Katalog

M. TURHAN TAN'IN Müessesemiz tarafından çıkarılan en son eserleri Hurrem Sultan Kadın Aveısı Tarihî Musahabeler . 150 Kr. 100 » 75 » CUMHURİYET MATBAASI 18 inci yıl sayı: 6030 umhuri İSTANBUL CAĞALOĞLU Telgraf ve mektub adresi: Cumhuriyet, İstanbul . Posta kutusu: îstanbul No 246 Telefon: Başmuharrir: 22366. Tahrir heyeti: 24298. İdare ve Matbaa kısmı: 24299 . 24290 r İKTISADİ YİJfi UY4^ Mecmuası MÜNAKALÂT FEVKALÂ1^EmA^Bf Üç renkli bir kapak içerisindi fceşTİIfta 84 sahife olarak 1 h a z i r ^ ^Mayor. Demiryollan, Denizyollap^ 9 % Havayollan ve Limaı^^^2<ıkkında sayanı dikla^VuS ft... Fevkalâde hazırU^olJfe» e 35 36 n a sayılar bir aradM§3«lZİıkl a bekleyiniz. ~1 ' ! i Cuma 23 Mayıs 1941 J 1 • Yeni bütçede Tadil ve ilâvelerden sonra vergilerin aldığı son şekil Ankara 22 (Telefonla) Meclis bütçe müzakerelerine pazartcsinden itibaren her gün toplanarak devam edecektir. Bütçe encümeninin yeni bütçeyi hükumetin teklifinden 5 müyon lira kadar fazlasile kabul ettiğini bildirmiştim. Yeni bütçenin encumenden çıkan son şeklındeki varidat tahminleri şöyledir: İrad ve servet vergıleri 64 milyon 140 bin Muamele ve istihlâk vergileri 106 661 İnhisarlar safi hasılatı 58 920 Devlet emlâki hasılatı 2 Devletçe idare edilen müesseseler 1 82 Umumî müesseseler ve şirketler hasılatından devlet hissesi 1 75 Müteferrik varidat 11 535 »1 Fevkalâde varidat 54 250 Yekun ' 309 743 »1 r Girid harbi ı Bu cetvelden, irad ve servet vergileri kısmında kazanc vergisi 40 milyon 700 bin, hayvanlar vergisi 21 milyon 900 bin, veraset ve intikal vergisi 790 bin, madenler rüsumu 750 bin lira, ikinci kısma dahil vergilerden gümrük vergileri 18 milyon 390 bin, inhisarlar safi hasılatı kısmında tütün, tuz, ispirto ve ispirtolu içkiler, rovelver, fişek ve patlayıcı maddeler hasılatı 39 milyon, tütün, tuz ve içkilerden müdafaa vergisi 17 milyon 100 bin, kibrit ve çakmak 2 milyon 780 bin, oyun kâğıdı 40 bin, 8 inci kısmı teşkil eden fevkalâde varidattan da iktısad! buhran vergisi 19 milyon 500 bin, muvazene vergisi 19 milyon 600 bin, hava kuvvetlerine yardım 13 milyon 300 bin, buğday koruma 6 milyon, binalardan müdafaa vergisi 1 milyon 900 bin, posta telgraf müraselelerile telefon abone bedellerimien müdafaa vergisi 900 bin, ihracattan müds^a vergısi de 2 milyon 300 bin lira tahmin edilmiştir. Kanlı boğuşmalar diin daha şiddetli bir safhaya girmiştir İngiliz ordusu vaziyete hâkim bulunuyor M. Çörçilin, Almanlar tarafuıdan bazı binalan işgal edildiğini bildirdiği Kandıya sehrinden bir görünüs Almatılar ağır zayiata rağmetı İngiltere Hariciye Nazın M. Eden Churchill diyor ki: "Girid harbi korkunc bir maharebedir99 Askerî vaziyet Nalene ve Kares'te GIRID macerası Ingiltere bu macerayi bir AIman stratejisi gıbi düsünmekte de tamamile haksız sayılamaz. tngUu kuvvetlerini Giride celbederek Sollumdan Mısıra höcum etmeği tasarlayan bir plân n sahrlan yazan tarihten an iki yıl once Almanyada ZepUne binmek için bir kaç defalar Konstans gölü kenannda kâin Fredrikshafen'e gitmişti. Zeplin seyahati için müsaid hava beklenen günlerin birin.de Konstans rölünün İsviçre yakasındaJd fabrikasında