça diş bilerken, ara yerde «kışıp kalan burjuvalar, ladikaller ve çeçidli sosjalistler «Cumhuriyeri kurtaralım!» diye avaz avaz haykırıyor, fakat gene de birbirlerine pala &allayıp duruyorlardı. Londra 4 (a.a.) Anadolu Ajansının, Bu şartlar altında hangi Curahurlyeti özel muhablri bildiriyor: nasıl kurtaracaklardı? Milletlerarası egitim konferansınm Fransız demokrasisinin Içine düştüğü bu çıkmaz sokakta göze çarpan tehli dünkü oturumunda Türk heyeti başkakelere dair o zamanlar raflar dolusu Jd nı Hasan Âli Yücel yu beyanatta buluntab yazıldı. Bütün düşünen kafalar, kendi muştur: < Türkiy* Cumhuriyeti Birleşmlş düşmanlarına karsı kendinl koruyanııyan bu rejimin memleketi uçuruma doğru milletlerin egitim v« kültür konfeıansma gerçek bir inanla ve büyük ümidsüriiklediğini gördüler ve söylediler. Ne ya7ik ki Fransa o nçurumun ta lerle katıhyor. Biz buraya son yirmi yıl dibine kadar yuvarlanraış ve ancak İçinde insanlığın yeni isteklerine uydostlarının harcadıklan gayret sayesinde mak için bütün kurumlarmda inkılâb aradan yıllar geçtikten sonra bu yapmıa ve yeni nesillerini barif sevgigün tekrar dışarıya çıkarılmıştır. Şinıdi sile, milletlerarası dostluğa inanla yeacaba «Fransa kurtuldu» diyebilir tiştinni? bir milletin mümessilleri clarak ge'iyoruz. Diiyiz? Türkiye Cumhuriyeti kurulduğu ^un Bn suale cevab verebilmek için bu biıyıik kültürlü Avrupa milletinin ge denberi kendi emniyet ve rahatını başçirmekte olduğu bünye gelişmcsinin ka milletlerin emniyet ve rahatmda atamamlanmasım beklemek lâzımdır. ramıştır. Birleşmij milletlerin egitim ve SğFransa, bu harbden sonra kuvvetli bir Eosyalizm cereyanma kapıldığını gös retim alanında yapacaklan işbirlış.ni terdi. Fakat, hemen her millet için nor dünya barışının temeli sayıyoruz. Yıkmal sayılması gereken bu vazijet dı ma imkânlarının korkunc bir ölçüde Millî Egitim Bakanı Hasan Ali Vücel şında Fraıısa, yeni bir anayasaya ka arttığı bir devirde milletlerin tek sıgıvuşmak istediğini de açığa vurdu. De nağı arük sarsılmaz bir kardeşlik ideali larım tanıyan demokrasi prensiplerı ümek ki 1875 tenberi içinde yaşadığı te olacaktır. Küçümsenmiş olan insaniyet zerin» kurmaktır. Böyle bir eğ'timin mel yapının artık eskidiğîne, son za çi ve barışçı fiklrler son harb tecrübe ortak prensiplerini bulmak ve her mem manlarda bundan zarar gördüğüne ve sinden sonra insanlarm gözünde lâyık leketin kültür siyaseini m Hî özellıklebundan boyle de fayda göremiyeceğine oldukları değerl kazanmEga baş'amış rine dokunmaksızın bu prensiplere uylardrr. Bu fikirlere ihanet insan'ığa durmak zaruridir. Bu prensîpler Bırbu millet iyice kanaat getirmiştir. yalnız ölüm ve felâket getırecektır. leşmiş milletlerin anayasasmda genel Insan haklannın demecini dünyaya Barış idealine ulaşmanın en emin yolu, hatlarile belırtılmiştir. Umuyoıuz ki yayan Fransız milleti, yann kendine a bizce, milletlerin eğitimini, ferdin hak A r k a s ı sahife 3, S ü . l d e caba