Catalog

Iklimbilim mi, kuruntu mu? si'nden Michael Mann'ın ortaya attığı ünlü "hokey sopası" eğrisi ile vücut buluyor. Bu eğri, buz özlerinde hapsolan hava kabarcıkları veya ağaç gövdelerindeki büyüme halkaları gibi geçmişe ait temsili sıcaklık kayıtlarına dayanıyor. Kuşkucular bu bulgulara, kullanılan metodolojinin yetersiz olduğu gerekçesiyle saldırdılar. Ve bu eleştirileri iklim modelcileri de onayladı. İklim modelcileri, bu türlü temsili verilere dayandınlan çalışmaların geçmişe yönelik çeşitliliği doğru yansıtmadığını düşünüyorlar. Ayrıca 150 yıllık sıcaklık kayıtları konusunda da bazı belirsizlikler mevcut. Ismma kuşku duyulmayacak kadar gerçek olsa da, bunun insan faaliyetlerinin bir sonucu olduğu konusunda kesin bir veri yok. Kuşkucular ısınmanın doğal olduğunu söylerken, ortaya sağlam bir dayanakla çıkıyorlar. 1890 yılından bu yana meydana gelen iklimsel farklılıkların yüzde 4O'ı büyük bir olasılıkla iki doğal olaydan kaynaklanmıştır. Biri, Diinya'ya erişen radyasyon miktarını etkileyen güneşin evreleri, ikincisi ise volkanik patlamaların değişen frekanslarıdır. Güneş'in faaliyetinin artması son 150 yılki ısınmanın büyük bir bölümünden sorumlu tutulurken, volkanik patlamalardan havaya saçılan parçacıklar güneş ışığmı keserek, gezegenin soğumasına yol açarlar. Ancak bütün bunlar kuşkucuların haklı olduğunu göstermez. Çünkü hiçbir bilinen doğal etki son 30 yılda ortaya çıkan 0.5 derecelik (santigrat) ısınmayı açıklayamıyor. Kaldı ki doğal değişiklikler, tek başına, ancak marjinal bir küresel soğumaya yol açabilirdi. me). Bu geribeslemelerin yarattığı etkilerini ölçmek, Birleşmiş Milletler'in Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli'nin (IPCC) temel görevlerinden biri. BM'in bu kuruluşu, 17 yıl önce binlerce bilim adamının araştırmalarının sonuçlarını değerlendirmek üzere kurulmuş. Süper bilgisayarlarda gezegenin iklim sistemlerine ilişkin modellerin yaratılması için geniş çaplı çalışmalar yapan IPCC uzmanları, geribeslemelerin çok güçlü bir şekilde pozitif olacağı sonucuna vardılar. IPCC'nin şu anda üzerinde durduğu soru, bu pozitif geribeslemenin ne kadar büyük olacağı ile ilgili. Aslında her iki karşıt göriiş arasında, temelde bir uyuşmaziık yok. Kuşkucular bile bir miktar ısınmayı kabul ediyor. dönüşebilir ve daha bulutlu bir gökyüzünün sıcaklık üzerindeki net etkisi kesin olarak bilinemiyor. Bulutlar güneşin enerjisini uzaya geri yansıtır. Ancak bu arada yüzeyden yansıyan ısıyı da özellikle geceleri içinde hapseder. Bunun sonucunda soğumanın mı yoksa ısınmanın mı olacağı bulutların tipine ve yüksekliğine bağlı olarak değişir. IPCC'nin değerlendirmesine göre ekstra su buharının ve bulutların birleşik etkisi, ısınmayı artıracak. Ancak IPCC de bu modellerde en büyük belirsizliği bulutların yarattığını kabul ediyor. Bu arada binlerce farklı iklim simulasyon modellerine dayanan en yeni çalışmalar, CO2 düzeyinin ikiye katlanması durumunda sıcaklığın 11 derece artabileceğini gösteriyor (Nature, vol 434, p 403). Son analizler bulutların düşünüldüğünden daha fazla ısıtıcı bir etkisi olduğunu ortaya koyuyor. Ayrıca, iklim modellerinde bugüne dek yer almayan, başka beklenmedik pozitif geribeslemeler daha ortaya çıkabilir. Sözgelimi çok güçlü bir sera gazı olan metanın Sibirya permafrostunda donmuş halde veya okyanus tabanında bulunuyor korkunç bir ısınmaya yol açması mümkündür. Veya Kuzey Kutbu'nda fazla arttırabilir. Kuşkucular ayrıca modellerin pek çoğunun bitkilerden gelen negatif geribeslemenin dikkate alınmadığını iddia ederler. Bitkiler sıcak bir dünyada daha hızlı büyürler ve daha fazla CO2 emerler. Ancak bugüne dek bitkileri de kapsayan modellerde, sürekli bir ısmma sürecinin bitkilerin CO2 emme yeteneklerini bozduğu, potansiyel olarak negatif geribeslemeyi pozitife dönüştürdüğü görüldü. ORTAK GÖRÜŞ Bu arada bazı kuşkucular daha "" önemli negatif geribeslemelerin gözardı edildiğinden yakınıyor. Massachusetts Institute of Technology'den meteorolog Richard Lindzen gibi ünlü bir karşıt görüşlü bilim adamı, küresel ısınmanın en iç atmosferik katmanın üst tabakalarını troposfer kurutacağını iddia ediyor. Bu durumda daha az su, sera etkisinin zayıflaması anlamına gelebilir. Lindzen, kurumanın etkisiyle pozitif geribeslemelerin tersine döneceğini ve CO2'nin ikiye katlanmasının yarattığı