miUıeudis Dornler'nte inşa ettigi on iki motörlii bu\uk Dox tayyaresini zijaret etmek ftrsat ve imkânından istifade etmiştik. Bu da kendi basına Zeplin gibi bir şeydi. Fakat havalaomak için motor ve pervaneden igtifade ediyordu. Karada içinde bnlunduğu bıiyük hangardan raylar üzerinde yürürttlerek sahile kadar getirildikten sonra içine yirmi otuz kisi binmiştik. Denizdeki bir motorün halatlarile çekilerek snya indirildikten sonra kendi motörleri birer ikişer harekete gelmeğe başlayarak kımıldadı, motörler hızlandıkça su üzerinde sur'atle yürüdii, bir iki sekti ve pek az sonra ajağı sudan kesildi. Şimdi havsda idik. On iki motörün on ikisi de faaliyette idi. Gürültüden biribirimirin sözlerini ve sesini işitecek halde değildik. Altımuda insana deniz hissini veren koca göl bir avuc su gibi birşey olmuştu. Şimdi Alman sabilinde bulunuyor, şimdi isviçre kıyılannı dolasıyor, şimdi Avustnrya dağlanna ulaşıjorduk. Bir saatlik cevelândan sonra Judktığımız yere gelerek sn üzerine konduk. Bir sandalla tayyareden karaya çıkarken deuıin bizi havalarda uçuran bu kocaman kuşu su üzerinde bir de karsıdan seyretmişük. Tıpkı vapurlann başlannda görülen şekillerdeki zincir yerlerinden suya demir atmıs olan tekne bu faalile insana hakikaten küçük bir kruvazör hissi veriyordu. Doxun 7089, hatta rahatsızlığa bakılmıyarak ayakta durmağa kailanıhrsa 150160 kişi nakledebileceği söyleniyordu. Nitekim bizden sonraki tecrübelerinin birinde tayyare 170 kişi taşımıştır. Biz o vakit bu gibi tayyarelerin harbde ojiıayacaklan rolü hesab etmiştik: Bu .4" FRANSAYA Denizden nakliyatına Eğer Girid'de l tamenlik bir nüdafaa BİR İHTAR mâni olunan Alman «Çünkü iki tarafın kuvveti toplanabildiyse ada kortarılabilir ların tayyarelerle Yazan : Emekli General yeri Edeıtin beyanatı ikinci tümenide adaya da kaçacak yoktur» H. Emir Erkiiet indirdikleri sanılıyor Vişi Almanya ile işbirliği yaparsa... Hart harekâfındaFransanın işgal altında bulunan ve bulunmıyan kısımları arasında bir fark gözetilmiyeeek Kahire 22 (a.a.) Ortaşark İngiliz umumî karargâhının tebliğı: Giridde: Dün bütün gün yeni Alman parasütçü dalgaları ve tayyare ile taşınan Almun askerleri adanın muhtelif noktalarında karaya inmeğe devam etmişlerdir. Yunan kıtaatıriın 've Giridlilenn yardımlle bütün Britanya ve Yeni Zelanda kuvvetleri mükemmel bir surette hareket etmişlerdir. Muhteşem cesaret ve hamle ile muharebe eden imparatorluk kuvvetlerimiz ve muttefikleri muvaffaki yetle tetevvüc eden üç mukabil taarruz yapmıjlardrr. âm>[ üüşmâiujı y^yî^ti Ai\n evYdki ağır olmuftur ve karanlık basarken vaziyet bütün bölgelerde memnuniyeti mucib bir halde idi. Yalnız Maleme'de CArkası sahife 3 sütun 6 da tutundular GİRİD HAREKÂTI Başvekil dün 30 Alman edildiğini söyledi askerî vapuruna hiicum Londra 22 (a.a.) Bugun Avam Kamarası celsesınin nıhayetınde Çorçil Girid muharebesi hakkında gene «pek muvakkat» mahiyette olmak uzere şu ızahatı vermişbr: Giridde şiddetli dovüş devam ediyor. Vaziyete Ingılızler hâkim bulun makla beraber Almanlar pahah ödemek şartile bazı mevziî muvaffakiyetler kaydctmişlerdır. Alrr.aalar havadan nakledilen büyük miktarda