Katalog

CUMHURtyET 28 Kasîm 1945 SIHHİBAISİSLER Atom enerjisi ve tababet Yazan: Dr. Kemal Saraeoğlu Fizik kita'b'rrmm sahifelcri ara geçmesi matlubdur. , Meselâ bugün. ur <itedavisir.de röntsmdan .çıkıp HirosHma ve Nasasaki'nin , bedbaht , semalanr.da bir ,krva genden ve rsdiumdanıfaydalanırken omet tarrakası kopararak, Niponun ka nun sağîam nesci. de harab etmemesi barmış1 ihtiras köpüklerini söndürdüğü içln azçok imkânlara malik bulunugünderfberi halk diline de karışan joruz araa, harab olan ur nescinden atom kelimesi o kadar günün mevzuu' çıkan ve adına Pofipeptid dediğimiz jldu ki>artık onu duymıyan kalmadı: albumin büzüntüleri fcaşunıza belâ olu.bornba, atomun parçalantncsı, yor. O halde atomun «parçalanmasmdan itoaı sırrı, atom konuşrcaları, atom istifcie ederken biz onun hasta nesci îevvi, hattâ j atom pa^tea ve cazbandı, itamamen tahrib etmesüıi, tahribdsn haşarkısı' voyvo... gibi bir anda dün' sıl olan molozlardan da.zarar görmemebu.isim, öbürü gibi bir eğ yi istiyoruz. Sonra dünya sıhlıatl bakımından en enceV.usulünü, ticaret vasıtası olarak >rtayav atmış'.njerkantil bir kafadan çjk 'Jja.şta gelen mesele bulaşık ve saîgro namıştuC\ Fızîk ilmi uzun zamandaTibe kıastabklardır. Bunlarm mikroblarını 1 atomd.ın bahsediyordu. Fakat bizim yoketmek lâzımdır. O haJde herhangl locukluğumuzda ;(artık parçalanamıyan bir* maddenin atomunu , parçalayarak •nOcüçük /errejji diye tanıhlan atom di/ or mahluklara yahud ' daha doğrusu >nürt,de bilgiTjleı fdurdular; Acaba atom mikrobdpn başka hiç bir şeye zarar lakikâten paı'çaSlanamıyacak kadar çok vernıemek lâzımdır. Meselâ bugün eliriiçük\bir zemVf midir? 1944 Nobel mü mizde'buîunan penisilin, sulfamid vesarifatnn\alan Ot to Hahw bu sualin oeva ire gıHai mikrdbla savaş vssıtalannda nnı verdh ,Hayı1r, atom da parçalana atom enerjisiniîbu yolda kullanabilmejilir. Hem,de rrttnimini cüssesini par liyiz. ^ ;alanmaktan . kon vyan öyle yaman bir Kezak.ins3nm' veya hayvamn bir yecuvvet vardır ki ,7nun parçalanabılme rindeki? hastalık\ mihrakını söndürmek ii halinde seıbest kalacak eneıji akla kâfi ^eîmez. Faraza verem. mıkrobıarım îifmıyacak kadar .. müthişrir. Iste atom öldür.ndk belki akciğerde veremin tahoombası hikâyesi ^buradan başlıyor. riba'tmr.dordurur. Fakat yıküanı yaprhompson da bumın 'nasıl parçalanaca»ını buk'nca iş bunu \ bomba halinde mak lâzım. Bu da harab olan ysre komkullanmağa geliyar. Ve bütün savaşan şu olan hücrclerin yardimile olacak. O memleketler bunu yaı obüme yarışına iıalde aiom enerjisi vücudün albunr.ngiriyorlar. Üst tarafı ımlum : Potsdam lerinden, yağ5arından, şekerlerinden ve dönüşü bunu bütün cthan bğreniyor. madenlerinden orada yeni hücreler imal gimdi Honshu adasmrn .trşını toprağını ederek yanan ve y:k:lanı yaptırma:a ve havasını bile saran t u atom ener yaramalıdır.' Yani 1 dü>manı mahvetmek jisi ne olacak? Sadece adarn öldürmoğe kâfi olmayıp' istilâ yüzünden harab olan yerleriıı imarı lâzımdır. Bundan »ni yarıyacak? Bi'?inler • bunu kabul başia atom eaerjisi," hücrelerin daiiıa etmiyorlar. «Biz bunu vaprık ama, yeni hücreler yapıp eskisirJn yerlnc harbi ku=a kesmek için... " » buna mu koymannı sa31ama:lı ve böylece vücud Ve vaffak da olduk, onu endüstride, hasta yapıaının dayanıkllğım artırarak ihtihk tedavisinde yani ir.sanlığın iyiliğini yarlamanın önünü almahdır. Vücuddeteminde kullanacağız» diycclar. Bu ara ki çarpüdıkları, kötü şekilleri, yanık, da bir kısa haber geldi: Atom enerjiai yaralfmma veya başka suretlerle hule işleyen ilk otonıobil Lorıdrada dcia sule gelen blçimsdzlikleri düzeltmede şıyor. Ne Washington'da görü^ülon1.er, k\ıllanılmalıdır. ne de Loidrada dola^an otomobil beni Bu satuiarın okuyucu üzerinde Jules doğrudan doğruya al?kadar et'ncz, fakat onun insan ıstrrabmı teskinde kul Vernı?'in hüâyeleri tesiri yapmasıadan lanılması imkânı karşısında elbe.ta a'â korktugıım için atom enerjisinin tesir ka duyarım. Çünkü eslâler (Scdare dı sahasmı genişletmekten vazseçtim. Falorem opus divinum est z=. Istırabı (es kat bunSann bir Jules Verne'in hikâyeolmıyarak hakikat olması mümkünkin etmek en ilâhîiştir) demişlerdir. dür. Bir şartla; Atom enerjisi hakkıuda * * * öğrendiklerimizin doğruluğu tahakkuk Ondokuzuncu asrm son yıllarmda il ederek.. bir kiloluk akaryakıÜa tayyamin en büyük hadirolerinden olan bir releri Atlantiği aşıracak, bir kaç kilo karı koca vardı: M. Pierre Cuıie ile ile devriâlem yapacak diye söylenılen Mm. Sklodowska Curie. Asıl büyük in şeyler Jules Verne masalı değilse, tasan Mm. Curie idi. KOMPI ona iltica et babctin atom enerjisinden istifade immiş bir şahsiyettir. 