Catalog

Sayfa 8 Kapak Zede Cumhuriyeti BARIŞ KARCIOĞLU S abah kalktıgınızda, evinize hırsız gırmedığı halde 30 yıllık cmcgınizın ürünü enıcklılık ıkramıyenizın yok oldugunu düşünün. Ya da 200 nıılyon olarak aldıgınız borcuıı bir gccede 8 mılyar liraya çıktıgını? Ne yapnrsınız? "Olur mu öylc şcy?" deıncyin. I iirkiye'dckı yaklaşık 40 bııı ailc, ıstikrarsız ckonotni ve bunun sonucu dalgalı faiz kıır yapısı ncdcniyle son 3 yılda ekonomik teröre kurban gıttı. Onbııılcrcc vatandaş, borsazede, dövizzcdc, hankazcdc. Türkınvestzedc olarak anılmaya, tanımlanmaya başladı. Ve Türkıyc 1994 yılınclan sonra bır "zede cunıhıırıyctı" luılıne geldı Ödeııen bedel ısc tanı 10 Irılyon lira. Üstclık, dövı/zedclerin uğradığı /arar bu faluraya dalııl dcğıl. Para sahibı, ısgüç sahıbı ııısanları. bırkaç ay ıçindc "açlık grevlcrinın çaresizliğine" ıtccck kadar zavallı kıllcler halinc dönüştürcıı skandallar dizısı aslında bır Türkıyc klasiğı. Sıyası ıhliraslardan, ya.sal boşluklara, liukıık ayıplarından, ckonomıdcki yozlaşnıaya vc toplııındaki duyarsızlığa kadar uzaııan bu ıııaccra heniiz sona erınedi. (,'oğıınluğu 1994 yılındakı ckönoıııik kriziıı ürünü olaıı zedclcrc, Türki Borsazedeler: Korunıa fonu çıkanlsın 1995'in sonlartna doğru yoğunlaşan aracı kurum ıflaslannın ardından sayıları lıızla artan horsazcdcler "Serrnaye Piyasalan Yatırımcılan Platforıııu" nda birleştiler. Platformun kurucusu vc sözcüsü Solomon King (sağda), SPK tarafından Bakaıılar Kurulıı'na sunulan 2499 sayılı kanun tasarısında yer alan Yatınmcıyı Sigorta Fonu'nda borsazedelere de yer verilmcsirfi talep ediyor. Kanun tasarısına göre, borsa yatırımcısınm çalıştığı Dövi/./.cdcniıı \>öıü Kmlakbank'ta dc ıııünıkün olduğıınıı bclırllı. hnılakBaııkası'ııda ödcmc güçlüğü çcken 500 (>()() dolayında dövız/edcnin bulunduğunu ıddıa cden Solok. asıl problcmın diğer özcl bankalarda olduğunu yaşandığını söylcdı. Solok şunları söyledı: "Biz hcr gün bır ıki vatandaşla görü^me yapıp sonuca ula^tırıyoruz. Faiz indirimi yapıyoruz. Bu görüşmclerımız sonucunda 4 5 trilyon lira arasında krcdi kapandı. (,'ok fazla da indırım yapamayız." Zcdclcıı siyası mal/enıc yapıp sorunlarıyla ilgılenmcyen siyasılcrın yanısıra a? sayıdakı millctvekilı de yasal düzcnlcmc ıcın çalı^ıyor. Cumhunyct Halk Partısi Manısa Millctvekilı F.rdoğan Yetcnç'ırı dövizzede sorununun cözünıünc yönclik verdığı kanun tcklıfihin gerekçcsınde ısc dcvletııı ckonomı polıtıkalarına güvcncnlcrın cvlerıni kaybcdıp tnaddımancvi zarara uğradıklaıı vurgulanıyor. Sorunun çözümü için aracı kurum zor duruma düştüğü takdirdc, 5 milyar liraya kadar olan tasarruflan fon larafndan karşılanacak. Borsazedeler henüz yürürlüğü girmemiş bu tasarının Bakanlar Kurıılu larafından onaylanip gcriyc doğru işletilmesine umut bağlamış durumdalar. Yatırımcılar sık sık toplanıp dıırunı değerlendirmesi yapıyor ve hukukı ınücadeleyı nasıl sürdürecekleri yolunda kararlaralıyorlar. Salalısun llckimoğlu Menkul Değerler'de 900 milyon lira dolayındaki hisse senedini gcri alamayan Necla Sczcr (solda) SPK'den