Catalog

liyoruz (Levent Kırca'nın dört dörtlük Aziz Üstel parodisindeki Sadık Sapancfyı bir hatırlayın). Koç içinse 1973 yılında yayınlanan "Hayat Hikaycm" kitabına başvurmak yararlı olabilir : "Çocukluğumun geçtiği yıllarda, evlerimizde ne akar su, ne elektnk, ne de ıMnmak içın kömür sobası vardı...Ailece yıkanmak için de mahalle hamamına gidilirdL.Evlerde doğru dürüst ısınamazdık. Ne kok kömürü, ne kalorifer vardı. Birkaç oda olduğu halde masraf olmasın diye aynı odada oturulur, aynı odaja yemek yenir.aynı odada yatılırdı." Başan ancak gerçek anlamda kazanılırsa keyif alınacak bir duygudur. Tüm zenginlikleri içinde kendilerini yok etmeye ya da yadsımaya yönelik tiplerin bu karakter yapısma sahip olmalannın ana nedeni o muhteşem servetlerini hak etmediklerine inanmalandır. Yakın bir akrabanın desteği, varlıklı bir eş kanalıyla gclen para çalışmadan elde edilen gücü oluşturur. l^te böyleleri sahip olduklan hiçbir şeyi hak ettiklerine inanmazlar, 'bana verildi' duygusundan kurlulmaya çalışırlar. Ve çocuklanndan kapasitelcri üzerinde çalışmalannı bekleyip bunun tek yaşama biçimi olduğu görüşünü aşılarlar. Daha çok, daha çok, daha çok... "Kazanmanın ve harcamanın en önenıli dcğer haline geldiği, kişiscl çıkarların toplumıın çıkarlarını solladığı döncmlcr vardır" der 'Kükreyen 80ler'in (Roaring 80"s) yazan adam Snıith. Türkiye"de de 80'li yıllarda böyle bir süreç yaşandı vc galiba hâlâ yaşanıyor. 'Köşeyi dönnıe' lerimi en geçerli düstur oldu. Tüm değerler tcrsyüz edildı, para o güne dcğin geçerli olan erdemlerin yerini aldı ve çıkar savaşlan başladı. Avrupa ve Amerika'dan ithal Yuppie kavramı gelışti. Gençler artık okuduklan kitaplan değil giydikleri ayakkabılann markalannı tartışıyorlardı ve çoğunluğunun en büyük amacı kısa yoldan hcm güç hem para kazanmanın çarelerini bulmaktı. Başan paranın niceliğiyle ölçülür oldu. Büyük adamlar parası olan adamlardı. TVde oynattığı Amerikan dizilerıyle bu yaşama biçimini pompaladı. Hanedan'ından Dallas'ma Amerikan toplumunun artık kustuğıı ne kadar dizi varsa hepsi arzı endam etti ve toplumumuzu eğitti Ve hazıra konanlar kcndisini bcdeni için mi yoksa nıhu için mi scvdiğini merak edcr durur bu kadın. Kendini gerçek bir aşkla sevecek bir erkek arar hep. Bu yüzden de karşısındaki crkcğin sevgi dolu davranışlarına güvenmcz, gerçek anıacını bulup çıkarmaya çalışır." "Servet mutlulukla doğru orantılı olmalı" der filozof Gcorgc Santayana da. Ve her daim sorulan bir soru: "Servet mutluluk getinr mi?" Bu soruya 'hayır' yanıtını veren pek çok öykü var ya da olumlu yanıt. Ama olumlu yanıt en azından gümüş kaşıkla doğan çocuklar için geçerli değil. Psychology Today dergisinin yayımladığı araştırmalar bu sınıfa dahil çocuklann büyük çoğunluğunda kronik endişe halleri, depresyon ve gerçeklerden sapma gibi durumlar ortaya çıktığmı gösteriyor. İşinden hoşnut olmayanlann, "yakında zengin olacağım ve bir daha bu işi asla yapmak zorunda kalmayacağım" dcdiğini duyanz sık sık. Zenginliğin gıpta edilecek bir şey olduğuna dair pek çok kanıt vardır, ama onun bir ideal olduğunu iddia etmek yanlış olur. Çok parası olanlar da işlerinden kafalannı kaldınp