nasıl bir anayasa hazırlayacakbr? bu anayasa öteki Avrupa milletlerinin bıinyesi üzerinde herhangi bir tesir yapacak mıdır? Her şeyin ustası olan ı&man bize bunlan sırası geldiğinde elbette bir bir soj leyecektir. ; Şimdilik mühim olan nokta, çok çeşidli muhalefet rejiminin daima ideal bir rejim sayılamıyacağıdır. Demokrasi, muayyen bir sosyal ve ekonomik çartlar rejimi olarak yaşadığı müddetçe partilerin çokluğn aralannda anayasayı yırtmak hedefini giidenler de bulunsa devlet mekanizmasınm verinıli bir şekilde islemesine engel olamıyordu. De la Rocque fasizm mi yapacakmış? Maurras krallık mı istîyorınıış? Thoreı Moskovaya mı bağlı imiş? Bütün bunlar tarüşma konusu halinde ortaya atıhyor, gazctelerde esprit yapılarak Jıalka gönül ejlendiriliyordu. Fakat siyasî, içtimaî ve iktısadî şaıtlar yıldan yıla geliştikçe işin pek de öyle eğlenceye tahammülü olmadığı uzaktan uzağa fark edilmeğe basladı. Yahıı lâkırdı hokkaba7İığımn sırası değil, düsman çalısıynr, düsman hazırlanıyor! Dije bağıranlara ktılak kabartaıılar Ingilterenin duşünceleri " MontreiiK sözleşmesinin tadil edilmesini müstacel bir mesele addetmiyoruz,, Londra: «Bazı telkinlere rağmen İngiliz halkında Türkiyenin muharib sıfatile harbe girmemiş olmasından doğan her hangi hasmane bir his asla vücud bulmadı» diyor Londra 4 (ajı.) Britanova ajansmın «dblr sebeb olarak askerl kudretlnln mahdud bulun yas! muharriri yazıyor: masından 1leri geldıgl burada umumlyetle anlaçıl' Cevad Açıkalmm Londraya büytlk elçi olamaktadır. Türkoenln naziler tarafından yapüan rak tayini, siyasl müşahldlere, Türk İngiliz mlsllne raslanmadık kesif slyasl ve firsatçı basmünasebetleri hakkında İylmser blr inceleme kıya ratmen tarafEizlığını muhafaza etmlş olyapmak lmkân'nı vermlştir. Cevad Açıkatoın, ması da takdir olunmaktadır ve Almanyamn her lkı memleKet üzerinde müesslr olan milmaglublj»etındenberi ortaya çıkan malumat bu letlerarası meselelenn artmasımn pek nruhteduyguyu mütemadıyen kuv.'etlendirmektedir. mel bulundugu bir devrede vazlfeyi ele aldıgı Her ne olurîa olsun, harb hâdteeleri de artık kabul edilmektedlr. tarlhe kanşmıştır ve bugilnkü safha Londranm Mllletlerarssı münasebetler sahasın<la yetsalâhiyetH blr sözcüsü tarafından şoyle tarif ki sahlbl müşahlcler, TUröyeyl de lçlne alaedilmlştir: Londra cak olan harbden evvelkl felâketll nüfıız böl« Türkiye İle Büyük Britanya arasında elçimiz gesi slyasetine avdet husıısundald her temalhtllâf İçin hlç blr sebeb yoktur. Bilikls sıkı Açıkalın yülıin, sadece geni? blrlesml? mllletler zlhnlve doetça bir anlayı^ gösterilmesinl gerektiren yetine muhallf olmakla kalmıyarak, ayni zamanda babütün sebebler mevcuddur.» rışın ve ahengin devamlı olarak hüküm süreceğl bir AvŞlmdl bahls mevBuu olan alyast meseleler arasında, rupa haritasının teki'ar hazirlannıası lşlni de güçleştlreMontretuc sözleşmesinin değiştirilmeslnl İngllter* kenceglnl soylemektedlrler. Bu seteble Türkiye, diger Avrudi