Catalog
Publication
- Anneler Günü
- Atatürk Kitapları
- Babalar Günü
- Bilgisayar
- Bilim Teknik
- Cumhuriyet
- Cumhuriyet 19 Mayıs
- Cumhuriyet 23 Nisan
- Cumhuriyet Akademi
- Cumhuriyet Akdeniz
- Cumhuriyet Alışveriş
- Cumhuriyet Almanya
- Cumhuriyet Anadolu
- Cumhuriyet Ankara
- Cumhuriyet Büyük Taaruz
- Cumhuriyet Cumartesi
- Cumhuriyet Çevre
- Cumhuriyet Ege
- Cumhuriyet Eğitim
- Cumhuriyet Emlak
- Cumhuriyet Enerji
- Cumhuriyet Festival
- Cumhuriyet Gezi
- Cumhuriyet Gurme
- Cumhuriyet Haftasonu
- Cumhuriyet İzmir
- Cumhuriyet Le Monde Diplomatique
- Cumhuriyet Marmara
- Cumhuriyet Okulöncesi alışveriş
- Cumhuriyet Oto
- Cumhuriyet Özel Ekler
- Cumhuriyet Pazar
- Cumhuriyet Sağlıklı Beslenme
- Cumhuriyet Sokak
- Cumhuriyet Spor
- Cumhuriyet Strateji
- Cumhuriyet Tarım
- Cumhuriyet Yılbaşı
- Çerçeve Eki
- Çocuk Kitap
- Dergi Eki
- Ekonomi Eki
- Eskişehir
- Evleniyoruz
- Güney Dogu
- Kitap Eki
- Özel Ekler
- Özel Okullar
- Sevgililer Günü
- Siyaset Eki
- Sürdürülebilir yaşam
- Turizm Eki
- Yerel Yönetimler
Years
Our Subscribers Can Login And Read Original Page
I Want To Register And Read The Whole Archive
I Want To Buy The Page
mars’da
koloniler
kurmak
şimdilik
tatlı bir
hayal.
10 aarlık 2023
3
Uzayda yaşam için yapılan ürkütücü denemeyi hatırlayalım
Çocuğa ve
lidere sınır
İkinci dünya deneyi
koymak
yaŞam
GÜnl ÜĞÜ
Biosfer 2 deneyi,
Sınır koymayı özgürlüğü
insanın kapalı
sistemde bir kısıtlamakla özdeşleştiririz ama
yaşam alanı
sınır koymanın da bir sınırı vardır.
oluşturup
oluşturamayacağı
Yalnızca “Yapma” demek ezberci bir
üzerine
tasarlanmıştı.
ahlak anlayışına yol açar.
ocuklara niçin sınır koymak gerektiği
ve anne babaların bunu nasıl
ö mÜr
yapacakları konusunda psikolojide pek
tanyel
Ççok yayın var. Bir ay önce monarşi
ve cumhuriyet üzerine düşünürken
toplumların yönetim biçimlerinde de sınır
Dünya ısındıkça başka
koyma konusunun önemli olduğunu fark ettim.
Monarşilerde yöneticilerin, kralların, şahların,
bir gezegende yaşam
padişahların davranışlarına sınır konulmaz;
araştırmaları hızlanıyor.
demokrasilerde, cumhuriyetlerde ise seçilmiş
yöneticilerin neyi yapıp, neyi yapamayacakları
Ancak sorular da var.
konusunda kurallar, yani sınırlar vardır. Özetle,
İstikamet uzay ama bu
mikro düzeyde çocuklara, makro düzeyde ise
insanlıkla mı? Yanıt için sizi
liderlere sınır konulması gereklidir.
ilginç bir deneye alalım.
ÇOCUĞA SINIR KOYMAK
Doğada, trafikte, sosyal yaşamda birtakım
üresel ısınmanın etkisini
sınırlılıklar vardır. Rengi güzel olan her mantarı
iyiden iyiye hissettiğimiz
yiyemeyiz. İşte bu yüzden
bir zamanda yaşıyoruz.
bazı şeyleri yapmamaları
Geçtiğimiz yıl yaklaşık 7.3
için baskıcı olmadan
Kmilyar insan bu durumun
çocuklara sınır koymak
güçlü bir şekilde etkilediği sıcaklıklarla
gereklidir. Çocuğa sınır
karşı karşıya kaldı. Geride kalan 12
koymak onun özdenetimini,
ay, tarihteki en sıcak aylar olarak
özyeterliliğini ve sosyal
kayıtlara geçti. Bunun kömür,
uyumunu geliştirir ayrıca
petrol ve doğalgaz yakmaya
çocuğun çevresinin
devam ettiğimiz sürece artacağı
korunmasına katkıda Prof. Dr.
artık tahmin değil bilinen bir
bulunur.
