Catalog
Publication
- Anneler Günü
- Atatürk Kitapları
- Babalar Günü
- Bilgisayar
- Bilim Teknik
- Cumhuriyet
- Cumhuriyet 19 Mayıs
- Cumhuriyet 23 Nisan
- Cumhuriyet Akademi
- Cumhuriyet Akdeniz
- Cumhuriyet Alışveriş
- Cumhuriyet Almanya
- Cumhuriyet Anadolu
- Cumhuriyet Ankara
- Cumhuriyet Büyük Taaruz
- Cumhuriyet Cumartesi
- Cumhuriyet Çevre
- Cumhuriyet Ege
- Cumhuriyet Eğitim
- Cumhuriyet Emlak
- Cumhuriyet Enerji
- Cumhuriyet Festival
- Cumhuriyet Gezi
- Cumhuriyet Gurme
- Cumhuriyet Haftasonu
- Cumhuriyet İzmir
- Cumhuriyet Le Monde Diplomatique
- Cumhuriyet Marmara
- Cumhuriyet Okulöncesi alışveriş
- Cumhuriyet Oto
- Cumhuriyet Özel Ekler
- Cumhuriyet Pazar
- Cumhuriyet Sağlıklı Beslenme
- Cumhuriyet Sokak
- Cumhuriyet Spor
- Cumhuriyet Strateji
- Cumhuriyet Tarım
- Cumhuriyet Yılbaşı
- Çerçeve Eki
- Çocuk Kitap
- Dergi Eki
- Ekonomi Eki
- Eskişehir
- Evleniyoruz
- Güney Dogu
- Kitap Eki
- Özel Ekler
- Özel Okullar
- Sevgililer Günü
- Siyaset Eki
- Sürdürülebilir yaşam
- Turizm Eki
- Yerel Yönetimler
Years
Our Subscribers Can Login And Read Original Page
I Want To Register And Read The Whole Archive
I Want To Buy The Page
30 TEMMUZ 2023
4
yaŞam
GÜnl ÜĞÜ
Enver Paşa
Doğrusuyla yanlışıyla ismi tarihe
kazınmış bir isim Enver Paşa.
Cesaretiyle gençlere örnek olan,
hatalarından ders alınması gereken bu
ismin yaşamını, dört gün sonraki 101.
ömÜr
ölüm yıldönümü öncesi inceleyelim.
tanyel
u haftaki konumuz
Enver Paşa, çünkü
Günümüzün yükselen
Günümüzün yaygın araştırma
dört gün sonra onun
konularından biri de hikâyelerin
kavramlarından “hikâye
ölüm yıldönümü.
beynimizi nasıl etkilediği.
anlatıcılığı” köklerini geçmişin
BEnver Paşa, 4
Ağustos 1922’de Tacikistan’daki
masalsı öyküleri veya
Pamir Dağları’nda Abiderya
destanlarından alsa da artık reklam
köyünde Orta Asya Türklerinin
bağımsızlığı için Sovyetlere
ve pazarlama başta olarak her
Pro. Df r.
karşı savaşırken şehit
Üst Ün
sektöre uyarlanabilecek bir akım.
düşmüştü. Bir psikolog ve
Dökmen
eğitimci olarak tarihle ilgili
bir konuda yazı yazmamın
doğruluğu tartışılabilir. Bu konuda kendime izin
vermemin nedeni Enver Paşa’nın Mustafa Kemal’e
Bana bir masal anlat baba
bezdiri (mobbing) uygulamış olmasıdır. Bezdiri ise
psikolojinin konusudur.
ir hikâye hiçbir zaman yalnızca deneyimlemede daha yoğun faaliyet
Günümüzde
hikâye değildir. İnsanoğlunun içerisinde oldukları gösterilmiştir.
EnvEr Paşa’nın önlEnEmEz yüksElişi
dinlemenin
dünyayı anlamaya ve Veronique Boulenger adlı bir araştırmacının
Enver Paşa 1881 doğumluydu. Hayata iyi yetişmiş
yerini hızla
etkileşmeye başladığı fMRI (beyin görüntüleme tekniği)
bir Osmanlı subayı olarak atılmıştı, İttihat ve
izleme
Bzamanlardan beri yaşayışının kullanarak yaptığı çalışma ilgi çekici
Terakki’nin kurucularındandı. Küçük rütbeliyken
alsa da
bir parçası olmuştur. Konuşma yeteneğinin sonuçlar ortaya koydu. Hikâyede küçük
hikâyeler
yine bir subay olan Niyazi Bey’le birlikte Sultan
her zaman
gelişmesine dek geçen süreçte işaret dili de bir kasabada yaşayan Paulo, kazanmasının
Abdülhamit’in istibdat yönetimine karşı Balkanlar’da
çekici.