yardım bekliyor. I'oplu Konut IdarcM'ncc kooparatıflcre vcnlcn kredilcr için uygulanan taksit ödeme yöntenıı nın esas alınması öncriliyor. Kn örgütlii borsazedclcr Türkiye zcde tarihindeki "Borsazedelcr" sayfasını 24 Kasım 1995 tarihindc 558 sayılı Kanun Hükmündckı Karamame'nin ıptali kabarttı. Iptalin ardından Ycncr Kaya, Salahsun Hckimoğlu, Birikim, Boğa/.ici, Kgt'inen, Erciyes, Tiirmcn ve Öndcr Menkul Değerler batınca, bu kurumlara lııssc scnctlcrini cmanct cden yatırımcılar yasal yollardan haklarını arayamadılar. Dalıa sonra Fgemcn vc lîrciyes Menkul Değcrlcr durumlarını düzelttıler. 24 Kasım 1995 tarilıinden bu yana toplam 20 bın vatandas, bu aracı kurumların batnıasından dolayı mağdur duruma düştüler. Bu aracı kurumlar arasında Oııder Menkul Dcğcılcr I I bın yatmmcıyla cıı çok zcdcye sahıp. Ikincı sıra ısc ıkı bın 803 zede ile Birikim Menkul Değerler geliyor. Zedeler borsacı oluyor Bırikım Menkul Dcğerler'in batnıasından dolayı mağdur duruma düşcn yaklaşık 2803 borsazede sirketin basına geçmeyc hazırlanıyor. TRT Teletext'in borsa sayfalarına ilan vererek birbırleriyle habcrlcşcn zedeler Türkiyc'nın dört bır yanından Bırıkim'ın sahipleri hakkından savcılığa suç duyurusunda bulundular. Bunun üzcrinc haklarında binlercc şikayet oluşan patron vc yönetccıler hcr gün savcılıkta saatlcrce ifade vermek zorunda kaldılar. Bunun üzcrıne patronlar çözünı ürctmcyc basladılar vc aracı kurumu zedelyerc dcvretmcyc hazır olduklarını açıkladılar. 1994 yılındakı devalüasyoıılar nedcniylc almış oldukları dövızc cndckslı konut kredılcrinı ödcycmcycn dövizzcdclcr Emlak Bankası'ndakı yönc11ıiı dcğisikliğıyle ycnıdcn umutlandılar. Ağustos ayında yaklaşık 20 gün sürdiirdüklerı ölüm orucundan siyasılcrın çözüm ıçın söz vermelerı üzerınc vazgcçcn clövizzedeler, F.ınlakbaııkası Gcnel Müdürü Sinan Solok ıle yapacaklan göriişmenın sonucuna göre lavır bclırlcycccklcr. Hn f'azla sayıda dövızzcdcnın ılüjkıde ojduğu F.mlakbankası'nın yeııı (icncl Müdürü Sıııan Solok dövızzcdelcrin yc'nin vc hatta dünyanın dört bir ya durumunu çöznıcyc yönclik yenı bır nında rastlamak olası. (,'ünkü batan öner.ge hazırlayıp Dcvlct Bakanı bankalar vc kapatılaıı aracı kurumlaı Ufuk^SçyJpnıcz'c iletlıklerini söylcda para kaybcdcn tasarruf sahipleri di. .Ortcrgenin ıçerıği hakkında açıkıcınde yurt dışındakı Türkler önemli lama^yapmiyan Solok, köklü çözüraüıj;âncak''Waziııe'yle i^birliği halinbir bölümü oluşturuyor. • Türkiye cle 40 bin aile, son 3 yılda ekonomik teröre kurban gitti. Onbinlerce kişi, borsazede, dövizzede, Türkinvestzede ve bankazede olarak anılır oldu. Ve Türkiye 1994 yilindan sonra bir "Zede Cumhuriyeti" haline geldi. Ödenen bedel ise tam 10 trilyon lira. Dövizzede İnsan Hakları Mahkemesinde itibarını diişüniiyorsa dövizzedelerle ilgili ciddi olitikacılardan umudu kcsen dövizzedeler, Türkiye Cumhuriyeti'ni Avrupajnsan bir adım atnıası jjerekir." Hakları Mahkemesi'ni şikayet ediyorlar. Fchim Adak, Ayfcr Yılniaz, Abdullah Gül ve İnsan Hakları Evrcnscl Beyannamesi'ndcki 17 Mukadder Başcgmez