Üst Ün
gerçek. Sırf küresel ısınma
Sınır koymanın da bazı
Dökmen
nedeniyle değil dünyadaki Biosfer 2 bionotlarının iki yıllık
sınırlılıkları vardır. “Yapma,
deneylerinde sadece kendi ürettikleriyle
kaynakların tükenmeye doğru
elleme” demek yerine,
beslenmeleri amaçlanmıştı.
gidişi ve bitmeyen savaşlar göz
niçin yapmaması gerektiği konusunda, mutlaka
önüne alındığında konjonktürü geri
açıklama yapılması gerekir. Sadece “Yapma”
olmuştu ve proje basında “Şişedeki
çevirmeye yönelik çabalar yerini
demek ezberci bir ahlak anlayışına yol açar.
gezegen”, “Cennetin yeniden keşfi” gibi
başka bir gezegende yaşam kurmak
Çocuğa niçin yapmaması gerektiğini yaşına
isimlerle anılıyordu.
akıllara daha fazla gelmeye başladı.
uygun bir şekilde açıkladığımızda ise eleştirel
Sonunda 26 Eylül 1991 sabahı sekiz
Altmışlı yıllarda başlayan uzaya
düşünmesinin kapısını aralarız.
“bionot” (kendilerine bu adı vermişlerdi)
yolculuk yarışı daha çok ABD ve
Açıklama yapmanın yanı sıra çocuğa sınır
törenle bu yapıya girerek hava kilidine
Sovyetler Birliği arasında geçiyordu.
koyup bir şeyleri yapmaması gerektiğini
Biosfer 2 adeta bir hayvanat bahçesi ziyareti sahip kapıyı kapadılar. İki yıl sürecek
Doğu Bloku’nun yıkılmasından sonra bu
söylediğimizde mutlaka önüne yapabileceği
gibiydi. İlk altı ayda 159 bin kişiyi çekti.
tecrübelerini yaşayacakları yer ekolojik
yarış yavaşladı. Uzay araştırmalarının
birkaç seçenek koymalıyız. Örneğin
durumumuzun benzer bir sembolü olarak
çok para tüketen ve yakın vadede bir şey
duvarı çizmemesini söylediğimizde hemen
tasarlanmıştı. Bir süre sonra deneyi
kazandırmayan bir durum olduğu kabul
yolculuğun hangi araçla yapılabileceği
ardından vereceğimiz kâğıtları çizebileceğini
paraya tahvil etme zamanı da gelmişti.
edildi. Ancak 2000’li yıllardan sonra
tasarıları üzerinde çalışılıyor. Ancak
belirtmeliyiz.
Tamamı camdan yapılmış binanın dışına
özellikle dijital teknolojide yaşanan hızlı
orada bir yaşam kurmanın ve sürdürmenin
Çocukların, özellikle erkek çocukların sınır
otobüslerle getirilen turistler onları
gelişmeler ve yeni türeyen tekno-zenginler
zorlukları üzerine elimizde bilimkurgu
konulmadan büyütülmeleri önemli toplumsal
çalışırken izliyor, okul çocukları camlara
sonrası onlarca ülkenin ilk paragrafta
yapıtları dışında bir şey yok. Tabii, 1991
sorunlara yol açar. Sınır konulmadan, yaşamın
vuruyor ve uzaktan şakalaşıyorlardı.
söz ettiğimiz nedenlerle gözünü uzaya
yılında yapılan “Biosfer 2” deneyini
gerçekleriyle tanıştırılmadan büyütülen erkek
Başlarda her şey iyi gibiydi ama zamanla
döndürmesiyle konu tekrar ısındı.
saymazsak.
çocuklarının, en azından bazıları zamanla
düzen arızalarını göstermeye başladı.