1898 yılında Bo kân'.arı da bir masal sayılmamalıdır. hervyada Joachinstharda bu kıymîtli Bouisson firması Mesathorium'u amçift, uranium madeni bulaşığı buluBan zift kuyulannda radyumu bulda'ar. pulleıe koydu. A, B, C diye muhteül Daha sonra Thorium, Polanium ve IJc kudret derocelerine göre adlandirdı. sothorium'da da radiumun hassalırı ol Ve radium kuvvetile romatizma tedavidufu tesbit edildi. Fsasen Meseftorium, sini ileri sürdü. Mesothorium'un kudreThorium'un bir başka çeşidi.. Fakat şu tiîe Uranium'un atomlarmın kudreti kadar var ki Cuıie ailesinin in=arlr:a arasmda yüz binlerce fark olduğu Hibüvük hediyeleri olan radium 1700 yıl roshima semalarında ispat edilmiş budevam eden bir tesir kudreüne sa'ıib lunuyor. Bu enerjivi bu maksadla anıolduğu halde ötekiler altı yedi pullere sıkıştırmak mümkün olursa bübu kudretlerini kaybediyorlar. Biraz tün umduklarımıza doğru yürümek bu mümkün olacaktır. Esasen atom enerdaha sonra şu hakikat öğrenildi: Raâi'.ım jisi böyle maksadlara hasredilmez da tabiatte her yerde vardır. Hele kayala yeni bir boğuşmada karşılıklı kullarulrın altından süzülerek gelen nur gibi mağa kalk'lırsa ortada ne İnsan, vs d? memba sulannda bir hayli vardtr: Kap dünya kslmıyacağma göre mesele de hca suları, maden suları, hıttâ içilen kalmamış olur. Temennî edelin ki memba suları radiuTnludur. Ama bun üciHcü tecrübeye hs'cet kalmasm, eviaıdaki miktar o kadar aıdır ki ssıl ve^i tecrübcler kâfi bîrer ders teşkil radium madeni veya onun sonraki ar et^in. kadaşlarile kryas edilemez. Ondan sonra f)7ik ve kimya ilimleri koştnaŞa basladılar; Radiumun kudreti, devamlı bir t?kım şualar neşretmesind«dir. Bunlardan alfa şoaları müsbet elektrik muha\vileli Helium atomarını, Beta şualan menfi elektrik muhavvileli serb:st elektronları hamildi'. Gama şuaları ie «lektrik muhavvileleri olmıyan ve Röntaen şualarma yaklaşan kısa dılgalı şua!ardır. Şimdi okuyücular burada atom meselesıle karşılaşıyorlar. Evvelcs demiştiın Futbolu bir müddet evvel bırakm'.? ki atomlar da pa^çalana'nlirler: Ato olan meşl^ur futbolcularımızdan bir kısmun bünyesi Proton denılen bir çekir mı, kendi aralarmda bir toplanü yapadekle onun etrafır.da eleklron denilen rak, profesyonel bir takım kurmağâ bir kısımdan ibarettir. Proton deS'Şm: karar vermişîerdir. Fenerba'.ıçeden Büyen bir cevherdir E'ıektron i«;e müte yük Fikret, Rebii, Esad, Istanbulspormadiy^n şekil olıp verebUecck luıclret dan Salâhaddin, Galatasaraydan Lütfi, tcdir. İşte tabiatte radium ve cmsall Raî;h, Necdet, Izmirli Vahcb, profesyonnddolcr miitçmadiyen etrafa enerji nel takımın esas azalarıdır. noşrederek ya^i yavaş yavaş atonılarınBu futbol yildızîarı, iki üç aylık sıkı dan kaydcderek tesir yaprnaktadırlw. bir antrenmandan sonra formlarını buBu hasspya radio aktivite (radioacti lacaklarım ve göbeklerini eritecekleriVite) denir. ni söylemektedirler. Cok eski zaımnlardan'borl insanlann, Bu futbolcular, ikinci bir toplantl mombalardnki radio aktivitecen istifa daha yaparak bu işi, bir nizama bağlıde etükleri malundur. Hattâ Heıaiot jacaklardır. Hâlâ kendi yerlerine ve tarihinde İzmir civarmdaki Şifne ça kendi ayarlarında futbolcu yetişmemiş mur banyolarmdan ba'nsediliyor. Bit olan futbol yıldızlarımıza. başanlar dtabi o zamanki bilsüer, görgüye ve ue İ3r:z. nemeye dayamyoıdu. Bunların nazari Istanbul Izmîr güreş müsabakası yesi fimdi ortaya sıktı. Istanbul Gürcs Ajanlığının yaptığı Radium ve rsdyo aktiv cisimlerin te davet üzerine İzmir güreş takımı bu sirleri canh hücreler üzcrinedir. Bu hafta şehrhnize gelecektir. Iki şehit hücrelerin körpeleri, yaslılarma naza arasmdaki müsabakalara önumüzdeki ran daha kolay harab olurlar. Işte rad eumartesi günü Fatih Güreş Kulübü yo aktiviteden istifsde bu esasa dayan salonunda GrekoEonıen maçlarla ba?mış ve gerek rcnt^en. ge' ekse radium lanacaktır. Pazar günü de serbest güla teda\nde körpe hücrelerin, yaşhlar reş müsab.kalan yapılacaktır. dan daha koby harab olabildikleri temeUne dayanarak çaiışıhnntır. Son e'li Pazarhk usulüe odun ve yıl içinde bu sshada bir çok a^ımlar akömür satışı tılmıştır. Çünkü urları teşkil eden hücDevlet onnan işletmelerınin uzurı za. reler bu körpe cinsten olduğu g'bi mandanbcrl terkettlklerl pazarlık usıüu müzmin ronatizmada ve gut veya nak İle odun ve kömür satışı usulü tekrar başris denilen hastalıklarda teş{>'ıtkül eden larmştır, Geçen nlsandanberi orman Işletr e kdmürlerl muayyen maliınarazî nesicler de körpe cinstendir veya melerl, odun üzerinden satmakta idller. yet liatları radyo aktiv maddelere karşı hassastır Bu yüzden tstanbulda satış İçin narS lar. Iste tıb ilminde radiotherapie ve koymak lm.