Katalog

13 Eylul 1936 CUMHUBİYET Nuri Pş. nın beyanatı «Hiçbir Arab F i l i s t i n i n Yahudi yurdu olmasma tahammül edemez!» Irak Hariciye Nazırı, Filistin meselesinde yaptığı tavassuttan sonraki vaziyeti anlatıyor IBastaraft 1 tnct sahifedel eden devletlerle iltihaka talib olan devletlerin muvafakati lâzımdır. Misakın Cenevrede tasdik edileceği tabiidir Misakın beyenlmilel tesirine gelince: hiçbir devletin aleyhine olmadığı için iyi karşılanacağı muhakkaktır. Irak îran münasebatı Irakla İran arasındaki meseleler ne vaziyettedir? Geçen sene ağustosunda İrana gitmîştim. Şehinşah Hazretlerinin tavassutlarile hudud meselesini hallettik. Zaten en mühim mesele de buydu. Teferruata aid bazı meseleler kaldı. Bunlar da Şattülârabda seyrisefain, ikamet ve ticaret muahedeleridir. Yakında ikmal edileceğini umuyorum. Esas itibarile iki devlet arasmda tam bir emniyet hiiküm sürmek tedir. Irakla Süudî Arabistan arasında akdedilen ittifakın mahiyeti nedir? îttifak muahedesinin teatisi için önümüzdeki kış mevsiminde Riyata gideceğim. Muahedeye Yemenin de ittifaka girmesi için bir kayıd konulmuştur. Muahede, kimseye karşı yapılmış bir ittifak olmayıp herhangi bir tecavüze karşı hazirlanmıştır. Esas maddeleri Milletler Cemiyeti misakının ahkâmından mülhemdir. Miletler Cemiyetinin vaziyeti Milletler Cemiyetini bugünkü şartlar içinde kuvvetlenmiş mi, yoksa zayıflamış mı görüyorsunuz ? Bu suale cevab vermek hayli müşküldür. Şimdiden birşey söylenemezse de herhalde Milletler Cemiytinin zayıf noktaları anlaşılmıştır. Bu zayıf noktalan kuvvetlendirmeğe çalışmak herkesin borcu oldu. Milletler Cemiyeti yaşatıl mazsa umumî sulh namına onun yerini tutacak başka bir teşekkül yoktur. Sulh için Milletler Cemiyeti sisteminden başka bir vasıta olmadığı görülüyor, herkes onu tekemmül ettirmeğe çalışıyor. Nitekim asamble toplantısında bu mesele görüşülecek ve Cemiyet takviyeye çalışıla caktır. Milletler Cemiyetinin asıl derdi onun misakı ruhuna sadık kalmak zihniyetinin henüz yerleşmiş olmamasıdır. Eskidenberi her memleket yalnız kendi menfaatini düşünüyordu. Cemiyetin teşekkülünden sonra memleket menfaatlerini gözetmek, fakat bu menfaatleri Milletler Cemiyeti menfaatile uygunlaştır mak icab etti. Efkârı umumiye buna göre hazırlanmamış olursa güçlükler çıkması gayet tabiidir. Meselâ Britanya împaratorluğu eczasından her biri müstakillen hareket ettiği halde gene her biri îmapatorluk çerçevesinden çıkmadığı için Imparatorluk arasında; vifak devam etmektedir. Milletler Cemiyetinin böyle bir örnek verebilecek şekilde çalışması lâ zımdır. Şimdi ıslahı düşünülen Milletler Cemiyeti misakı belki iyi bir misaktır. Fakat amelî tatbikat kabiliyetinin bugünkü şeraite uygun hale getirilmesi için çalışılmaktadır. Netice itibarile iyi bir misak yapmak için o misakı hazmedecek ve ona muzaheret eyliyecek efkân umumiye lâzımdır kadar güç ve o kadar naziktir ki, bunu ancak zamanla halletmek mümkün olacaktır. Müşkülâtı takdir etmekle beraber ümidimi kaybetmiş değilim. Herhalde neticenin hayırlı olacağını tahmin ediyo rum. Filistin Arablannın muhik ve makul şikâyetlerinin nazan dikkate alınacağını umuyorum. Bu şikâyetlerin mahiyetini takdir etmek gücdür. Çünkü Ingiltere hükumeti Filistine mütehassıs