Katalog

15 Temmttt 1935 CUMHURİYET I HÂDİSELER KARŞISINDA SON MABERLER TELEFON TELGRAF RUZVELTİN MÜCADELESİ Su baskını ve Fransanın ulusal bayramı sıcak dalgası dün sevinçle kutlulandı Ispanyada ekinler harab »F^P A ^E# ^ u ^S K ^^A ^^A fl& Japonyanın hedei bütün Asyadır! Ankaradan geçen Çin] diplomatının sözleri Bütün Fransada şenlikler yapıldı, tezahürat esnasında en ufak bir hâdise bile olmadı oldu, Amerikada 80 kişi öldü Paris 14 (Özel) Bugün bütün Fransada 14 temmuz ulusal bayramı büyük tezahüratla kutlulanmıştır. Bılhassa Pariste şimdiye kadar misli görülmemiş tezahürat yapılmıştır. Sabahleyin saat 8 de Etuval mcyda nında Cumhur Başkanı M. Alber Löbrönün önünde büyük bir resmi geçid yapılmıştır. Resmi geçid devam ettiğ' müddetçe 650 süel uçak Paris üzerinde uçuşlar yapmışlardır. Halk, şenlıklerp gece geç vakte kadar devam etmiştir. Gece ayrıca fener alayları yapılmış, hava fi şekleri atılmıştır. Bütün bu tezahürat esnasında en ufak bir hâdise bile olma mış, bayram büyük bir sükunet içınde kutlulanmıştır. divanı> nda illerden gelme ve yerli komiteleri temsil eden binlerce kişi bulunmuştur. Toplantı <Hukuku beşer birlıği» başkanı M. Viktor Bachın bir söylevile açılmıştır. Halkçi toplantı namına söz söyliyen Fen Akademısi ikinci başkanı Jean Perrin, muharrır Hanri Barbusse, faşizme karşı entellektüeller komıtesi namına profesbr Paul Rivet, Jean Sennac, Leon Jonhoux, Julein Racomond, Ernest Perney, Paul Faure, Jacques Duclos, Engeenford ve daha birçok şahsiyetler tarafından söylevler verilmiştır. Halkçi cephesinin nümayişleri Paris 14 (A.A.) Halkçi cephenin nümayişleri bu sabah Montruj kapısı yanmdaki stadyomda büyük bir top lantı ıle başlamıştır. Saat 9 da açılan bu <barış ve hürriyet Madrid 14 (A.A.) îspanyanm birçok yerlerinde zorlu fırtınalar, boralar, yağmular, kasırgalar ve su baskmları olmuştur. Ziyan pek önemlidir. Hava lar çok sıcak gidip dururken hissolunur derecede soğumuştur. Madrid 14 (A.A.) Gihon şehrinin aşağı mahallelerini su basmıştır. Pempeluna yakınmda Çıdakos suyu taşmış, ekinleri mahvetmiştir. Saragos ile Pempeluna arasındaki yol kesilmiştir. Bir çok hayvan telef olmuştur. Şikago 14 (A.A.) Gerek su baskını ve gerek sıcak dalgası yüzünden Nobel fızik mükâfatmı alan Sorbon Şıkagoda 80 kişi ölmüştür. profesörlerinden ve Fen Akademısi ikinci başkanı M. Jean Perrin, komü nist, sosyalıst, radikal partileri dışında bulunan özgürlüklerini korumak jar deşlik ve adalet umudlarını yerine ge tirmek için toplanan kadın ve erkek leri selâmlamıştır. Balkan paktı ve Yunanistan ıııımMllllllllllllllllllllllMlllllfflllllllllllüirailllMtlliHiı»»»"" M. Maksimos gazetecilere mühim diyevde bulundu Manidar bir dönüş Yunanistanda rejim Bulgaristanın eski Roma Gazeteler tehlikeli şeyler yazmıyacaklar elçisi Varnaya geldi Sofya 14 (Özel) Kimon Görgiyef kabinesi tarafmdan Roma sefirliğinden azli ve Bulgaristana girmesi yasak edılen sabık Roma sefiri General Volkof. iki gün evvel bir îtalyan vapurile gizlice Varnaya gelmiştir. General Volkofun bu sırada Bulgaristana gelmesi çok ma nidardır. General Volkof, Kral Borisin en yakın adamıdır. Ayni zamanda Makedonya komitası reisi lvan Mıhailofun da dostudur. General