Katalog

25 Mart 1930 Cumhurîyet Para azlığı İstihsalât stok halinde duruyor Köylülü mahsulünü satamıyor, bankalar krediyi kısmen azalttılar tktisadî vaziyetimizi daha iyi anlamak için İstanbul gibi müstehlik yerlerden ziyade istihsal sahalarını görmek, köylü, esnaf, tüccar velhasıl her sınıf halkla temas etmek lâzımdır. Izmir gibi en miihim istihsal mıntakalarında görülen manzara fudur: Köylü &âyinin semeresini lâyıkile iktitaf etmiyor ve ekseriya bankalarm ve mürabahacıların elinde zebun kalıyor. Bir kaç senedir ya istediği gibi iyi ve bereketli mahsul idrak etmiyor ve yahüt mevcut malını yok pahasına satmağa mecbur oluyor. Meselâ geçen sene ihracatın az olması, memleket dahilinde de para sıkıntısı hissedilmesi kış mevsiminin hafif geçmesi hasebile sarfiyatın mahdut kalması ve bundan maada dünyanın hemen her tarafında buhran hüküm sürmesi neticesi olarak müstahsil malını ümit ettiği gibi satamamıştır. Halbuki mahsulünü idrak etmezden evvel borçlanmıştı. Köylü eline para geçiremeyince ihtiyacı olduğu eşyayı da alamamıstır. Binnetice tüccar dahi malını kısmen satamamıştır. Böyle olunca taahhüdatım ya vaktinde yapamamış ve yahut elindeki malı düşkün fiatla ve zararına olarak satmıştır. Uzüm, incir, zeytinyağı, pamuk, palamut, hububat ve sair mevat az miktarda ihraç edildiğinden bunlardan mühim istoklar memleket dahilinde kalmış ve alıcı olmadığından fiatlan hayli düşmüştür. Denflebİlir ki bugünkü fiatlar geçen seneler fiatlarının hemen yarısıdır. En müşkül vaziyette bulunanlar hububat tacirleridir. Izmir, Manisa, Akhisar gibi yerlerde tatili tediyat etmiş müesseseler vardır. Ithalâtçılardan müşkül anlar geçirenler bilhassa manifaturacılardır. Izmir'de yeni yapılan mağazalann çoğu kiracı bulmamıştır. Limanda pek az faaliyet görülüyor, gerçi ihracat mevsimi değilse de 1 J LML •• • •iı j» İzmir ticarî mıntakası Geniş bir hinterlândı bulunan İzmir, tüUinün fazlalaşmasına mukabil bir kısım ihracatını kaybetmi ştir Yunanistan'da Tütün piyasası çok durgundur Müstahsalât geçen seneye nazaran %35 noksanına satümaktadır Manifatura ticareti Yeni gümrük kanunundan evvel getirilen malların fiatı eskisine nazaran daha düskündür dah.h ve harıc, vaz.ye ı iktisadi yenm durgunlukta dahh olduğu ^ devir arasmdaki fark: ü m u m î muhakkaktır. harpten evvel meselâ 1918 senesinde İzriayet mir mıntakasının ihracatı 7,262,625 ve le Bankalar krediyi kaidei kısmen ihtiyata kesmişlerdir. Memleket ihracatının hemen yarısı olduğuna göre 15 sene içinde istihsalât İzmir mmatakasına aittir. Fakat bu ve ihracatın arttığını anlarız. mıntakalarda durgunluk meşhut olPalamut ihracatı azalmıştır: İzmir maktadır. Ahiren İzmir Ticaret Odası mıntakası palamut cihetinden de hayli tarafından yapılan ihsal tetkiklerden zengindir. Nitekim son dört sene içinde çıkardığımız hulâsayı berveçhi ati der vasatî istihsalât 40 milyon kiloyu mütecediyoruz: cavizdir. İhracat ise daha az nisbetteİzmir iktisadi mıntakası: İzmir ikti dir. Nit«kim 1928 senesinde palamut issadî mıntakası İzmir, Manisa, Aydm, tihsalâtı 51,000,000 kilo iken ihracat Muğla, Denizli Vilâyetlerile Bahkesir yalnız 25,862,131 palamut ve 5,213,554 Vilâyetinin merkez kazası, Ayvalık, Fd palamut hulâsası olmak üzere 31,075,090 remit, Bürhaniye ve Sındırğı kazaları, kilo miktarında idi. Kütahya Vilâyetinin Kütahya, Gediz, Pamuk rekoltesi ve ihracatı