menfaatl lcabı olarak müstacel mahiyette telâkki etpa devletleri karşısındaki durumunu tayin edecek ve bumemektedlr. na blr lstikrar verecek l.er türlü teklıfleri memnuniyetle Bu meselenln 1 teraflı olmaktan zlyade, mlUetlerW kabul etmeşe hazır buluranaktsdır. Evrelce yapılmı? olan arası blr mesel© olduju hakkındakl noktaJ nazar her ve İngıllz Türk mttnasebetlertnı bulandırmak hedefini aarnan teniç olunmaktadır. güden bazı telklulere rağmen, İngiliz halkınd», Türkiyenln muharü} sıfatile harbe girmemiş olmasından dogan Btr niha! anlaşmaya varmak, sırf bu noktai naher hangi hasmane bir his asla mevcud degildlr. Dünya »arin tatblkını »aglamak İçin geclkse bile, bu yüzsavası esnasında TUrk.iyenin alnııj olduğu durumun, esaslı den blr gecücme zararsız telâkki olunmaktadır. Çeşidli muhalefet rejimleri Amerikalılar. İngiltere ile Rusyanın da hükumetimize birer nota ile noktai nazarlarını bildirdiklerini iddia ediyorlar Millî Egitim Bakanımızm konferansta beyanatı Hasan Ali Yücel Londra konferansı üyelerine eğitime verdiğimiz ehemmiyeti ve sulha dair düşüncelerimizi anlattı Parti Grupunun yarınki mühim topiantısı Dıç Bakanımız Boğazlar ve Türk • Rus münasebetleri hakkında izahat verecek Ankara 4 (Telelfonla) C. H. P. Meclls Grupu salı günü (yarın) yapacağı toplantıda Di3 Işleri Bakanımıı Hasan Sakanm ban harid meseleler üzerinde İzahat vermesi beklenmektedir. Hasan Sakanm Grupta vereceği Izahatm, şu Iki mevzua Inhisar edeceği tahmin edümektedir; 1 Boğazlar meselesl ve Montreux mukavelesinin tadili hakkında son lnkişaflar. 2 Türkiye Rusya münasebetleri. BiÜndiği gibi, Amerikan büyük elçlsi ıki gün evvel, Amerikan hükumtinin Montreux mukavelesinin tadili hakkın Arkası tahife 3, Sü. 1 d» Nacaristanda secim dün yapıîdı Küçük arazi sahibleri| partisinin kazandığı tahmin ediliyor Mareşal ÇanKayŞek bu harbde yetint kabnıs blr Çinli yavru ile yanyana Moskova 4 (R.) Bugün bütün caristanda parlamento seçimlerl yapıl" mıştır. Son reyler saat 22 de atılmıı to. Seçimlerin neticesi bu gece vakit ilân edileoektir. Londrt 4 (B.B.C.) Bugün Mac yanda yapılan seçimlere dair gelen ertj son habere göre, alınan ilk netlceler^f Budapeşt« belediye seçimlerinde oldvtğu gibi, gene Küçük Arazi Sahiblsrl partisinin kazanmakta olduğunu gdster* mektedir. Bununla beraber, seçim.«rii9J! kat'î neticesi ancak çarşamba günü beM li olacaktır. Küçük arazi «ahibleri partisi g e n * bir temerküz hükumeti kurulmastna taraftar Londra 4 (a.a.) Bugün Macar çicileri hükumetlerinl gizll oyla seç« mek üzere seçim sandıklannın basınaj gitmişlerdh. Bu auretie Sovyetler Birliğinın ışgali altmda bulunan bir Avrupa memleketinde ilk defa parlamento scçimleri yapılmış oluyor. Altı parti adaylarmın listelerini ayn ayn çtkarmış Arkast sahife 3. Sü. 3 t« ^ Türkiye ve Irak Fransız ajansı iki taraf münasebetlerinde yeni gelişmeler bekliyor Pans 4 (a.a.) France Presse ajansı yazıyor: Cumhur Başkanı îsmet tnönünün, Buyük îlıllet