Katalog

21 Temmuz 1938 CUMHURİYET Türkiye ve Hatay Yazan: HİKMET TURHAN DAĞLIOĞLU 0 IkB iktısadî hareketler Yeni buğday rekoltesi Elektrik Şirketinin kaçakçılık davası PENCERESİNDEN KÖÇE Yeni sene, dünya buğday rekoltesinin Türk ordusu bir haftadanberı Ha manlaşır. Biz bu dersi, bu hakikati de vaziyeti artık tamamen anlaşılmış bulunutayda ve on binlerce Türkün ara Atamızdan öğrendik. yor. Roma beynelmilel ziraat enstitüsüne Aziz Hataylılar, hepimizi bağlıyan göre, hemen bütün müştahsil memleket smda bulunuyor. Hiçbir ordu, hiçbir yerde bu kadar candan bir istikbale maz ayni büyük ülküdür. Atatürk sevgisi ve lerde bol bir rekolte beklenmektedir. Şu har olmadı. Çünkü Hataya giren ordu vatan sevgisidir. Vatan yoliannın başlan netice bundan evvel yapılan tahminlerden ana vatanın, Türk milletinin varlığını, yıl gıcı Ankara, birleştiği nokta da Atatür çok farklı, hatta o tahminlerin biraz zıdlardanberi hasret çeken bu aziz yurda kün varlığıdır. Gönül bağlarımız varlığı dıdır. getirmiş bulunuyor. Çetin mücadeleler mızın, kopmaz, koparılmaz bağlarıdır. Rapora göre, kışlık buğdaylar, Birleden sonra 1927 Ankara itilâfnamesinin Türkiyenin, Hataya olan alâkası yal936 senesinde İstanbul Elektrik Şirşik Amerikada dünden mutazarrır olmuş hükümleri ancak Atatürkün dehasma ve nız siyasî, iktısadî bakımdan değildir. bulunmasına rağmen umumiyetle şimalî ketinde, vuku bulan bazı ihbarlar üzeriTürk milletinin aziz ve mukaddes hakla Yalnız, tarih cihetinden de değildir. Amerika rekoltesinin geçen senekinden ne teftişler yapmağa başlıyan Nafıa Verına yakışacak bir tarzda yerine getiril Bunlardan daha üstün olan Türklük ve miş bulunduğu için bundan duyduğumuz coğrafî şerait bakımmdandır. Hatay, çok fazla hatta 1932 1938 seneleri va kâleti müfettişleri, bir müddet sonra Vesevinç yerindedir. Mantık ve akliselim bu Türkün hayatı, istikbali ve emniyeti ve satisini dahi aşacak bir miktarda olduğu killer Heyeti kararile ve Anadolu yakatahmin olunmaktadır. smda kullanılmak üzere, gümrük restninvaziyetten herkesin ve bilhassa komşuları ülküsüdür. Müştahsil Asya memleketlerinde va den muaf olarak memlekete ithal olunan tnızın ve Arab âleminin de memnun olBuranın tarihî kıdemini, Türklükle amasını icab ettirir. lâkasını isbat etmek için artık yabancı şu ziyet iyidir. Fransanın şimalî Afrika elektrik malzemesinin şehrin diğer tarafBarış ve dünya emniyeti bakımından veya bu müellifin, şu veya bu kitabın sa memleketleri vasatî bir randıman vermiş larında kullanıldığını tesbit etmişti. Nafıa Hataya dair bugünkü hal şeklini millî hifelerine, notlarına başvurmak devrini tir. Sovyet Rusya kışlık zer'iyat neticesi Vekâleti, bu büyük suiistimalın suçluları nin mucibi memnuniyet olduğu haber ve olarak şirket umumî direktörü Hanses'le menfaatimize uygun bulmaktayız. Suri çoktan geçirmiş bulunuyoruz. Bizim elimizde en büyük vesika Ata rilmektedir. Buğday ihracatçısı Avrupa müdür muavinlerinden Jan Lazyan, şiryenin çalkalanması, Mısır matbuatının şu veya bu şekıldeki neşriyatı bizi ancak i mızın sözleri, dılekleri, görüşleri