azalmışSimav ve Uşak kazaları Afyonkarahisar tır: 1929 senesinde pamuk rekoltesi 7 Vilâyetinin Afyonkarahisar, Sandıklı milyon kilo idi. Daha evvelki senelerde ve Dinar kazaları, Isparta Vilâyetinin ise ancak 5 milyon idi. 1929 senesi ihIsparta ve Eğirdir, Uluburlu kazası, Bur racatı ise ancak 3,704,908 kilo idi. T910 dur Vilâyetinin Burdur merkez kazası senesinde pamuk istihsalâtı 8 milyon teşkil eder. ve ihracat 6,176,482 kilo miktarında idi. Bu saha dahilindeki istihsalâtın kısAfyon istihsalâtı artmamıştır: 1929 ı azamına ait alım satım muamelesi senesinde istihsalât 14000 ve ihracat ve ihraç keyfiyeti İzmir şehrinde ve İz 1928 den müdevver istoklarla beraber mir lknanı vasıtasile yapılmaktadır 212,000 kilo olmuştur. 1913 senesinde ise Nüfus ve saha: Son tahriri nüfusa rekolte 220,000 kilo ve ihracat 218,000 nazaran iktisadî mıntakanın ihtiva ey kilo raddesinde idi. lediği saha 93,907 kilometre murabbaı Zeytinyağı ticaretinde terakki yokve bu sahada mevcut nüfus miktarı tur: 1929 rekoltesi 15 milyon ve ihracat 2,338,905 dir. Bu hesapla beher kilomet7,232,304 kilo olmuştur. 1928 senesinde re murabbaına 25 nüfus isabet eyleise 33 milyon kilodan yalnız 2,398,818 mektedir. kilo ihraç edilmiştir. 1913 senesinde reİzmir mıntakasının ithalât ve ihra kolte miktarı malum olmamakla beracatı: İzmir iktisadî mıntakasının istir ber ihracat 6,604,311 miktarında idi. dattan sonra 1926 senesindeki ihracatı 75, 525,444 ve ithalâtı 33,531,710, 1927 se Meyan kökü rekolte ve ihracatı artnesinde ihracatı 99,493,408 ve ithalâtı mıştır: Son dört sene içinde meyan kökü rekoltesi vasat! 24 milyon ve ihra3 *'™M*> 1928 senesinde ihracatı cat ta gene vasat! 14 milyon olmuştur. 80,812,778 ve ithalâtı 38,000,000 ve 1929 1913 senesinde ise rekolte 20 ve ihracat ^ ^ s e n e s i n d e ^ u^ m 12 milyon kadar idi. İzmir rthtımmda tahmil tahliye Bu sene Yunanistan, tütün ticareti itibarile bir buhran geçirmektedir. Geçen sene Garbî ve merkezî Makedonya'da istihsal edilen tütünün ancak bir kısmı satüabilmiştir. Halbuki geçen sene kânunuevvelde, 1928 senesi mahsulü hemen kâmilen satümış idi. Şarkî Mekedonya ve Trakya'da vaziyet daha fenadır. Oralarda mahsulün yedide biri bile satılmamıştır. Arzedilen fiatlar da geçen sene fiatlarmdan %3035 kadar noksandır. Tütün buhranı kısmen iyi ol' mıyan cihan vaziyeti umumiyesinden ve kısmen de geçen seneki Yunan tütün mahsulünün fena olmasından ilerl gelmiştir. Şayanı dikkattir ki geçen seneki Yunan mahsulü fena olmakla beraber miktarı fazladır. Daha evvelki seneden kalma tütün miktarı 5 milyon kilo tahmin ediliyor. Yunan tütün tüccarlan para fikdanı hasebile mubayaat yapmamışlardır. İtalyan rejisi bir miktr tütün almıştır. Ecnebi kumpanyaları Mensucat fabrikalanndan birinin dahilî manzarası eski mahsulden mal almaktan çekiniBizde manifaturacılık, ithalât ticareBuhran dolayısile sarfiyat hayli aıalyor. Gerek bu eski mahsul malların ve tinin en mühim bir kısmıdır. Fabrika dığından fiatlar sair seneler fiatlarına gerek yeni tütünlerin nasıl satılacafı tatmin nisbetle %15 noksandır. Meselâ evvelmes'elesi Yunan tütüncülerini ehem lanmız manifatura ihtiyacını etmekten pek uzaktır. leri 35 kuruşa satılan bir mal gümrük miyetli surette düşündürmektedir. Yukanunundan sonra 40 kuruşa satılması Manifatura nerelerden gelir nan tütün müstahsilleri müşkül vazilâzım