<ânı îıasU olmuştu. Fak3t odun radiumtherapie tsbirleri buradan çık ve komarcüler Çerkesköy orman lşletmeslmıştır. Banyolar ve kaphcalarda, maden nin Evclk ve Podimada satışa çıkardığı odun ve kBmürler İçln puızarlık usulünti sularmda bu zayi olmak üzere uçup koyduğunu ilerl sürmektedlrler. Bu oduu giden atom parçalarır.dan faydalanılma ve komürlerl alacak olanlar elleriude devğa başlanmıştır. Fakat bu elli yılın ke let taralindan verllen faturalar bulunacağı şifleri, atomun parçalanması imkânının içia bu faturaîar üzcrinden satmak Imkânmı bulablleceklerlnl İlerl sürmektedlrler. anlaşılması yanmda çok eski bir mazi Bu surctle yoluna glrmlş glljl görunen ogibi olmuştur. dun ve kömür flatl lşl gece bozulacağa benAtomun parçalanmasmdan tababette zemekteclır, ne gibi istifadeler beklenebilir? Bir Millî Korunmaya verîlen kere şimdiye kadar yaptığı hizmeti gekömürcüler nişîetmek yolunda ikinci olarak da yeToptancı kömürcüler Be'.ediyeye başvuni yeni sahalarda.. Şimdiye kadar urlarm, romatizma rarak evvelce 2021 kurusa satın aldıkları kdmürlerl nın, bazı sinir iltihablarının, nakrisin fiatı o!an sarfedlnciye kadar yeni nark 15,5 kuruşun tatblkmın bir tedavisinde istifade edüiyordu. Fakat müddet İçin gert bırakılmasını isteırlşlerse ıbbm gayelerinin başmda zararlı olma da Belediyece buna lmk&n olmadığı ve lak, sonra fnydalı olmak geür. Y?r.' nark üzerlnden satış yapılması zaruri buu maddeleri ku'.îanırken vücııiiin j lunduğu cevabuıı alrr.ışlartl:r Dığsr taraîtrn bazı p?ra!cenüecller Belediyeye ğlam kısmır.a hiç zarar veymcdi. caatle toptancılarm kendilerine narkmüraüzeılnız hasta kısmı müteessir etmesı lâ rindan kömür vermediklerlnden şikayet et1 geldiği gibi hasta kısımda yapt'.ğı mlşlerdir. Beledlye murakıbları yapt'klan ribatm mahsulü olan zehirlerin de teftlç netlce=lnde dört kömurctıyU rollll •ib ve daha doğuru zar=.rs;z bir hale korunmaya vermlşîerdlr. TETKİKLER, MÜŞAHEDELER Erzurssından getirileıt etler Müteşebbisler, fcazı pürüzlerin kaldmlmasını istiyorlar Sanayileşme âavamızm tahakkukunda ilk sart Dr. Feridun Yazan: Türk İran dostluğu hakkmda Profesyonel bir fiîîbol takimı kuruluyor Türkiyenin istikbali, sanayileşmc davamızın gerçekleşmesine bağhdır. AErzurumdan kesilmiş olarak frigo j sırlar boyunca yıprifik dolablı vagonlarla şehrimize ge j ranan ve ağır tahtirilen koyunlan tecrübe olarak getiren riblere uğrıyan memleketimiz, bugün, müteşebbisler bu büyük işi başarmak halledilmesi gereken ciddî meseleler için bir anonim şirket kurmaktadıriar. karşısındadır. Yurdumuzun bir çok ko1943 yılındanberi yapılan teşebbüs ve şeleii, geni? imar hamlelerine sahne olhazırlıklardan sonra yapüan ilk tecrü mak ihtiylcmdadır. Halkımızın hayat be iyi netice vermiştir. Müteşebbisier standarduu iyileştirmek, kültür sevievvelâ, Ulaştırma Bakanlığı ile temas yesini yükseltmek ve sıhhat durumunu etmişler ve bu işe icabuıda 2530 vagan diizenlemek için büyük gayretler sartahsis edilebileceği hususunda mutabık fetmemiz lâzım gelmektedir. kaldıktan sonra İstanbul Vali ve Belaİmar, sıhhat, sosyal yardım ve maarlf diye Reisi Lutfi Kırdarla görüşmüşler işlerinde zarurî olan kalkınma haredir. Vali, İstanbulun devamlı derdle ketleri ancak ağır masraflar pahasına rinden biri olan et işine bir çare teş başarılabilir. Fakat lefah seviyesindeki kil edecek olan bu teşebbüse Belediye düşüklüğün başlıca ıstırab kaynağını nin muzalıeret edeceğini bildirmiş ve teşkil ettiği bir ekonomide, millî gebunun üzerine ilk tecrübe yapılmıştır. hrden sos3'al maksad:"n ayrılabilecek r Şimdi işir. bazı taraflannıu Kİahına nisbet mahdnddur. Bu it'";a, isâhsal çalışılmaktadır. Bunların başında ke seviyesinin yükseltilmesin.. rr.illî kal6İlen