Volkof, vaktile Harbiye Nazırı iken Makedonya komitasına sılâh ve malzeme vermiştir. Cumhuı Başkanı ile Başbakan Çal daris dün rejim için genoy (arayı umumiyeye) ya başvurulması salâhiyetinin parlamento tarafından onaylanması (kabulü) üzerine hasıl olan durumu tetkik etmişlerdir. Atina 14 (A.A.) Dış İşleri Bakanı M. Maksimos basın mümessillerine aşağıdaki beyanatta bulunmuştur: « Arsıulusal durumun pek karısık göründüğü bir sırada dış bakanlığını deruhde ediyorum. Bununla beraber, bu zorluklann nihayet ortadan kalkacağını ve kotarılmalan acun barışını kuvvetlendirecek olan büyük Avrupa meseleleri için nihayet memnuniyet verici çözgeler (tarzıhal'er) bulmak mümkün olacağını umud eaıyorum. Çok şükür, Balkanlar da, Yunanistan Atina ve Ankara paktlarile çizilmiş olan bir siyasa gütmekte dir ve bu bölgede banş sağlanmıştır. Balkan ulusları bununla övünebilirler ve bu paktların bağıtlanması için (akdi) harcanan birçok uğraşlarm yerinde olduğunu ispat. etmektedir. Bu siyasaya bağlaşık (müttefik) devletlerin dost ve kıymetli dış bakanlarile sıkı elbirliği yaparak ısrarla devam ede ceğim. Geçmişteki deneç (tecrübe) siyasasınm bütün Balkan devletlerinin hakikî menfaatlerine uyguna olduğunu 'spat etmektedir ve Balkan uluslarının bunu daha büyük bir kanaatle takıbe devam edeceklerıne eminim. Komşumuz Bulgar ve Arnavudlarla olan anlaşmazhkların da memnuniyet verici bir surette kotarılacağını ve bu suretle Balkanlarda barışçıl uğraşın tamamlanacağını umuma ediyo rum. Bızim tarafımızdan bütün hüsnüniyet mevcuddur. Yunanistanın bütün büyük devletlerle olan bağlannı kuvvet lendirmeğe çalışmakta devam edeceği ise aşikâYdır.» Gazetelere direktif Ekonomi Bakanimız Moskova 14 (A.A.) Celâl Ba Atina 14 (Özel) Gazetelerin rejim meselesi için yazmakta oldukları yazılar dünkü bakanlar kurumunda iç ve tüzel bakanları tarafından tetkik edilerek her iki bakanın imzasile gazete direktörlerine rejim için kundakçılık sayüacak yazıların şiddetle tecziye edıleceği bil dirilmıştr. A l m a n katolîkleri Bütün genel hizmetlerden çıkarıldılar yarla yanında bulunanlar dün Kiyefe varmışlar ve istasyonda dış komiscrliği mümessili ile Ukraynanın yabancı memleketlerle hars münasebatı başkanı, basın mümessileleri, pek çok kimseler tarafınBerlin 14 (Özel) Katolik işçilerî d»n karşılanmışlardır. Celâl Bayar, ya hükumet ve genel hizmetlerden çıka nm saat kadar Kiyefte kaldıktan sonra rılmıya karar verilmiştir. Katolik gazeteler bu kararı protesto ettiklerinden, Moskovaya hareket etmiştir. bütün katolik gazeteleri toplattırılmışRusyaya giden uçakçı tır. Amerikanm garibeler memleketi ol duğu malumdur. Genış bir serbesti içinde içtimaî ve siyasî kurumlar bırbırıle mü cadele etmekte ve bazan devletin muhtelıf kurumlarını birbirine karfi kornakta dırlar. Meselâ yüksek mahkemenın Cumhur Başkanı Ruz\eltın üç senedenberı tatbık ettiği «Kalkınma projesı» ni altüst ettığı malumdur. Fakat buna mukabil Cumhurreisi hiç te yılmadı. O, kendı işıne eskisinden daha çok inanla devam etmektedir. Yüksek mahkemenin karan neticesi olarak birçok yerlerde iş sahibleri «kalkınma heyetı» tarafından kabul edılnıiş olan kaidelere bakmamağa başladılar. Bundan mutazarrır