parasütçü kıt'alan kullanıyorlar ve bunlann miktan hergun artmaktadır. Fransa Basvekil Kraavin}. Haririye v* Bahriye Natut Anir*) Darlan Fransız ve İngiliz gerginliği son haddinde! Bir Fransız gemisi tevkif edildi Londra 22 (a.a.) Eden Avam Ka••pnnındn «o*vlea bir tuste cabm su beyanatta bulunmuştur: « 14 mayısta Vişi, Amiral Darlan'ın Hitler'e yaptığı ziyaret üzerine verfArkası sahife 5 sütun 4 te Almanlar Kandfyada bazı binalara girmisler Kandiyada vaziyet şudur: Almanlar her nekadar halen şehri işgal etmekte olduklannı bildiriyorlarsa da bunun manası belki şehirde ban binalara girmiş olmalandır. Hava meydanı daima kıtalanmızın elindedir. Resmo bölgesinde, dün sabah erkcn düşmanın hava meydanına taarruz teşebbüsü muvaifakiyetle bertaraf edii mlşti. Şimdi bu bölgede kayda değer hiç bir muharebe vukuu bildirilmektedir. Bu sahil hattı bölgesinin başka yerieri daima elimizdedir. Muharebeler gittikçe şiddetlenerek devam ediyor ve hiç şüphesiz bir müddet daha devam edecektir. Giridde muharebe şiddetle devam ediyor. Bu yeni savaşın Almanlar için henüz emin bir muvaffakıyet vadetmemiş olduğunu, dün aksama kadar ondan hiç bahsetmemiş olmalan kadar hiç bir şey ispat etmez. Onlar, resmi tebhğlerinde, sadece doğu Akdemzde kuvvetli bir İngiliz deniz fılosuna karşı 21 mayısta yaptıklan muvaffakıyetli bir hava taarruzundan bahsetmektedırler. Girid muharebelerine dair bır dereceye kadar müspet haberleri İngiliz Başvekili Çörçil'in 20, 21 ve 22 mayısta Avam amarasına verdiğı izahattan öğreniyoruz; fakat onun beyanatı Girid adasında ancâk 20 mayıs saat 21 e ksdsrki vaziyetlere dairdı. Ondan sonra ne olduğunu bilemiyoruz. Çorçil'e göre ayuı 20 inci günü sabahı Alman hucumu, Suda koyu ile Hanya muıtakasına, Stuka pike bombardıman uçakları tarafından yapılmıs ve bunları alelusul Messerschmit muharebe uçaklarile plânörler, paraşütçüler ve nakliye tayyareleri takib etmiştir. Salı gunü öğleden sonra geç vakte kadar Hanya bölgesine inen Alman kuvvetleri, Çörçil'in beyanatında 3000 kadar tahmin olunmuştur. Bunlar, gene onun verdiği izahata göre, saat 16,40 ta Hanyaya yeniden hücumda bulunmuşlarsa da saat 18,30 da büyük bir kısımları esir düşmüş veya öldürülmüş bulunuyordu. Buna rağmen çarpışmalar devam etmiş ve saat 21 de Girid müdafaa kuvvetlerinin Hanyada vaziyete hâklra bulunduklan bildırilmiştir. Kezalik, Çörçil'in resmî beyanatmdan öğreniyoruz ki, Kandiye ve Resmo mıntakalanna da Alman paraşütçülerin hücumu 20 mayıs saat 17,30 da başlamış ve bunlardan başka asker nakleden pek çok uçak yere inmiştir. ingiliz Başveki(Arkası sahife 4 sütun 5 te) Habeşistanda yenî zaferler Muhtelif mıntakalarda İtalyanlardan 10 bin esir alındı Sollum mıntakasmda da şiddetli muharebeler oluyor Ticaret Vekâletinin kararı Ankara? İstanbul ve Izmirde ekmek 950 gram olarak satışa çıkarılacak Alman gemileri batınldı Harb harekât sahası ortasında kalarak yeniden çetin bir maceraya manu kalacağı anlasılan Parisin havadan alınmış bir resmi (Arkan sahife S sütım 3 te hamulesile sefer müsaadesi verilmiş ol(Arkası sahife 5 sütun 1 de) YUNUS NADİ Amiral Darlan gemilerin İngilizlere teslim olmakSemendirek