hayvan'ardan Erzurum. Beledlyc kmma gayretlerînde ilk hcde. jlarak ele slnin 9 kuruş mezhaba resmi al<iıkfan almak zaruretl Vaıdır. Türk mılletini Bonra İstanbul Bclediyesir.in de 13 ku hakikî manada fllr refah ve zenginliğe ruş mezbaha resmi alması gelmektcdir. kavuşrurnıak, ancak ve yalnız sanayiHalbuki İstanbul Mezbahasmda kesUcn ieşmek sayesinde kabil olabiıir. hajnanlardan kilo başına alman mezMemlehetimizin sanayileştirlfcnes», baha resmi bütün belediye hizmetler'.le son yirmi yıl zarfında üzerinde ehemberaber 7 kuru=tur. Evvelce mezbaha miyet ve hassasiyetle durulan bir mevya rekabet olmamasmı temin için zu teşkil etmişür. Yirmi yıldanberi, böyle bir kaide konulmu?tur. Halbuki küçük veya büyük bir çok fabrikaiarın şimdi rekabet deuH, İstanbula et teniri kurulması için yüz milyonlar harcanmevzuu bahsolduğu için bu esasın bo raıştır. Bu fabrikaiarın muhtac oldukzulması üzerinde duru'maktadır. Islü ları tcknik elemanları yetiştirmek üzete?ebbisler istanbul ve Erzurum be'oâi re memleket içinde okullar kurulmu? yelerine bc=er kuruş verirlerse idare ve dijarıya talebe 2Önderilmiştir. Geedeceğini ilori sürmü^lerdir. tirilen ya'oancı mi't^hnssıslarm hazırEt vagonlrm İstanbula döt gündo gel ladıkları raporlar, sayı ve hacim bakımektedir. Bunun için, Devlet Denir mından küçük bir kütüphaneyi dolduyollan vagonları yolcu vagonîarma racak seviyeye erişmiştir. Sanajd müesseseleri kurmak ve işletmek üz=>re bn<jlamağı vadetmiştir. lüzumlu sermayeyi tcmin maksacl.le Son pürüzler halledildikten sonra mali kaynaklarımızdan imkân nisbetinhaftada 8001000 kesilmiş koyun getirılebileceği İstanbul Belediyesine temin de faydalamlmıştır. Fakat bütün bu gayrellerin v« fedaolunmuştur. Canh olarak İstanbula gelen koyunların yolda, vapur ve v?çon kârlıkların neticesi, halkı tatmin etlarda aç kalmaları ve çok gayrimüsaid mckten ve memleket ihtiyaclarını karçartlarla gelmelerinden dola>T çok za çılamaktan hayli uzaktır. ikinci Cihan yıîladıkları görülmektedir. Halbuki fce Harbi, bugüne kadar sarfedilen gayretsilmiş olarak gelen hajrıanlar çok semiz lerin kifayetsizliğini ortaya koyan bir ve yağh olmaktadır. Lmtihan teşkil etmiştir. Fabrikalarımız az, pahalı ve düşük kalitede mal çıkarmıştır. Istilısali rasyonelleştirmek kabil Tütüncülerin dünkii toplantısı olamamıştır. Bütün istihsalin mümî^ün Ankarada Ticaret Bakanlığında aralık a. ymın 3 ünde yapılacak olan t ü t u n rr.iıs. en müsaid tiata sürülmesi içln gereken tahsillerl ve tacirleri toplantısma hazırlık bütün şartlar hazır olduğu halde, hiç olmak tlzere dün Ticaret OSasında blr top bir yaraücı başarı elde edilememiştir. lantı. yapümiştır Bu toplantıda 39 tütun Büyük sanayileşme hareketlerinin flrmasının mümesslll ve taclrler bulunmuş, meydana gelebilmesi için, ticaret faeliAnkarada yapılacak toplantıda gorüşulecek plyasaların açılış tarlhlert, fıatlar ve mü. vetinin canhlık gösternıesi ve ticaretin bayaa durumlan üzerinde görüşülmüştür. sanayi üzerinde tnüsbet bir tazyik yaistanbul tamsllcllerl Ankaraya pazar gü ratması zaruridir. İkinci Cihan Harbinnü harcket edecektlr. Ayrıca Izmir, Bursa de, böyle bir tazyik fazlasile mevcudve Samsundan da temsllcller gitmeijtedlr. du. Nitekim, henüz yeni sanayileşmeğe Kömür tevziatı bitiyor başhyan memleketler, İkinci Cihan Halka yapılan eoba maden kömürtt tev Harbinin yarattığı fırsatlardan istifade Eiatıı cuma günü akşamı kesllecektlr. etmişler ve bizi geride bırakmışlardır. Emeklllerle dul ve yetimlerln kömür ter. Umumiyetle, dünya buhranı karşısınelatı aralık ayının 15 lncl günü ögleye ka, kaldığımız dar dsvam edeceğl glbl kalorlfer kömürle. da almak mecburiyetinde rlnln de verilmeBlna mevslm boyunca ue zarurî ve meşru tedbirlerin sanayileşvam edlleeektlr, memize engel olduğu ksnaati mevcudDarülâcezenin 50 înci yıl töreni dur. Fillıakika, siyaset rüzgârının isBugün Darülâcezenin elllncl yuıdır Bu tikrarsızlığı ve getirdiği tehlike kokumtfnasebetle öğleden sonra saat üçta bu su, dikkatimizi ve gayretlerimizi başka hayır müessesesinln binasında blr tören noktalarda toplamak zaruretini doğuryapılacaktır. Davetlüer «aat lkl buçukta Inonü gezlsl önOnden otobüslerle Danra muştur. Fakat buna mukabil, harbin fırcezeve gldeceklerdlr. Meraslme Darülâcez*. ekonomi aahasında kazandırdığı yl tesls eden lîalil RLfat Paşanın büstünün satlar