Katalog

CUMHURİYET 1 Nisan 1936 Türkçede menfi anlamlar M Dil üzerinde çalışmalar Istanbu) Borsası kapanışll fiatleri 31 3 1936 " PARALAR I Sterlin I Dolar \20 Frantsız Fr, 20 Lire 20 Belçık Fr. 20 Drahmi «Değil» sözünün ve bununla ilgili kelimelerin Güneş Dil teorisine göre tahlili Değil «Var» ve «yok» kelimeleri gibi, «değil» sözü de, deskriptif gramerde mahiyeti pek iyi tayin edilemiyerek «menfi anlamlı söz» diye geçiliveren kelimelerden biridir [ 1 ] . Türkçede menfi anlamına gelen sözler arasında analizi epeyce ehemmiyet götüren bir söz de bu «değil» dir. Bu ehemmiyetin başhca sebebi, bu kelimede birkaç elemanm birbiri içine girmiş bulunmasıdır. «Değil» kelimesinin analizine başla madan önce, bu kelimenin başka Türk lehçelerindeki görünüşlerini gözden ge çirmeliyiz. «Değil» kelimesinin Türk lehçelerinde şu şekillerini buluyoruz: I. Tögöl, tugul «Kazan lehçesi». II. Tügül «Çağatay, Kırgızı Baraba lehçeleri» [ 2 ] . Bu şekillerin mahiyetçe hep bir ol duğu görülüyor. «Değil» kelimesinin hakikî mahiye tini bize gösterecek en mühim emareyi «Divanü LugatitTürk» te görüyoruz. «Kâşgarlı Mahmud» un sözlerini nakledelim: «Dağ ve Dhağ [3] : Bir edattır, manası arabca «leyse» yani «olma dı» dır. Argu lugatidir. Meselâ: «01 andağ dağ ol» denir ki «bu böyle olmadı» demektir. Oğuzlar bu kelimeyi alarak «dag ol» sözünün «tekül» şekline çevirmişlerdir ki bu da «leyse» manasınadır. Oğuzlar Argulara komşu olduklanndan iki oymağın dilleri de biribirile karşılaşmıştır.» [4], Şu izah gösteriyor ki «değil» kelimesi bir tek kelime değildir. Aslında iki kelimeden mürekkebdir. Bunlardan biri, menfi anlamını da taşıyan «dağ değ» sözüdür. Öteki de ona vuku ve hudus manası, yani fiil hükmü katan «ol» ke limesidir. Fakat iki kelime kaynaşarak bir tek kelime halini almıştır. Öyle ki bugün «değil» e hükmün manası katmak için yeniden «dir» de getirerek «değildir» bile deriz [5], Alış 619 • » ı [1] «Yok> kelimesinin anallzi «Ulus» un Ergaıü iai/1935 sayısında yapılmış ve dünkü ya '/o 7 SivasEczurum zımızda tekrar edilmistir. «Var» kelimesiistikrazi Oahili y0 5 Hazlne nin analizi ileride yazılacaktır. I., II. Radlof: Turk lehçeler lugati, 7o 2 Hazme Degırmencilik cilt: III. k Üegirmenzilik [2] Kırgız lehcesinde bu «tügül» sözü L'muın Sigorta gene menfi anlamında olmakla beraber tanbul Telefon bizim kullandığımız iki şeküden yalnız biT A HV ILAT rinde kullanılıyor: iki şey arasmda mukaKleUrlk yesede menfi olarak «ve hatta» makamın Tunel Şimdi bu «dağ» kelimesini analiz e da «et tugul su da yok» yani «et değil su Rıhtım bile yok> deniliyor. Fakat «bu boyle de . Anadoln I delim. Etimolojik şekli şudur. ğildir» gibi menfi hukmü verme yerinde II (D (2) (3) III Kırgızlar «değil» demiyorlar; «imes» diyor. • Mütnessıli 43,60 4«,60 lar ki bunun «mez »olduğu meydandadır. ağ f ad + ağ (z) f3] Burada «dh» ile isaret ettiğimiz ses, (1) Ağ: Ana köktür. Doğrudan eski Türk lehçelerinde görülen «d» ile «z» doğruya «esas, varhk» anlamlarınadır. arasındaki sestir ki Divanda da Arabcanın (2) A d : Ana kök anlamının sahıbi peltek «z> harfile yazılmıstır. [4] Divanü LugatiitTürk, cüt: 3, s. olarak onu kendinde temessül ettircn Teneffüs yoüarile