Katalog

21 Temmuz 1936 CUMHURİYET Boğazlar mukavelesi ve Avrupa gazeteleri Ingiltere, Boğazlarda Türkiyenin tam hakimiyetini tanımıştır Fransız gazeteleri, Ingilterenin Boğazlar meselesinde an'anevî siyasetini değiştirdiğini ve karşılıklı yardım paktlarına temayül ettiğini yazıyorlar ttilâf olmasaydı Hitler haklı çıkacaktt Ingiltere Boğazlarda Türkiyenin tam hakimiyetini tantmıstır Ordumuz dün gece Karadeniz boğazını işgal etti Kahraman kıt'alarımız Çanakkaleye ve Boğazlar mıntakasına bugün öğleyin girecek gazeteleri de Ingilterenin niçin mümaşattarafı 1 inct safti/ede] lamakta birbirile yanş ediyordu. Bir hava müfrezemiz de bu kâr bir siyaset takib ettiğini açıkça yazı heyecan îçînde bulunan halkımız, yiğit askerlerimizin yeri göisgale havadan iştirak etti ve aydmlıklar gösterdi. Rumeli ve kü inleten şanlı bir mevkib halinde Boğaza doğru akışını Cenevrede çıkan Jurnal de Geneve orlar. Cumhuriyet). Pariste çıkan L'intransigeant gazetesı Anadolukavağı halkı bu mes'ud hâdisenin heyecanile dipdiri tngiliz gazeteleri ne diyorlar? gene eflâki çınlatan sevinc tezahürlerile istikbal ve takib «Montrö itilâfınm tesiri» başhğı altında diyor ki: ayakta, akla gelmez coşkunluklar içinde bayram yapıyorlar. İngiliz matbuatı Boğazlar konferansı etmiş, yollarda «Yaşasm Türk milleti, yaşasın Büyük AtaBu çok mühim tadilâtın neticesi pek neşrettiği bir bendde ezcümle diyor ki: Boğazda dün geceki askerî harekâta Ordu Müfettişi Hitler, Montröde haklı mı çıkacaktı? âşikârdır. Türkler, Sovyetlerle, bir pakt nm vardığı neticeden bahisle şu yolda ürk, yaşasın kahraman ve şanlı ordu!» sesleri bütün BoğazOrgeneral Izzeddin kumanda ve nezaret etmişti. içini inletmiştir. Türkiyenin, Lozan muahedesinin tadıli mucibince bağlı oldukları için, bu paktın mütaleat yürütmektedir: Karadeniz Boğazındaki merasim Usküdar iskelesinden araba vapurlarına irkâb edilen topIngiltere taleblerinin kısmı küllisinden hakkındaki talebile ortaya çıkan meseie, Milletler Cemiyeti tarafından kaydedil Bugün sabah saat 9 da Istanbul Boğazında tezahürata heyeti umumiyesî itibarile böyle bir suali mesi, Sovyet Rusyanın müttefiklerinin değilse de bir çoğundan feragat etmiştiı. çulanmız ve motörlü kıt'alarımız, diğer gemilere binen müdevam edilecektir. Bir harb gemimiz Boğaza gelecek, tayharb zamamnda, kendisine, muhtac ol Fakat üzerinde münazaa edilen noktalar eferrik kıtaatımız bir müddet sonra Karadeniz Boğazına varid kılmakta idi. yare fılolan tezahürat yapacak, Akayın iki vapuru saat 9 Bu itilâf vukua gelmemiş olsaydı, Al duğu bütün yardımlan yapmalarma kâ dan bir haylisinin amelî ehemmiyeti zaten vararak, senelerdenberi kendilerine müştak olan eski tabyaan işgal etmiştir. da Tophaneden kalkarak istiyenleri Boğazlardaki bu tezamanya, bu akameti, kendi propagandalan fidir. Muhtemel görüldüğü üzere bir üpheliydi. Esasen konferans başladığınBu sırada bütün Boğaziçi, bu şanlı alayı sahilîerden alkışhürata istirak etmek üzere meccanen nakledeceklerdir. Türk Fransız karşılıklı yardım paktı danberi burada hâkim olan mülâhaza şu için çok mükemmel bir sebeb telâkki ede1 cek, kendi usulünün en iyi usul olduğunu yapıldığı takdirde, Boğazlar, Fransız idı: Her tarafın razı olacağı bir muka iddia