ve ba memleketleri buğday rekoltesi hakkında ket başmühendisi Kileri, mühendis Ti kınci veya üçüncü derecede alâkadar e şarılarıdır. Hakikat ve hâdisattır. yapılan son tahmin 13,200,000 tondur. beletti, Karaağaç fabrikası müdürü, şeder. Herşeyden evvel şurayı tebarüz ettirKoca bir vatanı yenibaştan kuran, kur Şu hale göre, geçen yıla nazaran yüzde beke başmühendisi Hâşim ve mağazalar mek isteriz ki bizi Hataya götüren kud taran, yükselten Ata, Türk Hatayı da 10 bir artış var demektir. müdürü Sadiyi kaçakçılık suçile Adliyeret, her sevginin üstünde olan asil ve mu kurmuş, kurtarmış bulunuyor. Siyaset aFransanın önümüzdeki buğday rekol ye vermiş ve sekiz numaralı İhtisas mahkaddes ırk ve vatan sevgisidir. Gurbetle damları ne düşünürse düşünsün içimizdetesinin fazlası 1520 milyon kental tah kemesinde duruşmalarına başlanmıştı. rin en acısmı yirmi yıldanberi kendi öz ki duygu, Hatayın ana vatana her veçhimin olunmaktadır. Fransa bu fazlalığı O sırada müsaade ile rahatsız olarak Avyurdunda tadmış olan Hataylılar ve Ha le bağlı bir Türk ülkesi olduğu imam daha iktısadî olduğu için ispirto imaline tayın derin ve dinmez acılarını hergün rupaya giden şirket umumî müdürü Vitahsis edecektir. îtalya Ziraat Nazmnın derdli bir ana gibi duyan Türkiye, eğer Eski Hatay Türklerinde bir sözü iki yanada ölmüş, fakat diğerleri hakkında bugün seviniyorsa bundan tabiî ne olabi kere söylemek ve bir işi iki kere buyurmak verdiği son beyanata göre, bu seneki re davanın rüyetine devam olunmuştu. Bu lir? Karşıdan bunu görenlerin bu hal yoktu. Atatürk, bu eski Türk an'anesini kolte, 70 milyon kental raddesindedir; müddet zarfında devam eden teftişlerde karşısmda duymaları en tabiî olan şey asırlardan sonra yerine getirmiş bulunu geçen senekinden cüz'î bir miktar noksanşirketin pürüzlü bir takun işleri daha heyecan ve ibret olmalıdır. Hatay, Ha yor. Antebli meşhur Aynî, 24 cildlik ta dır. Buna rağmen ekmekteki mısır unu meydana çıkmış ve ezcümle şirketin mutayı sevenlerin ve onun hasretini çeken rihinin bir yerinde der ki: «Hatay ülke nisbeti yüzde ona indirilecektir. Şu hale afen gelen malzemeyi Satiye şirketine de lerin, yani Türklerin yurdudur. Oraya re sindeki Belh şehri halkmın âdetleri tıpkı nazaran îtalya haricden mühimce mubavererek piyasaya çıkardığı ve satürdığı fah ve saadeti ancak Türkler gelirecek bizim yerlerde oturan halkın âdetlerine yaat yapacaktır. tesbit edildiğinden ikinci bir dava daha tir. Yeni idare bu itibarladır ki Türk hâ benzer». Ayrıca îstanbulda Veliyeddin F.G. açılmış ve sonra iki dava tevhid olunmuşkimiyeri esası üzerine kurulacaktır. Suri Efendi kitabsarayında gördüğümüz farstu. ye ve manda idaresi yirmi yıldanberi Ha cadan türkçeye çevrilmiş (Kanunnamei tayı iktısaden çok geride bırakmıştır. Ta Çin ve Hatay) adlı bir kitabda da okuBu çok mühim ve kanşık dava, Elekrihî ve ırkî esaslara dayanmıyan, iktısadî duğumuz sahifeler bize asil Hatayın butrik Şirketinin satın alınması dolayısile şartlardan uzak olarak yaşıyan memle gün Hatay adını verdiğimiz Iskenderuntanzim edilen ve