bir heyet göndermeğe karar vermiştir. Bu heyet vaziyeti tetkik ederek raporunu hazırladıktan sonra Ingiliz hükumetine verecektir. Ingiltere de ona göre bir karar alacaktır. Vaziyet, azçok tabiî bir mahiyet almıştır. Heyetin teşrinievvel sonlannda işe başlıyacağını umuyorum. Ancak vaziyetin daha evvel vahim bir hal almaması için Ingiltere Filistine askerî sevkiyat yapıyor. Bu sevkiyatın sırf ih tiyat tedbiri olduğunu zannediyorum. Bu kuvvet hiçbir tarafı ezmek niyetinde değildir. Tavassut bahsine gelince: Filistinde bizzat ahvali tetkik ettim. Fevkalâde,komiserle görüştüm. Vaziyet etrafında tetkikat yaptım. Fikrimi her iki tarafa da söylemiş bulunuyorum. Bu iki taraf kanaatlerimi kabul ederse bunu âlenen izhar edeceğim. Henüz müzakere halindeyim. Ingiltere hükumeti kendi noktai nazarına göre ve mandater devlet sıfa tile Milletler Cemiyetine karşı taahhüdleri bulunduğunu ileri sürmüştür. Fı listindeki bir Yahudi yurdu da bu taahhüdler arasındadır. Yeni tahkik heyeti Yahudi muhaceretinin ölçüsünü de anlıyacak, yani Filistine haricden akın etmiş olan Yahudilerin miktan, Filistinin ik tısadî kabiliyeti derecesini aşmış ve Arab unsurunun siyasî ve medenî hukukuna dokunacak mahiyete girmişse ona göre tedbir alacaktır. Bu arada Milletler Cemiyetine karşı verdikleri taahhüdlerin infaz edilip nihayete erdiğini görmesi de mümkündür. Filistine bilhassa şarktan gitmiş bazı müfrit Yahudi muhacirleri var ki, Arablan cidden müteessir edecek sözler söylemişler ve hareketlerde bulunmuslardır. Yahudilerin iddiasına bakılırsa Filistin aslen Yahudi yurdu imiş ve yahud bü tün Filistinin Yahudi olmasını istiyorlarmış. Halbuki Arablara göre vaziyet böyle değildir. Filistinin içinde ve dışında hiç bir Arab, Filistinin baştanbaşa bir Yahudi yurdu olmasma tahammül edemez. Türkiye Irak münasebatı Türkiye ile Irak arasındaki mü nasebat nasıldır? Irak Türkiye münasebatı, sevişen iki kardeş münasebatıdır. Eminim ki bu muhabbet iki milletin heyeti umumiyesi arasında nekadar samimî ise iki devlet ricali arasında da ayni şekildedir. Değil yalnız şahsım bütün iş başındaki Irak ricali de ayni hisle mütehassistirler. iki millet kardeştir ve ebediyen kardeş kalacaktır. Bir manifatura tacirinin marifeti Piyasayı 26000 lira dolandırarak Parise kaçtı Şehrimizde son hafta içinde bir çok manifatura tüccarlarımızı alâkadar eden bir dolandırıcılık vak'ası olmuştur. Yaptığımız tahkikata göre, arabacılık ve kazinoculuktan yetişme, otuz beş yaşlannda bir Ermeni bundan iki ay evvel Mahmudpaşa civarında bir manifatura mağazası açmıştır. Zengin bir Ermeninin oğlu olan bu manifatura rüccanna şimdi bütün piyasanın da akıl erdiremediği veçhile her nedense birçok manifatura tüccarlan kredi ile mal vermişlerdir. Hatta bu kredi öyle bir hal almıştır ki bazı tüccarlar verdikleri mala mukabil bir sened bile almamışlar ve emniyet ettikleri bu adamla gözü kapalı muamelede bulunmuslardır. Az zaman zarfında mağazasını ve aynca kiraladığı bir depoyu da tıklım tıklım dolduran yeni tüccar, meğer hergün aldığı malları aslî değerinden oldukça noksan bir fiatla gizli gizli başkalanna satmakta imiş... Nihayet işin sarpa saracağını düşünen bu yaman ticaret adamı, bundan bir hafta evvel Sirkeciden trene binerek soluğu