kaçırılmıştır. Harb zamanında ve BCilmaslle büşlnnacak, Vell ve Be'.edlye relsl harb sonunda ekonomiyl harekete geLutfl Kırdar bu vesile 11» blr nutuk söy tiren tabiî kalkınma kuvvetkrini zinllyecektlr, Bu nutka Darulftcezedpkl çocuklardan Iklsl cevab verecek, müessese gezlle cirliyen tahdidler önlenememiştir. cek bundan sonra Darülftoeze okulu öğrenMemleketimizde, sanayileşme gaycilerl taraîından blr müsamere verilecektlr. retlerinin hızını kesen başlıca üç amil vardır: Vergi yükünün bölünüşündeki Trenlerde tenzilâtlı tarife Devlet DemlryoUarı norrual zamanlann, muvazenesi7.uk, devlet sanayiinde intenzilâtlı tarlfelertne tekrar dönmek İçln hisarcıhk zihniyetinin hâkim bulunmaücret tarllelerinde yeni değişlkllkler yap si ve sermaye kaynaklarımızın kifayetmaktadır. Bu meyanda ) ayba^ından ltlbasizliği. Bu aç amil, iyi niyet ve büyük rcıı tenzılitlı tarıfelerden eüerlndekl vesikalarla lstıfade edea ögrenc^ ögretmen, fedakârnklar mahsulü olan gayretlerin kultür ve temsil heyetlerl vesairenin se umulan neticeye varmamasmda rol oyyahıt esnasmda mevkl de'iiştirmelert ha namıştır. Fevkalâde durum esnasında, llnci? bu vesıkalan gözönünıle tutulacaktlr. vergilerin bölünüşündeki muvazenesizlik daha ziyade artmış; devletin sanayii Şirketi Hayriye umumî heyeti Tasfıye halmde bulunan Şirketi Hayri kendi elinde toplamağa çalışması ve ye heyeti umumiyeslnin ccak ayının elindeki mali imkânları daha önemli ', !nde bir toplantıya çaŞınlması takarrür maksadlar emrine talısis zaruretinde etmiştlr, Bu topiantıda ı tasfiye memurları kalması, istihsal temposunun ihtiyaclar şimdlyp kadar aîman îıetlceyi blldirecek ve tasîıye müddetlnin blr yıl daha uzatll derecesinde inkifaşını güçleştirmiştir. Memleketimizde umumî bir gelir masını lstlyeceklerdir, vergisi bulunmaması, bütçede vasıtalı 20 köy okulu Vilâyet hucludlan dahüiuüekl köylerde vergılere geniş bir yer ayrılmasma seyapılan 20 köy okulunun lnşaatı lkmal e bebiyet vermiştir. Harb içinde, muamedllmiştir. Yakmda açılış töreni yapılacaktır le ve istihlâk vergiterinin daha ziyade Bayilerîn sayısı arttınîıyor ağırlaştırıhnası ve «Teşviki Eanayi> Tekel Idaresl, şımai 1::,) tane olan istan kanununun kalkır.ası, hususî teşebbüsbul çay ve kahve bayllerinla adedlni 250 ye lerin istihsal sahasındaki faaliyetlerinl kadar arttırtnağa karar vermiştir. Munasib yerlerde deglrmenl olanlara kahve ve çay baltalamıştır. Muamele ve istihlâk vergilerinin maliyet unsurları üzerindeki baylligl verllecektlr Ergin tezyikı, rasyonalizasyon tedbirlerin in nihaî faydasını hissedllir derecede düşürmü=tür. Sanayiin devlet elind« toplanması da, harb yilları zarfında menfi tesir yaratmıştır. İktisadî bakımdan geri kalrmş memleketlerde, devletin sanayileçme hareketlertnde lnisiyatif göstermesi faydalıdır. İşletme sahasmda ferdler derecesinde başarı gösteremiyen devlet, sermaye yetersizliği ve psikolojik sebebler dolayısile, ferdî teşebbüs zihniyetinin durgunluk geçirdiği çağlarda, sanayiin kuruluşunda başarılı bir önder rolü ojnıyabilir. İşte böyle blr ar.da girişilen teşebbüslerden alman müspet neticeler, bir iyimserlik kaynağı teşkil etmiştir. Bu lyimserlik, bütün yeni tesislerin devlet tarafmdan kurulmasının memleket hesabına daha faydalı olacağı fikrinin sam'.mî bir kanaat halinde yerleşmesini kolaylaştırmıştır. Devletin bu maksada ayırdığı tahsisat; vsrgi yükü ve âmme borcları üzerinde tesir yaratmış ve faiz hsddinin normal seviyeye inmesini güçleştirmiştir. Ağır vasıtalı vergiler ve yüksek faiz haddi. hususî teşebbüs rihmyetinin canlannjasma mâni olmuştur. Devlet elindeki müesseselerin piyasada hâkim duruma gecmeleri kolaylaşmıştır. Âmme sermayeslle işliyen müesseselerin piyasada bir «quasi monopole> kurmaları, husust teşebbüslerin kurdukları inhisarlardan daha iyi netice vermemiştir. înhisar, iktisadî bakımdan, enflâsyon demektir. Enflâsyonun psikolojik tesirlerinden doğan zihniyet, sürekli inhisarlarda da kendinl gösterir. Piyasa şartlarmın istihkan ve mesuliyet duygusunun zayıflaması, bu sihnlyetin başlıca alâmetlerlndendir. Bu yüzden memleketimizdekl sanayiin îcuruluş ve işletmesinde, iktisadî rantabilite mefhumu kaybolmuş ve rasyonalizasyon tedbirleri ihmal edilmiştir. Netice itibarile, istihsal azlığı ve pahalılık, halkın hayat standardına tesir etmiş ve istihsal kaynaklarına