olan 450 bın kömür amele kütlesi grev yapmağa karar verdı. Grev yapılmış olsaydı, bütün memleket için azım bir felâket olacaktı. Ruzvelt şahsan ışe karıştı ve onun ısteği üzerine amele grevden bir müddet için vazgeçti. Ruzvelt patronlara karşı bir sıkıştırma vasıtası olmak üzere eskıdenberi mevcud olan ve fakat tatbik edilmiyen Gutrey kanununu ele aldı. Bu kanun federal hükumete memle ketın ekonomik durumu üzerinde kontrol yapmak salâhiyetıni haiz bir komisyon kurmak ve aynı zamanda da işlenmemış ve işlenmiyen kömür madenlerıni de satın almak hakkını veriyor. Şimdi Ruzvelt bu kanunu tatbik etmek niyetrndeclir. Fakat bunun için Biıleşık devletlerın de bu kanunu tasvib etmeleri lâzımdır. Işte bu alan üzerinde Ruzveltle büyük kumpanyalar arasmda büyük bir mücadele açılmıştır. Her iki taraf devletleri kandırmağa ve kendi tarafına çekmeğe çalışmaktadır. Bütün dünya bu mücadelenin sonunu büyük bir merakla beklemektedir. Ayni zamanda Ruzvelt çoktan vadetmiş olduğu «servetlerin yeniden bulunması» ameliyesine geçmek üzeredir. Bunun için evvelâ büyük iradlar üzerine gayet yüksek bir vergi koymak istiyor. Küçük iradlar vergiden tamamen haric kalacaktır. Bununla beraber miras ve hıbeler üzerine yüzde elliye ve şirketlerın iradları üzerine de yüzde on yediye kadar varan bir vergi projesi hazırlamaktadır. Bu suretle devlet hazinesi için temin olunacak büyük iradlarla Ruzvelt geniş bir içtimaî yardım kurumu kurmak isti yor. Saylavlar meclisince şimdiden bile kabul edilmiş olan bir kanun lâyihasında bu hususa dair şu maddeler vardır: 1 Altmış beş yaşını bulmuş olan her muhtac Amerikalı devletten ayda on beş dolara kadar bir tekaüd tahsisatı almak hakkını haiz olacak, 2 1942 senesinden sonra altmış İskenderiyeden gelerek dün Avustı beş yaşını bulmuş olan her amele ayda yaya giden Çinin Viyana maslahatgü 52 dolardan 85 dolara kadar varan bir zarı Dekien Tung kendisini gören pansiyone hak kazanmış olacaktır. 3 Grev zamanlarında amelenin arkadaşımıza uzak şarktaki son hâdis beslenmesi devlete aid bir vazife olacak j ler hakkında şunları şöylemiştir: Son zamanlarda Japonlann Çil tır. 4 Federal hükumet tarafından de yeni harekete geçerek Pekine doğ üç zattan kurulmuş olan bir komisyon bu vürümesile, Çin meselesi yeniden öner li dünya meseleleri arasına girmiştir. kanunun tatbikına bakacaktır. Japonyanın genişleme politikasım iy Fakat bütün bu kanunların âyan mecce anlamak için bu devletin takib lisile federal devletler tarafından kabul ği plânın geri taraflarını tamamlams edilmeleri şarttır. Bu suretle anlaşılıyor ki Ruzvelt artık lâzımdır. Ülkü sade Çini değil, bütün her türlü müphemiyeti kaldırarak doğru Asyayı ele geçirmektir. Japonlar Asya dan doğruya ameleye dayanmak ve A Rusyasını elde etmeğe muyjffak ol • merıka üzerinden servetin tahakkümünü dukları takdirde, Avrupa yo» kendilej kaldırmak kararındadır. Gayet nomal rine tamamile açılmış bulunacaktır. Bı dır kı Amerikan sen'eti de seferberlık gün Alman Kayserinin vaktile söyledi* ederek bütün kuvvetile Cumhur Başkanı ği sözleri ben de tekrar ederek «Bir sai tehlıke vardır» diyeceğim. na karşı harekete gelmektedir. Fakat bu söz, benim sulhu sevei Fakat en garibi