Pariste almıştır. Şimdi piyasada ve komşulan arasında bu mesele hakkında birkaç türlü rivayet dolaşmaktadır. Bazılarına göre, bu adam etrafı dolandırdıktan sonra elli bin liraya yakın bir parayı beraberine alarak Istanbuldan Parise kaçmıştır. Bazıları da meseleye sadece bir iflâs mahiyeti veriyorlar, fakat adamın Parise kaçmasındaki hikmeti de bir türlü anhyamıyorlar. Dün, bu adamın alacaklılanndan biri, bir arkadaşımıza meseleyi şöyle anlatmıştır: « iki aydanberi aramıza karışan bu adama her nedense, hepimiz gayet cö merd davrandık. O da, kendisine karşı gösterdiğimiz fazla itimaddan bilistifade piyasayı bir hayli dolandırdıktan sonra ortadan kayboldu.» Diğer bir membadan öğrendiğimize göre ortadan kaybolan bu adamın ala caklılanndan biri, adliyeye müracaat ederek kendi alacağına mukabil dükkândaki malları ihtiyatî haciz altına koydurmuştur. Söylendığine göre adliye, yirmi altı bin liralık borca karşı dükkânda yalnız beş altı bin liralık mal tesbit etmis ve dükkânı mühürlemiştir. İtalya yeniden hazırlık yaptı Kabine dün mühim kararlar verdi Ahikada teskil edilecek kuvvet Müstemleke Nazırı M. Hassonanm talebî üzerine şarkî Afrikada 150 bin kişilik askerileştirilmiş bir amele kuvveti ihdasına karar verilmiştir. Bun • dan başka «müstemleke ilâve kuvveti» namı altında yerlilerden de gönüllü toplanacaktır. Ciornale d'İtalia gazetesi bugünkü kabine toplantısında alınan askerî tedbirlerden bahsederek şunları yazmış tır: «Sulhtan başka bir gayesi olmamakla beraber, İtalya bugünkü beynelmilel vaziyete uygun tedbirler almıya karar vermiştir. Bu münasebetle İtalya kuv vetli bir ordu kuracaktır. Şarkî Afrikadaki topraklarımızı müdafaa ve her ihtimale karşı hazır bulunmak için lâzım gelen her nevi askerî tedbirleri derhal alacaktır.> IBastarati 1 ind sdMfeie} îspanyada son vaziyet Madrid şehri tamamile ihata edildi Roma civarında tevkif edilenler hpanyantn halini gösterir resim! ıBaştaran 1 inct sahitede\ ve hükumet taraftarları da buna muvafakat etmişjerdir. Bunun üzerine beyaz bayraklan hâmil parlamento azası tarafından sevkedilen bir papaz Alkazara girmiş ve bu suretle bir müddet kesilen bombardıman müteakıben tekrar başla mıştır. susunda kuvvetli sebeblere malik olduğu mütaleasındadırlar. Diğer taraftan, son zamanlarda, Portekiz harb gemilerinde vukua gelen isyan hareketlerinin, Portekizin Ispanya hükumetine karşı sert bir şekilde davranmasına sebebiyet verdiği ve ademi müdahale hususunda, Portekizin vaziyeti üze rinde doğrudan doğruya tesir icra ettiği mütaleası yürütülmektedir. Maamafih, Portekizin, devletlere vereceği cevabda âcil siyasî mülâhazalardan ziyade, kendi millî menafiini gözönüne getireceği ümid edilmektedir. Londra 12 (Hususî) Romadan bildirildiğine göre, resmî İtalyan mehafili Roma civarındaki Terni sanayi merkezinde 20 kışinin tevkif edıldığini teyid etmektedir. Ayni mehafıle göre mev kufların propaganda için haricden para aldıkları ve Madrid hükumeti lehine faaliyette bulundukları anlaşılmıştır. Resmî mehafil M. Musoliniye ve faşist erkânına karşı suikasd tertib e den bir şebekenin keşfedildiğine dair bir Amerikan gazetecisi tarafından verilen haberi tekzib ederek, bu şayiamn Ternide yapılan tevkiflerden galat ol duğunu ileri sürmektedirler. Suikasd