anlatımlarda kullanılmıştır. Ancak bundan şart ama zor olduğu bir maça çıkıyordu.
dağa çıkmıştı. Toplumun gözünde ikisi de birer
da ötesi tabii ki hikâyeyi resimleyerek Paulo’nun ayağına topun gelmesi ve hızlıca
hürriyet kahramanıydı. Annem Sabahat Dökmen’den
anlatabilmektir. Fransa’daki Chauvet şut çekmesi anlatısı sırasında deneydeki
öğrendiğim kadarıyla İttihatçı gençler İstanbul
mağarasında bulunan ve 36 bin yıl öncesine katılımcıların bu şut çekme hareketiyle ilgili
sokaklarında, “Niyazi ile Enver/oldular halka rehber/
dayanan resimler hikâye anlatımının ilk olan tüm beyin bölümleri faaliyete geçmişti.
Türk oğlu Türkler/mert oğlu mertler” diye bağırarak
kanıtları olarak biliniyor. Görsel hikâye Hikâye dinlenmiyor kalmıyor, onunla
dolaşırlarmış.
anlatımını sonraki yüzyıllarda daha net özdeşleşiliyordu.
Enver Bey, İttihat ve Terakki’nin bir numaralı ismi
olarak piktografik simgelerin kullanımıyla
olduktan sonra hızla yükselmiş, 15 Aralık 1913’te
BüyüklErE masallar
Mısır hiyerogliflerinde (MÖ 3 bin)
albaylığa, 3 Ocak 1914’de tuğgeneralliğe terfi
Doğum sürecinde önemli bir rolü olan
Hikâyelerinin sırf büyüklerin çocuklara
görebiliyoruz. Peki nedir bizi dinlemeye
ettirilmiştir. (Veya kendi kendini ettirmiştir.) Kısa
bu hormonun anne-bebek iletişiminin de
anlattığı bir şey olmadığı ve böylesine
ve anlatmaya bu kadar gereksinim duyuran
sürede savunma bakanı, Genelkurmay başkanı olmuş,
sorumlularından olması empati kavramının
olağanüstü gücü olduğunu gören pazarlama
durum?
ardından bir ihtilalci olarak devletin başına geçmiştir.
biyokimyasal kökenini açıklar.
ve reklam dünyası durur mu, tabii ki
Hikâye anlatıcılığı kavramı eğlendirme
1915’te korgeneral, iki yıl sonra da orgeneral rütbesi
Zak, araştırmasını burada sona erdirmedi.
onlar da stratejilerini bu yöne kaydırmaya
ya da uykuya yardımcı olma kalıplarından
almıştır.* Enver Paşa vatansever, zeki ve çalışkan bir
İkinci aşamada katılımcılara diledikleri
başladılar. Çünkü psikolog Jerome
çıkarak (aslında hep dışarıdaydılar) eğitim
insandı ancak çok hızla yükselmişti, aldığı rütbelerde
şekilde harcamaları için hatırı sayılır bir
Bruner’in araştırmasına göre herhangi bir
ve pazarlama başta olmak üzere pek çok
tecrübe kazanması, pişmesi mümkün olmamıştı.
para verildi ve izlendi. İlk çalışma sırasında
marka, bir hikâyeyle paketlenmiş biçimde
alanda kullanılmaya başlandı. Son 20 yılda
Üstelik kararlarını ince ve akılcı hesaplar yaparak
en yüksek düzeyde kortizol ve oksitosin
verildiğinde onu hatırlama olasılığı 22 kat
artan araştırmalar ise bunun nedenlerini ortaya
değil heyecanlı yapısıyla hızla, yeterince planlamadan
üretenlerin cömert para bağışı yapma
artıyordu. Stanford’da yapılan bir diğer
koyarken dijital dünya ile beraber oluşabilecek
verirdi. İmparatorluğu Birinci Dünya Savaşı’na tek
olasılıklarının daha yüksek olduğunu
çalışmada dinleyicilere sayılarla dolu
değişimleri de öngörmeyi amaçlıyor. Sinir
başına sokmuştu. Kendisiyle aynı dönemde yetişen
buldu. Bu, toplumsallık lehine çarpıcı
bir satış konuşması yanında bir de öykü
sistemi görüntülemeleri ve biyokimyasal
pek çok subay, örneğin Mustafa Kemal veya Kazım
bir kanıttı. Hikâyenin gücüne bakarken
anlatıldığında yalnızca yüzde 5’inin bir
araştırma sonuçları şaşırtıcıdır.