edebilecek, muahedelerin ancak ce Sovyet paktı mumzilerine daima açık bu ele akdi zamanımızdaki ahidşikenlik ya*bir ve kuvvet istimalile tadil edilebilece unacak ve binaenaleyh, bu mumzilerin panlara karşı imtisale şayan bir örnek Çanakkale 20 (Sureti mahsusada ğini ileri sürecek ve 7 martta yaptığı ha muhtemel düsmanlanna ve hatta, Paris eşkil edecek ve ayni zamanda muahedsreketi müdafaa edecekti. Halbuki, an Moskova manzumesine dahil olmadığı ere hâlâ istinad ve imanı olanlara cesaret giden arkadafimızdan) MukaveBandırma 20 (Hususî) Türk donanması bugün ak • laşma filen vuku bulmuş ve artık, mua takdirde. bizzat İngiltereye kapalı kala erecektir. Boğazlar konferansı esnasmda lenamenin imzalanması burada heyecaktır. Sovyet diplomasisi için bu pek ngiliz murahhasının gösterdiği mütered canla beklenmektedir. Ordunun gire şam üzeri bütün cüzütamlarile beraber Çanakkale Boğa* hedelerin, şiddetten başka usullerle de büvük bir muvaffakiyet olacaktır. did vaziyet daha ziyade İngiliz Bah egip şehir kapılanna beş tak kurul zına hareket etti. lâğvedilebildiği sabit olmuştur. Ingiltereyi bu kadar müsaid davran riye Nezaretile Hariciye Nazın arasında muştur. Her taraf ve nhtım bol elekHarb gemilerinin, harb esnasmda Botriklerle donatılmıştır. ğazlardan geçmesi memnuiyeti, bize har mağa sevkeden sebeb nedir? Biz, Ingil çıkan ihtilâftan neşet etmiştir. Harb zaterenin bazı menafi beklediğini tahmin e mamnda Türkiye bitarafken harb gemiHalk ve civardan gelen binlerce bi kaybettirmesine ramak kalan ve her diyoruz. erinin Boğazlardan geçişi hakkındaki on köylü, Cumhuriyet meydanında sahalde Cihan Harbinin uzaması sebeb Türkiye. netice itibarile, Boğazlara altıncı maddeye aid olan Fransız Rus at 16 dan itibaren toplanmağa başla.lerinden birini teşkil eden Göben ve , Breslav maceralannın tekerrürünü im hâkim kalmaktadır. Boğazlann anahtarı eklifine Bahriye Nezareti uzun müddet mıştır. Jandarma bandosile davul onun elindedir. Harb zamamnda, mev muhalefet göstermiştir. Fakat Hariciye zurnalar millî havalar çalarak haUan kânsız kılacaktır. Nazırı sonunda ağır bastığından Sovyet heyecanma iştirak ediyorlar. Imza Maamafih, bu hüküm, Türkiyenin da cud muahedelerin lehinde ve aleyhinde haberi gelir gelmez halka tebliğ edihil bulunacağı mmtakavî bir karşılıklı hukukî incelikler tatbik edilebilir. Mese Fransız teklifini İngiliz kabinesi kabul etlecek ve sabaha kadar şehir bayram e, Türkiyenin, Sovyet dostluğuna daima miştir. yardım paktı namına müdahalede buluyapacaktır. nacak olan harb gemilerine şamil de * sadık kalıp kalmıyacağını ve siyasî tesa Alman gazetelerinin mütaleaiarı düflere kapılarak başka taraflara sürükAlman Nasyonal Sosyalist matbuatı, Kahraman ordumuz yarınki (buğildir. enip sürüklenmiyeceğini bilmektedir. Sov Montrö konferansınm, Karadenizi bir günkü) salı günü saat tam 11 de çok Esasen muahedenin bu maddesi An yetlere göre, Türkiye Moskova ile bo Rus gölü haline getirdiğini ve harb zama büyük tezhüratla Çanakkaleye girekara ve Paris hükumetlerini birleştiren zuşmayı göze alamaz. mnda, Sovyet filosunun, bu denizde iste cektir. Vali Nizameddin, Belediye reve bizim, Balkan Antantındaki nüfuzu Bu hesab doğru mudur? Sovyetlerin diği gibi tahassun