Katalog

CUMHTJRİYET Bir Fransız süel muharririne göre Sayıma dair ItalyaHabeş harbi nasıl cereyan edecek ? Başlıca Italyan taarruzu Eritreden Makalle Gondar hattı istikametinde yapılacak gibi görünüyor Nüfus sayımmın önemi Insanlar arasında nüfus düşünce (telâkki) si, türlü zamanlarda türlü şekillerde idi. îlk çağlarda filî tenasülün hayatla olan ilgisinîn zoru uzun müddet anlaşılamamıştır. Sonralan, eski milletlerde nüfus art ması cenkçilerin tutarını yükselttiğinden bir sosyal kazanc sayılmağa başlamış ve çabuk üreme bir içtimaî siyasa temeli olmuştur. Bunun için evlenme teşvik edilmiş, çok çocuk doğuranlar mükâfatlandınlmı; ve bekâr kalanlar cezalandınlmıştır. Hele eski milletler içinde Roma gibi siyasası imparatorluk olanlar için, istilâ muharebelerinde ölenlerin yerini dolduracak insanlara lüzum vardı. On altıncı yüz yılın ortasından on sekizinci yüz yılın ortasına kadar tecimen ulusların muhteşem saraylarmı, masraflı büyük hükumetlerini beslemek ve üstünlügünü muhafaza etmek için büyük ordulara ve paraya ihtiyac vardı. Bunun için, oralarda da insanların çabukça ve •pek çok üremelerine büyük önem veri lirdi. Nüfus artımına aykın olan düşünceler on sekizinci yüz yılın başlangıcında mayalanmağa başlamıştır. Bu zamanlarda Malthusün fikirlerine doğru bir akış vardı. Nüfusun artması kıtlıkla sonuclanacaktır. Bununla beraber bir taraftan da gene, düşünce adamlarının pek çoğu Malthusün meşhur nazariyesıne aykırı olarak millî refahın nüfus çokluğunda olduğu fikrindedirler. Malthustan sonra daha pek çok nüfus nazariyeleri ortaya atıldı. Bu naza riyecilerden kimi nüfusun artımı, kimi de azalması ve kimisi de ıslah edilmesi için koşuyor ve kendi nazariyelerinin insanlık için daha faydalı olacağını is pata çalışıyordu. Fakat bu lâflar nihayet kitab sahifelerinde uyuyordu. *** Bilginler nazariyelerini kuradursunlar, hakikat te öbür taraftan koşmasına devam etmekte ve nüfus artımı siyasası milletler için eski kıymeüni muhafaza eylemektedir. Bugün belli olan şudur ki; her millet, kendi varhğını koruyabilmek, ötekinden daha üstün olabilmek için sayıca da çok olmak gerekliğini anlamıştır, bunu teş vik etmekte ve bu ideal için uğraşmaktadır. 5imdi, görülüyor ki milletlerin mevcudiyetlerini muhafaza bahsmda nüfus meselesi en başta gelenidir. Iş böyle iken, bu kadar önemli bir kuvvetin kemmiyet ve keyfiyet itibarile hesab ve tutarının her yönden açıkça bilinmesi de en önemli iş değil midir? *** Bir milletin kendi benliğini tanıması ve bir devletin yurdunu iyi idare edebilmesi için bütün kuvvet ve kudretini bilmesi lâzımdır ki onlara bütün bunları ancak istatistik anlatır. İstatistik, hâdiselerin ve mevzulann bir nevi bütçesi ve onlann röntkeni, barometrosu ve aynası olduğu gibi, hem rakibi susturucu kuvvetli bir vasıtası, hem de bir millî müdafaa silâhıdır. O, tahminlere yer vermiyen, apaçık bir sözdür. Ayni zamanda bu açıkhğile de sonuclara ilmî bir kıymet verir. Şimdi bizim de insan kuvvetimizi anlamak için tekrar istatistiğin yardımını istiyeceğimiz zaman geldi. Yurdumuzda ilk ve ilmî nüfus sayımı 