yaşamın tadını çıkarmak isterler istemesine. Ama bu tat alma süreleri onlar için kolayca boşluk duygusuna, can sıkmtısına, yalıtılmışlığa ve depresyona dönüşebilir. O koca sep'etinin getirdiği belalara gömülmüş biri, paranın faturalan ödemeye yara dığı, ama ne aşk ne de mutluluk getirmediğine ilişkin çok eski bir özdeyişin canlı anıtı gibidir. Psikolojik araşlırmalar çok varlıklı aılelenn çocuklannın sorunlannın kökeninde mutsuz geçmişlerinin yattığmı gösteriyor. Bu geniş ölçekli araşlırmalarda, en çok sıntan gerçek de, bu çocuklann yaşadığı sevgi boşluğu. Ha en berbat bir gecekondu semtinde ihmal edilmiş bir çocukluk yaşamışsın ha her türlü konfora haiz bir malikânede. Tek fark kürklere sanlı olarak ihmal edilmek. Bu durum, diğer insanlarla da gerçek dışı ilişkiler kunmalanna yol açıyor. Varlıklı bir ailenin çocuğu gerçek içtenliği, örncğin bir ı'ıizmetkârda yakalayabiliyor. Varlıklı çocuklann çoğu sorunlannı çözümleyebilme yetisine sahip değil. Böylece, bir yetişkin olduğunda, ne kendi değcrinin farkına vanyor ne de toplumda bir yeri olduğuna dair güven duyabiliyor; hatta bu 'değersizlik' düşüncesi intihara bile sürüklüyor. Başlıcaneden, daha önce de söylediğimiz gibi, ana baba sıcaklığından yoksunluk, gerçeklikten aynhp düşler dünyasında yaşama. Eğer ne kadar değerli olduğunu hisscttirecek bir annesi yoksa var olduğu halde başka kime ait hissedebilir ki kendini? Yetişme çağında çocuğa kendini önemli hissettirecek ilk duygu ana baba Günün statü sembolleri DoyleGraf "Zengin SınıfÇalışması" adlı araştırmasında bugünün statü simgelerini önemsıralarınagöre şöyle saptamış(sizbunu zenginlerinin'leridiyede okuyabilirsiniz): Kendl işini kurmak Sık sık seyahat Kültür vakıfları hamiliği Holdingyönetlciliği Pahalı mağazalarda alışverfş Flrstclassuçma Pahalt araba özel klüp üyeliği Tekne sahibi olmak Paranın yalıtıcı gücü Varlık içinde boğulmak Amenkalı zenginlerden biri bir zamanlar şöyle bir laf etmiş: "Paraya sahip nlınak, aşk romanlarının güzel kadın kahramanları olmak gibidir. Erkeklerin C U M H U R İ Y E T D E R G İ 1 5 M A R T sından göreceği sevgi ve ilgi olacaktır. Işin acıklı yanı, paranın satm alabileceği her şeye bol bulamaç sahip olan bu çocuklann tek kuruş bile gerektirmeyen sıcak duygulara ulaşma şanslan pek olmamaktadır. z^enginlik konusunda yorum yapmaya Türkiye'nin en yetkili kişisi olan Vehbi Koç Amenkalı araştırmacılardan yıllar önce bakın durumu nasıl açıklamış: "Bizde varlıklı ailelerin çocuklan genellikle iyi okumuyorlar. İyi yelişmediklcri için de aile hayalı bozuk oluyor...Bu bakımdan ailcye, ana ve babaya çok büyük görevler düşmektedir. Ne kadar varlıkh olursanız olunuz, çocuklannızı yetiştırirken çok dikkatlı olmanız gerekir...Lüks hayat, lüks araba, lüks cşya içinde sürdürülen aile hayatlarınm, çocuklann ılerde kiiçük bir başarısızlıkta morallerinin çökmesme sebep olduğunu gördüm." Uludağ, Bodrum veya İstanbul gazinolarınm skandal yaratıcılannın soyadlanna bakılırsa kapıtalızmın duayeninin uyanlarının yerine ulaşmadıKoç ve Sabancı: Türklye'nln en zengin Iki adamı. Sınıl ve statüleri aynı ama pslkolojileri Ikl zıt kutup. 1 9 9 2S A Y I 3 1 4