ve Amerikanın hareket fansa bafırılmalarını Amerikablar şehirTaşoz adaları emretmiş tarzı merakla den ayrılıyorlar Bulgar kıt'aları taraLondra 22 (a a.) Röyter ajansının Alman başkumanöğrendiğine göre, Birleşik Amerikadan bekleniyor fından işgal olundu Kazablankaya gitmekte olan Fransanın danı dün Parise Scheherazad petrol gemisi Atlas deni Ankara zinde Britanya donanması tarafından Badyo Gazetesi ^ geldi tevkif edilmiştir. Bu gemi için evvelce Paris de harekât sahasına dahil Fransız Fası Almanlann idaresinde?.. Düşman dün gece denizden nakledilen kıt'alar ihracma teşebbüs etmişse de, Girde doğru ilerliyen kafile deniz kuvvetleri tarafından önlenmiş, iki nakliye gemisile kıtaat yüklü olması muhtemel bulunan mavnalar batınlmıştır. Keza kafileye refakat eden iki destroyer de (Arkası sahife 5 sütun 5 te) Londra radyosunun verdıği bir habe(Yazısı 5 inci iahijemizde) re gore, bir müddettenberi turist olarak Fasta bulunan Almanlar, Fasm idaresini ele almışlardır. Bu haber doğru İse, Almanlar garbî Afrikaya da ayak basmışlardır demektir. Böyle bir hareket ancak Vişi hükumetinin muvafakatile kabil olabilir. Almanlar eğer hakikaten Fası alarak Dakara doğru sarkıyorlarsa, Amerikanın alacağı vaziyet büyük alâka uyandıracaktır. Zira Amerikahlar Dakarla MarAlmanya ile Fransa arasında günlertinik adalarmm Fransızlar tarafından Almanlara terkedileceğinden endişe edi denberi bir takım müzakereler cereyan ediyor. İki devletin yeni bir anlaşma yorlar. * üzerinde çalıştıklannı işitiyoruz. Fakat Londra 22 (a a ) Almanlann Fran bu anlasmanın mevzııu ve şümulü şimsız Fransa nüfuzuno aid tafsilât Lon dilik meçhulümüzdur. drada öğrenilmektedir. Almanlar Fasa Hal böyle iken bizde bazı gazeteler, sırf Almanlardan teşekkül eden müta Fransaya çatmak için, kulaktan dolma reke konüsyonu delâlet^e yerleşmiş havadisleri bir vesile olarak kullanılerdir. Bu komisyonda hiç bir İtalyan yorlar. Daha kimsenin mahiyetini bilâza bulunmamaktadır. Bu komisyonun mediği muhtemel ve müstakbel anlasiki şubesi vardır. Biri bahrî ve askeri manın mevzuunu ele alarak bir mudir. Diğeri de sınaî ve iktısadidir. He harrir soruyor: yet azaları muhtelif noktalara yerleş Fransa var mıdır, yok mudur? miş bulunuyorlar. Aynca tali komis Eğer varsa Almanya ile hiç bir şey yonları da vardır. Azalarm çoğu su imza edemez. Fransız milleti uyanıp hübaydır. Zannedildiğine göre bunlann kumeti devirmezse, Fransayı ebediyyen emrine bol petrol ve para verilmiştir ölmüs sayacağız. Diğer teraftan devamlı surette turistBaşka bir mııharrir daha ileri gidiler gelmektedir. Bunlardan yüzlerces: yor. •Fransayı bu hale getirenler burFransız mmtakasına girmiş bulunmak juvalardır» diyerek 1933 tenberi bu tadır. Bu turistler Alman makamlarile memlekette olup biten hâdiseleri tasıkı temasta bulunuyorlar. Yüzlerce mamile yanlış ve ters bir göriisle tefFransız Fasının, Atlantik sahillerinde en meşhur limanı Kazablanka ve vaziyeti memuru bulunan komisyonların Fasta merak edilen Fransanın Afrika Delegeâ General VVeygand ihdası oldukja yeoidir. Ankara 22 (a.a.) Ticaret Vekâle . Ünden tebliğ edilmiştir: Gıda maddeleri istihlâkine