1927 yılında yapılmışn, ondanberi 8 yıl geçti. Cumhuriyetin bu ferahlı 8 yılında çok arttığımızı bazı yerlerde yap tığımız deneme sayımlanndan anladık. Şu halde, şimdi önümüzdeki ilkteşrin aymda yapacağımız sayım sonucu eskisine göre daha çok tutar göstereceğinden bizi sevindirecektir. Yapacağımız bu son sayımda da kaç kişi olduğumuz hiç yanlışsız ortaya çıkacağı gibi, bu tutarın kadınları, er kekleri, çocukları ve bunlann yaşlan, ana lisanları, dinleri, okuyup yazma bi len ve bilmiyenleri, evli, bekâr, dul olanları, meslekleri ve san'atlan, hatta sakat ve sağlam olanları ve daha birçok yönden özellikleri de anlaşılacaktır. İstatistik medenî insanların işidir. Şimdiye kadar biz bunda erginliğimizi gösterdik, bu kez de elbirliğile çalışarak ve sayım günü gösterilecek yollarda gide rek bu sayımın kolayca yapılmasına ve istatistiklerin doğru tutulmasma yardım edelim. GAZETE KRALLARI T Birinciteşrin I93S Dünya Efkârı Umumiyesine Hâkim Olan Adamlar Kimlerdir? Harb, sulh, siyaset ve ekonomi ala nında cereyan eden önemli hâdiseler de hiç şüphe yok ki basm (matbuat) kuvvetinin çok mühim rolleri vardır. Evvelâ kendi memleketterinm, sonra da bütün dünya efkâri umumiyesinin o hâdiseye karşı alacağı durumu az çok gazeteler hazırlarlar. Bilhassa arsıulusal bir kudret şekli ne gelmiş gazeteler ve gazete ittihad larınm önünde bazan en meşhur diplo matlar, bankacılar, ekonomiciler boyun iğmeğe mecbur olurlar. Dünya efkâri umumiyesine kimler hâkimdir, büyük gazeteleri kimler idare eder? Bunu muhakkak ki her okuyucu merak eder. Almanyada bu hususta top lanan malumat orada çıkan mecmua lardan birinde neşrolunmuştur. Biz, de naklediyoruz. Wl \J^ Amerikada HEARST: Amerikada en büyük ga zete kralı William Randolph Hearst tür. Başında bulunduğu gazeteler ittihadına tam 39 gündelik gazete dahildir. Bu gazetelerin bastığı nüshalann sayısı her gün 8 buçuk milyona baliğ olmak tadır. Hearstün başında bulunduğu «İnternational News Service> in nüfuzü ilk defa 1898 deki IspanyaAmerika muhare besi esnasında hissedilmiş, bu sosyete o zamandanberi işi daha ilerileterek bir çok mecmua ve gazete çıkardıktan maada radyo ve sinema faaliyetlerine de girişmiştir. İç siyasada demokrat fır kasmın fikirlerini, dış siyasada da Monroe esasmı, yani Amerikanm Ameri kadan haric işlere karışmamasını terviç etmektedir. Bunun için Amerikanm Uluslar Sosyetesine gırmesine, Avrupa siyasetine müdahale etmesine muhaliftir. ROY WİLSON HOWARD: «Scri pps Howard Newspor pers Konzerns> ıttihadmın reisi Howard, Amerikanın üç tane büyük istihbarat bürosu nun başındadır. Maruf «Ünited Press» te bunlann içindedir. Elinde abonelerinin yeku nu 2,5 milyona ba Roy Wilson liğ olan 32 gazete Howard vardır. 