Meclısi onande soylediğı nutıık, Türkiye ile Irak arasında mıızatereler yapıldığına zımni bir şekilde teyid etmektedir. Fılhaeika, Türkiye Cumhur Başkani. lıükumPtinin bılhassa dostane münasebetler idame ettirdiğı memleketleri saya:ken, Irak üzerinde ısrarla durmuş ve ıki memleket arasındaki münasebetlerin gelişmoslni ve derinleşmesini memnunl Arkası sahije 3, Sü. 6 do Amerika Uzakşarkta sesini yükseltiyor Çini büyük bir askerî kuvvet haline getirmek için her türlü yardımı yapacak GSnde 5 müyon asker earpışıyor Londra 4 CB.B C.) Washinffon'dan bildırildığıne gore B?şkan Trutr.in'ın Mareşal ÇanKayŞek nezdindeSi askerî mü^.Tvirı bugün Çine gıtmeıt üzere hareket elmiştir. Amsrıkan siyasî mehafilınde, Ameıikanın Çmı Uzakşarkta emnneti koruyacak buyük bir askerî kuvvet haline getirmek niyetinde olduğu ve bunun için Çine elinden gelen bütün yardımlarda bulunacağı bclıı tılmektedir. Çungking 4 (a.a.) Merkez kuvvetlerile komünistler arasındaki muharebelere son vermek için Çin Dış Işleri Bakanile komünist temsilcileri arasında Çunkgıng'de müzakereler devam Arkasx s^Jıife 3, Sü. 2 dc Odun ve kömür derdi nicin hâlledüeiiiiyor ? Mevcud fiatlar pahalıdır; Devlet Orman Işletmeleri daha rasyonel, halkın menfaatini daha fazla gözeten hesablarla çalışmahdırlar! Dünkü maçlarda Fener; Süleymaniyeyi 6 0 Beşiktaş, Be)rkozıı 7 1, G. Saray, B. Sporu 2 1, İ. Spor, Vefayı 2 0 yendiler îstanbul llk maçlannm dördüncü hafta oyunları dün muhtekf stadlarda yapılan karşılaşmalarla sona erdl. Bıı haftanm üzerinde dunılan lkl mühim maçında, Galatasaray, Beyoğlusporu 21 tstaııbulspor da Vefayı 2 0 yendiler. Galatasaray Beyoğluspor maçrnı 6 binden fazla meraklı seyrettl Mecidijeköyü stadında yapılan bu maça Galatasaray şu kadro ile çıktı: Erdoğan Faruk, Adnan Namık, Bülend, Orhan, Mehneci Ali, Reha, Şahab, Muzaffer, Ahmed. Galatasaray oyuna rüzgâr altında başladı. Galatasaray ta'.amının lıer hafta değişlk bir şekilde sahaya çıknıası, nek tabi! olarak oyunda bir yadırgamaı lcab eftıriyordu. Beyoğlusporun hlç a;iııyan ınce ve süratll oyunu karşısında Galatasaray içm kati bir hâki"nijet kurmak güçtu. Galatasaray takı Arkan sahije 3, Sü. 5 « Yaşingtoıı mülâkatı Kanada Başbakam dün Amerikaya gitfi Londra 4 (B B C.) Bir müddet*enberi Londrada bulunmakta olan Kanada Başbakam Mr. îlackenzie King bugün, «Queen Mary» transatlantiği İle Ingiltereden hareket etmiştir. Kanada Başbakam Washingtona gidecek ve orada, Mr. Truman'la Mr. Attlee arasında yapılacak görüşmelere ıştırak edecektır. Mr. Mackenzie King, hareketinden evvel verdiği demecde, atom bombası meselesinin bugün dünyanm en mühim meselelerinden birısi olduğunu söylemış, Kanadada, atom bombasınm yapılmasjna yarayan uranıum maden»nm bulunması dolayısile bu meselede » ü hun bir mevku olduğunu b«lutou$ür. NADİR NADİ » Arkan $ahit« 3, Sü. 4 U Dünkü Bejiktas . Peykoı mafmdan bir görünüs Şehrimizde bir odun deposundaki odunlar biçiliyor ' 3 üncü sahifeİel