geçen hastalık114. lara karşı koruyucu, tesiri kat'î prensipal bir elemandır. «Esas ve var[51 Menfi anlamlı kelimeye «ol» getir pastillerdir. Nezle, Bronşit, Grip hk» mefhumlarının sahibi demek, tabiî menin mlsallerl vardır. Burada iki misali ve Boğaz rahatsızhklannda, ses zikredelim: «var» demektir. kısıkhğında pek faydahdır. (1) «Yok» anlamına kullanılan «çoğj Bu halde ana kökle kaynaşarak «ad» sözüne «ul» katılarak «çoğul» yapılır (RadiNGiLiZ KANZUK ECZANESi şeklıni alan ve sonradan üçüncü elema lof. III. «Şor ve Sagay lehçeleri». Radlof Beyoğlu Istanbul nm tesirile vokalini de kaybederek tek bunu (Çok 4 ol) diye izah ederek şu mide yazıyor: «Adazı çoğul, icezi «d» konsonu halmde kalan bu unsur sali = babası yoktu, anası yoktu». ço gul «varhk vasfını haiz olan bir sahib» an(2) Pransızca «neni» kelimesi de (nontill den yapılmıştır. (Dictlonnaire etymololatmaktadır. Satınalma Komisyonu ilânlan Kique de la langue française, par Oscar (3) Ağ: Etimolojik şekilde de işa Bloch. T. I., p. 375). [61 Bu ek doğrudan doğruya (ağ) ola ret edildiği gibi, bu elemanm (ğ) si (z) Birlikler için 100 ton eritme den değişmedir [6]. Manası «uzak sa lak tamamlayıcı anlamda almırsa (adağ) izabe koku ile 190 ton Lava köve (dağ) kelimeleri çıkar. Bunların birin ha» dır. Bu halde asıl menfi anlamı ge cLsi ana kökün «kudret, kuvvet» anla miirü 16 nisan 936 perşembe güne bu elemandadır ki bunun da bir mlle kuvvet ve kudret sahiblne nezredinü saat 15 te kapalı zarf usulile (V. \ z) den ibaret olduğu görülüyor. len şeyi anlatır ki «adak» deriz. İkinclsi de alınacaktır. Muhammen tutarlagene o anlamla kuvvet ve kudret ve azaAna kök kendisini temsil eden ve «sa met kendisinde tecelli eden şeydir ki «dağ* rı mecmuu 6460 liradır. tlk temilıib» anlamı alan elemanla kaynaştıktan dediğimiz odur. Bu sözde ana koke «ateş*, natı 485 liradır. Şartnamesi herve baş vokal de düştükten sonra son (z) anlamı verirsek «dağlamak» sozunün aslı Sizi çil ve lekelerden kurtarır olan cdağ» cıkar. gün öğleden evvel Komisyonu konsonu (ğ) ye çevrilmiş, böylece «dağ» f7] Burada da «|> konsonu «z» den de•HER ECZANEDE BULUNUR. muzda görülebilir. İsteklilerin kelimesi «varhk kendisinden çok uzak ğişme olmıyarak alınacak olursa dokunilk teminat makbuz veya mek mak, temas etmek anlamına olan «değ. sahada bulunma» manasmı almıştır. mek» kelimesinin «değ» aslı kurulmus o tublarile beraber 2490 numaralı «Dağ = daz» sözünün bu menfi an lıır. Ana kokün «hareket» anlamile «değ», Zayi 1934 senesi Dumlupınar yatı kanunun 2. 3 üncü maddelerinlamını böylece anladıktan sonra «değil» bir sahibin üzerinde bir hareketin tecelli okulundan aldığım şehadetnamemi zayi sidir. o hareketin teması sözünü analiz edebiliriz. Yukarıdaki i demekBu da Bunun «t» 11o sahibe vardır. ettim. Yenisini çıkaracağımdan eskisi deki vesaikle beraber ihaleden olur. sekli de en az bir saat evveline kadar tekzahlara göre kelimenin etimolojik şekli «Teğ> sözune süje veya obje anlamile «im» nin hükmü yoktur. getirilerek «teğim» ve buna da tamamlalif mektublarım Fındıklıdaki şudur: Güneş kulübünde yıcı «eğ» katılmasile «teğimeğ» kelimeleri Komutanlık Satınalma Komis ( 0 (2) (3) (4) Ali Tümer kurulur. Son «ğ» konsonu «s» ye çevrilerek yonuna vermeleri. (1703) «temas» kelimesinin de etimolojisi bulım (eğ + ed + eğ (z) + il) muş olur. Böylece «temas» kelimesi de ha(1) Eğ: Ana köktür. «Esas» ve «var reketin bir sahibde tecellisini ve bir süje hk» anlamınadır. veya objeye taallukunu ifade eder ki ha(2) E d : «Sahib» anlamile ana kök reketi yapanm başka bir süje veya objeye dokunmasını anlatan bir kelime olur. mefhumunu temessül ettiren elemandır. [8] Turkçedeki menfi anlamlı sozlerin (3) Eğ: «Ez» den değişmedir. Var bu analizlerini tamamlamak üzere İndo lık mefhumunun sahibden pek uzak bir Öropeen ve Semitik dillerdeki menfi an Bedeli keşfi «16,000» lira olan Kırşehir ATATÜRK caddesi ya sahada bulunduğunu, yani sahibin var lamlı sozlerin türkçe İle mukayesesine aid arastırmaları da yarından itibaren nesre kınına yapılacak olan HALKEVİ binası inşaatı 19/3/936 tarihin lıktan bir hissesi olmadığını anlatarak bashvacağız. «var» mefhumunu menfileştirir [ 7 ] . den 7 nisan 936 tarihine kadar yirmi gün müddetle kapalı zarf usu(4) İl: Bu suretle teşekkül eden yoklile münakasaya konmuştur. Münakasa 7/4/936 tarihine musadif Iuk mefhumunu çok engin ve yaygın bir salı günü saat 15 te Kırşehir C. H. Partisi binasında yapılacaktır. sahaya naklederek ona şamil ve mutlak Fokone ve Maus Taliblerin tekliflerini carî seneye mahsus Ticaret Odası ve fennî bir mana veren ektir. ehliyet vesikaları ve % 7,5 nisbetinden «1,200» liralık muvakkat teHaydar Rifat (Eğ + ed + ez + il = eğedezil) minatın Halk Partisi emrine bankaların birine yatınldığına dair Dürkhaym nazariye eri sözünde ana kök kendisinden sonra ge makbuz veya banka mektubile birlikte ayni günde saat 15 ten evvel len elemanla kaynaştıktan sonra baş vo40 kuruş C. H. Partisi Başkanhğına vermeleri lâzımdır. kal düşmüş, üçüncü elemanın (z) si de (ğ) ye çevrilerek kelime son fonetik ve Talibler bu husustaki şartname ve evrakı keşfiyeyi ve projeyi C. morfolojik şeklini almıştır: DEĞİL. H. Partisi İlyönkurulundan alabilirler. İşte böylece (değil) sözü «bir varhTafsilât almak istiyenler de Kırçehir C. H. Partisi Başkanhğına ğın sahibinden çok uzak bir sahada a müracaat edebilirler. (1537) lelıtlak tecellisi» anlamına gelir ki bu da Zayi 1931 senesinde Üsküdar 14 o sahibin varlıktan uzak, yani mahrum Doktor Uncü ilkmektebden aldığım şehadet kaldığı demektir. namenıi kaybettim. Yenisini alacağımNot: 1. (Dağ) ashndaki (ğ) nin dan hükmü yoktur. .(z) den değişme olduğu anlaşıhnca (daDoğum ve kadın hastalıkları mOtehassısı Beşiktaş: Hasanpaşaderesi No. 3 Kenan ğılmak) sözünün etimolojisi de ortaya ıHTıYARLIĞI Cağaloğlu, Nuruosmanıye caddes çıkar. Bunun etimolojik şekli şudur: YOK EDER No 22 Mavi yapıya nakletmiştiı IsvıçreaFt. (1) Ağ: Çokluk anlamile ana kök İUo Leva 2U 1 Florın tür. \2Q Cefc kronu (2) A d : Sahib anlamile ana kökü I Avusturya Şl 1 Peçeta temessül ettiren elemandır. 