19 yaşında iken alelâde bir muhbir olarak işe başlamış, 10 senede «Ünited Press» in genel direktörlüğüne kadar yükselmiş, 1921 de Scrippin Ölümü üzerine bütün teşkilâtın başına geçmiştir. Bu sosyetenin işleri, Hearst gru punun aksine olarak tamamile merkezileştirilmiş bir vaziyettedir. Avrupa milletlerinden bilhassa Fransızlara kar§ı sevgi beslemektedir. BERNARD HER MAN RİDDER: Bernard 24 yaşın da iken babasının Nevyorkta çıkar makta olduğu bir gazetede açlışarak işe başlamıştır 1915 te genel direktör olmuştur. Aslen Al man olması itiba rile kardeşile bir likte bir takım AlBernard Herman man Amerikan gazeteleri tesis etRidder miş, fakat genel savaş esnasında çok müşkül bir durumda kalmıştır. Birleşik Amerika hüku metlerini teşkil eden muhtelif devlet ler dahilinde muhtelif gazeteler çı kartmaktadır. Ridder sosyetesi bilâ kayid ve şart cumhuriyetin müdafüdir. Ridder sosyetesinin başlı başına istih barat büroları yoktur. Bu hususta «Associated Press> ten istifa etmektedir. Diğer şirketler: Amerikada bu üç şirketten maada elinde en az dört gazeteden aşağı bulunmıyan diğer 13 şirket daha vardır. Lrıtreye gonderilen yeni Italyan atkerlerl Fransız süel muharrirlerindcn Andre Ciraudort, Fransanın en ciddî ve değerli mecmualanndan b'ıri olan Revue de Deux Mondesda İlalyan Habe§ harbi hakkmda bir makale yazmıştır. Harb başlamadan evcel yazdmış olan bu makale, harb harekellerin'm ne suretle cereyan etmesi muhlemel olduğumı pek güzel anlaüığı için aynen alıyoruz: Muhtemel harekâta neresi sahne olacaktır? Tahrib vasıtalarının durmadan kuvvetlendiği bu devirde, arazi meselesi, harekât kararlarında en birinci ve en şaşmaz âmildir. Habeşistanın sevkülceyş husu siyetlerinı görmek için hartaya bir göz gezdinnek kâfidir. Habeş topraklarının yarısmdan fazla sı, en az 2000 metro yüksektedir. Bura lan, yağmur mevsiminde aşılmasma imkân bulunmıyan, hastalık yuvası, sayı sız vadilerle doludur. Etrafı uçurumlarla çevrili yüksek yaylalarda, kayalann içine yapılmış küçiik köyler, içine girmek kabil olmıyan ucsuz bucaksız sahalar, zaptedilemiyecek birer kaledir. Yüksek tepelerinden dolayı «Afrika îsviçresi» denilen Habeşistan, Mavi Nilden, ve sulannı Habeş dağlanndaki kaynaklardan alan Nilin müteaddid ayaklarından dolayı ayni zamanda Mısırın «su haznesi» adile anılır. Avrupalıların korktuğu iklim güclük leri geçilebilecek yollar ancak 2000 metro yükseklerde mevcud olduğu için bir yandan memleketin yüksekliği, bir yandan da gündiiz 30 ve gece 8 derece arasında değişen hararet meselesidir. Eritredeki Asmaradan, Italyan Habeş hududile Kenya hududunun birleştiği nokta olan Doloya çekilecek bir hattın doğu tarafında kalacak Habeş Impa ratorluğunun yarısı bu iklime tâbidir. Yüksek yaylalarla, Eritrenin dar sahil boyu arasında en barınılmaz ve süel ha rekâta jen elverişsiz bir mıntaka vardır. Bu mıntaka, deniz sathından aşağıda tuz çöllerile, sıcağm son dereceyi bulduğu susuz ovalar ve steplerden müteşekkil • dır. Bu iklim şartları, Adisababa Cibuti demiryolile Italyan Somalisi kıyıları arasındaki mıntakada değışir. Buralarda, yüksek Habeş yaylaları, Hind denizine doğru tath bir inişle iner. Harrar ve Ginir bölgelerinde, yükseklik takriben 2000 metrodur. Valvalda 100 metro ile 500 metro arasında değişmektedir. Bu kısımIar, çölle aralannda bir benzerlik bulunmıyan hakikî steplerdir ve buralardaki nehirler, İtalyanların Somali kıyısında önemli sulama işleri başarmalarını sağla