kanunlaşan mukavele ketlerle daima şuriş yatağı olmaktan kur Antakya havalisinin hususiyetlerini ta mucibince, duruşmalar henüz bitmeden tulamaJığıru görüyoruz. Tarih, Hatayın mamile taşıdığını göstermektedir. Bu eseen eski bir Türk yurdu olduğunu her sa rin bir yerinde Hatay kadınlarının cümdün karara raptedilmiştir. hada göstermektedir. lesinin gözlerinin siyah ve cisimlerinin, Suçlu vekilleri mahkemeye bir istida Muamele vergisi kanununda yeniden renklerinin kırmızı ve beyaz endam ve yapılan tadilât dolayısile bu vergi ile Türk ordusu Haiayda emsalsîz bir şetavırlarının nazik, eşsiz olduğunu oku alâkadar olan sanayi erbabının, bilhassa îcilde karşılandıysa bundan tabiî ne olamaktayız. Bahçelerinde fmdık, fıstık, beş beygirden aşağı kudret ve ondan az bilirdi? Suriye için de temennimiz pek ceviz, badem olduğunu, bağlannda güzel işçi ile çalışıp da şimdiye kadar vergi yakın bir zamanda istiklâline kavuşması üzümler yetiştiğini, bunlardan şarablar den muaf iken imdi vergiye tâbi tutulan ve millî hâkimiyetin o hiçbir şeye benzeyapıldığmı, pirincden rakılar çekildiğini imalâthanelerin telâşları ve muhtelif miyen nimetlerini tavsamasıdır. gene bu eserde görmekteyiz. makamlara baş vurmaları devam et Hatay anlaşmas: hak'katte Suriyenin Hatay ülkesi o kadar mamur, o kadar mektedir. Dün de Ticaret Odası ve Defkalkınması bakımından da çok hayırlı bir terdarhğa ferden ve toplu olarak birçok neticudir. Binbir ihtirasm çarpıştığı bir sulak bir yerdir ki neresi kazılsa su çı müracaatler yapılmıstır. yerde asil bir millelin hakları ve alâka kar. Hatayın her yerinde akar sular, yayBir kısım imalâthaneler bu yeni vazilarile oynamak kadar tehlikeli birşey ta lalar vardır. Deniz kenarma kadar olan yet dolayısile motörlerini büsbütün söksavvur edemediğimiz içindir ki bugünkü yerlerde asla boş bir kanş yer yoktur.Bunmeğe ve bazıları da birleşmeğe başla Suriyeye hayretle kanşık bir nazarla ba lar çalışkan, musikişinas, ve geceyi gün mışlardır. düzü saat, derece ve dakikalara taksim etkıyoruz. Maliye Vekâletinin bugünlerde bu Hatay için imanimız bir kalkan, sevgi miş insanlardır. İlk top oyununu icad e hususta bir izahname de göndereceği miz her zaman için bir siperdir. Tabiat den Hataylılardır. Sığırın kursağını şi ümid edilmektedir. büjün güzellikleri Hatay ülkesine ver şirip, sonra ağzını bağlıyarak top yapıp *** mekte cötnerd davranmıştır. Oranın gü oynamayı dünyaya bunlar yaymışlardır. îstanbul Marangozlar cemiyetindeni zel ormanları, mor sümbüllü dağları, bağ Şehirlerin yangından muhafazasını, kıtlık 3535 numaralı muaddel muamele verları, bahçeleri ve nihayet bir eşine ancak zamanlarında tedbir almmasını, altın, gisi kanunile beş beygire kadar motörle Muallimler Trak ana vatanda rastlanan delişmen bir nehri gümüş yerine kâğıd para kullanılmasını çalışan ve işçi adedi onu geçmiyen ağac bunlar bulmuşlardır. Hatayın baş şehri ve daha binbir güzelliği var. Bütün bunîstanbul ve Trakyada meslekî tetkiksanayiile meşgul olanlar da 16 temmuz ları biz ana vatanm bir eşi olduğu bi Hanbaliktir. 