edebileceğini, çıkışlar isi Osman ve halkla köylüler, kıtaatımuzu takviye edecek olan bir Fransız hasımlan Türkiyeye muvaffakiyetli su yapabileceğini ve mağlubiyet halinde, mızı şehrin beş kilometro dışında karTürk paktına yol açmaktadır. rette müzahir olacak derecede kuvvetli düşman gemilerinin takibine uğramadan şılıyacaklardır. Küçük mektebli kızIngiltere an'anevi giyasetini bulunduklan takdirde Türkiyenin, o ta gene çekilebileceğini yazmaktadır larla çocuklar zabit ve askerlerimize değistirdi afa tevccüh etmesi pekâlâ tasavvur ediVoelkischer Beobachter gazetesi, M. sigara, ayran ikram edecekler ve kuTürk makineli kıtaatı Vsküdar iskelesinde Temps gazetesi de, Boğazlar meseie lebilir. Padişahlar, Ondokuzuncu asırda Litvinof tarafından teklif edılip, Boğaz mandanlarımıza buketler vereceklersine tahsis ettiği başmakalesinde, Mon olduğu gibi, Büyük Harbde de bu siya ardan yalnız hafif gemilerin geçebilece dir. trö konferansınm muhtelif sahneleri hak seti takib etmişler ve Rusya düşman de ğine dair bulunan maddenin, harb zırhlıŞehre ilk girecek kıt'a, Albay Mitğiştirdiği için onlar da müttefik değiştir lanndan dolayı Almanya aleyhine mükmda malumat verdikten sonra diyor: hatın kumandası altında 1200 neferLondranm, Boğazlar konferansınm, mişlerdir. Fakat prensip olduğu gibi kal teveccih olduğunu iddia etmektediı. Bu den mürekkeb bir piyade kıt'ası olaAvusturya Alman anlaşması ferdasında maktadır.. gazete, bu maddeyi çocukça tabirile tav cak ve ondan sonra diğer piyadelerle ve Italyamn Montrö müzakeratına işti (Isviçre gazetesi, Cumhuriyet Türki sif etmekte, çünkü, Almanyamn Kara topçu, ağırtopçu, muhabere, istihrakten imtinaı üzerine akim kalmasının, yesinin Padışahlann siyasetini takib etme denizde bir maceraya atılmağt asla dü kâm, süvari lat'ları şehre gireceklerbeynelmilel el birliği siyaseti bakımmdan diğini bilmiyor galiba Cumhuriyet) şünmediğini söylemektedir. Ayni gazete, dir. Ankara 20 (Telefonla) Meclis azalarına gönderilecek vahim bir hâdise teşkil edeceğini anladığı îngiltere, Türklere, Boğazlar üzerin son günlerde Alman matbuatmın haber Ordumuzun ilk kısmı Balıkesir yoBazı refiklerimizin istihbarat tamimler haztrlanmaktadır. ilk görülüyor. de tam hakimiyet hakkı vermiştir. (Ingil verdiği, Türkiyenin Fransız Sovyet lu üzerinden Kirazlıdan ve diğer kısnoksanlarını ispat eden tek olarak Meclisin Millî Müda • Muahedenin şimdiki metnine göre, Bo tere bu hakkı bize vermiş değil, hakkunı paktına iştiraki meselesinin ancak kâğıd mı da Ezine tarafından gelecektir. ziblerine rağmen Büyük MiU faa Encümeni toplanarak Bo • ğazlar, Türkiyenin bitaraf kaldığı bir zı kabul ve tasdik etmiştir Cumhu üzerinde mevcud birşey olduğunu söyle Askerlerimiz şehirde büyük bir reslet Meclisinin fevkalâde olağazlar mukavelesi metnini tetharbde kapalı bulunacaktır. Bunun da, riyet) Ingiltere, bu suretle Türklere, Rus mekte, çünkü bu pakt ancak Almanya a migeçid yaptıktan sonr saat 17 de dostluğu yerine kendi dostluğunu kabul leyhine müteveccih olduğu için Türkiyerak toplanacağına dair verdikik edecektir. Bundan sonra 1914 teki Göben ve Bresîav hâdisesi büyük bir miting yapılacaktır. Birçok ettirmeğe muvaffak olursa bugünkü vazi nin Almanya ile ciddî