Catalog
Publication
- Anneler Günü
- Atatürk Kitapları
- Babalar Günü
- Bilgisayar
- Bilim Teknik
- Cumhuriyet
- Cumhuriyet 19 Mayıs
- Cumhuriyet 23 Nisan
- Cumhuriyet Akademi
- Cumhuriyet Akdeniz
- Cumhuriyet Alışveriş
- Cumhuriyet Almanya
- Cumhuriyet Anadolu
- Cumhuriyet Ankara
- Cumhuriyet Büyük Taaruz
- Cumhuriyet Cumartesi
- Cumhuriyet Çevre
- Cumhuriyet Ege
- Cumhuriyet Eğitim
- Cumhuriyet Emlak
- Cumhuriyet Enerji
- Cumhuriyet Festival
- Cumhuriyet Gezi
- Cumhuriyet Gurme
- Cumhuriyet Haftasonu
- Cumhuriyet İzmir
- Cumhuriyet Le Monde Diplomatique
- Cumhuriyet Marmara
- Cumhuriyet Okulöncesi alışveriş
- Cumhuriyet Oto
- Cumhuriyet Özel Ekler
- Cumhuriyet Pazar
- Cumhuriyet Sağlıklı Beslenme
- Cumhuriyet Sokak
- Cumhuriyet Spor
- Cumhuriyet Strateji
- Cumhuriyet Tarım
- Cumhuriyet Yılbaşı
- Çerçeve Eki
- Çocuk Kitap
- Dergi Eki
- Ekonomi Eki
- Eskişehir
- Evleniyoruz
- Güney Dogu
- Kitap Eki
- Özel Ekler
- Özel Okullar
- Sevgililer Günü
- Siyaset Eki
- Sürdürülebilir yaşam
- Turizm Eki
- Yerel Yönetimler
Years
Our Subscribers Can Login And Read Original Page
I Want To Register And Read The Whole Archive
I Want To Buy The Page
27 KASIM 2022
4
intikam
Fiziğin bilinmez
kısmına felsefi
değil adalet!
bir bakış
Tuzak dizisinin
Kuantum Karmaşası
hayran kitlesini her
geçen gün artıran
- Zeilinger ve Fotonu
oyuncusu Akın
Akınözü ile intikam
uantum fiziği bize Atom fiziğinin en önemli
peşinde koşan
herhangi bir mad- isimlerinin başında gelen Niels
karakteri Umut’u
de parçacığının Bohr şöyle diyor:
biz ona bakmadı- “Atom sistemlerinin davranış- ve Akınözü’nün
Kğımız sürece ne- larını, olgunun ortaya çıktığı ko-
oyunculuğa bakışını
rede olduğunu söylemez. Yal- şulları tanımlamaya yarayan öl-
nızca gözlemlediğimizde onu çüm aletiyle etkileşiminden net konuştuk.
bir noktada bulma olasılığından olarak ayırmak mümkün değil.”
söz eder. Peki, ölçüm yapan bir Rovelli, bu durumun yalnız-
ayşe acar
bilimci olmadığında gözlem ne ca atom sistemleri için değil
anlama gelir? Veya şöyle so- her şey için geçerli olduğunu
ralım: Kuantum kuramı gözlem yapan söyleyen kişi.
kimse olmadığı zaman bize ne söyler?
gözlemci de
Günümüzün tanınan fizikçilerinden
yalnız değil!