1 Marlc (3) Ağ: Hakikatte (az) dır. Çokluğun 1 Zloti 1 Pengü pek uzak bir sahada kaldığını, yani o 0 F.ey • nun menfisini ifade eder. Çokluk uzak |'2O Dinar 1 Yen bir sahaya yayılınca tabiî dağılma hare 20 Isveç kronn keti başlamış olur. I Türk altırıı 1 Mecidiye (4) H: Çokluğun sahibden çok uzak I Banknot Os. R. bir sahaya yayılışının şamil ve alelitlâk ÇEKLER olduğunu ifade eder. Açilış (5) Im: (Dağıl) sözünün taalluk eyLondra 622. Nev York 0.7952 lediği süje veya objeyi gösterir. Paıis 12.06 (6) Ak: Kelimeyi tamamlar, tayin eMilâno 10,0464 Brüksel 4.6980 der, ifade eder, isimlendirir. Atına 83 666S Görülüyor ki (dağılmak) demek, Cfnevre ,4433 Sofya 64,2350 çokluğun uzak bir sahaya yayılarak darAmsterdam 1.1722 madağin bir hale gelişinin ifadesi de Pra 19 21 Vivana 4.2443 mektir. Madrid 5.M65 Not: 2. (Dağıtmak) sözü de geBerlin 1.985 Varşoya 4 22 ne bu yolda analiz edilerek «bir failin 4.6170 Budapeşte çokluğu pek uzak bir sahaya yayması 108 3970 Bukreş 34.928ı» Relgrad nın ifadesi» manasını verir. 2,7530 Yokohama Not: 3. (Değil) sözünün «tögöl, 1091. Moskova 3.I14H Stokholm tugul, tügül, tekül» şekilleri de ayni mahiyettedir. Etimolojik şekillerini altalta E S H AM Açılış yazalım: t; Bankası müessls (1) (2) (3) (4) „ .. name ,. „ hamılıne Değil: eğf e d + e ğ + i l Anadoln D.M. %60 23,40 Tögöl: öğ+öt+ög+öl %I Tramvay Tugul: uğfut+ug+ul Bomontı Nektır Tekül: eğ+et+ek+ül Rejı (Değil) kelimesinin analizi de böyle Aslan çımento Merkez Bankası 63,25 ce yapılınca, Türk dilinde menfi anlamlı tek kelimelerde, edatlarda ve eklerde asıl menfi manasının daima bir (V. + z) İSTİKRAZLAR elemanile ifade edildiği kat'î surette taAçılış hakkuk etmiş demektir [ 8 ] . 1933 Türk borcn tahTili 23,40 /. N. D1LMEN > • 2 164 150. 80. •/2. 810 22. 81. 93, 22, 16. 31, 20. 20. II. 51, 33 31 967. m batış 623 IV6 167. 155. 83. 24, 815 24. 83. 95. • 24 17 33 24. 23, 13 54 35 İ2. 968. 236, Kapanı» 623,2i 0,7^5 H.06 10,05 4.70 S3 6665 ,4438 64 2350 1.1719 1921 4.2443 5,82 4,22 4,6170 108 3970 34,9280 2.7530 1091, 3.115» ı\apanı$ 23.40 tŞLETMESt Acentalan: Karaköy Köprübaşı Pel. 42362 Sirked Mühürdarzade Han. Tel 22740 Denîzvolları Idaremiz kömür nakliyatında kullanılmak üzere, pazar lık suretile yetmiş beşer ton luk 4 aded yeni mavna yaptırılacaktır. Taliblerin şartna • meyi görmek için, 10/4/936 tarihine kadar hergün Leva zım Şefliğine müracaatleri. (1705) Kadm yüzleri tecrübe tahtası olmaktan kurtulamadı Hayır !... O kremlerb hiç biri değil. Size en tanınmış kremi KREM PERTEV'İ getirdim !... Ademi Iktidar Bel Gevşekliğî ne en tesirli bir ilâc SERVOİN dir. İhtiyarlara genclik, yorgunlara dinclik verir. Taşraya 175 kuruşa gönderilir. Sirkeci Merkez Eczanesi Ali Rıza Üsküdar Kadıköy ve Havalisi Halk Tramvayları Türk Anonim Şirketi Hissedarlar umumî heyetinin toplantısını teminen 31 mart 1936 günü Nafıa Şirket ve Müesseseleri Başmüfettişile şirket murakıbı ve idare meclisi azası şirketin Bağlarbaşmdaki İdare merkezinde tesbit olunan saatte bulunduğu halde Ticaret kanununun 366 ve şirket esas mukavelenamesinin 60 ncı maddeleri mucibince bulun ması gereken nisabm olmadığı anlaşıldığından adı geçen kanunun 377 ve şirket esas mukavelenamesinin 60 ncı maddelerine tevfikan hifsedarlar umumî heyetinin 18 nisan 1936 günü evvelce ilân edilen ruznamede yazılı işler görüşülmek üzere, şirketin Usküdarda Bağ larbaşındaki idare merkezinde saat onda toplanacağı ilân olunur. Istanbul Levazım Amirliği Satınalma Komisyonu İLÂNLARI Fen Tatbikat