şudur ki şimdiye kayurddaşlarıma değli, eski devlet ads dar Ruzvelte düşmanlığile büyük bir şbh1 ları ve Dış Bakanı Tanakanın plânıra ret kazanmış olan Senatör Long bu ketatbik etmek üzere bulunan Japonyaya re kendisine bir mektub yazarak «mevaiddir. cudiyetınin bütün zerrelerini bu projeyi Şimdi yeni bir ileri yürüyüş karşı • kabul ettirmek için sarfeylemeğe hazır sındayız. Son haberlere göre, Japonya olduğunu» söyledikten sonra projenin büyük seddin yanında bir takım mühim bir hafta içinde kongrece kabul edileceistihkâmlar işgal etmiştir ki, sonrads ğini de temin ediyor ve sonra da şu sözburadan başlıyacak olan bir ilerı yüruleri ilâve ediyor: «Bunun sonuncu da yüşle Pekinden geçerek arsıulusal te su olacaktır ki ben de nihayet siyasi hasirler sahasma aid olan Tientsini ele yattan çekılmış olacağım!» çirmek istiyecektir. Fakat Amerikanın ciddî ve önemli Uluslar Kurumuna dahil olan Çi (mühim gazeteleri Longun bu heyecanlı bir harb düşmamdır. Japonyanın iler imanına iştirak etmiyorlar. Onlara bakı lemesine karşı yurddaşlarımın zahireı lırsa, Cumhurreisi bu yolda dahi büyük hareketsiz kalmaları, bu suretle izah engellerle çarpışmak mecburiyetinde ka dılebilir. Fakat durum muayyen t haddi aşarsa, Çin ulusu tek bir ada lacaktır. Vakıi demokratlann büyük bir gibi ayaklanacaktır. Çünkü biz, bütî kısmı ve sol fırkalar projeyi memnunidünyanm kültürünü kurtarmak öde yetle karşıladılar. Fakat cumhuriyetçi vile mükellef olduğumuzu duyuyor lerle muhafazakâr demokratlann bir kıs Japonyanın genişleme politikası mı onun aleyhindedirler. Binaenaleyh Çini değıl, fakat ihtiyatkâr olması lâ pek ciddî mücadeleler olacağını bekle zım gelen Avrupayı da tehdid etme dir.» melidir. Sonunc ne olursa olsun, Ruzveltin bu tecrübesi son derece meraklı bir teşebbüstür. Kendisi de sermayedarlar araainda bulunan Ruzveltin serbestilere ve de mokrasi esaslarına dikkatle bakmakla beraber sermayenin suiistimallerine gelmek istemesinde muvaffak olmazsa dikta törlüklerin kurumunda sermaye inadınm da sosyalıstlerin inadları kadar amil olduğunda şüphe kalmaz. Amerika seçki (intihab) arifesindedir. Açıktır ki bu seçkide bütün amele Ruzvelti tutacak ve işte ikinci kez bu suretle iş başına geldiği zaman Ruzvelt için diktatör olmaktan başka çare kalır mı? AĞAOGLU AHMED Londrada büyük bir resmigeçid Londra 14 (Özel) Bugün Londra da Kralın önünde yüz bin kişilik büyük' bir resmigeçid yapılmıştır. Resmige' çide İngiliz ordusunun bütün kısımla rım temsil eden 9000 kişi iştirak etr tir. Kral hâki mareşal elbisesi giyinmi bıılunuyordu. Kral Alberin öldüğü yerde yaralananlar Brüksel 14 (Özel) Belçika Kralı birinci Alberin düşüp öldüğü Marşeledam kayasına çıkan birçok Belçikalılardan 4 kişi bugün kayalardan yuvarlanarak ağır surette yaralanmışlardır. Izmirde üzüm ürünü çok iyi talebemiz Fransanın Akdeniz komitesi Paris 14 (Özel) Akdenize aid de niz, süel ve ekonomik meseleleri tetkik etmekte olan Akdeniz yüksek komite si yarm Başbakan M. Lavalin başkan lığı altında gene toplanacaktır. Moskova 14 (A.A.) Türk plâ Londra 14 (Özel ) Belfast'a pro neristleri evvelki gün Odesaya gelmiçier testanlarla nasyonalıst katolikler arave dün Koktebele hareket