938 tarihinden itibaren muamele ver lerde bulunmak üzere, 33 kişiden müteBütün bu hususîyetler bugün Hatay gisine tâbi tutulmuşlardır. Maliye Ve şekkil Bursa ilkmekteb muallimleri kazim benliğimizi, hüviyetimizi, kokumuzu taşıdığı için seviyoruz. Eğer böyle olma adını verdiğimiz ana yurdun bu küçük kâleti Celilesinin 19 temmuz 938 tarihli filesi dün Trak vapurile şehrimize gelsaydı Türk milletinin ayı, güneşi, tarihi parçasında vardır. Bunun içindir ki Ha tebliği mucibince 30 temmuz 938 tarihi miştir. ve bütün varlığı demek olan Atası, Hatay tay Türktür ve Türkiyenin mukadderatı ne kadar İstanbul Maliye ve istihlâk Muallimler, Galata rıhtımında birçok hasretile yirmi yıldanberi kendisini per na bağlıdır. Bir daha tekrar edelim ki; vergileri müdürlüğüne vaziyetlerini bilvaneler gibi yakar mıydı? Hatay dediğimiz ülke, ana yurdun bir diren beyanname vererek iptidaî madde Eğer, tarih dediğimiz vak'alar tomarı parçasıdır. Siyaset dediğimiz şey, millî ve muamele defterlerini tasdik ettirmebir an için ibretle gözönüne getirilecek o ülkünün tezahüründen başka birşey de ğe mecburdurlar. Bu hususta daha fazla malumat al lursa Hatayda koca bir Türk destanımn ğildir. mak istiyenlerin cemiyetimize müracaHatayın bugünkü halini ve bu aziz yaşadığı görülecektir. Biz yüzdeyüz deatleri rica olunur. ğilse bile özlediğimize kavuşmuş bulu ülkenin on binlerce Türkün ve diğer bünuyoruz. Özliyenler, biraz da pervanele tün sakinlerini bu mutlu günlerinde tebŞEHlR İŞLERÎ re bçnzerler. Yandıkça cesaretleri artar, rik etmeği millî bir vazife saymaktayız. yandıkça sevgileri tazelenir, hızları ya HİKMET TURHAN DAĞLIOĞLU 40 kontrol memuru açıkta Mahkeme suçluların beraetlerine karar verdi niyet kesbetmesi, vaki suçları bertaraf etti Mecnun Mehmed Çelebi Mehmed Bir tarih öğretmeni» diye imza atarajc öğretmenliği kirleten, adını saklamak suretile de kirli bir hüviyet taşıdığını belli eden sersemin biri bana sekız on satır küfür savurduktan sonra şöyle buyuruyor: 1 Cengizin anasının adını ulun beygüm yazıyorsun. Doğrusu ulun egedir. Hanım manasına gelen kelıme de beygüm değıl, begümdür. 2 Çelebi Mehmed için mecnun lâkabını kullanıyorsun. Çelebinin «kirişçis» den başka lâkabı tarihen malum değildir. Bize Mecnun Mehmed ve Ulun Begüm için kaynak göster, yahud da şarlatan olduğunu kendi kendine ikrar et! Hükumetle Şirket arasındaki anlaşmanm kanu Muamele vergisi Müracaatlerin arkası hâlâ alınmış değildir! Bursa muallimleri Oğretmen değil, öğretmenlerin hâşâ ve hâşâ pabucu bile olmak liyakatinden uzak yaratıldığı küfürbaz ve ahmak üslubundan apaçık sezilmekte olan bu maskeli adama cevab vermek tenezzül ve belki de züldür. Lâkin Çelebi Mehmede mecElektrik şirketi erkânı İhtisas nun dediğimi zanneden muhterem bir okumahkemesinde yucu da bu tavsifin yersiz olduğunu ihtar vererek hükumetle şirket arasındaki an ettiğinden sırf bu zehabı düzeltmek için laşmanın kanuniyet kesbetmiş hükümleri şu satırlan yazıyorum: Cengizi doğuran büyük kadının adî le bu suçların da tasfiyeye uğramış olduğunu bildirmişlerdir. Duruşmada bu hu Ulun'dur. Ona