okulu için 45 kalem istihkâm ders malzemesine istekli çıkmadığmdan 6 nisan 936 pazartesi günü saat 15 te Tophanede Satınalma Komisyonunda açık eksiltme ile alınacaktır. Tahmin bedeli ceman yekun 1202 liradır. tlk teminatı 90 lira 15 kuruştur. Şartnamesi Komisyonda görüiebilir. Isteklilerin belli saatte Ko misyona gelmeleri. «474» (1684) Açık Eksiltme ile Erzak Alımı Karacabey Harası Müdürlüğünden: Hara ihtiyacı için «bin iki yüz» kilo sade yağı «dört yüz» kilo makarna «Bin beş yüz» kilo zeytin tanesi ve «üç bin» litre zeytinyağı açık eksiltmeye konmuştur. Eksiltme günü 21 nisan 936 salı günü saat on beştir. Eksiltme yeri Karacabey Harası merkezidir. Zeytin tanesinin kilosuna yirmi ku ruş, zeytinyağınm litresine elli kuruş, tereyağının kilosuna seksen kuruş, makarnanın kilosuna yirmi beş kuruş muhammen kıymet takdir edilmistir. Bu işlerin hepsi için iki yüz elli lira muvakkat teminat alınacaktır. İstiyenlere Haradan şartnameleri parasız verilecektir. İsteklilerin eksiltme günü teminatlarile birlikte Harada bulunmaları ilân olunur. (1668) 63,75 kapa. >s 23,275 PASTiL ANTiSEPTiK K A NZ UK l Istanbul Komutanlığı GUZEL (ASTALAR YAPAB1URSMZ E R E S i Y E S A T I Ş Izahat verilir ^^^^^ 101 îstiklâl caddesi. Istanbul Belediyesi ilânlan Keşif bedeli 231 lira 8 kuruş olan Karaağaç Müessesatı pay ma halli önündeki iskelenin tamiri pazarlığa konulmuştur. Keşif evrakı Levazım Müdürlüğünde görülür. Pazarlığa girmek istiyenler Bele diye Fen İşleri Müdürlüğünden alacakları ehliyet vesikasile beraber 17 lira 50 kuruşluk muvakkat teminat makbuz veya mektubile be • raber 3/4/936 cuma günü saat 16 da Levazım Müdürlüğünde bu lunmahdırlar. (1708) Küçük Reminğton 25 santim bir tanesinin muhammen bedeli 75 lira » İdeal 25 » » » » » 70 » » Torpedo 25 » » » » » 65 » Tahsil şubeleri için yukarıda cinsi ve muhammen bedelleri yazılı yazı makinelerinin her hangi birinden almak hakkında muhtar ol • mak üzere 33 tane küçük yazı makinesi açık eksiltmeye konulmuştur. Şartnamesi Levazım Müdürlüğünde görülür. İstekli olanlar 2490 numaralı arttırma ve eksiltme kanununda yazılı vesika ve 185 liralık muvakkat teminat makbuz veya mektubile beraber 15/4/936 çarşamba günü saat on beşte Daimî Encümende bulunmalıdırlar. «t.» (1707) Senelik muhammen Muvakkat * kirası teminatı Beyazıdda Cumhuriyet caddesinde 28/142 Lira K. numaralı dükkân. 72 5 40 Beyazıdda Cumhuriyet caddesinde 56 nu maralı dükkân. 60 4 50 Yeşilköyde Yeşi\'îöy paı c ve kazinosu. 108 8 10 Yenibahçede Mimarsinan mahallesinde Mi marsinan caddesinde 57/61 No.lı bostan. 90 6 75 Yukarıda semti, senelik muhammen kirası ve muvakkat teminatı yazılı olan mahaller 937 veya 938 senesi mayısı sonuna kadar kiraya verümek üzere ayrı ayrı pazarlığa konulmuştur. Şartnameleri Levazım Müdürlüğünde görülür. Pazarlığa girmek istiyenler hizalarında gösterilen muvakkat teminat makbuz veya mektubile beraber 15/4/ 936 çarşamba günü saat 15 te Daimî Encümende bulunmalıdırlar. «B.» (1709) KırsehıV T.H.P. İlyönkurul Baskanlığından: SOSYOLOJi 'ADEMi iktidara RIZA UNVER Telefon : 22683 (D (2) (3) (4) (5) (6) (ağ f ad + ağ f ıl + ım + ak) laisılâc: Ualata f. rs.. riormobıo Oksürenlere: KATRAN HAKKI EKREM