mıştır. Bu mıntakanın toprakları, ıklimi ve idroğrafisi, doğu güney vadilerinden doğru bir ttalyan hücumu ihtimalini mümkün gösterebilir. Italyan kuvvetlerinin tahşid mınta kalanndaki coğrafi ve iklim şartlarına gelince, Eritrenin kuzeyi, 2000 metro yüksek, sıhhî bir yayladan ve çok fazla sıcak bir sahilden ibarettir. Bu sebeble, Italyan efradı, yüksek noktalarda yer leşmektedirler. Italyan Somalisinde yükseklik ancak 200 metro ile 500 metro arasındadır. Fakat sömürgenin batı gü neyinden Hattıüstüva geçmektedır. Harekât ne şekilde olabilir? İtalya, Habeşistanı, Afrikadaki sömürge împaratorluğunun merkezi haline getirmek hususundaki azmini, açıkça söylemiş bulunuyor. Hem sıyasal, hem ekonomik mahiyeti olan bu gayeye Cenev rede cereyan etmekte bulunan arsıulu sal görüşmelerle erişmek güç görünmektedir. Bu emeli tahakkuk ettirmek için, Roma hükumeti, silâhla galebe çalrnağa . jr m h hazırlanan bir kuvveti seferber etmiştir. Italyan ordusu, Habeş hududlarında hücuma geçmeğe hazırlanıyor demektir. Bu hareketin Eritre bölgesinden yapıla cağını tahmin ettiren birçok sebebler vardır. Kuvvei seferiye kumandanı General Bononun genel karargâhı olan Asmara, ana vatana daha yakındır. Musavva tarikile Napoli 2200 mil olduğu halde, Somali kuvvetleri komu tanı General Grazianinin karargâhının bulunduğu Mogadiciyo, Napoliye da ha uzaktır. Eritre, en iyi ve en çabuk malzeme ulaştırılabilecek bir üssülharekedir. Di ğer taraftan, Eritre hududuna yakın noktalarda, Somali hududu civannda bulunmıyan yüksek değerde gayeler vardır. Bunlar da İtalyanların 1 mart 1896 tarihinde bozguna uğradıkları tarihî Adua harb meydanı ve Habeşistanın batı kuzeyinin hayatî merkezi olan Gondar şehridir. Lâkin, kuzeyden yapılacak bir taar ruz, arazi bakımmdan, ciddî güclüklerle karşılaşacaktır. Çok ârızafı, vadiler ve derin uçurumlarla dolu olan bu mıntaka, Habeş topraklarının ateşli müdafilerine pusu kurabilmek, en yüksek tepelerde tahassün etmek gibi imkânlardan dola yı, kuvvetli bir mukavemette bulunmak fırsatı verecektir. İtalyanların, Gondar istikametinde ilerlemeleri, bundan bas ka, İngiltere ile îtalya arasında mutlak surette ihtilâtlara sebeb olacaktır. Zira, İngilterenin menfaattar bulunduğu mın taka, Tana gölünden, Nil dirseğindeki Gocam iline kadar yayılır. Üçüncü bir taarruz ihtimali de, As sabdan hareket ederek doğudan yürü mektir. Fakat yukanda zikrettiğimiz coğrafî güclükler ve iklim elverişsizlik leri, hedefi, motörleştirilmiş kuvvetlerle Cibuti Adisababa hattına ulaşarak, Habeşistanın denizden iaşesini kesmek ve îngiliz Somalisini Harrara bağlıyan yolları kapamak olan önemli bir süel kıt'anın ilerlemesine engel teşkil eder. Netice itibarile, îtalyanlann başlıca taarruzu, Eritreden hareket ederek, Makalle Gondar hattı istikametinde ilerlemek suretile yapılacak gibi görün mektedir. Kuvvei seferiyenin haiz bulunduğu kuvvet vesaiti de esasen bu tahmini teyid etmektedir. Bu ilerleyişin, güney den hareket eden ve bu mıntakada Habeş kuvvetlerinin bir kısmını durdurma ğa memur edilecek olan bir kıt'a ile ayni zamanda harekete