ısınma etkisinin, sıcaklık farkını yeniden 1 dereceye çekeceğine inanıyor. Sonuçta neye inanacağız? Aslında küresel ısınmanın temel ilkeleri söz konusu olduğunda bilim adamları arasında anlaşmazlık yoktur.. San Diego'daki Kaliforniya Üniversitesi'nden bilim tarihçisi Naomi Oreskes'in geçen yıl Science'da ' (vol 306, p 1686) yazdığı gibi: "Politikacı IPCC'nin son değerlendirmelerine göre CO2 düzeyinin ikiye katlanması durumunda dünya 1.4 ile 5.8 derece arasında ısınacak. Başka bir deyişle, bu değerlendirmeye göre küresel sıcaklık, sanayi öncesi dönemdeki yaklaşık 14.8 derece düzeyinden 16.2 ile 20.6 dereceye yükselebilir. En düşük artış olasılığında bile bu, insanın uygarlık tarihi boyunca karşı DAHA NE KADAR ISINACAĞIZ? Bütün bu kanıtların ışığı altında, bilim adamlarının çoğu, hatta kuşkucuar bile insan faaliyetleri sonucu gezege Karbondioksidin önlenemeyen yükselişi • Yıllık sapmalar • 10 yıllık düzleştihlmiş trend ıin ısındığını kabul ediyor. CO2 miktarı Atmosferik CO2 yoğunluğu bugü'n endüstri öncesi döneme Dünya gltglde ısınıyor ırttıkça bu ısınmanın da artacağını bek göre yüzde 35 daha fazla. Bu değerler Hav/aii'deki Mauna Sıcaklıklar 1960 ile 1990 arası ortalamasından sapmalar olarak emek yanlış olmaz. Bu noktada ortaya Loa Gözlemevi'nin ölçümlerine dayanıyor. ele alındı. ki kritik soru çıkıyor. Biri "Daha ne ka • Jar ısınacağız?", ikincisi "Bu konuyu ne buzul oluşumunun sona ermesi durumunlar, ekonomistler, gazeteciler ve diğerleri, cadar ciddiye almalıyız?" İşte bu belirsizlaşacağı en büyük sıcaklık dalgalanması da okyanus akıntılarının düzeni bozulabiiklim bilimcileri arasında bir uyumsuzluk ikler, kuşkucularla bilim adamları arasınolacak. Ancak IPCC modelleri içinde belir; hâttâ bu, Gulf Stream'in sonunu getiolduğunu sanır. Ancak bu izlenim doğru laki çelişkinin iskeletini oluşturuyor. lirsizlikler yok değil. rebilir. değildir." Atmosferdeki CO2 yoğunluğu şu anBu belirsizliklerin başında kutup Söz konusu modellerde denge sağOreskes'in araştırması, küresel ısmla 375 ppm (parts per million) dolaylarınbuzullarının erimesi geliyor. Buzullann layan negatif geribeslemelerin de etkisi ma konusunda bilim adamları arasında la seyrediyor. Sanayi öncesi düzeyi olan eridiği bölgelerde yeni, daha koyu reııkli araştırılıyor. Bunların arasında atmosfergerçek bir görüş birliğinin olduğunu gös!80 ppm'ın ikiye katlanması en erken yüzeyler güneşten daha fazla ısı emecek. den ısı emen okyanuslar ve güneş ışınlarıteriyor. Hatta kuşkucular bile bir miktar :050 yılında meydana gelebilir. Bunun soBu da gezegeni biraz daha ısıtacak. Bu nın gücünü azaltan, hava kirliliği yaratan küresel ısınma olacağını kabul ediyor. ucunda, her şeyin normal gitmesi durusüreç, şu anda yaşanmakta. Pozitif geribazı parçacıklar asit yağmurlarına yol Bunların diğer bilim adamlarından ayrıldııunda ortalama küresel sıcaklık 1 derece beslemenin ikinci en büyük kaynağı su açan sülfat parçacıkları sayılabilir. Ancak ğı nokta, iklim modellerinin pek çoğunda, rtabilir. Ancak bu arada, her şeyin norbuharıdır. Su buharı, aralarında CO2'nin bu ikisi de iki kenarı keskin bıçak gibidir. pozitif geribeslemenin çok fazla abartıldııal seyretmesi koşulunun olası bir varsade olduğu gazların hepsinden fazla sera Modellerde, okyanusların ısı emme ğı, negatif geribeslemenin de göz ardı ım olmadığını kabul etmeliyiz. Bazı etkisi yaratan bir unsurdur. yeteneği yüzey ısındıkça azalır. Bu arada edildiği yönündeki inançları. Kuşkucular, nemli değişikliklerin olması kaçınılmaz. Dolayısıyla atmosferdeki nem mikta"aerol"ler atmosferde ancak birkaç hafta özetle, ısınmanın IPCC'nin en düşük tahrındaki değişiklikler çok kritiktir. Daha sıTüm uzmanlar, gezegenin bu sıcakbarınabilir, oysa sera gazları onlarca yıl minlerinin düzeyinde seyredeceğine cak bir dünyada, denizlerden daha fazla k artışına farklı şekillerde tepki vereceğiatmosferde kalır. Dolayısıyla havadaki sülinanıyorlar. su buharlaşarak sıcaklığı biraz daha artıi düşünüyor. Bu tepkilerin bazıları ısınfür dioksidi temizlemek için kullanılan Reyhan Oksay rabilir. Ancak bu noktada başka sorunlar layı baskılayabilirken (negatif geribeslebazı teknolojiler, hava sıcaklığını daha Kaynak: New Scientist, 12 Şubat çıkıyor. Su buharlarının bir kısmı buluta le), bazıları artırabilir (pozitif geribesle942/17 9 Nisan 2005