Catalog

18 BilimSöyleşi CBT 1482/14 Ağustos 2015 ‘Kurumsal özerklik ve bilimsel özgürlük, bilimin temel şartıdır’ Ordinaryüs Prof. Dr. Onur Güntürkün ile bilim ve bilim kurumları hakkında bir söyleşi Ü Kemal Yalçın lkeler yarattıkları kültür değerleriyle, yetiştirdikleri filozoflarla, bilim insanlarıyla, yazarlarla, sanatçılarla insanlık ailesi içinde yer alıyor, saygınlık kazanıyor. Prof. Dr. Onur Güntürkün Almanya’da çalışan, seçkin bilim insanlarımızdan biridir ve bu yıl Berlin Bilim Merkezi’ne doğrudan davet edildi. Güntürkün ile bir söyleşi gerçekleştirdik. Sayın Güntürkün, bilimdeki amacınız nedir? Bilimde hedefim, düşünmeyi anlamaktır. Düşünmek nedir? Düşünme olayı beyinde nasıl meydana gelir, beyin nasıl işler? Yaklaşık otuz yıldan beri düşünmenin mekanistik açıklamasını yapmak için laboratuvarımda, ekibimle birlikte araştırmalarımı aralıksız sürdürüyorum. Berlin Bilim Merkezi’ne davet edildiniz, burasının özelliği nedir? Türkçeye “Berlin Bilim Merkezi” olarak çevirebileceğimiz “Wissenschafskolleg zu Berlin” Almanca kısaltılmış adıyla “WiKo” 1981’de kuruldu. Dünyada birçok bilim merkezi var. İstanbul’da Tarabya Kültür Akademisi, WiKo’ya benzer bir kurumdur. Bu merkezlerin alt yapıları hemen hemen aynıdır. Farklılık, bu merkezlerinin çalışma sistemlerinde, özerk olup olmamasında, politikacıların, parti çıkarları için bu kurumlara dıştan müdahale edip etmemelerindedir. WiKo, dünyadakiler içinde en saygın ve ünlü olanlardan biri. ABD’deki Standfort Araştırma Enstitüsü’nden sonra dünya sıralamasında ikinci gelir. WiKo’nun amacı tek amacı dünyanın en seçkin bilim, kültür, sanat insanlarını, en tanınmış filozoflarını, düşünürlerini bir araya getirmek, onlara düşünme ve yaratma imkânları sağlamaktır. Bu merkez özerk bir yapıya mı sahip? Evet, özerk bir kuruluştur. Özerklik, bir bilim merkezinin varlık şartlarından biridir. WiKo’nun açılışını her yıl Federal Almanya Parlamentosu Başkanı ya da yüksek seviyeden bir devlet görevlisi yapar. Alman politikacıları çalışmalarına, içişlerine kesinlikle karışamaz. Rektörü, bu kurumun özerkliğini, bağımsızlığını korumakla da yükümlüdür. WiKo’ya seçilen ya da rektörlük tarafından davet edilen bilim insanları burada bir yıl kalır. Tüm masrafları, bilim merkezi tarafından karşılanır. Burası bilim insanlarına ne sunuyor? Bilim insanlarına bir yıl süre ile serbest düşünme ve araştırma imkânları veriyor. Her kişiyi, kendi işine odaklamayı amaçlıyor. Bilim Merkezi’ne gelen bu insanlar bir yıl süreyle bağlı oldukları üniversitelerde hiç ders vermiyor, hiçbir yan kuruluşta görev almıyor. Bütün yaratıcı enerjilerini, bütün düşünme güçlerini araştırma alanında yoğunlaştırıyorlar. Ayrıca dünyanın en seçkin 40 bilim insanı kendi aralarında bilgi ve deneyim aktarımında bulunuyor ve burada bir aile gibi yaşıyor. İnsanlar her öğle yemeğinde değişik masalara oturarak birbirleriyle sohbet etme, yakın dostluk kurma imkânına kavuşuyor. Merkez’e hangi ölçülere göre bilim insanları davet edilir? Berlin’de yaşayan bir bilim insanı alınmaz. Ayrıca Almanya’da yaşayan bilim insanları da ender alınabilir. Amaç, Almanya dışında yaşayan bilim insanlarını bir araya Türkçeye “Berlin Bilim Merkezi” olarak çevirebileceğimiz “Wissenschafskolleg zu Berlin” Almanca kısaltılmış adıyla “WiKo” 1981’de kuruldu. yabilir mi? Yazarlar da başvurabilir. Onlar için temel şart, dünyaca tanınmış olmaktır. Ben Bilim Merkezi Rektörlüğü’nün davetiyle geldim. Kimler seçilebilir? Her yıl mutlaka bir ya da iki kompozitör seçilir. Her yıl ya da iki üç yılda bir mutlaka Nobel ödülü almış bir ya da daha fazla bilim insanı davet edilir. Bilim insanları arave dünya bilimine kendisini var etmek için harcanan