bir anlaşmazlığa nev'inden bir macera ile karşılaşmaktan ğimiz haber teeyyüd etmiştir. mukavele Meclisin tasdiktna nutuklar söylenecektir. Gece Beledibizi vikaye edeceği söyleniyor. Boğaz yetten istifade edecek ve Sovyetler, Ka girmeğe asla cesaret edemiyeceğini iiâve arzedilecektir. Fevkalâde içtiÖğrendiğime göre Meclis yede zabitlerimiz şerefine 250 kişilik lann yeni rejimi, hiçbir zaman, bir taraf radenizde, Montrö konferansmdan evvel eylemektedir. ma dolayısile Meclis binastnda temmuzun otuzuncu persembe bir ziyafet verilecektir. tan Sovyetler Birliği ile bir taraftan Ro ki kadar hatta daha fazla zayif kala ~ Almanlar memnun değil günü toplanacaktır. Bunun için haznrlıklar yapumaktadır. Çarşamba günü bir heyet Arıburmanya ile aktedilmiş olan karşılıklı yar caklardır. Nöye Fraye Presenin Berlin muhabiri nunda Mehmed Çavuş abidesine, İndım anlaşmalannm normal şekilde tatbiIngilizlerin böyle bir hesab yürüttük bildiriyor: giliz ve Fransız mezarlıklanna çekma engel olmıyacaktır. leri birçok noktalardan bellidir. Japon Montrö konferansında hasıl olan nihaî lenkler koyacaktır. Hususî paktlarla biribirine merbut lar itirazda bulunmadılar ve M. Sato, itilâf Alman siyasî mehafilinde derin aAslan Tufan memleketlerin iaşesini temin eden ticaret yeni anlaşmayı bozmak istemediğini ve demi memnuniyet uyandırdı. Çünkü bu gemileri Boğazlardan serbestçe geçmek bu sebeble hükumetine müracaatte bulu mehafilin telâkkisine göre Sovyet diplo General Hüsnii Kılkışın te devam edecektir. Sovyet Rusya bu su nacağını söyledi. Japonların, Ingiltere ile masisi davasını kabul ettirmiş ve Ingiltere gazetemize beyanatı retle birinci derecede ehemmiyetli bir bir yakınlık siyaseti takibine başlamış gerilemiştir. Bu noktaları bütün Alman Çanakkale 20 (Sureti mahsusada gimenfaat temin etmiş ve Fransız Rus pak olduklarına göre, Japonların, Boğazlar matbuatı ehemmiyetle tebarüz ettiriyor. den arkadaşımızdan) Bugün Çatı mucibince derpiş edilen el birliği ta mukavelesinin tatbikini Milletler Cemi «Çanakkale meselesi, ittifak ve birlik nakkale şehri ve Boğazlar üzerinde bazı T ; " ' ifu sisteminin bir cüz'ü addedilmekle Al mamen tahtı temine alınmış bulunmak • = }vr a l" a'an, or?' zundan başka birşey olmıyan son derece manyaya dahi dokunan menfaatler daire keşif tayyarelerimiz uçuşlar yaptılar. tadır. Yann sabah ordu ile beraber muhtelif Rus ve îngiliz tezlerinin itilâf kabul büyük bir nüfuz istimal edeceklerine de sine ithal edilmiş oluyor. İtalyan İmparahava filolan da işgal kuvvetlerimize tatorluğunun bir amil olması düşüncesi, etmez bir aykınlıkta devam edeceği ümi lildir. Kabul edilen yeni metnin îngiltere le Boğazlar konferansınada îngilterenin va kılarak yapılacak şenliklere iştirak ededini besliyen Alman matbuatmın, mua ceklerdir. Şehre ilk parti olarak iki alayhede hükümleri üzerinde vukua gelen hinde olduğunu gösteren diğer bir nokta ziyeti üzerinde tesir yapmıştır. dan fazla bir kuvvet girecektir. Mera anlaşmayı teessüfle kaydettiğini müşa da şudur: Rusya ile Romanya Almanya Avus sime halkla be*«ber, Çanakkalede vu hede eylemek hâdisenin tesir ve şümulünü Lozan muahedesi, mumzilerin heyeti turya anlaşmasına ve yeni bir blokun peyruşmuş olan eski muharibler de