Catalog

5 TEMMUZ 2021 5 Gelişmekte olan sol, işçi mücadelelerinden ve ortak menfaatların savunusu üzerine kurulu olan belediye yönetim deneyimlerinden oluşan iki geleneğin kesişiminden besleniyor. Bu bağlamda, Hırvatistan’ın başkentindeki belediye seçimlerinden zaferle çıkan yeşil sol koalisyonu, “Zagreb Bizim!”platformundan başlayarak büyüdü. Yakın tarihli bu zafer, iktidardaki Sırp İlerleme Partisi’ne yakın gayrimenkul şirketleri tarafından başkentin yıkıma uğratılmasına karşı çıkan “Belgrad’ı Boğmayalım” hareketi için de bir cesaret kaynağı oldu. Kent merkezi, boşaltılmış ve lüks kompleks Belgrade Waterfront’un inşası için yıkıma uğratılmıştı... Şubat 2014’te ise halk meclisi hareketleri, Bosna-Hersek’in kuzeybatısındaki iflas etmekte olan büyük işçi şehri Tuzla’dan başlayarak bütün ülkeye yayıldı. Özelleştirilmiş fabrikalarda çalışan işçiler, ödenmeyen maaşlarının verilmesini talep ediyordu ve şehrin diğer yurttaşlarının da harekete katılmasıyla kanton hükümet binasını işgal ettiler. Bosna- Hersek’te baskın bir şekilde takip edilen neo-liberal modele ve ulusal ayrışmalara karşı çıkan eylemciler, “açlığın Boşnakça, Hırvatça ya da Sırpçada aynı şekilde dile geldiğini” Bosna-Hersek’in kuzeybatısındaki işçi şehri Tuzla, 2014 yılında geniş katılımlı protestolara sahne oldu. anımsattılar... BÜYÜK ŞEHİRLERLE GELEN YENİDEN FETİH... Sol, Balkanlar’da yeni bir fikir Miloşeviç’in (Eski Başkan Slobodan) lorik bir boyut olabilir fakat devletin nülse de esasında büyük bir para akla- rupa İmar ve Kalkınma Bankası’ndan DJEAN-ARNAULT DÉRENS rejimine karşı yürüttüğü mücadele- çöküşünün nedenleri hakkındaki tar- ma projesiydi. (BERD) destek alıyor. Karadağ’da- LAURENT GESLIN* yi sahipleniyoruz. Fakat buna karşın, tışma sonlanmış değil. Birçok Hırva- ki Bukovica Nehri’nin savunucuların- Ekolojik sol 2000’li yılların hükümetlerindeki ye- tın zihninde sosyalizm ve Yugoslavya dan Aleksandar Vemic, kızgınlığı şöy- rini ve özelleştirmelere verdiği deste- kavramları bir arada anılsa da artık bu Binlerce Belgradlı 2016 baharın- le dillendiriyor: “Enerji geçişi her şeyi Baştarafı 1. sayfada ği reddediyoruz.” bizim için bir engel teşkil etmiyor. da, hareketin maskotu olan plastikten elimizden aldı: İşimizi, fabrikalarımı- Zlatic, milliyetçiğe ve savaşa ce- İkinci Dünya Savaşı hakkında Hır- yapılma devasa sarı ördeğin arkasın- zı, geleceğimizi... Bir tek su, hava ve surca karşı çıkmış “Başka Bir Sırbis- vat ya da Sırp sağının revizyonist yak- da yürüdüler. Protestolar, eski sinema doğa kaldı elimizde ve onu da bizden tan” (Druga Srbija) hareketinin eleş- laşımlarına karşı çıkan Rosa Luxem- stüdyolarının ve Košutnjak’ın ağaçlık almak istiyorlar.” tirel bir bilançosunu çıkarıyor. Bu bourg Vakfı, konuyla ilgili hafıza ça- alanlarının yıkımı gibi başkentte ger- Karadağ toplumunu yapılandıran H hareket, hem eski federasyona bağ- lışmaları yürütmekte ve başta özyö- çekleştirilen bütün taşınmaz mülk pro- kimlik farklılıklarının ötesine geçme- ırvatistan’da 2009 yılında çı- lı cumhuriyetler arasındaki ilişki- netim olmak üzere sosyalizm deneyi- jelerine kadar uzandı. Bazı mahalle- yi başaran bu yeni eylemler, Milo Du- kan öğrenci hareketinin önemli isim- yi muhafaza etmiş hem de kadınların mi üzerine eleştirel düşünceleri des- lerin kentsel dönüşüme uğratılmasına kanovic rejiminin Ağustos 2020’deki lerinden biri olan yazar İgor Štiks, ve cinsel azınlıkların haklarını savun- teklemekte. 