Catalog

A l\l T İ K A R A F F İ P O R T A K A L Turistlerin antik kenti Efes'te sa'dan Önce 14. yüzyıldan I.S. 14. yüzyıla, bir /.aman üineli. 28 asır, yani 2800 yıl. Efes şehri 2800 yıl birçok kuşatmaya, istilaya göğüs germiş sonra zamanla önemini yitirmiş. Bugünkü adı Efes olan şehrin kuruluş adı bazı tarihçilere göre Apasas'tır. Tarihin derinliklerinde büyük bir sükscsi olan Efes'in zenginliklerinin bir kısmı bugün EfesMüzcsi'ndedescrgilenmektedir. Efes şehri hakkında bilgi sahibi olabilmek için Efes harabelerini gezmek gerekir. Bir dönemi öğreten en etkin ve kısa yol herhalde o beldeyi yerinde gezmektir. Dönemin siyasi, askeri ve kültürel etkinlikterinin nasıl geliştiği, nerelerden, hangi medeniyetlerden etkilenip nercleri etkilediği mahallinde gezerek daha kolay anlaşılır. Ben Efes harabelerini gezerken doğa bana yardımcı oldu. Sıcak başka günlere göre daha azdı. Bu şansı benle birlikte ne yazık ki fazla Türk yaşayamadı. Çünkü etrafta pek gözükmüyordu Türkler. Ençok Fransızlar, Almanlar, halyanlar ve diğer ülkelerden turistler ge/iyordu Efes'i. Farklı lisanlar farklı kelimeier havada uçuşuyordu. Bir 'Babil Kulesi' gibiydi burası. Ama kıyafetleri ortaktı. Hcmcn herkes bir şort ve bir lişörtle geziyordu. Bazılan ellerindeki pet şişelerde su taşıyor ve serinlemek için içiyorlardı. Herhalde pet şişeleri de boşaldıktan sonra, gereken yerlere atıyorlardı. Benim de elimde bir şişe su, Efes'teki Büyük Tiyatro'ya gidiyorum. Tiyatronun sahnesinden yani aşağıdan yukarı doğru bakınca insan kendini bir tııhaf hissediyor. Bir de bunun yukarı'*" dan aşağıya bakışı var. (Acaba yukarı bakmak tabiri buradanmıgeliyor?) Tiyatrodan ayrılıp Mermer caddeye geçiyorum. (Mermer blokların oluşturduğu cadde) İlk durağım Cclsus Kitaplığı. Imparator Hadrianus döneminin yapı özelliklerinigösteren kütüphane I.S. 117 yılında tamamlanmış. O dönemlerde yaşasayJım herhalde görkemli kütüphane benim çokca zivaret edeceğim bir nıekân olurdu. Kütüphanenin cephe ıııimarisi (kala kala kütüphaneden bir lek cephe kalmış) kiLıpların nasıl da önemli binalarda koııınduğunun en öııcmli belgesidir. (iörkemli cephe, güııiimüzdeki ziyaretVileri bile fazlasıyla etkiliyor. Ben de fazla etkialtında kalmamak için oradan ayrılıyorum. Tarihin hangi döMartnar caddad*, Kuratlar Yolu v« dlpto C*teua KHaph». I nemine bakarsak bakalım, bakış açımız o günün koşullarına göre olmalıdır. Değerlendirmelerimizi o günün şartlarını göz önünde tutarak yapmalıyız. Efes'teki yol üzerindeki "Aşk Evi"ni gösteren kaldırım taşı adeta bir reklam panosu gibi. Ben Aşk Evi'nin varlığını ve yerini çağdas işaretleri takip ederek ziyaret ettim. Aşk •fas'dcki Büyük Tlyatro'da bir bahar flünü görüntüsU (an Evi'nden Ticaret Ago (Ustto) w« antlk kantin mtmt oaddaalndan bir datay (ttstto). rası'na doğru gitmek üzere ayrıldığım tam kütüphanenin bitikm. uzakta. Bu bir kilometrenin Eşiğinde Mazeus Mithridates kapısı göfes'ten başlangıç kısmı ise seyyar satıcızükür. Bu kapı dcdığimiz, üç kemerli larla kuşatılmış. Kartpostaldan tişörte Greko Romen stilinde bir nevi zafer takadarakla gelen herşey hem tezgâhlarkı. t . ö . 4. veya 3. yüzyılda yapıldığı sada hemdeayaküstüsatılıyor. nılan bu kapı İmparator Augustus'un Selçuk'taki Efes Mü/esi'nde sadece serbest bıraktığı iki kölesi Mazeus ve Efes'teki buluntulardeğil, ama çevrede Mithridates tarafından yapıldığı üzerinbulunan eserler de sergileniyor. Efes deki kitabeden anlaşılmaktadır. Azateşehri döneminin diğer şehirleri gibi imdilen kölelerin yaptırdığı kapılardan Tiparatorun halkı, tanrıları, komutanları caret Agorasf na girildiğinde etrafımızve askeriyle, süs eşyaları çocuk oyunda sadecc sülunların kaldığını görüyocakları, masaları ve onların süslü oyma ru/. İlk ke/ Lysimakhos döneminde yamermcrayakları,şaraptcstileri, kadchpılan Agora, AugustusveNerodönemleri ve meze artışları, lahitleriyle bir şelerinde yapılan ilavelerle genişletilmişhirdi. Bütün bunları bugünkü mii/ede tir. Zamanında dükkânların yer aldığı görmek miimkün. Mühim olan insan Agora acaba kimlerin zamanında buyaşamıdır. Doğuşundan ölünceye kagiinkü şeklini almıştır? dar geçen kısa zaman dilimi. Işte bu dilimler ayrıntılı bir şekilde mü/ede sergiYiblerce yıl milyonlarca insan şu basleniyor. İ.S. 1.7. yüzyıl arası Athena tığım kaldırım taşının üzerinden geçheykelciğinden Baccııs heykeline kamiş. Bazılan tarihi değiştirecek güce sadar. hiplermiş. Bazılan isesadeceasker veya halkmış. Kafam bu sorularla karmakaSıcak artıyor, ben mü/enin bahçerışık. Devlet Agorası'nı, Domitian Meyşindeyim. Gitmeden saate bakıyorum. danı'nı, çeşmeleri, yamaç evlerini (zenÖğleyi iyice geçmiş. Müzeden çıkıyogin evlerini)arkada bırakarak Efes Mürum. Unutmadan söyleyeyim, baktığım zesi'negitmekiçinSelçuk'ayöneldim. saat mermer, yapım tarihi de I.S. 3. yüzyıl. < Efes'le Selçuk biribirinden sadece 1 C U M H U R İ Y E T D E R O İ 1 6 A Ğ U S T O S 1991 SAYI 284 18