geçeceği muhakkak gibidir. Kara harekâtile birlikte, düşmanın manevî kuvvetini kırmak ve muvasala yollarını kesmek üzere, bütün cephelerde uçak taarruzları yapılacaktır. îtalyan kuvvetleri, hiç şüphesiz pck ağır ve merhale merhale ilerliyecekn'r. Ele geçirilen toprakların tahkimi ve tanzimi, geri ile irtibat tesis, yol ve köprü inşaatı uzun haftalara ihtiyac göstere cek ve yeni bir hedefe ilerleme emri, ancak bu işler bittikten sonra verilebilecektir. Afrikaya karşı yapılacak süel hare kât için seferber edilen on üç İtalyan fırkasınm taksim şekli de yukarıda tahmin edilen plâna uygun gelmektedir. Bugünlük malum olan, bu fırkalardan dokuz veya onunun kuzey Eritreye, biri nin güney Eritreye, iki veya üçünün Somaliye ayrılmış olduğudur. Harbin ce reyan etmesi ihtimali bulunan sahayı gösterir yeni bir İtalyan hartasında yol ve demiryolu şebekeleri, Habeşistanın gerek kuzeyinden, gerek güneyinden hücum yapılacağı ihtimalleri gözönüne alınarak çizilmiş brlunmaktadır. (Arkası var) îngilterede LORD ROTHERMERE: Lord olmadan evvelki ismi: H a r o 1 d Sidney Harmthworthtür. Maruf Lord Northcliffein kar deşidir. Onun ölümün den sonra sosyete nin başma geçmiştır. Başında bulunduğu sosyetenin en mühim gazeteleri Lord Rothermere SERVER İSKİT şunlardır: Daily Mail: Günde bir milyon 800 bin sa yı, Ewning News 700,00 sayı, Dail Şişli Halkevinde bedava Mirror 1,300,000 basmaktadır. dersler Haftalıklardan Weekly Dispatch bir Şişli Halkevinden: milyon sayı neşretmektedir. Lord, milEvimizde yabancı diller ve keman liyetçi ve muhafazakârdır. Faşızme ta derslerıle musıki nazariyatı kurları a raftar ve Sovyet Rusyaya aleyhtar gö çılmıştır. rünmektedir. Emperyalist olması dolaİstekliler her gün saat 16 dan sonra yısile her hangi bir sosyalizm cereya evimize uğrayıp yazılabilirler. nını hoş görmemektedir. Heartt ve kartrt tinema ytldızt Marion Davit LORD BEAVER komünist olan «Humanite» gazetesinî BROOK: Lord ol tesis etmiştir. Fransanın istihbarat amadan evvelki is jansı «Agence Havas» bunun elinde olmi William Max duğu gibi en büyük akşam gazetesi well Aitkendir. İntrasigent da nüfuzu altındadır. «Daily Express> Bunlarla istediği şekilde yüksek matrüstünün başın lî ve ekonomik mücadelelerde bulun * dadır. Bu gazete makta, efkâri umumiyeyi istediği ta • günde 2 milyon sa rafa çevirmeğe çalışmaktadır. yı basmaktadır. HORACE SİNASunday Express LY: Bu zat bir Ma1,200,000, Evning car Musevisidir. Standard 400.000 sa Mühimmat tica tabetmektedir. Lord Beaverbrook yı reti yapmakta ve Bu da Lord Rot yüksek finans işlehermere gibi emperyalisttir; milliyetçirile uğraşmakta dir, sosyalistlerin düşmanıdır. Ingilte dır. «Paris ve Fe renin Avrupada her hangi bir hüku lemenk Bankası> metle müttefik olmasına aleyhtardır. genel direktörüdür SİR RODERİCH Ajans Havas ile JONES: Rodrich în f»'"' * Journal, «Oeuvre», giliz Reuter istihba «Ami du Peuple» Horace Sinaly rat bürosunun genel gündelik gazeteleri direktörüdür. Afrive haftalık «Candide», <Je suis Par « kada Boerlerle İntout», «Ric et Rac» mecmualan tizerin< gilizler arasında