paralarla ölçülemeyecek kadar büyük manevi getiriler sağladı. Almanya’nın hangi bilim kurumları var? Almanya’nın çeşitli bilim kurumları var. Bunlardan en önemlileri Alman Araştırma Kurumu ve Alman Milli Bilimler Akademisi’dir. Alman Araştırma Kurumu, Federal Almanya Bilim ve Araştırma Bakanlığı’nın her yıl düzenli olarak verdiği 2,5 milyar Euro ile çalışmalarını yürütür. Almanya’da bilimsel araştırmaları her yönden teşvik eder ve destekler. Tamamen özerk bir kurum. Hükümetin verdiği paranın dağıtımını kuruma bağlı bilim insanları kendileri yapar. Araştırma Kurumu’nun yöneticilerinin seçimini kurum kendisi yapar. Her bilim insanı araştırma konusunu kendisi seçer. Hükümet de Alman Araştırma Kurumu’na konu öneremez. Alman Milli Bilimler Akademisi’nin özelliği nedir? Burası da Federal Hükümetin verdiği paralarla çalışmalarını yürütür. Özerk bir kurumdur. Devletten para alır, fakat bu para ile neyi, nasıl yapacağına kendisi karar verir. Akademi, Almanya’nın beyni, vicdanı gibi çalışır. Hem Almanya’da bilimin gelişmesine, bilimin hayatına yol gösterir, hem de hükümetin, devletin ülkeyi doğru, bilimsel temellere, akıl ve mantığa göre yönetmesine yardımcı olur. Akademi, Almanya devletinin ve hükümetinin beyin arkadaşıdır. Örneğin, Akademi kök hücresinin araştırılması konusunda Almanya’nın yürürlükte olan kanunlarına karşı çıktı. Hükümetin bu konudaki kararlarının yanlış olduğunu, yeni bir yol çizmesi gerektiğini savundu. Sonunda Hükümet, Akademi’nin önerdiği biçimde kanunu değiştirdi. Akademi’nin hükümetin uygulamalarını, devletin işleyişini inceleme, nur Güntürkün, dünya beyin araştırmaları alanında en tanınmış bilim insanı. Halen Almanya’nın Bochum kentinde Ruhr Üniversitesi Psikoloji Fakültesi Biopsikoloji Kürsüsü Başkanı. 1980’den beri insan beyninin yapısını, sağ ve sol beyin ayrımının oluşumunu, beynin temel işleyiş prensiplerini, düşünmeyi, öğrenmeyi, öğrenmenin yasalarını araştırıyor.1958’de İzmir’de doğdu. Çocukluğu Zonguldak’ta geçti. İlk ve orta öğrenimini Almanya’da, lise eğitimini İzmir Atatürk Lisesi’nde, yüksek öğrenimini Almanya’da tamamladı. Güntürkün, beyin evreninin aydınlanmasında önemli buluşlara imza attı. 2013’e kadar, dünyanın en saygın bilim dergilerinde 290 bilimsel makalesi çıktı. Almanya’nın, Türkiye’nin ve dünyanın en önemli bilim ödülleriyle ödüllendirildi. getirmektir. Kendi alanında dünyada en tanınmış, haklı bir üne sahip olan bilim insanları, filozoflar, düşünürler, kompozitörler, ressamlar, sinemacılar, ödül sahibi dünya çapında tanınmış yazarlar Berlin Bilim Merkezi’ne seçilebilirler. Seçim hangi ölçülere göre yapılır? Bilim Merkezi’ne gelmek isteyenler resmi bir başvuru yapar, çalışmaları hakkında bilgi verir. Yayınlarını sıralar. Değerlendirme iki temel ölçüye göre yapılır: 1. Bu kişinin bir yıl süre ile Bilim Merkezi’ne kabul edilmesi, onun kendi bilim alanına katkı sağlayabilir mi? 2. Bu kişinin Bilim Merkezi’nde bulunması dünya bilimine bir katkı sağlalarında bilgi ve deneyim akışını sağlamak için, her salı saat 11.0012.00 arasında kendi projesini sunuyor. Ardından bir saatlik tartışma ve değerlendirme yapılıyor. Ben kendi konum olan “Kuş ve memeli hayvanların beyinlerinin fonksiyonel karşılaştırılması” üzerine sunum yaptım. Berlin Bilim Merkezi kurulalı 34 yıl oldu. Her yıl 40 bilim insanı katıldığına göre bugüne kadar dünyanın her yerinden, en saygın 1360 bilim, sanat, kültür insanı Berlin’e gelmiş, burada bir yıl kalmış, tekrar ülkesine, çalıştığı üniversiteye dönmüştür. Bu hiçbir maddi değerle ölçülemeyecek olan büyük bir zenginliktir. Berlin’i bir bilim merkezi haline getirebilmek için bugüne kadar büyük paralar harcandı. Bilim Merkezi, Alman bilimine O