haberini veren Amerikan ga zetecisi 24 saat zarfında İtalyayı terke davet edilmiştir. Hükumet denizaltı gemilerinin faaliyeti Saint Jean de Luz 12 (A.A.) Havas Ajansı muhabiri hükumet denizaltılannın iki gündenberi Sen Sebastien ve Bilbao açıklannda dolaştıklarını ve asilere mensub olup sahile hücum için ortaya çıkacak olan bütün gemileri batır mak için emir aldıklarını bildiriyor. îhtilâlciler yarın büyük taarrttza başlıyorlarmış Habesistandaki İtalyan kuvvetleri Londra 12 (Hususî) Romadan alınan haberlere göre, sulh zamanında Habeşistandaki İtalyan kuvvetlerinin miktarı 64 bin kişiyi tecavüz etmiye cektir. Bunun 24 bin kişisi İtalyanlar dan, 40 bin k'işisi de yerlilerden mürekkeb olacaktır. Müstemleke ilâve kuv veti adıle teşekkül edecek olan yerli lerden mürekkeb gönüHü teşkilâtları bu miktardan haricdir. Hükumet 600 esir almış Barselon 12 (AA.) Katalonya sü bakanlığının bir tebliğinde Vilaba kolunun 600 esir aldığı bildirilmektedir. Portekiz elçiliğinin Madridden nakledilmesinin sebebi Halk ve köylü için 1 «"'v mal yapılacak Sümer Bank fabrikaları imalâtında esaslı değişiklikler yapılması mukarrerdir. Bu karara göre, fabrikalar lüks eşya imalâtını azaltacak, daha ziyade halk ve köylünün ihtiyacı gözönünde tutularak imalâtatta bulunacaktır. Sümer Bank, imalâtını köylüye tanıtmak için kamyonlar içinde köylere kadar eşya sevke decek ve bu kamyonlarla birlikte satış memurlan da köylere kadar gidecektir. Şimdiki halde beş liraya satılmakta olan köylü elbisesinin ve köylü ayakkabısının daha ucuza satılması imkânlan araştırılmaktadır. Ehliyetnamesiz eksper ler artık çalışamıyacaklar Tütün eksperliği nizamnamesine göre ehliyetnamesi olmıyan eksperler, vazife göremiyeceklerdir. Bu ehliyetnamelerin alınması için verilen mühlet dün bittiğinden şimdiden sonra ehliyetnamesiz eks perlerin remî vazife görmelerine müsaade edilmiyecektir. Eksperler içinde hizmetleri yedi seneyi doldurmamış ve meslekteki kıdemlerini gösteren vesaikı kâfi görülmemiş olanlann imtihanlan devam etmektedir. Istanbuldaki eksperlerin imtihanı bit mek üzeredir. Izmirde bu vaziyette olup imtihana giren eksperlerden dokuz kişi muvaffak olmuştur. Karadeniz tarafında bulunan eksperlerin imtihanlan da bu ayın on beşinde yapılacaktır. Lizbon 12 (A.A.) Portekiz elçiliğinin Madridden Alikante nakli hâdisesini, yanresmî mahfiller şu suretle izah etmektedirler: I Maslahatgüzar Vikont Riba Tameganın siyasî vesikalan kendilerine teslim etmekten imtina etmesi üzerine milisler, elçilik bürosunu tahrib etmişler ve ateşe vermişlerdir. Portekiz elçiliğinde çalışan Ispanyol tebaasından bir memur bu harekete muhalefet etmek istemiştir. Bu memurun öldürüldüğü rivayet olunuyor. Londra 12 (Hususî) İspanyadan alınan son haberlere göre, asiler Madri din 10 kilometro uzağında bulunmakta dırlar. Asilerin şimal cephesi kumandanı General Mola bugün öğleden sonra Sen Sebastiyen valisine gönderdiği resmî bir telgrafta 48 saat sonra şehri bombardı man edeceğini bildirmiştir. Diğer bir habere göre, General Mola "ann büyük bir taarruza başlıyacaktır. Arjantin Burgos hükumeti resmen tanındı Hendaye 12 (A.A.) Jaka radyosu, Arjantin hükumetinin Burgos hüku metini tanıdığını bildiriyor. Ayni radyo Madrid Belediye