Avrupa Uzay Ajansı “Ay Köyü”
magandalara, kadın katillerine dönüşebilir.
En önemli sorun, yemekti. Kendi
ÇILgIN DENEY
modelini ortaya atarken Jeff Bezos
gıdalarını yetiştirmek durumunda
“Blue Moon” isimli, aya iniş aracını Arizona çölünde inşa edilen ve içerisinde
LİDERE SINIR KOYMAK
oldukları için nispeten hızlı yetişen
geliştireceğini tropik bir yağmur ormanı,
Bir toplumun başındaki herkes yöneticidir
ürünlere yöneldiler. Fasulye, yulaf
duyurdu. Ancak bir çayır
ancak lider özelliklerine sahip olmayabilir.
lapası, pancar, havuç
dünyamıza benzediği savanı, bir
Bu gerçeği dikkate alarak farklı rejimlerde
ve tatlı patates ağırlıklı
için daha bilinen mangrov
liderlere, yöneticilere verilen yetkilere bakalım.
beslenme kilo kaybı
bir yön vardı. Mars, sulak alanı,
Monarşilerde, kuvvetler ayırımı yoktur, tek
yanında içerikteki fazla
yerleşim açısından bir çiftlik,
adamlar, krallar, şahlar, padişahlar, sınırsız
beta karoten nedeniyle
Elon Musk’ın bir dalga
yetkilere sahiptirler, kimseye hesap vermek
derilerini de turuncu
SpaceX’inden Rus makinesi
zorunda değillerdir. Tarihte bazı tek adamlar
bir renge dönüştürdü.
devlet kurumu ve çakıllı
Tanrı tarafından atandıklarını, hatta gökte
Yiyeceklerini üretmek
Roscosmos’a kadar bir plaj ile
doğduklarını iddia etmişlerdir. Bu kişiler,
için ağır fiziksel işler
pek çok işletmenin bir tuzlu su
sıradan insan olmadıklarını, yer ile gök arasında
mars’ı gözüne kestirenlerden yapmak zorundaydılar.
hedefindeydi. İlginç okyanusu
bir konumda bulunduklarını sembolize etmek
biri de elon musk.
Ancak günde yalnızca
olan ise bugüne dek bu içeren
için tahta oturduklarında ayaklarının altına bir
1750 kalori tüketmelerine
konulara uzak kalan Ortadoğu ülkelerinin “Biosfer 2” yapısı ayrıca
minder koydurtmuşlardır.
yetecek kadar yiyecek
de denklemin içinde kendine yer araması pek çok hayvan türünü de
Eğer bir kral veya padişah Tanrı tarafından
vardı ve yaşamları
oldu. Birleşik Arap Emirlikleri, Şubat bulunduruyordu. Bu kapalı
atanmışsa, göksel bir güce sahipse, ölümlüler
zorlaşmaya başlamıştı. İlk
2017’de yapılan Dünya Hükümet sistem içinde, dışarıdan hava
ona biat etmelidirler, onu eleştirmeleri
altı ayda kişi başı 18 ile 58
Zirvesi’nde 2117 yılına kadar Mars’ta bir bile alınmaksızın bir yaşam
mümkün değildir. Pohpohlanarak, sınır
kilo arasında kaybettiler.
yerleşim kurma tasarısını duyurdu. sürdürülmesi amaçlanmıştı.
“spaceship earth”
konulmadan büyütülmüş bir erkek çocuğu
Açlık hissi bir süre sonra
Böyle bir ortamda kurulacak kolonide Bir petrol milyarderinin belgeseli Biosfer’in kuruluş
nasıl ki büyüdüğünde karısını öldürme hakkını
aralarında gerginliğe de yol
amacı ve yaşananlara ışık
dış ortamdan izole yaşamak ne derece finanse ettiği deney 150
kendisinde görebiliyorsa, sınırsız yetkiye sahip
tutuyor.
açtı ve kavgalar başladı.