(Karabekir) ise kılı kırk yaran hesaplar yaparlardı.
burada diğer bir hormonla karşılaşıyoruz;
istatistiği hatırladığını ancak yüzde 63’ünün
Enver Paşa bir gün Binbaşı Kazım’a (Karabekir),
kortizol, çevremizdeki olası tehditler için
BEdEndEki uyarıcılar
hikâyeleri anımsadığı ortaya çıktı.
“Kaşımdaki beyaz noktanın cihangirlik işareti
alarm durumunda kalmamızı sağlayan bir
Paul Zak, hikâye dinlemeye karşı
olduğunu söylüyorlar, ne dersin” diye sorar. Kazım
Blair cadısı’nın Başarısı
kimyasaldır. Herhangi bir iç ve dış hasar
bedenin tepkilerini anlayabilmek için bir
ise, “Lütfen bu tür kehanetlere inanmayın, bir kurmay
Günümüzde yeni bir kavram da
veya hasar olasılığında işleri düzeltmesi
çalışma yaptı ve bunu saygın bir bilimsel
subay gibi düşünün” der.
“transmedya hikaye anlatıcılığı”dır.
için salınan bu madde etkileyici bir hikâye
dergide yayımladı. Araştırmada bir baba
Kaynaklardan edindiğim izlenime göre Enver Paşa
Basılı bir yapıtta başlayan hikâye, değişik
dinlerken de göreve koşar. Adı sıkça
oğula ilişkin iki farklı hikâyenin videosu
ve ailesi, parayla satın alınamayan dürüst insanlardı.
açılardan bazen bir “podcast”e bazen bir
duyulan dopamin de hikâye dinlerken
izletilen katılımcılara hormon analizleri
(Büyük bir ihtimalle Kutül Amare’de amcası Halil
bilgisayar oyununa konu olabilmektedir.
bünyemizde harekete geçen bir maddedir.
yapıldı. İlk videoda oğlu kanserden
Paşa düşmanın rüşvet teklifini değil, zaferi tercih
1999’da gişe rekorları kıran “Blair Cadısı”
Beynin ödüllendirme kimyasalı olarak
ölmekte olan ve çocukla iletişimde
etmişti.) Onların, özellikle Enver Paşa’nın zaafı
filmi bunun ilk örneklerindendir. Bir web
bilinen dopaminin sevilen bir anlatı
kalmanın yolunu bulmaya çalışan bir
hızla yükselip başa geçmekti. Fakat yükselme isteği
sitesinde Burkittsville cadısı ve bir grup
dinlendiğinde ya da okunduğunda artış
babanın öyküsü vardı. Diğer video ise baba
haksızlıklara yol açıyordu. Enver Paşa genç yaştaki
insanın ortadan kayboluşu anlatılmış ve
gösterdiği bilinir. Bu da o hikâyeden
ve oğlun hayvanat bahçesinde yürüyüşe
kardeşi Nuri’yi, amcası Halil’i ve devlet memuru olan
pek çok kişi bunu gerçek sanmıştı. Konu
kopmamamızı ya da sevdiğimiz bir anlatıyı
çıktığı ancak beklenmedik bir durumun
babasını paşa yapmıştı.
hakkında bir süre sonra yapılan belgeseli
tekrar tekrar okurken izlerken ya da
gerçekleşmediği sıradan bir anlatıydı.
Enver Paşa’nın yükselme hırsının bir başka
film takip etti. Çizgi romanı bile yapılan
dinlerken aynı zevki almamızı açıklar.
