Catalog

P 11 0 R T RE unıhuriyet ÜERCîİ'nın en cok ilgi gören köşclcrınden bırı bulmaca sayl'ası. Bu sayfiiyı ha/ırlayan arkadaşımı/ Sıdal Yaşayan Dl Rrıİ'nin okıır mckluplan bölünuındc cn cok övgü ve yergi alan ya/arımız. Bu mcktuplarda Yayıyan'ın eok zor bulmacalur ha/ırladıgım belirtenlcrın \.inmda onun yaıdımıyla bilgı dağaruklarını doldurduklarını so\ lcyenler de coğıınlukta. Mektupların bir bölümiı dc Sedat Ya^ayan'ın eğitimini, bulınacalan nasıl ha/ırludığinı mcrak cdcn okurlanmı/dan gcliyor. Mcraklan gidcmıck için Sedat Yaşayan'la bir söylesj yaplık. Yaşam riykünü/le başlayalım.. •• 1947 Akşehir doğumluyum... Ankara Gazi Eğitim F'nstitüsü Türk Dı|ı ve Edebiyatı Bölümü'nıi 1%7'de bitirdikten sonra çeşitlı okullarda 26 yıl edebiyat öğrctmcnliği yaptım. F.vliyim ve üniversite öğrencisi bir oğlum var. Bulmacaya ne zaman ilgi duydunuz? •• Yaklayk 25 yıl önce hcrkes gibi is,e hulmaca çözmekle başjadım. Bu alandu dü/cnlcncn çeytli yarrçınalara katıldım vc bırçok birincilik ka/andım. Çö/düğüm bulmacaLırda beğcnmediğim yanları goniukçe kendi kendınıc bulmacalaı ha/ırladım. Runun bana kazandırdığı birikimler sonucunda on bes, yıldır çesjtlı dcrgilcrin, on yıldır da Cumhuriyet Ga/.etesi'nin hulmaca köşelerıni ha/ırlamaya b.ı^laclım. Bulnuıcayı nasıl (aııuıılıvbrsunıı/, bulmaca ncdir sizcc? •• Bulmacanın birçok tiiıü var. Vcrcceğım tanım bunlar ıçın geçcıji olm.ıyabilir, ama çapra/ bul20 yıllık «dablyat ööratmenl olan S«dat Yaşayan çeyrek yüzyıldır bulmaea hazırlıyor. macayı. bılıncn sö/cüklenn yardımıyla bılinmeyenleri bıılmaya yönelik nın en etkili yollanndan biri ise (çevreki de bulmaca bunlann kııllanılabildiği bir oyıııı olarak tanınıLınıak mümkün. ender alanlardan bıridır. Bu ö/elliğı bile ye, okuma alışkanlığına ve öğrenim duAncak oyulamaktun çok sınav yanı ağır rumuna ek olarak) bulmacalardır. Bu onun önemıni arttırır. basan bir oyun. (,"ünkü ç<i/en kiîjinin Bulmaca hangi amaçlara yönelik ol nedenlc bilinen şeyleri sık sık yineleyen, gönüllu olarak girdiği bu sinavdır bulbeylik sorulardan OIUŞITVU^ bir bulrpaca mah? maca. Ik'inm anlayi'jima göıe lyi ha/ırniteliklı bir bulmaca sayılama/. Aynca •• Dü^ünmek, ıletüjim kurmak, soyutlanıni!} bu bulmaca çö/cn ıvm bir dcbilinip de unutulanları anımsalması, lanıalar yapabilmek bilindiği gibi söznekta!)i uitelığinde olmalıdır. Onun nckültürlü bir insanın bilmesi gerekenleri ciik dağarcığıyla orantılıdır. Bir insanın yi, nc olçıidc bildiğini göstcrcbilmelidir. günlük gercksmimlerini karşılayabil öğretmesi, kaynak kan^tırmayı ve nePek 1 k gü/el ,o şey gibi bılgi ve kültümek içm kullandığı sözcük sayısı ise 350 yin nerede bulunabileccğini alışkanlık rün de "oııt" sayıldığı güniimüzdc, belile 500 arasındadır. Bu sayıyı arttınna halinc getirmesi de bulmacanın diğer ö GONULLU BIR SINAVDIR BULMACA ff C nemli amavları olarak gö/etilmelidir. Biitiin hu açıklanıalarda 1 bulmacaya gereğıııdcn v '^ önem yiiklediğım sanılmasın. ama çesjitli işlevleri dıi'jiinülürse hafifsenmesi de doğru olma/. Bulmaca ha/ırlarkcn ııck're dikkat cdiyorsunu/? •• Her bulmacanın seslendığı okur kesımi farklıdır. Bu nedenlc bulmaca ha/ırlayan kişi, okur düzeyini gö/etmek zorundadır. "Cumhuriyet" okurunun dü/eyi ise bellı. Gerek Cumhuriyet Ga/etesı gcrekse Cumhuriyet Dergi ıçin ha/.ırladığını bulmacalarda bu düzeyin altına düşmemeye özcn gösteriyorum. Bulmaca kişiye bilinç kazandırmaz, ancak bilinç iein gerekli olabilecek ba/ı bilgilcri aktarmakla yetınır. Bu ncdenle her bulmacanın çatısını onceden saptanmış 2030 dolayındaki sözcükle kurmam gerekir. Bulmacanın geneline serpiştirilen bu sözcükleri ise daha sonra diğer sözcüklerle örgülendiririm. Bunu yaparkeıj okuyucunun öğrenmesinde pek bir yararı olmayan sözcükleri olabildiğince sormamaya çalışınm.Bu arada ıki eleştiriye dcğinmek istiyorunr Bulmaca ha/ırlayan kişi, gereksı/ sö/cükleri ne kadar ayıklamaya çaliijirsa v'alışsın, örgülcndırme sırasında öyle harfler yan yana gelır kı ba/ı .istenmeyen sö/cükler bulmacada kendilerine yer bulabılirler. Boyle birkav sözcüğe bakarak bulmacanın genelini go/ardı elmeyi bıraz haksı/lık olarak goriiyorum. ik'ınci elcv tiri konıısu ise bulmacaların /.orluğu. Ha/ırladığım bulmacaların kolaycacık çö/.ülüvermediği kesin. Ama kimi TV izlencelennde yarışmacılara yü/ milyonlar ka/andıran, "Türkiye'nm ba^kentı neresidır?" türündcn sorular sormayı da oku^ucuya saygısı/lık olarak görüyorum. Ustelık Cumhuriyet Dergı'deki "Armağjinlı Bulmaca"ya, çö/üp de göndermeyenlcrin dışında, her hat'ta 15004000 arası doğru çö/iim geliyorsa "/orluk" kavramı bıra/ göreceli k<ılıyor. Aynca iki kapalı karenın yan yana getirilmemesi, kapalı kare sayısının 1/ 6'yı aş,maması, "tersindcn" bıciminde sö/cük soıulmanıası da bulmaca ha/ırlarkcn gö/ettiğim diğer ö/ellıkler. ^ D E R O İ 9 M A Y I S 1 9 9 3 S A Y I 3 7 2 22 C U M H U R İ Y E T