2012 ile 2014 yıllarında- karşı yürütülen mücadele, ev tahliyele- çöküşünde etkili oldular. (1) Yeni hü- “2008 buhranının kartları yeniden da- mayı başarmış. “Yugoslavya deneyi- ki “Vucic’in otoriter ve neo-liberal ik- rine karşı çıkıştan geçiyor. kümetin bileşenlerinden biri olan Bir- ğıttını ve yeni sorgulamaları tetikledi- mi, iki şeye dayanıyordu: bütün halk- tidarına kadar Sırbistan, Zrenjanin’de Ev boşaltmaları, borçlanma duru- leşik Reform Hareketi (URA), Avrupa ğini” belirtiyor. “Öğrenciler, AB’nin ların kardeşliği ve birliği -yani enter- Aralık 2003’ten, Eylül 2004’e kadar munda ödenmeyen kiralara ya da ta- Yeşiller Partisi’nin bir üyesi ve yurttaş dayatmaya çalıştığı liberal yüksek öğ- nasyonalizm- ve toplumsal haklar. Li- süren Jugoremedija grevi gibi birçok şınmaz mülklerin 1945 yılından önce- yanlısı ve ekolojist bir solu savunuyor. renim modeline karşı çıkıyorlardı. Te- beral gelenek ilkini koruyabilmiş olsa işçi direnişine tanık oldu. İşçiler, özel- ki sahiplerine verilmesine yönelik Sırp İşçi mücadelelerinin ekoloji, kadın mel talepleri ise anaokulundan dok- da önceliğimiz olması gereken ikinci leştirmeleri protesto etmek için ilaç yasası tarafından aşırı düzeyde kolay- hakları ve cinsel azınlıkların hakla- toraya kadar eğitimin ücretsiz olma- etkeni kurban etti.” fabrikasını işgal ettiler”. Özyönetim laştırılmıştı. “Her insanın bir çatısı ol- rı için yürütülen mücadelelerle birleş- sı gerektiğiydi.” Tıpkı birkaç yıl son- Zlatic’e göre 5 Ekim 2000’de deneyiminin Yugoslavya’daki işçi sı- malı” hareketinden Isidora Petrovic, mesi karmaşık bir yol olmaya devam ra Slovenya’da olacağı gibi bu hareket Miloşeviç’in düşüşünden sonra iktida- nıfının hafızasına kazındığına kani ol- gülümseyerek şöyle diyor: “Bazı aşırı ediyor. Mesec, Mart 2020’de iktidar bütün bir nesil için aktivizmi öğrenme ra gelen bu “Başka Sırbistan”, liberal muş Zlatic, “Grev yapan işçilerin ser- sağ militanlar protestolara dahil olma- koltuğuna yeniden oturan Macar Vik- olanağı sundu. reformları yürürlüğe sokmakla yetin- mayenin çoğunluğunu denetlemesiyle ya çalıştı fakat çabaları kısa zamanda tor Orbán’ın Slovenya’daki bir benze- Şubat 2014’te halk meclisi hareket- medi: “Özelleştirmeler yoluyla işçileri adaletin yerine geldiğini” belirtiyor. boşa çıktı... İktidarla her zaman işbir- ri olan Janša’nın aşırı sağ otoriterliği- leri, Bosna-Hersek’in kuzeybatısında- ve Miloşeviç’e başkaldırmayan bütün Gelişmekte olan sol, işçi mücadele- liği yapan icra memurları ve polislere ne karşı hakların ve temel özgürlük- ki iflas etmekte olan büyük işçi şehri bir halkı cezalandırmak istiyordu. Ta- lerinden ve ortak