Meclisinin yerine mulvîn, telif komünist hiziblerinden müteşekkil bir komitenin kaim olduğunu tebliğ et mektedir. Portekiz ademi müdahale isinde neden karar veremiyor? Sen Sebastiene atılan beyanname Sen Sebastiyen 12 (A.A.) H a vas, Üç asi tayyare şehir üzerinde uçarak beyannameler atmışlar, teslim olmak için şehre kırk sekiz saat mühlet vermişler dir. Bu müddet pazar sabahı nihayet bulacaktır. Sivil halkın büyük kısmı, kaçmıya hazırlanmakta ve kamyonlar mütemadiyen insan yüklü olarak Bilbaoya hareket et mektedir. POLlSTE HALDE KAVGA EDEN DELİKANLILAR Tahtakalede Şeyhdavud hanmda oturan seyyar satıcı Fethi, dün sabah alış veriş için meyva haline gitmiş ve hemşerilerinden iki çocuğun burada kavga ettiğini görünce ayırmak istemiştir. Tam bu sırada oradan geçen ve Fethiye düşmanlığı olan Ahmed adamcağızın yanma gelerek: c Çocuklara ne vuruyorsun?» diye bağırmağa başlamıştır. Fethi, Ahmedin bu sözleri kavga etmek için söylediğini anladığından se sini çıkarmamıştır. Lâkin Abidin, Hasan admdaki Ahmedin iki arkadaşı da işe karışınca kavga başlamış ve Ahmed Fethi keserle başından, Abidin bıçakla kolundan, Hasan da bacaklarından yaralanmışlardır. Bir tayyare kazası geçiren oğlunuzun sıhhî vaziyeti nasıldır? Oğluma karşı gösterilen büyük a* lâka beni çok mütehassis etmiştir. Biz, Hitlerin teşekkürü Filistindeki karısıklıkların Türk kardeşlerimize ve Türk hükume Nuremberg 12 (A.A.) Alman atine birçok meselelerde medyunu şükra jansı bildiriyor: mahiyeti Filistindeki karışıklığa bir hal ça nız. Doğrudan doğruya bana aid olan M. Hitler, yabancı devletlerin diploresi bulmak için yaptığınız tavassut teşeb meselede de gösterilen alâka ve ihtima matlannı ziyaret ederek davetini kabul ma da nekadar teşekkür etsem azdır.» büsü ne netice vermiştir? ettiklerinden dolayı kendilerine teşekkür Iraklılar, Filistin Arablarma kavNuri Paşanın oğlu elyevm Şişli Sıhhat etmiştir. mî rabıtalarla yakındırlar. Fakat Irak, yurdunda Türk doktorlan tarafından teTürkiye büyük elçisi Hamdi Arpad, ayni zamanda Ingiltere devletile de dost davi edilmektedir. Sıhhati gün geçtikçe hepsinin büyük bir sevinçle kabul ettiği ve müttefiktir. Bu iki sebebden dolayı iyileşmektedir. Nuri Paşa Cenevre ve davetten dolayı elçiler heyetinin teşek biz, tavassut çaresine başvurduk. Fakat Londradan dönüşte İstanbula uğnyacak kürünü bildirmiştir. bu şartlar içinde mutavassıtm vazifesi o ve oğlunu alarak Bağdada gidecektir. Bir haftada yakalanan Londra 12 (A.A.) Siyasî mahfiller, Sir Charles Singrield tarafından Portekiz hükumeti nezdinde yapılmış olan teşebbüsün sureti mahsusada musırrane bir mahiyet almış olduğunu tasrih etmektedirler. Lizbonda, Portekiz hükumetinin Is panya işlerine ademi müdahale umurunu tanzim komitesinin mesaisine iştirakini istihsal için yapılan teşebbüs Londaradaki Portekiz maslahatgüzarı nezdinde ayni şekilde yapılan bir teşebbüsle teyid edilmiştir. Ayni mahfiller, Lizbon hükumetinin, Almanyanın müstemlekât hususundaki iddialarının son derece mütehakkimane bir şekil aldığı, bugünlerde kendi an'anevî müttefikile olan rabıtalannı takviye hu Madrid hükumetinin tayyareleri Londra 12 (A.A.) Times gaze tesinin hususî muhabiri Valansiyadan bildiriyor : Madridin hava kuvvetleri üçü İngiliz ve