Ulun Hatun diyenler bulunduğu gibi kendisini Ulun Eyge, (ya« susta gümrük ve hazine vekillerinin mühud Ege), Ulun Foçin Eye diye kayd&i taleası sorulmuş, onlar da duruşmanın denler de vardır. Eyge ve ege sahib deneticelenmemiş olmasma rağmen Cum mektir. Çagataycada eca ve ece şeklindç huriyet hükumetinin büyük atıfetinin telâffuz olunur, ihtiyar kadm manasını da suçu bağışladığmı ve fakat bu husustaki verir. Şu halde ege, eyge, hatun, Foçin hükmün muaf malzemenin Satiyeye sa gibi kelimeler birer sıfat olup Cengizi dotılmasına aid kısma şamil olamıyacağını ğuran kadının adı sadece Ulun'dur. Ben o isme Beygümü ilâve etmekle Ulun Has söylemişlerdir. tunun ululuğunu tebarüz ettirmek istedinu Makamı iddia da mütaleasında ayni Çünkü Hindistandaki Türk Moğol înn noktai nazarı ileri sürmüştür. paTatorluğuna mensub prenseslerin çoğu^ Mahkeme, kararın tefhiminde redde na Beygüm denilmektedir. kanun her hususta yapılan hareketi tasfiUlu, zengin, kibar manasına olarak bî« yeye tâbi tuttuğundan bütün suçların ber zim lehçemiz ve azerî dilinde kullanılan taraf edildiğine ve bu işlerden suçlu olan beyin, bayın çagataycadaki şekli Beyg şirket erkânının hep birden beraetlerine olup Begh gibi telâffuz ve Beyg şeklinde tahrir olunur. Bu isim sıfat halinde kadınkarar vermiştir. lara verilince Beygüm, Beygâ, Beyge, Beygâc şekillerine sokulur. Babürname de, Nevayî'de, Ebülgazi'de bu ismin ne şekillerde kullanıldığını gösteren örnekler çoktur ve Bedayiül Vasat'dan alınma bir misalden de Beyge'nin dul kadm manaına dahi geldığini anlıyoruz. şehrimize geldiler ı vapuru önünde meslektaşları tapafından karşılanarak Galatasaray lisesine misafir edilmişler, öğleden sonra da Ayasofya, Asari Atika ve Topkapı müzelerini gezmişlerdir. Muallimler iki gün şehrimizde kal dıktan sonra Edirneye gideceklerdir. f Galatasaray resim sergisine hazırbk J [ Şirketi Hayriyenin veııi vapurları j kaldı Eğlence yerlerinden alınmakta olan Darülâceze hissesinin Maliyeye geçmesi üzerine Darülâceze kontrol memurla rmdan kırk kişinin vazifesine nihayet verilmiş ve bu husustaki karar dün Belediye riyasetinden Darülâceze müdürlüğüne bildirilmiştir. Eğlence yerlerindeki fiat ucuzluğu rağbeti artıracağı cihetle Darülâceze varidatmın da ziyadeleşeceği ümid olunmaktadır. Galatasaray da açuacak resim ] sergisinin hazırlıklan ilerlemiştir. Gordukleriniz sergiden uç tablodur. Mecnun Mehmed meselesine gelelim: Ben bir fıkramda Bursadaki Yeşil camile Yeşil türbeden bahsederken büyük san'atâr Mecnun Mehmedin mubarek adıni saygı ile anmıştım. Mecnun Mehmed o aheserlerdeki çinileri halkeden üstaddır: Nakkaş Ali gibi!.. Bundan dolayıdır ki bahse mevzu teşkil eden fıkramda «her devirde ve her diyarda bu gibi mecnunarın bol bol yetişmesi nasıl istenmez» demiştim, bu Mecnun Mehmedle Çelebi Sultan Mehmedi bir okuyucumun nasılsa tegafül ederek ve küfürbaz maskelinin de cehline mağlub olarak birbirine kanştırmalarından bana ne? Maskeli cahilin cehlindeki derinliğe bakm ki san'atkâr Mecnun Mehmedi Çe< lebi Mehmedle kanştmrken allâmeliğe de kalkışıyor ve