iken bir taraftan yeni yapılan tiyettedir. Yunan gazeteleri, Yunan tüManifatura eşyası celbettiğimiz başcaret muahedelerindeki «en ziyade tüncülüğünü ve umumiyetle Yunan lıca memleketler İngiltere, İtalya, Franmazharı müsaade millet muamelesi» ticaretini elemli bir hale sokan bugün sa, Almanya, Çekoslovakya, Amerika, kü buhrana karşı gelmek üzere Yunan Japonya ve biraz da Lehistan, Holânda kaydi hasebile tarifede tenzilât yapılmakta olması ve diğer taraftan işsizlik bankalarınm Yunan tütun tüccarlarına ve Belçika'dır. yüzünden fiatların düşmesi neticesi oaz faizle kredi açmalannı tavsiye etİngiltere'den ham mensucat denilen larak eski fiattan daha aşagı satümakmektedir. astar ve kaput, kasarlı, boyalı pamuklu tadır. mensucat ve meselâ basma, kazmir ve Memleketimizde birinci derecede ham fanelâlar. mensucat kaput, astarîık bez, boİtalya'dan boyalı pamuklu mensucat, yalı pamuklu mensucat ve köylünün give sun'î ipekli mevat. yinişine müsait ve kaba mah denilen 7 buçuk ton kaldıran kam kazmir Fransa'dan fantazi, ipekli mevat ve çeşitlerdir. yon şeklinde vinçler kulla kazmir. Manifaturacdarın vaziyeti Çekoslovakya'dan ham mensucat genılmaçja başlandı Borçlu oimayıp Anadolu'dan da alalir. ca ğı olmıyanlar en müsait vajdyettedir, Memlekette yerli kaputlar ve Aydm Harice karşı borcu ve dahilden alacağı mıntakasında alaca denilen çeşitler yaolan pek müşkül vaziyettedir. Dahildc pümaktadır. parasızhk hasebile tahsilât yapümıyor. Fiatlar niçin düskündür Binnetice borcunu harice karşı ödemiGeçen sene eyluldenberi tatabik edi yenler iflâsa mahkumdurlar. Bankalar len yeni gümrük kanunundan evvel ha bugünkü vaziyet karşısında krediyi büsriçten pek çok mal gelmiştir. Fakat alâ bütün kesiyorlar. kadarlann anlattıklarına göre eğer Vaziyeti hazıra, halkın kabiliyetl işmemlekette buhran olmasaydı bu mal tiraiyesinin ve neticeten sarfiyatın ayalnız altı aylık ihtiyaca tekabül ede zalmasından ve daha açık tabirle pacek miktarda idi. rasızlıktan ileri gelir. Asrî vinç Tediyat ve tahsilât güçlükle ya ithalâtı 5,803,350 altın lira idi. Beher altın lirasını 910 kuruştan hepılmaktadır. sap edersek ihracatın harpten evvel Vaziyeti hazıranın haricî sebep 66,089,887 ve ithalâtın da 52,810,485 lira leri dünya piyasalarının bir nevi olduğunu ve haffjten sonra meselâ 1923 buhran geçirmesi, garp memleket senesi rakamlarile mukayese neticesinlerinde fazla istihsalât olması, de harpten evvelki ithalâtın daha çok ve muhtelif memleketlerin gittikçe ihracatın daha az bulunduğunu görüdaha himayekâr bir gümrük siya rüz. seti tatbik etmeğe başlaması ve İzmir ihracatının ehemmiyeti: İzmir mıntakası ticaretinin ve bilhassa ihrarekabet mücadelesinde bizi mağ catının büyük ehemmiyeti göze çarplup eden rakiplerin çoğalması gi maktadır. Filhakika Türkiye'nin mesebi âmillerdir. lâ 1923 senesindeki ihracatı 173,537,489 ve İzmir mıntakasının da bu sene içinAmerika, Japonya, Yunanistan, deki ihracatı 80,853,928 lira olduğunu Bulgaristan gibi memleketler menazarı dikkate alırsak İzmir ihracatının vadı iptidaiyemize ve mahsulâtı umum memleket ihracatının hemen ziraiyemize şiddetle rekabet ediyarısı olduğunu görürüz. yorlar. İzmir mıntakasının başlıca ihracatı: Tecrübeli ve beynelmilel tica izmir iktisadî mıntakası ihracatının varette tanınmış tüccarlarımız mah satî %90 ının üzüm, incir, tütün, paladuttur. Sanayiimizin