etmişlerdir. smda bugün kanlı çarpışmalar olmuş, Türk talebe Odesada Ossoaviakim uçak 4 kişi ölmüş, 40 kişi yaralanmıştır. kurulunun bir mümessilile Yüksek Uçak mektebinin şefi tarafından karşılanmış lardır. Koktebelde Yüksek Uçak mek M. Maksimos bundan sonra, bu zor tebinin kurlannı takib edeceklerdir. anlarda, bütün Avrupa memleketlerinin Izmir İşçiler Birlik bürosunun Atina 14 (Özel) Arnavudluğun Bal banşın kuvvetlendirilmesi uğrunda dayakan andlaşmasına girmesi hakkında dün mşık (mütesanid) olduklarını, en iyi çakongresi çıkan havadis Yunan hükumetinin ıstih lışma kurulunun uluslar sosyetesi tara îzmir 14 (A.A.) C. H. P. îzmir baratı değildir. Bir gazetenin Paristcn fmdan kurulmuş olan usul olduğunu ve E«naf, îşçi Birlikleri Genel Bürosu genaldığı, telgrafta Arnavudluğun Balkan bundan dolayı Yunanistanın bütün vesakurulu dün Parti başkanı Avni Doğanın andlaşmasına girmesi için Türkiye ve itile Cenevre kurulunun prestij ve otoribaşkanlığında yapıldı. Hesab raporu oYugoslavya hükumetleri tarafından ya tesmin yükseltılmesine çalışacağını söylekunarak kabul edildi ve büro işleri takpılan teşebbüste muvaffak olacakları gödirle karşılandı. Toplantıda llbay Ge miş, memleket içinde sükun lüzumunu neral Kâzım Dirik, Şarbay Behçet Uz, rülmektedir, denmektedir. kaydederek Çaldaris hükumetinin bu uParti, llbaylık, Şarbaylık ve Tecim O Selânikte yer sarsıntısı ğurda bütün uğraşlarını harcamış oldu dası yönetim kurulları, gazeteciler hazır Atina 14 (özel) Dün gece Selâ ğunu bildirmiştir. bulunmuşlardır. nikte biri saat 11 de, diğeri de on da Bakan nihayet ekonomik meselelerden Bu rapora göre mevcud 30 bin işçi ü kika sonra iki yer deprenmesi olmuş ve ulusal savganm (müdafaanın), memyeden 3 ayda 4868 kişi büro dispanseri tur. Deprenmeler hafif olmakla bera leket kredisini tehlikeye düşürmiyecek ve tarafından tedavi ettirildiği gibi 64 do ber arkasmdan yerden gelen güriıltüler ne de ulusun vergi yüklerini artırmıyacc«k gum yaptmlmış ve mevsim içinde Ya işitilmiştir. olan fınansal kombmezonlarla takviyeai manlar kampıyla Balcuva ıhcalannda Ahali paniğe tutularak geceyi açıkta lüzumundan bahsetmiştir. 400 kişinin tedavisi tertibatı ahnmış ve geçirmiştir. Deprenmenin merkezi neAnkara 14 (Özel) M. Maksimoilk kafile olarak buradan otuzar kişi gön resi olduğu anlaşılamamıştır. sun yeniden Yunan Dış Bakanlığını ka derilmiştir. bul etmesi üzerine Tevfik Rüşrü Arasla Pire kayıkçılarının grevi Jari vapurunda verilen şölen M. Maksimos arasmda samimî telgraflar Atina 14 (Özel) Pire kayıkçı fabriîzmir 14 (A.A.) Vapurculuk kaları işçilerinden şimdiye kadar greve teati edilmiştir. sosyetesinin Îzmir yoluna ayırdığı Tari girmiyenler de dün işlerini terkotmiş vapuru ilk olarak limanımıza gelmiş ol lerdir. İki üç gün arasmda işçilerin isduğundan vapurda dün bir öğle şöleni tediği yapılmazsa bütün Yunanistan işverilmiştir. Çağrılılar vapurdaki temizlik çilerinin genel bir grev yapacakları söyve intizamı beğenmişlerdir. lenmektedir. trlandada çarptşmalar Arnavudluk ve Balkan antantı meselesi Acıklı bir uçak kazası Londra 14 (Özel) Holandada Malmoe hattmda işliyen bir uçak yere düşmüş, 12 yolcu ölmüştür. Fransız filosu manevradan döndü