Görüntülerdeki karakterlere empati
göstergesi kendisine rakip olarak gördüğü Mustafa
hikâyeye konu olan filmin müziği de “terk
duyduğunu bildirenlerin karakterlere karşı
Kemal’e bezdiri uygulamasıydı. Bugünkü psikoloji
dinlEmEklE kalmıyoruz
edilmiş bir araçta bulunan kaset içeriği”
empati hissetmeyenlere göre bedenlerinde
bilgimizle baktığımızda Enver Paşa, Mustafa Kemal’i
Yalnızca biyokimyasal açıdan
olarak pazarlanmıştı.
yüzde 47 daha fazla oksitosin hormonu
ordudan istifanın eşiğine getiren ciddi bir bezdiri
değil değişik görüntüleme
Hikâye anlatımı ya da
olduğu bulundu. Oksitosin, bedenimizde
uygulamıştı. Sovyetlere sığındıktan sonra da Sakarya
teknikleriyle de beynin bazı
literatüre giren İngilizce
önemli fizyolojik bazı olaylara etkisi
Savaşı sırasında Mustafa Kemal’in başarısız olma
bölümlerinin hikâyelerin anlamını
karşılığı ile “storytelling”
dışında sosyalleşme ve empatik davranışı
ihtimaline karşı Kafkas’larda hazır beklemişti.
anlamada ve ürettikleri duyguları
artık sırf 1001 Gece, Ezop
teşvik eden bir kimyasal olarak bilinir.
Anadolu’nun kurtulmasını ancak kurtarıcının
ya da Andersen Masalları ile
kendisi olmasını istiyordu. Anadolu’ya geçme fırsatı
sınırlı değil. Ayrı bir bilimsel
bulamayınca, muhteşem ama iyi planlanmamış
araştırma konusu olmasının
duygusal bir çabayla Orta Asya’daki Türklerin
yanında pek çok sektöre de
bağımsızlığı için savaştı. Yeterli askeri yoktu şehit
ışık verecek bir fener niteliği
edildi. Enver Paşa, Türk ve İslam dünyasında derin
taşıyor.
izler bırakmıştı, çocuklara adı verilmişti. Bunlardan
birisi Enver Sedat’tı.
Kaynakça;
• Zak P. Why Your Brain Loves
transmedya hikâye
mustafa kEmal’in vEfası
Good Storytelling. HBR, 2014.
anlatıcılığının ilk
• Boulenger V. Cereb Cortex. 2009
Bir gece Çankaya’daki akşam sofrasında
örneklerinden; Blair
Aug; 19(8): 1905–1914.
birisi Enver Paşa’yı eleştirmeye başladı, devleti
Cadısı (1999).
Birinci Dünya Savaşı’na sokmuştu, Sarıkamış’ta
binlerce askerin donmasına yol açmıştı. Atatürk
bu konuşmayı keserek “Enver bir güneş gibi
doğmuş, bir güneş gibi batmıştır. İkisinin arasını
tarihe bırakalım” demişti. Çünkü Atatürk galipti,
güçlüydü, bezdiriye uğrayanların genelde
Galeati Yayıncılık
yapamadıkları şeyi yapmış yeteneğiyle, kişiliğiyle
ayakta kalmıştı ve kimseye küs değildi. Enver
Paşa’nın amcası Halil Paşa’ya, Kutül Amare’deki
zaferinden ötürü Kut soyadını vermişti.
* Bardakçı, M. (2019). Enver. İstanbul: Türkiye İş Bankası
Yayınları.
Babüroğlu, N. (2020). 22 Gün 22 Gece Sakarya. İstanbul:
İnkılâp Kitabevi.
KARGO DAHİL 60 ¨ KARGO DAHİL 40 ¨
n Yayın Koordinatörü
İmtiyaz Sahibi:
dENİz üLKüTEKİN
2 KİTAP, KARGO DAHİL 100 ¨ YERİNE
CUMHURİYET VAKFI adına
n Sayfa Tasarım
ALEV COŞKUN
EMİNE BİLGET
¨ Sorumlu Müdür n Reklam Genel Müdürü
85
EsRA BOzOK
AsLAN YILdIz
Reklam Yönetimi: Yenigün Haber Ajansı Basın ve Yayıncılık Baskı: İleri Basım Mat. Amb. Reklam Tanıtım Yay. ve
+90 539 669 60 69
AŞ. Prof. Nurettin Mazhar Öktel Sk. No: 2 34381 Şişli/İstanbul Teknik Hiz. Tic. A.Ş. Yenibosna Mah. 29 Ekim Cad.
www.galeatiyayinevi.com galeatiyayincilik gletiyayincilik galeati2017
Tel: (0212) 343 72 74 (20 hat) Faks: (0212) 251 98 68 e-posta: No:11A/41 Bahçelievler İstanbul dağıtım: Turkuvaz
reklam@cumhuriyet.com.tr Uets: 25999-15079-37611 Dağıtım Pazarlama A.Ş. Yaygın süreli yayın
otanyel@yahoo.com
30 TEMMUz 2023 SAYI: 1739
pazar.dergi@cumhuriyet.com.tr