menfaatlerin savu- karşı dik başlı olmak gerekiyor.” lerin savunusunun esasen antikapita- Tuzla’dan başlayarak bütün ülkeye ya- bii bu doğru değildi. Rejimin düşüşün- nusu üzerine kurulu olan belediye yö- Petrovic’in 2018-2019 kışında çıkan list solun görevi olduğunun altını çi- yıldı. Özelleştirilmiş fabrikalarda çalı- de Ekim 2000’deki işçi grevlerinin oy- netim deneyimlerinden oluşan iki ge- “demokratik” eylemlere ilişkin eleşti- ziyor. “Belgrad’ı Boğmayalım” hare- şan işçiler, ödenmeyen maaşlarının ve- nadığı rolü unutuyoruz!” leneğin kesişiminden besleniyor. Bu rel bir bakışı var. Ona göre eylemler, ketinden Robert Kozma ise Avrupa rilmesini talep ediyordu ve şehrin di- Slovak sol partisi Levica, Fransız bağlamda, Hırvatistan’ın başkentinde- liberal muhalefetin tekrar eden seçim Birliği’ne üye olup olmamanın bölge- ğer yurttaşlarının da harekete katılma- Komünist Partisi’nin, Die Linke’nin ki belediye seçimlerinden zaferle çı- başarısızlıklarından sonra kendisini deki ülkeler arasında artık farklar ya- sıyla kanton hükümet binasını işgal et- ya da Yunan koalisyonu Syriza’nın kan yeşil sol koalisyonu, Zagreb je gösterme çabasından fazlası değildi. ratmadığına vurgu yapıyor. “Bölgede- tiler. Bosna-Hersek’te baskın bir şekil- içinde bulunduğu Avrupa Sol NAŠ! platformundan başlayarak bü- Genç kadın, tıpkı Temmuz 2020’de ki ülkelerin hepsi, yarı tahakküm al- de takip edilen neo-liberal modele ve Partisi’nin (PGE) bir üyesi. “Avrupa yüdü. Yakın tarihli bu zafer, iktidarda- sağlık sebepleriyle yurtları kapatılan tında bir periferinin parçası.” ulusal ayrışmalara karşı çıkan eylem- çerçevesinde hareket ediyoruz, fakat ki Sırp İlerleme Partisi’ne yakın gayri- öğrencilerin öfkesinin göstermiş oldu- ciler, “açlığın Boşnakça, Hırvatça ya Hırvatistan, Bosna-Hersek ve Sırbis- menkul şirketleri tarafından başkentin ğu gibi, Vucic rejiminin toplumsal ha- da Sırpçada aynı şekilde dile geldiği- tan’daki yoldaşlarımızla, İtalya ya da yıkıma uğratılmasına karşı çıkan Ne reketlilikler karşısında sağlam kala- ni” anımsattılar. Štiks, “bu hareketin Avusturya’dakilerden daha yakın iliş- da(vi)mo Beograd hareketi için de bir mayacağını düşünüyor. (*) Balkan Haberleri’nde gazeteciler doğrudan demokrasiyi deneyimlediği- kiler içerisindeyiz” diyor Mesec. Pe- cesaret kaynağı oldu. Balkanlar’da müştereklerin savunu- ne” vurgu yapıyor. “Şehirlerde kurulan ovic de Zagreb’deki Yugoslavya ör- Kent merkezi boşaltılmış ve lüks su, nisan başında Belgrad sokaklarını halk meclisleri, Fransa’daki ‘sarı ye- Çeviri: Deniz Dirican neğini yadsımıyor: “Milliyetçiler, Yu- kompleks Belgrade Waterfront’un in- doldurmuş büyük seferberlikler ya da leklilerin’ genel meclisini hatırlatacak goslavya ile ilgili her şeyi reddediyor- şaası için yıkıma uğratılmıştı. Tu- yerel eylemler şeklinde gerçekleşiyor. şekilde bir araya geldi.” lar fakat Hırvatistan’da birçok insan na Nehri’nin kıyısında kurulan Belg- Birçok mücadele, bölgede yaygınlaşan Etnik ve siyasal ayrışmalar için bu dönem olumlu bir anlam taşı- rade Waterfront’un