yatırılan âmme sermayesinin randımaru düşmüştür. Demiryolları bu hususta bir örnek teşkil edebilir. Yarım milyar Türk lirası civarmda bir sermayeyi temsil eden derairyollarının, bu ayarda bir kapitalin normal randımamnı getirmediği meydandadır. Şöyle bir manzara karşısında bulunuyoruz: Sanayi kurmak üzere vergilere ve muhtelif şekiller altmda istikrazlara müracaat edilmiştir. Bu maksad uğrunda yüz milyonlar harcanmıştır. Buna, sair ihtiyaclar dolayısile yapılan fevkalâde masraflar inzımam etmiştir. Bir tarafta 1,5 milyarlık blr borc biriklrken, öbür tarafta milyarlık bir yatırun sermayesinden yeter derecede mal! yardım sağlanamamıştır. Buna mukabil, âmme borcuna yatırılmış hususî sermaye, İktisadî devlet teşebbüslerinin hiçbir vakit temin edemedikleri ayarda bir randıman elde etmlş r Mesnd bir nikâh töreni eçenlerde İranın yeni Anfcara büjiik elçisi şerefine verilen İ!S^Î bir çay ziyafeti münasebetile Türk İran dostluğanu loıvvetlendirmek lüzumunu belirten bir yazi yazmıştım. Bn yazım üzerine dostum öğtlr. Memleketimizde, retmen, mütercim Yakub Kenandan bir sınai blr kapita mektnb aldım. Bugün sütunumu, o meklizm yerine. nlhat in tuba tahsis etmeği faydalı buluyorum. «Şehinşah Türkiyeye gelmeden önce ikâsı vergi mükelleflne dayanan biı Ceneve'den İrana dönen o zamanki Hamali kapltalizmln be riciye Veziri merhum Füruği bir al^şam Perapalasta sizin de bulunduğunuz bir lirtilerine raslanmağa başlanmıştır. çayda aynen şöyle söylemişti: İkinci Cihan Harbl sona ermekle be< Bunca inkılâblardan sonra dünyada raber, bu durumun ne kadar sürecegi dostluğun düşmanlıktan daha iyi bir şey kestirileiıez. Bugün, sanayileşme davamıza yeni blr hız vermek mecburiyetin olduğu artık herkesçe anlaşılmış bir deyiz. Önumüzdeki yillarda takib edi keyfiyet ve bir hakikattir.» lecek iktisad siyaseti, kalkınma gay Merhum ve mağfur Şehinşah Rıza retlerinin mtıkadderatı üzerinde kat'î Pehlevi, rahmetli büyük Atatürkün bir rol oynıyacaktır. Sanayile=me hare misafiri olarak İstanbula geldiği zaman ketinin âmme sermayesile başarılması size takdim etmiş olduğtım ve Cumhuuygun görülür ve hususî teşebbüslere riyet'te çıkan yazılarımdan birinde bu müsaid faaliyet şartları hazırlamak lü iki milletin birbirini iyice tanımaları zumu duyulmazsa, sanayiimizin inkişafı için seyahatler tertib edilmesi lâzımgeîvergi ve istlkraz gelirlerinden ayrılabi diğini, radyodan ve matbuattan istifade lecek miktarlara bağlı kalabilir. iktisa etmek icab ettiğini ve konferanslar verdî ve malî bakımdan, ferdî teşebbüs menin gerekli bulunduğunu, bu dostluiçin kâfi kolayhk gösterllir ve devlet ğu muallimlerin talebeye aşılamaları, tarafından kurulacak istihsal müessese körpe dimağlarda kökleştirıneleri ve lerinin hususî sermaye ve teşebbüs sa halkm yüreğinde yer ettirraek garektihiblerine intikali temin olunursa, daha ğini tâ o zaman arzetmiştim. Üniversite genis imkânlarla karşılaçmak kabil ola profesörlerinden sryın üstad Ali Kihad bllir. İnşası tamamlanmış bir istihsal te Tarlan o zamanki farisî bir şiirinde bu sisinin mülkiyet ve işletmesi ferdlere ild milletin hemmaoera olduklarını yazbırakılmakla, bu işe ayrılan sermayeyi mıştı. Şanlı bir serdar ve namlı bir sibağlıhktan kurtarmak ve yeni tesislerin yasî olan Atatürkün İran milletine dehazırlanmasında kullanmak imkânı ha rin bir sevgisi vardı. Talihsiz Pehle^ de sıl olur. Sanayileşme plânını tahakkuk o vakit İstanbuldaki İranilere hitaben: ettirmek için mütem?,diyen yeni malî •Türkiyeyi kendinize ikinci bir vatan imkânlar araştırmak zarureti de kay blliniz.> diye buyurmuştu. bolur. 1923 de auz Millî Şef İsmet İnönünün Nasıl bütün hızil* koşmak mecbu Lozanda şarka hediye ettiği kıymetli riyetinde bulunan bir atlet, muhtac ol yadigârlardan biri de menhus Sevı duğu havayı temin için ciğerlerinin bir muahedesi mucibince müşterek hududtanesinden faydalanarak diğerinin hiz ları ve komşulukları ortadan kaldırılan metinden vaz geçemezse, genlş blr sa Türkiye ile Iranı yeniden hemhudud nayileşme davasınıri eşiğinde bulunan yapmasıdır. bir memleket de, münhasıran âmme İsmet İnönü 1941 de îzmir beynelmieermayeslne güvenerek hususî serma lel fuarındaki İran paviyonunda uzun yeden yüz çeviremez. Türkiyenin «ikti zaman kalmak ve o seneki Büyük Mileadî bir devlet» haline gelebilmesi, bü let Meclisini açış nutkunda