inkişafı için mut ve palamut hulâsası, pamuk, afhayli çalışmak mecburiyeti vardır. yon, zeytinyağı, meyan kökü, arpa, bakUmumî iktisadiyatımızı sektedar la ve hali teşkil eyler. Üzüm rekoltesi ve ihracatı: 1929 seeden noksanlar çoktur. nesinde üzüm rekoltesi miktarı Bu vaziyet karşısında yapılma 51,000,000 kilo olup bundan 42,112,000 sı teemmül edilen tedbirleri ve â kilo ihraç edilmiştir. cil ıslahatı bir an evvel mevkii tat Harbi umumiden evvel meselâ 1913 bika koymak ve ecnebi sermayesi senesinde rekolte miktarı 69,000,000 ve nin de memleketimize girmesine ihracatı 67,964,916 kilo olduğuna göre mâni olmak istiyen muzır propa ihracatta tenakus vaki olduğunu anlanz. gandalara set çekmek lâzımdır. İncir rekoltesi: 1929 senesinde incir HALİL MİTHAT Milâttan Z87 sene evvel meşhur Arşimet malum manivelâ nazariyesini çıkarmıştı. Bu nazariye medeniyetin terakkisile mütenasiben ileri götürülmüşrür. Hali hazırda yalnız raylar üzerinde değil, seyyar kamyon halinde vinçler yapılmıştır. Resmüniz yeni yapılan Avrupalı . Mütehassısların kamyonlu vinçlerden birini göstertanzim ettikleri kanun mec mektedir. Bu vinçler 1\ tonluk eşyayı kaldırabilmekte ve istenilen liste kabul olundu yerlere sevkedilerek tahmil ve tahliye işlerini kolaylıkla yapmakTahran'da iktisat komisyonu atadırlar. zasile Iran parasının tesbitine memur Avrupa'lı mütehassısların iştirakile aktedilen bir içtimada cereyan eden uzun müzakerat neticesinde tanzim olunan kanun lâ 19291930 istThsalâtı 49 milyihası meclise tevdi edilmiştir. Ye yon ster tutuyor ki eskisine Filâdelfiya'da yapılan yeni bir liman ni kanun hükumetin mürakabesi nazaran 3ji milyon fazladır Garp âlemi, iktisadiyatı yüksel mükemmel tertibath limanlar teharicinde ecnebi kambiyosu muatecek, servet ve umranı tezyit e sisinde de büyük terakkiyat husuBeynelmilel ziraat enstitüsü tarafınmelâtını, gümüşün ithal ve ihracıdecek tedbirlere müracaat ve tat le getirmiştir. Resmimiz yakın zadan neşredilen istatistiklere göre 1929nı ve altın ihracatını menetmekte1930 cihan pamuk rekoltesi geçen re bik etmekten bir an hali kalmıyor. manda Filâdelfiya şehrinde vüdir. Bankalann iştirakile teşekkül kolteye müsavi ve son beş senenin va Bu meyanda liman tesisatımn müeden bir komisyon alım ve satım satî rekoltesinden 3,5 milyon fazla tah kemmeliyetine büyük bir ehemmi cude getirilen asrî liman tesisatım irae etmektedir. Bu sehir tesisatı miktarlarını tesbite memur edildi min edilmektedir. Bu tahmin başlıca yet veriyor. Çünkü kolaylıkları ği gibi diğer bir komisyon da kam pamuk istihsal eden ve umum pamuk kâfil muntazam limanlar, bulun için bizim para ile 84 milyon lira biyo muamelâtını kontrol edecek istihsalâtının onda dokuzunu teşkil e dukları şehirlerin umran ve refa sarfetmiştir. Yapılan rıhtım, vinç tir. Meclisçe kabul edilen kanun den memleketler hakkmdadır. Çin, hma hizmet ederler. Alman'lar, ve doklar sayesinde büyük gemiler hemen mevkii tatbika konmuştur. Brezilya ve Peru istihsalâtı henüz tah Belçika'hlar, Holânda'lılar ve di sahile yanaşarak orada hazır duBu kanun hilâfma hareket eden min edilmemiştir. 19291930 rekoltesi ğer bazı milletler bu maksada bi ran vagonlara kolaylıkla sür'at ve nin bereketli olması Amerika ve Mısır ler hakkında ağır ahkâm mevcutaz masrafla eşyalarmı çıkarmakmahsulünün feyizli olmasından ve Rus naen limanlarını asrileştirmişlertur. tadır. 