iştirak anlamağa kâfidir. Almanlar, Ingiltere umumiyesinin, muvafakati olmaksızm fes da olduğuna işaret ederek Ingiltere ve edeceklerdir. nin, Boğazlann serbestisine müteallik hedilemezdi. Halbuki Italya bu muahede Türkiye üzerinde derin intıba bıraktılar.» Türk topçuları dün gece Karadeniz Boğazına çıkarlarken Şehre girecek kuvvetlerimizin kumanaü'anevî usulü terkederek hakikî bir itti nin tadiline muvafakat etmiyecektir. Angriff gazetesi dahi diyor ki: had sistemine temayül ettiğini ve bu feda«Bundan sonra Rus harb gemileri ve danı muhterem General Hüsnü Kılkış Montrö muahedesi, göründüğü gibi, kârlığı da Akdenizdeki Italya aleyhtan derhal tatbik mevkiine girecek olursa, ya bomba tayyareleri Akdenizde, Şimalde ta buraya gelerek Valile temasa giriş tanbulun fethi üzerine Fatih tarafından Lokarnocular Cenevrede hı siyaseti lehine yapbğmı kaydetmektedir Türkiye ile Italyanın, Tevfik Rüştü Ara nizinde ve Baltık denizinde her tarafta miştir. yeni yapılmış olan Çanakkale ve Kilidil susî bir toplantı yapacakh ler. General «Cumhuriyet» gazetesine bahir kalesi vasıtasile Boğaz kapatılsm ileri sürdüğü ihtimale göre, anlaşma kendilerini gösterebileceklerdir. Karade Brüksel 20 (Hususî) İngiliz Ha mıştı. O zamandanberi muhtelif vesilelan icab edecek, yahud muahede Tür ~ niz artık Sovyet Rusyanın bir iç denizi şunlan söyledi: Deutsche Allgemeîne Zeitu^g gaze kiye de dahil olduğ uhalde, bütün alâ oldu. Bu deniz, Rusyaya hücum edecek « Çanakkale Boğazı Türklerin pek erle muhtelif hükumetler bu Boğazlar riciye Nazırı M. Eden bugün Fransı tesi, Fransız filosunun, Milletler Cemi kadarlar tarafından hükümsüz telâkki e olan her devlete karşı artık kapatılmıştır. eskiden hâkim olduklan bir yerdir. Is dan geçmeğe savaşmışlardır. Türkler de ve Belçika sefirlerile görüşmüştür. yeti paktına, Fransız Rus paktına ve yurdlannın kapısından istemediklerini ge şayiaya göre Ingiltere, Belçika ve FranAvrupada her türlü anlaşm.aya düş Romanya ile mevcud ittifaka istinaden dılecektir. Her halde, Türkiye, bu araman ve mâni olan Fransız Sovyet ittifak harb gemilerine Baltık denizine gitmekte çirmemeğe uğraşmışlardır. Karadenize serbestçe girebileceğini ve b da Boğazlan tahkim etmiş olacaktır. sa murahhasları bu hafta Cenevrede topBu suretle eski ve yeni tarihimizde ÇaVakıâ, istikbal hakkmda fikir derme misakı nihayet muzaffer oldu. İngiliz serbest bırakılmasının neden icab eyledi suretle Sovyet Rusya, Fransa ve Ro lanarak Lokarno meselesile meşgul olamanyanın isteklerinin tamamen is'af edil yan etmek mümkün değildir. Fakat dip murahhaslan Mister Edenin doğrudan ğine bir mana verememektedir. Bu gaze nakkale Ölmez yol, Türkler icin ebedî bir caklardır. lomatların kurnazca oyunlan, Moskova doğruya verdiği talimat üzerine dava miş olduğunu yazmaktadır. te Sovyet filosunun taarruzî mahiyeti te savaş yeri olmuştur. Umumî Harbde vaDiğer taraftan Danzig meselesini tetBerliner Boersen Zeitung gazetesi, ya hakikî olmaktan ziyade zahirî menafi dan vazgeçmişlerdir.» zifesini çok güzel yapmış olan Çanakkabarüz eylediğini iddia etmektedir. vermektedir. Sovyetler Türk dostluğunu Almanya Hava Nazırı General Gö kik etmek üzere Cemiyeti Akvam Kon Türkiyenin, askerî bir pakt vasıtasile