Carlo Rovelli, gerçeklik denilen şeyin
etkileşim ağı olduğuna dikkat çekmek Rovelli, son Nobel Fizik Ödülü’ne la-
için şöyle diyor: yık görülen üç fizikçiden biri olan An-
“Hiçbir zaman etkileşime girmeyen ton Zeilinger’in (ki dolanıklık mese-
şeylerden -var olsalar bile- söz etmek, lesinde Einstein’ın yanıldığını böy-
bizi ilgilendirmeyen şeylerden de söz lece öğrenmiş olduk) laboratuvarda
etmektir. Tanıdığımız, bizi ilgilendiren yaptığı foton deneyi için dikkatimizi
dünya, “gerçeklik” dediğimiz şey, ken- Zeilinger’e değil etkileşime vermemiz
dilerini birbirlerine etkileşim yoluyla gerektiğini söylüyor:
gösteren, etkileşim içindeki varlıkların “Bir foton ile onu gözlemleyen Zei-
oluşturduğu uçsuz bucaksız ağdır.”* linger arasında olan şeyin özü herhangi
Rovelli’nin açıklamasında gerçekli- iki nesne birbirleriyle etkileşime girdik-
ğin olasılık da olsa bir “bilinemezi” dı- lerinde, birbirleri üstünde etkide bulu-
şarıda bırakabileceğine ilişkin yapılan narak birbirlerine görünür kılındığında
ima Kant’ın “kendinde şey” dediği so- aralarında olan şeyle aynıdır.”
runu hatırlatıyor. Bu, kuşkusuz ki felse- Bir nesnenin özelliği onun başka nes-
fe açısından huzursuzluk veren bir du- ne üstündeki etkisinden ibarettir, denili-
deniz
rum. Yine de ümidi elden bırakmamak yor. Yani, “özellik” dediğimiz şey nesne-
gerekir. Belki de huzursuzluğumuzu or- nin bir parçası değil nesneler arasında bir
ülkütekin
tadan kaldıracak olan şey, etkileşim ifa- ağ anlamına geliyor, etkileşime girmeyen
desinde yatmaktadır. şey varoluş sahnesinde yerini alamıyor.
Ontoloji ile epistemoloji arasında-
kuantum kuramı ve ntikam adaleti tecelli ettirmek olasılıkların açık olması halinde ula-
matematik okuyan bir çocuk.
ki bağ kurulamadığı için her şeyi nesne
için bir yol mudur? TV8’in ye- şabileceğini fark ediyor. Projenin yö-
etkileşim a ğı Güzel bir sözünüz var: “Oyun-
düzlemine indirgeyen Rovelli için dün-
ni yayın dönemine epey ses netmeni Todd Philips kurguya gitti-
culuktaki problemleri çözmeye
Modern fiziği takip edebilmek için ya, yalnızca birbirlerini yansıttıklarında
getirerek giren dizisi Tuzak, ğinde elinde bir milyon Joker olduğu-
yöneldim.” Sizin içinizde oyun-
Rovelli’nin sözünü ettiği “etkileşim var olan aynalar gibi bir bakış açısı oyu-
İizleyicisine bu soruyu sordu- nu söylemiş… Biz tek bir Joker izle-
ağı” vurgusuna dikkat etmemiz gereki- nundan ibaret olsa da verdiği Zeilinger culuk tutkusunu başlatan şey,
ruyor. Dizinin başrolünde Umut ka- sek de içinde her an bir milyon fark-
yor. Dünyanın mekanik bir basitlik gi- ve fotonu örneğinden öznenin nesne- düşünme biçi-
rakterine başarıyla ya- lı olasılığı içeren kaosu hissediyoruz.
bi göründüğü zamanlardan kaosun bir yi kapsayan bir şey olduğunu, her etki-
minize uygun
Bu örnek, hem bir karakteri nasıl ele
şam veren Akın
bilgi türü olarak karşımıza çıktığı za- leşimde bilen olarak değişime uğradığı-
bir yönünü
Akınözü’nün de almak gerektiğini hem de nasıl her ka-
manlara geçiş yapıldı. Nesne artık öz- nı ve görünüşe çıkanın bilme olduğunu
keşfetmeniz
rakterin kendine özgü bir matematiği
bu konuda söy-
nenin karşısında duran ve öznenin ke- söylemek mümkün gibi duruyor.
miydi?