lzmir hmamndan vapurlara üzüm Izmir (Ozel) Uzüm ürününün ge lişmesi iyidir. Şimdiye kadar 800 bin kutu, rekolteye göre % 15 satış olmuştur. Fiatler geçen yıla nazaran r,"c 30 eksik. tir. Inhisarlar idaresinin bu yıl da üzüm satm alacağı duyulmuştur. Eğer bu ha ber gerçekleşirse, üzüm fiati, normal bir şekil alacaktır. Satış hararetlenecek, ü rün para edecek, üretmen kazanacaktır. Yalnız, bunda geç kalmamak lâzımdır. Gecen yıl ikincikânun başlangıcında yönetımin piyasaya çıkması, piyasayı he men üc kuruş yükseltmiş ve memlekete 300400 bin lira fazla para girmiştir. Yalnız, her yıl olduğu gibi, bu yıl da ğ g y alivre satışlarında bazı kusku uyandmcı yükleniyor hareketler görülmeğe başlanmışnı. Kuru meyva ihracatçıları, geçenlerdc yaptıklan bir toplantıda, diğer üzümcü memleketlerin piyasayı indirdiklerini söyliyerek, alivre satış fiatlerini indir mişlerdi.Berlin Tecim mümessilliğimiz den dün bir mektub geldi. Buna göre, tacirlerin bu hareketîeri, isabetsiz ve sebebsizdir. Bundan başka bazı tecimen ler, toplantıda verdikleri karardan daha aşağı fiatle üzüm teklif etmişlerdir. Bu hareketler, alıcıyı kuşkulandırmış, fiatle rin daha düşmesi düşünülerek alivre sa tışı ağırlasmıştır. Türkofıs, işin doğrusunu araştırmak tadır. Paris 14 (Özel) Bir müddettenbe» ri manevralar yapmakta olan birind Fransız filosu bugün Tulon limanına dönmüştür. Paris 14 (Özel) «Marseyyez» adlı yeni Fransız kruvazörü yakmda suya indirilecektir. Bu kruvazör çok modern ve kuvvetli bir harb gemisidir. Şimendifer sergisi Berlin 14 (Özel) Bugün Nürenberg şehrinde bir şimendifer sergisi açılmıştır. Sergide son yüzyıl zarfında Al man şimendiferciliğinin yaptığı ilerleyişler gösterilmiştir. Uzunyaylada hayvan sergisi açıldı Kayser 14 (A.A.) Uzunyayla hayvan sergisi Pınarbaşmda törenle açü • mıştır. Pınarbaşı sergiyi görmiye gelen halk ile doludur. Kayseri, il ve şarbayı, kolordu komutanı vekili tören yerine geldikten sonra baytar direktörii, U zunyaylada at yetiştirme işinin gün geçtikçe ilerlediğini ve yeni sonuçlar elde edildiğini. hükumetin hayvan yetiştirme işine büyük bir önem verdiğap anlatmıştır. Sergı binlerce halk tarafından gezil • miş ve en iyi at yetiştirene mükâfatlar dağıtılmıştır. Sergide hayvan satışı çok ilgili OITIUŞ, sergıden ötürü uray hayvan sahiblerine ve çağrılüara yüz kişilık bir şölcn vermiştir. Girid saylavlarınm dileği • Atina 14 (Özel) Girid saylavları ' gazetelere verdikleri bir tebliğde Gi ridde asayiş ve intizamın bozulmadığını, Giridlilerin hükumet memuriyetlerinden çıkarılması üzerine ayrışık gazetelerin böyle asıiıız yayıntı çıkarmakta olduklarını bîldirmişlerdir. Girid saylavlan hükumet tarafından kendilerini kovalanmakta olduğu ka naatlerinin ortadan kalkması için de Başbakandan Giride yerli bir genel vali tayin edilmesiııi istemişlerdir. Varşovada yapılan izcilik kongresi Varşova 14 (A.A.) Arsıulusnl izcilik kongresi münasebetile dünyamn her bucağmdan gelme 8000 kız ve 17,000 oğlan çocuğu Cumhurluk Başkanınm yazlık oturduğu yer olan Spalada toplanmışlardır. Macar delegasyoru bunların içinde en kalabalık olanıdır. Ve 500 üyesi vardır. Cumhurluk Baş kanı M. Mescicki izcilerin geçici töre nınde bulunmuştur,