çelebinin (kirişçi) den başka lâkabı olmadığını söylüyor. Biraz ve hatta pek az tarih bilenlere malumdur ki Çe^ lebi Sultan Mehmedin lâkabı kirişçi değil, güreşçidir. Kalkondil ve Franzes gibî Rum tarihçiler güreşi kirişe çevirmek gaı rabetini göstermişlerdir. Öğretmenlerin pabucu bile olamıyacağı gene bir pabuc gibi kirli yazısından ann laşılan maskeliye son sözüm şudur: Bilmemek ayıb değildir. Fakat bilmediğini bilmemek çok ayıb olup eskiler bu hale mürekkeb cehil derlerdi ve bu tabiri kuk lanırken mürekkebe şedde komazlar, cehlin son harfini de harekeli okunacak şekilde yazarlardı! M. TURHAN TAN Bir üfürükçü daha Bursa (Hususî) Şehrimizde yeni « den bir üfürükçü daha yakalanmıştır. Çırpan mahallesinde Karaosman soka ğında 17 mımarada oturan 45 yaşlarında Hafız Mehmed adında birinin, Trilyede bir hastaya 19 lira mukabilinde muska yazacağını haber alan zabıta, Hafız Mehmedi yakalamış, evinde bazı arabca kitablar ve cebinde de Arab harflerile yazılmış üfürükçülüğe aid yazılar bu lunmuş ve Adliyeye verilmiştir. [ 3 gün 19 dakikada yapılan devriâlem J Şoförlerin şikâyeti Şirketi Hayriyenin 76 numaralı yeni vapuru Otobüs ve otomobillere kırılmaz cam kullanmaları mecburiyeti tahmil edil mesi üzerine bunlar da camlarını değiştirmişlerdi. Fakat şoförler, Belediye riyasetine müracaat ederek camları henüz pek yakında taktırdıkları halde çok çabuk bozulmakta olduğundan şikâyet etmişler ve piyasaya iyi cins mal çıkanl masının teminini istemişlerdir. tzmitte yeni bir gazete îzmit (Hususî) rŞehrimizde yeni bir matbaa ve gazets teessüs edecektir. Haftada iki defa intışar etmek üzere hazırlıklan yapılan gazetenin ismi (İzmit Postası) olacaktır. Teessüs edecek matbaa, Kocaelinin muhtac olduğu büyük bir boşluğu dolduracak ve klişehanesi de bulunacaktır. Eminönü rıhtımı tamir edilecek Şirketi Hayriyenin Kabataş isimli yeni araba vapuru Şirketi Hayriyenin Haskoydeki fabrikasmda ya&ılmakta olan 76 numaralı vapuru ile Kabataş ismini taşıyan 77 numaralı araba vapurunun inşaatı bitmiştir. Her iki vapurun da yakında tecrübeleri yapılacak ve sefere başlıyacaklardır. 76 numara, geçen sene bu tarihlerde denize indirilmiş olan 75 numaranm eşidir. Makinesı müstesna, Şirketm Hasköy fabrıkasında yapümıstır 77 numaralı vapur da ilk araba vapurudur. Valide hanı önündeki rıhtım yakında tamir ve tanzim edilecektir. Bunu hatıer alan Yemişteki esnaf Belediyeye müracaat ederek Yemişe kadar olan sahilde rıhtımın çok bozuk olması yüzünden yaz ve kış birçok müşkülâta tesadüf edildiğini ileri sürmüş ve yapılacak rıhAmerikalı milyoner tayyareci Hughes'in 3 gün 19 dakikada dünyayı do tımın muvakkat de olsa Yemişe kadar uzatılmasını istemişlerdir. Bunun üze laştığı malumdur. Yukarıki fotoğraf, tayyareci. Nevyorkta meshur Broİdin köprüsü üzerinde iken alınmıştır. rinde tetkikat yapılmaktadır. Şako muahedesi imzalaniyor Boenos Aires 20 Şako'nun hududlarını tayin eden sulh ve dostluk mua • hedesinin metni, dün gece sulh konferansı tarafmdan kat'î surette tesbit olunmuştur. Muahede, yarm saat 15 te hükumet sarayında imzalanacaktır.