de nafizdir. cereyan eden mu MAURİCE SARharebede henüz 21 RAUT: Senelerden yaşında iken Reuberi radikal sos terin muhabiri olayalist partisinin ge rak harb alanına nel sekreterliğini gitmiştir. Reuter yapmaktadır. Na bürosu zannedildi Sir Rodrich Jones zırlardan Albert ği gibi bitaraf ve Sarrautnun karde müstakil değildir. Çünkü başmdaki şidir. Bu iki kar Rodrich kuvvetli bir İngiliz milliyet deşe Afrikadaki cisidir. Fransız müstem SİR JAMESGO lekesinde çok bü MER BERRY: Ja yük arazi ve ser mes, İngilterenin vet kalmıştır. Gün Maurice Sarraut en büyük kâğıd ta de 18 tabı çıkaran ciridir. Günde 350 «Depeche de Toulouse» gazetesi bunun bin sayı satan Da elindedir. Son intihabatta sırf şahsi nüily Telgraph, 200 fuzile tam yüz meb'usun seçmıde mu bin sayı satan Sunvaffakiyet kazanmalarmı temin et * day Timesle haftamiştir. da satışları bir milJaponyada yon 200 bine baliğ olan birçok mecmu r,K,.m.. TAKAKÎMt MİTSir James Gomer alar üzerinde nü SUİ: Dünyanın en fuzü vardır. Mu Berry büyük sosyetele hafazakârdır. rinden birinin başmdadır. Bu sosyeFransada te on yedinci asır SCHNEİDER CREUZOT: Fransada da kurulmuştur Ta gazetelerin üzerinde en fazla müessir kakimi evvelâ ti olan şahsiyetlerden ikisi meşhur Schnei caretle işe başla der Creuzot silâh fabrikalarının sa mış, sonra banka hibleri olan iki zattır. Bunlar gazete muamelelerile sa lerin hisse senedlerine sahib olarak nayi teşebbüsatile ilân ve tahsisat vererek kendi istedikuğraşmıştır. Yüz lerini yazdırabilirler. Hatta Almanla Takakimi Mitsui lerce banka, sigorrın iddialarına göre bu iki zat kendi ta şirketleri, fabrimenfaatlerine ve ticaretlerine halel geka nüfuzü altındadır. Her intihabda seleceği düşüncesile Avrupada sulhun yerleşmemesi ve Almanya ile Fransa çimde büyük bir rol oynamaktadır. Janin anlaşamaması için ellerinden gele ponyanın dış ve hatta ulusal siyasasmni yaparlar. Hatta Schneider Creu da âmildir. Japon mallarmın fiatlerini zotnun sade Fransada değil, Belçikada düşürerek dünya piyasasını altüst eden ve Çekoslovakyada gazeteleri vardır. bu zattır. Mançuko hükumeti, TakakiFransadaki gazeteleri Temps, Echos de minin parasile kurulmuştur. Ozaka ve Paris «günde 400 bin sayı», Journal Tokyoda günde milyonlarca sayı basan «200 bin sayı>, Matin «750 bin sayı», gazetelerden çoğu onun elindedir. GEİJİ NOMA: Petit Journal «250 bin sayı» ve Petit Japonyadaki haf Parisien «1 milyon 700 bin sayı». talık mecmuaların LOUİS DREY üçte ikisine bu zat FUS: Bu zat Mu sahibdir. sevi ticaret mües Bütün dünya seselerinden en kendisini yeryüzükuvvetlisinin sahi nün en sempatik bidir. Fransanın en gazete kralı olmak zengin adamları aüzere kabul etmişrasmda sayılmak tir. Hayatı halk ve tadır. Dünyanın en demokrasi için mübüyük erzak tüc cadele ile geçmiş carlarından biri tir. Koyu bir Ja Geiji Noma dir. 1904 senesin pon nasyonalisti ol denberi matbuat üzerinde nüfuz ve Louis Dreyfus makla beraber, âdetleri, an'aneleri değiştirmemek şartile garbin tekniğini, tesir göstermeğe başlamıştır. Vaktile sosyalist, şimdi de san'atini, ilmini almak taraftarıdır.