Catalog

Sayfa 16 Dunya Mferle GÜRHAN UÇKAN Stockholm merikalı Philip Knight tarafından 1964'tekurulan spor ayakkabısı şirketi NIKE'ın hisse senetlerının toplam değeri 4.5 mılyar dolar. Amerika'daki son fabrikayı 1977'de kapatıp üretimi tümüyle başta Tayvan ve Güney Kore olmak üzere Uzakdoğu'ya taşıyan Knight, hisse senetlerının yüzde 90'ına sahip. NIKE, her yıl 40 ülkede ortalama 2 milyar dolar tutarında spor ayakkabısı sattı. Şirketin 1996'daki cirosu 6 milyar doları buldu. Üretimin yüzde 99'u Uzakdoğu'da yapılmıştı. Tayland'ın da eklenmesiyle 9O'lı yıllarda NIKE üretim yaptığı ülkelere; Endonezya, Çın ve Filipinler'i de kattı. Sırada Vietnam, Kamboçya ve Hindistan var. Bu tür ucuz işgücü avı, borsada çok geçerli bir meta. Çünkü aynı süre içinde NIKE'ın borsadaki hısselerinin değeri yüzde 600 arttı. Şunu da ekleyelim; NIKE, bir Uzakdoğu ulkesindeki yatırımını, komşu ülkede daha elverişli koşullar bulduğu zaman derhal kesebiliyor ve binlerce işçiyi en küçük bir tazminat ödemeden işsiz bırakabiliyor. Birçok üretim yerinde, ülkede geçerli olan asgari ücretin altına da inilebiliniyor ve greve yeltenenlere anında kapı gösteriliyor. Örneğin, Batı Java'da 1992'de 6500 işçi greve gitmiştı. Grevcilerin tek bir isteği vardı: Işverenin onlara asgari ücret odemesiydi. Işçilere liderlık yaptığı ilerı sürülen 24 işçi derhal kapının önüne konuldu. Bunlardan 3'ü, ülke tarihinde ılk kez, iş mahkemesince haklı bulundu ve tazminat aldı. Kalan 21 'inin hukuk savaşı halen sürüyor. Spor ayakkabısı devi Nl ezilenacı A • Uzakdoğu ki yatırımını daha elverişli koşullar bulduğunda derhal kesen NIKE, işçilerini tazminat ödemeden işsiz bırakabiliyor. olmadan, en az 66 saat çalışıyor. Her gün en az 2 saat ücretsiz fazla mesai var. Kâğıt üzerinde izinli göruldüklerı pazarları, en az 6 saat çalışmak zorundalar. Bu 6 saatin 5'ine bazen fazla mesai ucretı ödenıyor; çoğunlukla ödenmiyor. Hakkını aramak, başvuracak sendıka, yok. Ülke yasaları, ayhali olanların ayda iki gün ücretli olarak ızin almalarını gerektiriyor. Bunun için de NIKE'ın kendi doktorundan rapor almak gerek; çünkü başka doktorların raporu geçerli değıl. Bunu başaramazlarsa, maaşlarından iki günlük yevmiye kesiliyor. İş kazaları alışagelinmış bir şey. Kullanılan yapıştırıcı maddeler, çalışanlarda solunum güçlüğü yaratıyor. Bu konunun peşine düşen uluslararası örgütlerın temsilcileri, fabrika gırişinde durduruluyor ve şiddet kullanılarak uzaklaştırılıyor. Jakartah Sırı, NIKE yöneticilerınden gizli olarak sendikal öğrenim görmekte. Içini isveçli gazetecılere dökuyor: "Bir kuruş para kalmıyor borçlar ödendikten sonra. Sürekli olarak iş kotasını doldurmamız isteniyor. Burada çalışan birinin, hiçbir gün güneş görme şansı yok. NIKE'ta adalet diye bir şey de yok. Yalnızca para değil söz konusu olan; işçilerin hakları da. Ortakbir hastalığımız var: Örgütlü olmamak. Eğer buradaki Sınırsız kâr, Mkhael Jordan Nike'ın reklamlanndan her yıl 20 milyon dolar ka/anıyor. ayakkabı imalatı Vıetnam'a sınırsız sömürü taşınırsa, yine biz Michael Jordan her yıl 20 arenasında pek tanınmayan, ülkelerdeki ücretlerin artışı, suçlanacağız. Fazla maaş milyon dolar alıyor... Yani, ancak kendi ülkelerinde yıldız NIKE'ı yeni köleler bulmaya 199596 bütçe yılında NIKE'ın artışı istediniz ve fazla "Just do it"... Bir tek bu para, olan 100'den fazla sporcu da zorlamıştı. NIKE'ın verdiği yıllık kârı, 553 milyar dolar 25.550 Endonezyalı ayakkabı NIKE'in bordrosunda yer alıyor. mesainin azalması bilgilere göre şirketin olarak açıklandı. Bir yıl önceki işçisinin yıllık geliri demek. Ya Uzakdoğu'da 35 fabrikası ve gerektiğini söylediniz, diye kâr 340 milyar dolardı. Bir yıl da 100 bin işçiye asgari ücretin Haftada 66 saat is 200 bin işçisi var. Ayakkabı bizi suçlayacaklar." içindeki kâr artışı böylelikle biraz üzerine çıkan ücret artışı. kalitesinin denetimi yüzde 63 olmuştu. 100 bin Bu suçlamaya karşılık NIKE NIKE'ın maaşa bağladığı diğer Isveç'in en saygın Endonezyalı işçi ki yüzde 85'i Amerikalılarda; ancak ücret yönetimi ise masraflarının yıldızlardan bazıları şunlar: politikası, bölgedeki yaşları 1425 arasındaki yüzde 23'ünun, "kayıt dışı gazetelerinden Dagens Tenısçi Andre Agassi (10 yıl maşalarda. Evet, maşalarda. kadınlar NIKE markalı giderler" olduğunu söylüyor; Nyheter, Batı Java'daki NIKE için 100 milyon dolara), Bo Amerikalı "iş piyasası ayakkabıların yüzde 36'sını fabrikasını ziyaret etti. yani, fabrikaların olduğu Jackson (beyzbol), Charles gazetecisi" Jeff Ballinger, üretmekteler. Ikinci sırada Kameraya sırtını dönerek poz yerlerdekı yerel yönetıcılere Barkley (basket) ve Pete NIKE'ın 1994 yılındaki reklam yüzde 34 ile Çin geliyor. Daha veren işçi kadınlarla görüştü. verılen rüşvetler... Çözüm Sampras (tenis). Bunun önce bu sırada Tayland, Güney giderinin 250 milyon doları Ortaya çıkardığı tablo şöyle: nedır, bıraz da bunu düşünerek dışında uluslararası spor bulduğunu açıkladı. Yalnızca Kore ve Tayvan vardı. Bu Haftanın hiçbir günü izinli yanıtlamak gerek... ^