İranm işgali tün resmî ve hususî iktisadî teşekkül hâdisesini «feci» keHmesile tavsif etmek lerle emek, sermaye ve tasarruf sahiblerinin aynı dava uğrunda seferber ol suretile İrana karşı olan sempatisini gösterdi. malarma bağlıdır. Tam bir sene evvel iki îranlı bayanın İstanbulu ziyaretleri sırasmda yazdığım I bir yazıda İranlılarm Türkiyede muhaceret, seyahat, ticaret, ikam?tleri vesaire Yedi yılı aşan blr zamandanberl bir tür10 haUedilemlyen eski Şarlt «imendlferlerl Buretile İranilerin Türkiyeyi ve Türklemensublanndan lkl bln klşlnln t topluca ri tanıdıkları kadar, Türklerin İranı ve Isteğe göre tutarı milyona Taran lkramlye Iranlıları tanunacıklarını yazmıştım. 73 tazmluat meselesl, çlrndl yeni bir safİzmirde bulunduğum yillar bu vadide haya glrmlştlr. Once prenslp hususunun olmıyarak pek çok çalıştım. halll gözetllerek, bunlardan yalnız lklslnln haddim nüshaları buna açtığı davada mahkemece verllen en son Yeniasır gazetesinin lıüküm de yargltayca bozulmuştur. canlı birer şahiddir. Mahketnenin bu en eonuncu hükmO, daBu âciz ve naçiz hizmetkrîme bir yevacılara, şlrketteki her hlzmet senesl İçln yarım nisbetlnde maa» hesabl üzerlnden, nisini ilâve etmek için yazınızdan cüret çalıştıklan müddetlere uygun lkramlye ve alarak ve daha doğrusu makalenizin sotazmlnat ödenmesl öıerkezlnde ldl ve mah nunda buyurduğunuz gibi şarkın o iki kemece, bu nİEbetf esklden tesbit edllmls büyük evîâdının ruhlarmı şadetnıek blr vukuf ehll mütaleasına lBtinadia resen takdlr olunmuştu. BükmO, davacı taraf, İçin bu yanyı kaleme aldım. Bu yolda para nlsbetlnl az, dava edllen çlrketln tas çalışmak hepimize bir borcdur.» riye heyeti lae bil&kls çok bularak TemylB Öğretmen Yaknb Kenan yanılmıyorettlklerlnden, yargıtay, mevzuu blr kers sam, bir müddet evvel, Türk tabiiyetin* daha ınoelemlştlr ve cetlcede, bu hususta ycniden vukuf ehll mütaleasına ltlzum geçmiş bir İranlıdır ve hakikaten Türk iran dosüuğu Içüı elinden geldiği kagörmüstflr. Bu noktadan bozma tlzerlne, mahkeme dar çalışmaktan geri kalmamışür. Face tekrar cturum açılarak,nakz ll&mı o kat bu, çok daha büyük ölçüde ve ekunduktan ve tarafların veklUerl ülnlenll hemmiyette bir iştir. dlkten »onraı bozmaya uyulup uyulmamae) îran Aıerbaycanında cereyan eden oyolunda blr karar bellrtUmesl lçln^ dava, kalmıştır. laylar ve Sovyet Rusyanın, bnrada, sözde müstakil bir memleket vücude getirmek, sonra da, âdett olduğo üzere, bn memleketi de Eus Azerbaycanına iltihak ettirmek sureüle Türk İran hududları arasına girmek Istediği şu sıraiarda, Türk İran dostluğunu daha kuvvetlendirmek zarureti açıkça meydana çıkmıştır. Sovyetler Birliğinin emperyalist siyaseti devam ettiği müddetçe, yalnız TürMye ile İran değil, bütün Sâdabad paktı devletleri, hattâ bütün Ortaşark milletleri, ciddî bir tehlike karşısındadırlar. Bu devletlerin Sovyetler Birliğine karşı bir cephe almaları bahis mevzuu değildir. Sadece, aralarındaki dostluğu, iyi komsulnğn ve manevî tesanüöü takviye etmeleri zaruridir. Aralarındaki siyasî, iktisadî bağlan ve kültür münasebetlerini arrbrmalan, bütün bu memleketlere, yalnız fayda temin eder. 3 7 yıldır bitmiyen dava Kemal Zeki Gencosman ve eşî dünkii nikâh törenlnden sonra ülus refikimizin sekreterlerinden ve tanbul Valisi doktor Lutfi Kırdar, Ankara Belediye meclisi azasından ar Merfrez Komutanı Tümgeneral Salim kadaşımız Kemal Zeki Geicosmanla Cevad Ayalp, matbuat erkânı ve iki taEyüb kaymakanıı İbrahim Rüşdü Al rafın akraba ve dostlan hazır buluntıokun kızı Bayan Ülkünün nikâh me muştur. Yeni evlileri tebrik eder, sarasimi dün Beyoğlu Belediye daive adetler ve kurduklan yuvaya uzua sinde icra edilmiştir. Bu torende, Is j Ömürler dileriz. Hamal rekabeti Evvelkt geoet Izmlrden llmanımıza gelen Tırhan vapuru Topane n h t ı m m a yanaştıktan. sonra vapura koşan Ahmed Glz, Mehmed admda lkl hamel, vapura evvel4 girmek meselesl yilzünden kavgaya tutusmuîlar vs Ahmed kama İle arkadajını ağır surette yaralamışür. Yaralı baygın blr halde hastaneye kaldırılm^ Ahmed yakalan mıştır. Bir mucid Dünyada en iazla bulunan tiplerden biri de mucidlerdir. Hem de, nerede okuduğumu şimdi hatırlıyanuyorum, mucidlerin I J çoğu, icad ettikle luğun, hamdolsun, doldurulması ümldJ f / r i nesnenin tekniği belirdi. Bir mucidle konuştum. le yakından uzakZahmet etmiş, matbaaya kadar