ile görüşen Çelik, vc 25. maddelcrindc insanların konut edinme REFAHYOL'un da digerleri gibi kcndilcrini haklarının lıiç bir şekilde oyaladıgı kanısıııda. Hüküınetin engellencmeycccginin açıkça bclirtildigini Emlakbankasrııdaki dövizzedelcri kurtarmaya vıırgulayan Dövizc Hndeksli Konut yönelik çalısması olduğıınıı ifadc eden (,'elik, Krcdizcdclcri Dcrncgi (DEKODF.R) Başkanı 'diger bankalardaki'dovizzedelcrin başıboş Dogan Çelik, dövi/ kurİarının fırlamasından kaldıgından yakımyor. Dövizzede sorunu. soruınlu olan hükünıclin bunun yol açtıgı Tan.su Çillcr'i sanık koltuguna otıırttu. Ankara zararları da lyilcştirnıcsi gcrckliğini vurguluy K. ürcn'de ikamct cden Aydın Hocaoğlu kcııor. Bütün buııkalara nıcvduat güvcnccsi gctircn disinin mağduriyetc ugrama.sında kusurları dcvletııı, borçlarını tam tutarıııda ödcmek oldugıı gcrekçesiylc döncmin Başbakan'ı istcycn vatanda.şlarına sırtını dönmcsinden lansu Çiller vc döncnıin Is Bankası Yönetmı yakınan (,'clik, şunları söylüyor:"Dövizzede Kurıılu Üycsi Aydın Ayaydın'ı malıkenıcye sorunu ekonomik olmaktan çıktı. (, (Kiıklan ile \erdi. 9 yıl süreyle aylık (•> nıılyon 562 bın lira evclerinden alılaıı insanların sorunu ekonomik ıııaddi ve aylık 5 milyon lira nıanevı la/mınat değil sosval bir olaydır. Bütün belgclcri zaten ıslemiylc dava açan Aydın Hocaoğlu. ayda 12 i/k'iıiıııiıııi/in iyi olmadığı Avrupa İnsan milyon 274 bin lira olması gerckcn laksıt Hakları Malıkemesi'ne j>ündmlik. Buradan tutarının devaliiasyun ncdcniyle IX milyon 837 bütün mağdııriyetimizin devlet laraliııdan bin laraya yükscldigine clikkat cckiyor vc karşılanuıası doğrullıısunda karar çıkmasım aradaki larkın (,'illcr vc Ayaydııı laralından bekliyorum. Eğer Türkiye \\ rupa'daki kapatılnıasını istiyor. Dövizzede örnekleri trkan Aslan Çektiği kredi tutan : 188 milyon Ödediği toplam tutar: 310 milyon Kalan borcu : 23 milyar Son durum : Evi icrada llmı Celenk Çektiği kredi tutan : 305 milyon Ödediği toplam tutar: 540 milyon Kalan borcu : 8.350 milyar Son durum : Evi üzerinde Ziya Seker Çektiği kredi tutan : 280 milyon Ödediği toplam tutar: 900 milyon Kalan borcu :Son durum : Evi geri alındı Yeter Inanoglu Çektiği kredi tutan : 400 milyon Ödediği toplam tutar: 2.550 milyar Kalan borcu : 5.600 milyar Son durum : Evi idari takipte VDMK oyunu ullandıkları dövize endcksli kredileri ödeyemediklerı için ödemc güçlüğüne düşün dövizzedeler konuyla ilgili isteklerine karşı, bankaların vcrdigi "DAvizzedelerin istediklcrini yaparsak zarar gireriz" yanıtının gerçegi yansıtmadıgını vurguluyorlar. Pamukbank ve Yapı Kredi Bankası'nın borçlarını teminat gösterip Varlıga Dayalı Menkul Kıymet (VDMK) ihraç cttiklerini öne siircn dövizzede Ersin Gedik bankaların bu sekilde kcndilcriııdcn yüzdc 11() ü/erindcn aldıklan krcdılcrc karşılık, lıalka yüztle 70 faiz üzcrindcn VDMK sattığını söylüyor. (iedik 558 sayılı Serıııaye Pıyasası Kanunu'nıın 3. maddcsindc "VDMK'ye dayaııak j>o'slerilen alacak üzerinde hcrhan.{•i bir değisikliği j>idilemez" hiik•ınünün ycraldığını kaydediyor. P K