yirmisi Fransız olmak üzere elli ya bancı pilotun gelmesile mühim surette takviye edilmişlerdir. Hükumetin şimdi lüzumu kadar tayyaresi mevcud bulun duğ anlasılmaktadır. Mini mini yavru nihayet muradına erdi Rusyaya giden muallimlerimiz kaçakçılar Dost Rusyaya giden ve Moskova ile Leningradda birçok ilim muesseselerini ziyaret eden Türk muallimler heyeti şimdi Kırımda bulunuyorlar. Resim, heyetimizi Moskovada Sovyetler Maarif Komiseri Bouvnov Yoldaş ve yabancı memleketlerle kültürel münasebetler cemiyeti reisi Arosev tarafından karşılandığı arada alınmıştır. Ankara 12 (A.A.) Geçen bir hafta Polisler kavgacıları zorlukla ayırmışiçinde gümrük muhafaza örgütü, ikisi lardır. Yarası ağır olan Fethi hastaneye yarah 58 kaçakçı, 2741 kilo gümrük kaçağı, 388 kilo İnhisar kaçağı, 107 aded kaldırılmış, suçlular yakalanmışlardır. kereste, 63 Türk lirasile 52 kaçakçı havBtR HIRSIZ YAKALANDI Bunvanı ele geçirmiştir. dan bir müddet evvel Fatih ve Samatya Sovyetlerle Kanadanın arası taraflarında muhtelif evlerden bazı eşdüzeldi ya çalınmış v« bunların failleri yakaMoskova 12 (A.A.) Kanada hüku lanamamıştı. Evlerinden eşyalan çalı meti, Sovyet ithalâtına karşı 1931 den nanlar arasında bulunan Nebile isminberi devam eden yasağı kaldırdığı için, de bir kadın çarşıda gezerken bir adaSovyetler Birliği de Kanada ithalâtına mın elinde bir pantalonla dolaştığını ve karşı mevcud yasağı kaldırmıştır. onu satmağa çalıştığını görmüş ve panÇankırıda zelzele Çankırı 12 (A.A) Bugü nsaat beşe talonu tanımış ve derhal zabıtaya haon kala birbiri ardınca iki yer sarsın ber vermiştir. tısı oldu. Hasar ve zayiat yoktur. Sar Zabıta, bu adamı tevkif etmiş ve yasıntı dün gece de olmuş, halk sarsıntı pılan tahkikat neticesinde îsmailin Fadan uyanmıştır. tihde ve Samatyada şimdiye kadar meçTekzib edilen şayia hul kalmış dört hırsızlığm faili olduRoma 12 (Hususî) Kral Zogoyu öldiîrmek maksadile Tiranda da bir sui ğunu tesbit ederek çaldığı eşyalar sakkasd şebekesi meydana çıkarıldığına dair landığı yerden çıkanlmış ve sahible yabancı memleketlerde dolaşan şayialar rine iade edilmiştir. îsmail Adliyeye teslim olunmuştur resmen tekzib edilmektedir. Nesrin özsoy minimini tayyaresinin üstünde İnegöl (Hususî) Bu sene Bursanm kurtuluş bayramını kutlulamak için İnegöl Halkevi bandosile . yüzlerce Inegöllü Bursaya gitmiştir. Bilhassa Bursa göklerinde Türkün biricik tayyareci kızı Sabiha Gökçenle 9 yaşında bir inegöl kızının uçarak Bursahlan inegöl namına selâmlayıp tebrik etmesi bize büyük bir sevinc vermiştir. Inegölün bütün merasimlerde ve millî bayramlarda tahtadan tayyaresine binerek bayramlanmıza başka bir neşe veren 9 yaşındaki Nesrin Özsoy, geçen gün büyük Türk tayyarecisi Sabiha Gökçe ne, kalbden gelen bir duygu ve kendi lisanile mektub yazarak onu tayyaresile Inegöle davet etmiştir. Bu mektubdan çok memnun olan Sabiha Gökçen de bir telgraf çekerek Nesrini 11 eylul Bursa kurtuluşuna çağırmış ve orada tayyaresine bindireceğini müjdelemiştir. Inegölün çok sevdiği Nesrin Özsoy, Bursalılar hararetle bayramlannı kutlularlarken tayyareci Sabiha Gökçen ablasmın yanmda bulutlar arasından küçük elile Bursalı ları selâmlıyordu. Bursalılar bu minimini tayyareciyi sevinçle karşılaımışlar ve alkışlamışlardır.