geltan zerre kadar alâkası olmıyan insanmiş. Görüştülc. Derlitoplu bir adamcalannış. Meselâ, traktörün mucidl maklnist ğız. İcad ettiği şeyi anlattı. Yapılabilse değilmiş, telefonu ilk düşiinen adamın lıiç de fena değil. Benim akhm yatar gielektrikle hiç alâkası yokmuş; buna bi oldu. Bakalım siz ne diyeceksiniz. Muhterem mucid, söze şöyle «âgaz» benzer daha bir sürü ihtira var ki, saeyledi: hibleri, adeta tesadüf eseri olarak ba Efendim, malumuâliniz, asfalt deşarmışlar. Burhan Felek arkadaşımm ihtısas sahasına tecavüz gibi olmasm, nir bir şey vardır. Kaşarpeyniri gibi Hoca merhumu bile mucidler arasında tekerlek tekerlektir, Jtumla karıştırıp sayabiliriz. İcad ettiği ballı saraıısağı kazanlarda kaynatırlar, pis pis kokar, kendi de beğenmemiş ama, buluş, bu sokaklara dökerler, yol yaparlar. İşte luştur. Hani mucidlerin çoğu da, orta ben bu asfaltı ıslah ettim. ya koydukları ucubelerden yana, Nas Mükemmel! Ama, ne bakımdan reddin Hocadan pek farklı değillerdir. ıslah ettiniz? Kokusunu... Maamafih, merhumun faydalı icadla Arzedeceğim efendim. Kokusurı da yok değildir ha. Meselâ ipe un nu değil, o ıslah edilmez. Çünkü bizim serme usulünü ilk bulan odur. İhtira as'altların iki türlü kokusu vardır. Biri beratı almadığı için hemencecik âmme kaynarken, yani önceden çıkar, Öteki mah olmuş. Sittin senedir, elbiıl'.ğile sonradan çılıar. Her ne hal ise, benim kullanır dururuz. Halis yerli mali. bulduğum ıslah usulü başka. Benden Meşhur devirdaimci mucidimiz faa önce, başka mucidler de bu işle meşliyet sahasından çekileliberl, aynı kı gul oldu. Lâkin, onların usulleri fennî rarta bir başkası onun yerini bir türlü değil de idarî. Asfalt döküldükten bir elamamışu, Birkac g^n evvel bu J»os, pek, pek bir ay sonra açılan çu kurları kumla tıkayıp yolu düzletmek, 1gibi boru tamir edilen şehre de, ancak asfalta yama vurmak filân nev"inden. böyle asfalt yakışır beyim! Ben, hem asfaltın eskimesine mânl ola ' Peki ama, bir mesele var, o dheti cak, hem de, hafta sekiz gün on dokuz, galiba düşünmediniz. Hangisi efendim? boru tamirleri için asfaltın tabaka ta Tramvay yollarmı ne yapacaksıbaka koparıhp dünyanın masrafı edil mesine lüzum bırakmıyacak bir ihtiraın nız? Bizim mucid bir daklka şaşaladı, son6alıibiyim. Aman ne mü ra ; kemmel şey. Tam bJ Hakkınız var, dedi, bakın onu düzim gehre göre. şünmemiştim. Bir tetkik edeyim, Sonra, çıkıp gittl. Evet efendim Tramvayları da blr kauçukla^tırdı öyledir, açılır kapanır blr asfalt terkibi mıydı, değme keyfine. Doldur, doldursyaptım. Fabrlkada. bildiğin kadar yolcuyul ölçüye göre döküle îki fıkra cek. Keenne yol haIısı. Caddeye şöyle bir yaydın mıydı, Birini anlattılar, dinledim; öteküıi gel keyfim gel. Geceleri kıvırı kıvırıver, bir yerde okudum. bir köşede dursun. Eskimek yok. HavaMusevi bir vatanda?, bir hamala agazi borusu tamiratı mı var? Kıvır kı ğırca bir yük taşıtmış. Hamal, kan ter vır, kaldır bir kenara. Ertesi gün terkos içinde, ıkma sıkına yükü getirmiş, sırborusu mu tamir edilecek? Kıvır kıvır, tmdan indirmiş. Sıra, parasını vermeğe gelince, müşçek bir yana. Daha ertesi gün kanalizasyon mu bozuldu? Kıvır kıvır, dertop teri, bin dereden su getirdikten sonra, hamalı, akşama gel diye savmış. et, gör işini, tekrar ser. Musevi vatandaşı para babası. Hamal Seccade gibi bir şey desenîze! Ta, kendM, Beş vakit namaz küar yorgunluktan barab. O sırada bulunan bir nüsafij de, bu kadar hasisllge hayrette. Dayanamamış: Be birader, demlş. herife güneh dsğil mi? Yorgunluktan canı çıkmış. Cebinde paran yok degll ya, ver şunun hakkını, öyle gönder. Beriki, gülmüş: Sen anlamazsm, demiş. Cebimie tabiî param var. Ama, şimdi verirsem, pazarlık ettiğim kadar para alır. Akşama, ben ne kadar istersem o kadar veririm, ç u n kü yorgunluğunu unutmuş olur. * * * Bir Amerikalı ile bir İngiliz, reklâmm faydalarını münakaşa ediycrlsrmış. Amerikah, reklâm, her türlü muvaffakıyette esastır, diyormuş. Ingiliz, bunun aksini iddia ediyormuş. Bir türlü aklım ermiyor, diyormuş. Reklâm, bir işi, bol verimli haîe nasıl getirebilir? Amerikalı cevab vermiş: Gayet basit. Meselâ bir morina balığı, günde on bine yakın yumurta yumurtlar. Ama, sessiz sadasız yumurtlar. Halbuki tavuk bir tane jumurtlar ama, kıyametleri koparır. Morina balığının yumurtasını alan yoktur. tavuk yumurtasını herkes alır. orada H. V.