1928 senesinde Filâdelfiya dir. Dünya ticaretinde müstesna ya'da pamuk zer'iyatınm inkişaf etmeHakikati halde yeni kanunla sinden ileri gelir. Bu memleketlerin bir mevki kazanan Şimalî Ameri limamnda cereyan eden nakliyat bir inhisar teessüs etmekte ve hü fazla istihsalâtı Asya ve bilhassa Hin ka dahi her hususta olduğu gibi 5,879,391 ton sıkletinde idi. kumet bankası bundan istifade distan mahsulüne fena tesir etmektedir. eylemektedir. Mükemmel limanlar Iran maliyesi Pamuk rekabeti Yunan ihracatı Atina kimya ve tahlil idaresi tarafından iktisadî millî nezaretine tevdi olunan bir raporda Yunan emtiasmın bilhassa Amerika'ya ihracatı arttığı, maamafih ihraç edilmekte olan Yunan mallarınm ve hassaten zeytin ve zeytinyağı gibi mevadın imal ve ihzarı noksan olup diğer memleketler mevadına lâyıkile rekabet edemedikleri beyan edildikten sonra kuru üzüm için propaganda icrası, fiatlarının tenzili ve Nevyork'ta bir kooperatif açılması suretlerile revacının tezyidi mümkün olduğu kaydedilmistir, iktisadî itilâf Merkezl Avropa devletlerinin «Mi Hel Europacische U. rtschaft» namında olan ve maksadı teşekkülü vasatî Avrupa memleketleri arasında iktisadî itilâf husulüne matuf bulunan teşkilât beşinci kongrresini bu defa Breslâv şehrinde aktetmiştir. Bu kongreye Almanya, Avusturya, Çekoslovakya, Macaristan ve Yugoslâvya murahhasları iştirak etmişthv ~^ rekoltesi 23,000,000 u temiz mal ve 13 milyonu hurda olmak üzere cem'an 36,000,000 kilo olup bundan 23,838,700 kilo ihraç edilmiştir. 1913 senesinde ise incir rekoltesi 32,000,000 kilo olup bundan 30,000,000 kilo ihraç edilmiştir. Umumiyetle incir ihracatı azalmıştır. Tütün mahsulü: 1928 senesi, tütün mahsulü fena olmuştur. Rekolte miktarı yalnız 15,500,000 kilo idi. 1928 senesinde ise istihsalât 23,345,000 ve ihracat 18,449,164 kilo raddesinde idi. 1913 senesinde ise rekolte yalnız 10.000.000 kilo ve ihracat 7.594.325 kilo 19291930 pamuk rekoltesi 49,702,000 ster miktarında idi. (Bir ster 44 okkadır). Cemahiri Müttehidei Amerika istihsalâtı 23,347,000, Hindistan'm 9,652,000, Mısır'ınki 3,557,000 ve Rusya'nında 2,930,000 sterdir. Rusya son beş sene içinde pamuk istihsalâtını beş misline çıkarmıştır. Lehistan'da Romanya'da Bazı tüccar ve ticaret adamlarımızın Almanya'nın Lâyipziğ ve Polonya'nın Poznan şehirlerinde açılacak ilkbahar panayırlarına iştirak edecekleri haber alınmıştır. Lâypziğ ve Poznan panayırları Polonya gazetelerine göre 1 kânunusani 1930 da Polonya'nın düyunu umumiyesi miktarı 472,205,694 dolar idi. Mezkur gazeteler Polonya borçlarının başka memleketlere nisbetle az olduğunu kaydediyorlar. Düyunu mezkureden 414,695,997 doları, haricî ve 58,509,697 doları da dahilî borçlara aittir. Geçen sene Romanya'da hububat bereketli oldugundan ihraç edilmek üzere hazırlanmış mal çoktur. Bir tahmine göre 24,000 vagon arpa ve 250,000 vagon mısır buğdayı ihraç edilmek üzere hazır durmaktadır. Şimdiye kadar 60,000 vagon buğday ihraç edilmiştir. Makedonya'da yeni Sırp Makedonya'sında bir müddetFaliron tayyare limanı tenberi inşa edilmekte olan Manastır Yunan hükumeti Atina kurbundaki Perlepe şimendifer hattı ikmal edilmiş! Faliron limamnda bir tayyare istasyo olup yakında küşat resmi yapılacaktır. nu ve sivil tayyare limanı vücude getir Manastır Perlejpe hattı 46 kilometremeğe karar vermiştir. dir. hatlu.r