mümkündür? Şu an ağırlıklı olarak milyon dolarlık bir bütçeye mal
tek adamlar da geçmişte canlarının istediğini
yapmışlardır. Tarihte, Kanuni Sultan Süleyman
veya Büyük Petro gibi kendi oğullarını
bulundukları mekânda öldürten tek adamlar
Sorunlar başladı
vardır. Öz oğlunun gözüne kızgın mil çektiren
Bizans imparatoriçesi vardır. Bakanlarını,
Zamanla ekip iki gruba ayrıldı. oksijen takviyesi yapıldığı da ortaya
Galeati Yayıncılık
Açlığın peşinden bir de oksijen çıkacaktı. vezirlerini, sadrazamlarını sorgusuz sualsiz
sorunu baş göstermişti. Bir grup İki yıllık süre tamamlandıktan öldürtenler vardır. XIV. Louis gibi “Devlet
YENİ YENİ
dışarıdan oksijen ve gıda takviyesi sonra projenin başarılı mı başarısız
benim” diyenler vardır. Demokrasilerde,
yapılmasını isterken diğer grup mı olduğu konusundaki tartışmalar
cumhuriyetlerde ise seçimle gelen yöneticiler
buna şiddetle karşı çıkıyordu. devam etti. Ancak kesin olan
vardır, bunlar yasama, yürütme, yargı yetkilerini
Dünyanın atmosferi yaklaşık yüzde şey bu tür kapalı bir ortamda
kendi ellerine alamazlar. Sınır konulmadan
21 oksijenden oluşurken biyosferde sistemin en dengesiz unsurunun
büyütülmüş çocuklar yetişkin olduklarında
bu oran yüzde 14.2’ye düştü. Durum insan olduğunun görülmesiydi.
toplum için sıkıntı yaratırlar. Sınırsız yetkilerle
yüksek bir dağa tırmanmak gibiydi. Mart 1994’te yapılan hataların
donatılmış yöneticiler de böyledirler, hatta çok
Bazılarında uyku apnesi olmaya ve çıkarılan yanlışların ışığında
daha fazla sıkıntı yaratırlar.
başladı. Uzun bir cümleyi durup yeni bir deney tasarlandıysa da
nefes almadan bitiremiyorlardı. bir ay sonra finansör tarafından
Bir süre sonra ekiptekilerden iptal edildi. Ona göre proje daha
birinin yaralanması sonrası tedavi ticari ve kâr getiren bir hale İmtiyaz Sahibi:
10 ARALIK 2023 SAYI: 1757 n Yayın Koordinatörü
KARGO DAHİL 175 ¨ KARGO DAHİL 175 ¨
CUMHURİYET VAKFI adına
dENİz üLKüTEKİN
amacıyla dışarıya gönderilip dönüştürülmeliydi. Günümüzde
2 KİTAP, KARGO DAHİL 350 ¨ YERİNE
ALEV COŞKUN
n Sayfa Tasarım
gönderilmeyeceği tartışması Mars’a ya da Ay’a yerleşme
Genel Yayın Yönetmeni
EMİNE BİLGET
yaşandı. Sonuçta göndermeye fikirlerinin arka planlarında yatan
MİNE EsEN
¨ n Reklam Genel Müdürü
325
Sorumlu Müdür
pazar.dergi@cumhuriyet.com.tr
karar verildi ama dönüşü soru durum da çok farklı mı acaba?
EsRA BOzOK
AsLAN YILdIz
işaretlerini artırdı. Çünkü dışarıdan “Biosfer 2”yi anlattık. “Peki Reklam Yönetimi: Yenigün Haber Ajansı Basın
+90 539 669 60 69
Baskı: İleri Basım Mat. Amb. Reklam Tanıtım Yay. ve
ve Yayıncılık AŞ. Prof. Nurettin Mazhar Öktel Sk.
çantasında ek gıda malzemeleri Biosfer 1 neydi?” derseniz o da
Teknik Hiz. Tic. A.Ş. Yenibosna Mah. 29 Ekim Cad.
No: 2 34381 Şişli/İstanbul Tel: (0212) 343 72 74 (20
www.galeatiyayinevi.com galeatiyayincilik gletiyayincilik galeati2017
No:11A/41 Bahçelievler İstanbul dağıtım: Turkuvaz
hat) Faks: (0212) 251 98 68 e-posta: reklam@
getirmişti. Gelişen günlerde kapalı tabii ki şu an üzerinde yaşadığımız
Dağıtım Pazarlama A.Ş. Yaygın süreli yayın
cumhuriyet.com.tr Uets: 25999-15079-37611
ve can çekişen dünyamızdı...
olması gereken bu sisteme iki kez
otanyel@yahoo.com