leyecekleri var. olduğunu açıkça gösteriyor.
sinliğine vurgu yapan bir fenomen Son olarak bu ara Nobel ödülünden
Aslında, dü-
O, bir matema-
değil. Bu kez açık ve seçik olan şey dolayı çok sık duyduğumuz “kuantum
şünme biçimi-
u Sizin için “yeni nesil jön” deni-
tikçi olarak çıktı-
“cogito”nun yaşadığı kriz. İçinde bu- dolanıklığı” kavramı için Rovelli’nin
me uygun ol-
yor. Bu tanımlama üzerinden şunu
ğı yolda düşün-
lunduğu dünyadan tamamen ayrık olan verdiği örneği kullanalım:
madığını keş-
sormak istiyorum. Klasik jönlük
ce dünyasını fel-
özneye her şeyin her şeyle ilişki içinde “Kuantum fiziğinde birbirinden uzak
fetmemdi…
veya başrol oyunculuğunun eskisine
sefeyle zengin-
olduğu bir dünya açıldı. iki nesnenin sanki aralarında konuşma-
Matematiksel
göre sizce ne gibi farkları var?
leştiren bir oyun-
Bu, şu anlama geliyor: Bizim için ya devam ediyorlarmış gibi tuhaf bir
düşünce tarzı-
Zamanın ruhu değiştiği için insan-
cu. Karakterleri-
dünya karşımızda duran, seyrettiği- bağ içinde olduklarını biliyoruz; dola-
mın zorlana-
lara hitap eden ifade etme biçimle-
ni de böyle ele alı-
miz şeydi; ağaçlar, yollar, kedi, uçak, nıklık budur. Tıpkı birbirinden ayrı iki
cağı ve sına-
ri de zamanla birlikte değişime uğ-
yor. Sözü ona bıra-
yağan yağmur ve galaksiler… Her bi- âşığın birbirlerinin ne düşündüklerini
nacağı bir bi-
ruyor. Ondan dolayı, bence değerli
kalım...
ri tek başına var olan bu şeylerin etki- tahmin etmesi gibi bir şey.”
linmeze yol-
olan yeni nesil jönlük değil, her nes-
tepki ilişkisi olan biteni açıklamaya
* Carlo Rovelli, Helgoland, Tellekt Ya- culuk yapma
u Tuzak, bir inti-
lin kendini anlatma biçimine liderlik
yetiyordu. Şimdi yetmiyor.
yınları.
olasılığı beni
kamı konu ediniyor.
edebilecek vasfı ve esnekliği göstere-
heyecanlan-
İntikam oldukça
bilmektir.
dırdı. Ama bu adı-
güçlü bir duygu.
u Hemen herkesin hayranlık duy-
mı atmak için bana güç ve güven ve-
Sizin intikam kavramına bakışınız
duğu bir ilişkiniz var. Aynı zamanda
ren de yine matematik oldu.
nasıl?
açıklamalarınız ve davranışlarınızla
“Tuzak” aslında adaleti konu edi-
kendine özgü
takdir görüp örnek gösteriliyorsu-
niyor. Bence bizim hikâyemizde inti-
nuz. Peki şöhretin getirdiği olası
kam, adaleti bulma yolunda kullanı-
u Joachim Phoenix ile ilgili çok
kötü alışkanlıklar ve davranış biçim-
lan duygusal bir yakıtı temsil ediyor.
güzel bir yorumunuza denk geldim.
lerinden nasıl uzak duruyorsunuz?