halkımız tarafından gösterilen israftan kaçmma Kahire 22 (a.a.) İngiliz umumi şuur ve temayülüne İktısadi ölçüde bir kar argâhından: imkân terrun etmek maksadile şimdil'k Habeşistanda: AmbaAlagi mıntaka Ankara, İstanbul ve Izmir şehirlerinda bir ekmeğin tarüsı bin gramdan <950> sında vaziyet tamamile sikindir. Gondar mıntakasmda, Sudan müda grama indirilmiştir. faa kuvvetlerine mensuo cüzütamlar Bu şehirlerde ekmek fiatlan yeni tar. Şelga civarında düşman'a sıkı temas tıya göre mahallî belediyelerce yeniden tadırlar. Şimdiye kadar galler mmta tespit ve tenzil edılecektir. kasmda cereyan eden muharebelerde Bu tedbir İle vatandaşların ihtiyaç3000 den fazla İtalyan esir alınmışur. ları nispetinde ekmek satın almalan Sofya 22 (a.a ) Bulgar kıt'alarınrn Şimdi şimalden ve cenubian ilerieyen hakkı tahdid edilmiş değildir. bu son günlerde Ege denızinde Semen kuvvetlerimiz ortasında kalmış bulunan direk ve Taşoz adalarını işgal ettikieri İki düşman fırkasına jcarşı harekât mem. nuniyet verici bir tarzda devam etmekFransada 80 bin bina resmen bildirilmektedir. tedir. (Cumhuriyet Taşoz, Kavala limanı yıkılımş Sciasciamanna'nnı garbında kuvvet. açıklarında olup Semendirek de evvelVichy 22 (a.a.) Resmi rakamlara ce yazdığımız veçhıle bize aid Imroz lerımiz düşmanm başlıca mevzllerine göre, harb esnasmda Fransız şehirle adasile Dedeağac arasmdadır. Her iki muvaffakiyetle hücum etmişlerdir. I rinde hasara uğnyan binalar 80,000 e ada da Yunan harbinin hitamı sıralann talyanların tanklarla yaptıklan bir mu baliğ olmaktadır. Bunlardan bir çoğu da Almanlar tarafından işgal edilmişti.) f Arkası sahife S sütun 7 de tamamile harab olmuştur. Birkaç söz Vur abalıya! sire çalışıyor: Halk cephesi millî birliğin sembolü üniş. Devam etscymiş çok iyi olacakmış. Yazık ki Flandin gibi mürteciler ve De Larocque gibi faşistler bu teşekkülü bozmuşlar ve burjuvaların menfaatini kurtarmak gayretile memleketi mahvetmişler. . Almanya ile müzakere halinde bulunan Fransanın nasıl bir anlaşmaya varacağını bilmeden bu memlekete karşı yapılan esassız, yanlış ve uluorta tenkidleri nasıl izah etmeli? Tamamen yersiz bir hürmetsizlikle Maresal Pctain'e bunak diyecek kadar hislerine mağlub olaniarımız var. Hele Fransayı vesile ederek bir takım muzır ve modası çoktan geçmiş, uyuşuk duygulan kamçılama hevesine ne dersiniz? Halk cephesinin sukurnna hayıflananlar hatırlamahdırlar ki bu teşekkül 1938 senesine kadar iktidar mevkiinde idi ve ne mürteci Flandin'ler, ne de faşist De Larocque'lar Fransada kelâm hakkına malik bulunmnyorlardı. 1939 eylulünden 1940 haziranına kadar harbi sevk ve idare ederek hürriyet vatanuıı harabiye çevirenler halk cephesinin en nüfuzlu adamianydı. Fransayı bunlar mahvetti ve düşman çizmesi anavatanın üçte ikisini çi^nediği zaman valizleri toplavıp sıvısan bunlar oldu. Buçün Almanyanın elinde rehine olarak iki milyon Fransız delikanlısı var. İki milyon esir demek, yannki Fransanın elle tutulur, gözle görülür yegâne ümidi demektir. Vichy hükumeti Berlinle bu şartlar altında göriisüyor. Neticeyi beklemeden. şahsî ihtiraslarımız uğrunda önünıüze gelene çatmaktan sakınalun. N.