le, harbin sonunda Lozan muahedesile Türkiyenin zaferi ve Yunan Fransız Rus ittifakına bağlanmasma ün muhafaza etmek aaruretindedirler. Hal ringin naşiri efkârı Essener National gayriaskerî bir hale konmuşty. Bu vaziyet seyinin de gelecek hafta fevkalâde topgazeteleri kân bulunacak olursa, Montrö muahede buki, îngilizler, muahede metninde yap Zeintung gazetesi, Montrö konferansınm Türk milleti ve Tür kdevleti için bir a lantıya çağırılacağı söyleniyor. sinin, bilhassa istikbal için ehemmiyeti ha tıklan müsaadekârlıklan, hiç şüphesiz verdiği netice münasebetile Baltık deni Atinada çıkan Proia gazetesinden: zabdı. Montrö konferansında bu pürüz iz olacağım ihsas etmekten çekinmemek bu kıymetli dostluk mukabilinde müba zindeki askerî vaziyetin büsbütün tehlikel «Montrö konferansı evvelden tahmin kaldırılmıs olduğundan yurdumuzun kaHapisaneden hastaneye tedir. Maamafih, Almanlar, askerî itti dele etmişler ve görünüşe rağmen ve baz bir hal kesbeylediğini yazıyor. ettiğimiz surette neticelendi. Böylece kimselerin öyle göstermek istemelerine pısını istediğimiz gibi açıp istediğimiz giBu gazeteye göre Baltık denizinde sa faklann mevzuu bahsolmadığmı ve bü götürülen mahkum Montrö konferansı bugünkü vaziyetin hili bulunan Finlandiya, lsveç, Danimarbi kapamak hakkını resmen kazanmış oltün bu meselede Ingilterenin olduğu ka rağmen partiyi kaybetmemişlerdir. ihtiyacına tekabül etmiş ve Boğazlarla aViyana 20 (A.A.) Korrespon dar, Fransanın da siyasetini teşkil eden (Sovyetlere aleyhtar ve hayli münafık ka, Norveç gibi devletlerle birlikte Al lâkadar olan küçük büyük Akdeniz ve duk. Bu kazanc hükumetimiz için şanlı dans Politiğin öğrendığine göre, DolfüCenevre ruhu ve kollektif emniyet siya olan bu Isvicre gazetesi, son hükmünde d< manya da Rusyanın deniz kuvvetinin Karadeniz devletlerinin neler düşündük muvaffakiyetlerden sayılacağı gibi milleseti çerçevesi dahilinde, karşılıklı yardım aldanıyor. Türkiye, İngiliz dostluğunu ka artması karşısmda tehdid altında kalmış sün ölümü ile neticelenen hâdiseler so lerini ortaya koymak suretıle de pek en timiz için de bir saadet teşkil eder. Bu sepaktlannı vücude getirmekten başka bir kazanmak için Sovyet dostluğunu satmıı tır. Almanya bir ihtilât vukuunda me vince yalnız Çanakkale değil bütün mem nunda tevkif edilmiş olan Avusturyanın rnaksad bulunmadığını ve bu parktlar ol değildir. Türkiye Cumhuriyetinin haric cud bütün deniz kuvvetlerini Baltık de teresan olmuştur. eski Roma elçisi Dr. Rintelen, ağır raMontröde husule gelen bu itilâf Tür leket iştirak edecektir ve milletin bu baymazsa bütün Avrupa elbirliği siyasetinin siyasası, Isviçreli muharrirlerin sandıkları nizinde tahsid etmek mecburiyeti karşı hatsızhğı dolayısile, hapisaneden hasta kiye için siyasî bir zaferdir ki bunun şü ram gününde her ferd gibi bizler de calüzumsuz ve tesirsiz kalacağını bilmez gibi bazirganca bir siyaset değil, Türk sında kalacaktır. neye nakledilmiştir. nevimizden sevinerek gururlanırız. Mezkur gazete Karadenizdeki Rus mul ye manasını izaha lüzum yqktur.» merttc bir liyascttir. Esascn ingiliz Çanakkalede hazırlık Donanma Çanakkale yolunda Meclis toplanıyor 30 temmuzda yapılacak fevkalâde içtimada mukavele tasdik edilecek