Birleşik Arap hidroelektrik santral projelerine kenet- yor; toplumsal haklar, herkes için ta- Emirlikleri’nden gelen sermaye sahip- lenmiş durumda. Çoğu zaman rejim (1) Bkz. “Karadağ’da kayırmacılık ve kimlik Yine de hiçbir siyasi güç bu girişimi dönüşümü”, Le Monde diplomatique, Şubat 2021. til... “Yugoslavya nostaljisinde” folk- leri tarafından finanse edildiği düşü- yanlılarının yürüttüğü bu projeler, Av- dönüştürmeyi başaramadı. Hareketin başarısızlığa uğraması, büyük ölçüde Bosna-Hersek’te iktidarda olan ulusal- cıların yol açtığı etnik ve siyasal ay- rışmalara dayandırılarak açıklanıyor. Alman partisi Die Linke’ye (Sol Par- KOSOVA’DA EGEMENLIKÇI DENEYIM ti) siyasal olarak bağlı olan Rosa Lu- xemburg Vakfı’nın Güneydoğu Av- osova’da geçen 14 Şubat’ta yapılan genel seçimlerde Kurti, önceliklerinin Belgrad ile diyalog değil, yolsuzluk- rupa bürosunda yönetici olan Tuzla- Kyüzde 50.3 oy alan egemenlikçi sol hareketi, Kosova Öz- la mücadele, sağlık, ekonomik ve sosyal sorunlar olacağı- lı Krunoslav Stojakovic, “Bosna’daki gürlük Ordusu gerillalarının eski komutanlarının partileri baş- nı belirtti. Peki gerçekte ne kadar manevra alanına sahip? Sırp otoritelerinin, hareketin yayılma- ta olmak üzere rakiplerini ezip geçti. Vetëvendosje (Özyöne- Balkanlar’daki sol güçler, milliyetçi kimliğinden (3) dolayı sına engel olmak için toplumsal talep- tim) hareketinin karizmatik lideri Albin Kurti yeniden başba- Vetëvendosje’ya karşı mesafeliler fakat olup bitenleri dikkat- lerin ulusa ihanet olduğunu ileri sür- kan oldu. Ekim 2019 seçimlerinden sonra da başbakan se- le gözlüyorlar. Zira Kurti, Batı desteği olmadan da radikal bir düğünü” belirtiyor. çilmişti fakat kurulan kabine, Kosova Demokratik Birliği’nin değişimin mümkün olduğunu gösterdi. Hırvatistan ve Slovenya’daki dina- dönemin Amerikan yönetiminin baskısıyla hükümetten çe- mikler artık Sırbistan’da da yankı bu- kilmesiyle devrildi. Donald Trump, Priştine ve Belgrad ara- Çeviri: Deniz Dirican luyor. Radikal sol parti (Partija Radi- sında toprak değişim önerisine (1) dayanan bir anlaşma ya- kalne Levice, PRL), Sosyal Demok- pılmasını istiyordu ancak Vetëvendosje sunulan şartları red- rat Birliği’nin (SDU) geçmişinin mu- detti. Eylül 2020’de ABD Başkanı, pek manası olmayan bir (1) “Balkanlar’da sınırlar hareket halindeyken etnik mantıklar sabit kalıyor”, hasebesini yaparak Eylül 2020’de ku- “ekonomik anlaşmayı” (2) sağladı. Kosova, 1999 baharın- Le Monde diplomatique, Ağustos 2019. da Sırbistan’a yapılan bombalamalardan bu yana canlı bir ruldu. Parti yönetiminin üyelerinden (2) Serge Halimi, “Sahte Bağımsızlıklar”, Le Monde diplomatique, Ekim Amerika severlik aşılamaya çalışıyor olsa da seçmenler, olan Ivan Zlatic, yaklaşımlarını şöy- 2020. kendisini ABD tarafından düzenlenen bir “darbenin” kurbanı (3) Jean-Arnault Dérens, “Kosova’da egemen solun yükselişi”, Le Monde le açıklıyor: “SDU’nun 1990’lı yıl- Albin Kurti diplomatique, Aralık 2017. olduğunu iddia eden bir lideri tercih ettiler. lardaki savaş karşıtı tutumundan ve