İntikam gibi güçlü duygular, kişi-
“Marlon Brando gibi oyunculukta
Getirebileceği olası kötü alışkan-
yi ele geçirdiğinde sağlıksız ve yıkıcı
yeni bir sanat yolu yarattı” demişsi-
lıklar ve davranış biçimleri yerine ge-
olabilirken kişinin zekâsı ve iradesi
niz. Sanırım bu yorumunuz oyun-
tirdiği sorumlulukla birlikte hayatıma
sayesinde doğru yönlendirilerek ada-
culuk ve analitik düşünce arasında
kattığı değere odaklanarak…
let gibi daha erdemli amaçlara ulaş-
kurduğunuz bağı pekiştiriyor. Siz
manın anahtarı olabilir.
u Ergenlik döneminizde ABD’de
mesleğinizi, bir karakter oluşturma-
geçirdiğiniz bir zaman var. Neden
yı nasıl ele alıyorsunuz? “Her öykü-
u Karakteriniz Umut’u intikam
gittiniz, neler kaldı oradan size?
nün bir matematiği vardır” denir.
isteğinde haklı buluyor musunuz?
Ergenlik dönemimin tamamını orada
Her karakterin de bir matematiği
Evet, adalet isteğinde haklı buluyorum
geçirdim. Üniversiteyi okumak için git-
ve beslediği intikam duygusunu çıktı- var mı?
miştim. Ama bugün geriye dönüp baktı-
ğı yolda yönetme becerisine de büyük Joaquin Phoenix “Joker” filmini, ken-
ğımda daha iyi anlıyorum ki; dünyanın
hayranlık duyuyorum. Umut, bugüne di adına hiçbir sahnede ezber, devam-
sayılı üniversitelerinden birinde oku-
kadar davasına en inandığım karakter. lılık ve prova zorunluluğu olmaması
maktan çok, ben aslında 17 yaşımda ai-
şartıyla kabul ediyor. Çünkü oynadı-
u Meslektaşlarınıza göre biraz
lemden ayrılıp dünyanın başka bir ucu-
ğı karakterin kaotik ve spontane ma-
ilginç bir başlangıç öykünüz var.
na, hiç bilmediğim bir kültüre ve coğ-
tematiğine ancak her sahnede bütün
Oğlunu konservatuvar okumaya
rafyaya giderek bugün meslek olarak
yönlendiren bir anne. Ancak
yaptığım oyunculuğa adım atmak
aklını rakamlarla
için ihtiyaç duyduğum ce-
Soru
bozmuş ve sareti ve olgunlu-
sormak değerli ğu kazanmı-
şım…
u Felsefeye ilginiz var ve sanırım felsefe de okudunuz. Size göre felsefi
düşünme biçimi bir insanın düşünce dünyasından çıkıp gündelik yaşantısına, mesle-
ğine ve kararlarına nasıl olumlu etkide bulunabilir?
Felsefe, düşünme sanatıdır ve biz felsefe sayesinde soru sormayı öğreniriz. Benim için soru sormak
her zaman cevap vermekten daha değerli olmuştur çünkü soru sormadan ne gündelik hayatımızda ne ka-
riyerimizde ne de aldığımız kararlarda ilerlememiz mümkün değildir. Günümüz bilgisayarları cevapları bizle-r
den daha hızlı, daha doğru hatta daha estetik verebilme seviyesine çoktan eriştiler ama hala soruyu soran biz-
leriz. Hayatımıza, mesleğimize, kararlarımıza olumlu etkisinden daha da önemlisi felsefe; insanoğlunun özgürce
varlığını sürdürebilmesi için ihtiyaç duyduğu en önemli aksiyonlarından birinin okuludur.
Umut’un ‘playlist’i
u Müzikle çok ilgili olduğunu-
zu biliyorum. Spotify listenizde son
günlerde hangi şarkılar öne çıkı-
yor. Bizimle paylaşır mısınız?
Oynadığım her karakter için ye-
ni bir şarkı listesi hazırlarım. Çekim
dönemlerinde de arka planda genel-
likle karakterim için hazırladığım
şarkı listesi çalıyor olur. Umut için
bir kaç örnek verecek olursam: Le-
vent Yüksel - Tuana, Pinhani - Dün-
yadan Uzak, Nina Simone - Sinner-
man (Sofi Tukker Remix)