Catalog

strofizik GönüldenBilime nı ancak kutle çekım kuvvetlerını saptayarak dolaylı olarak ızleyebılıyorlar Kara delıkler genelde merkezlerının etrafında savrulan maddeyı yutarlar Tıpkı savurduğu tozla kendısını bellı eden hortum gıbı kara delık de yuttuğu maddeler sayesınde gorunebılıyor Bılıtn adamları çok sayıda galak sı merkezınde kara delık bulunduğunu tahmın edıyorlar Yenı bulunan otuz kara delık de kozmık tozun ardında gızlı Cozlem, dunyadakı çok sayıda astronomun ışbırlığı ve yenı gozlem teknığının kullanılması sayesınde gerçekleştı Bu amaçta Hubble uzay teleskopu, Avrupa'nın Guney Gozlemevfndekı Very Large teleskopu ve NASA'nın Chandra uydusu aynı anda devreye sokuldu ve farklı dalga boylarından elde edılen verıler bırlık te hesaplandı Kuçuk bir alanda beklenmedık kadar çok kara delığın saptanması uzayda tahmın edılenden be^ mıslı kara delığın bulunduğunu gostermekte dıyor Padovanı Bılım adamları şımdı Asya ve Avustralya'dakı teleskopları da yenı gozlem agına ekleyerek, evrenın açıklanmasına ızın veren modellerı gelıştırmek ıstıyorlar Caradelikler sanılandan fazla ik küçük bir bölgede otuz kara 'lik saptayan uluslararası bir aştırma ekibi, kara deliklerin mlandan beş misli olduğunu tahin ediyor. >lo Padovanı başkanlıgında çalışan ekıp 'gozlemlerı ıçın bir tur gozlem ağı nıtelığındekı Astrofuık Sanal demevı'nden yararlanmışlar Gozlemler kozlojık modellerın gelıştırılmesıne dolayısıyla uzaydakı sureçlerın daha kesın bir şekılde danmasını sağlayabılecek dıye açıkladı upa Uzay Ajansı (ESA) Kara delıklerden herhangı bir ışık sımadıgı ıçın araştırmacılar bu gokcısımlerı 'a ıhtıyatla yaklaşılması gerekıyor Kayıp ı değerın yıne bılımsel kestırımlerle toplam ık olumlerının uçte bırıne yaklaşması nedee, Turkıye trafık guvenlığı tablosunun daha /ahım olması beklenmelıdır Yıne akaryakıt ve karayolu kullanım ısta klerıyle belgelı son yıllarda ulkemızde ekoıık krızlerle yaşanan araç hareketsızlığının ışmesıyle sonucun daha OIUITIMJZ değerlere •bılecegınden endışe edılmelıdır En Düşük Trafik Ûlüm Oranlan (100 Mılyon taittmıl başıııa) 2001 121 133 134 144 145 146 146 148 1.52 1985 2 68 2 79 2 37 3 37 2 80 3 24 411 2.47 Ingıltere Norveç Işveç Kanada Avusturalya Fınlandıya Isvıçre Danımarka ABD temellere dayalı kapsamlı tek çalışma 'Trafık Guvenlığı Projesı" çerçevesınde hazırlanan 'Ulu sal Trafık Guvenlığı Proğramt'nın uygulanması ıçın hala ulusal ıradeyı bekledığını vurgulama mız gerekecek Olçulebılır ızlenebılır ara hedeflerle teknık ve kapsamlı bir eylem proğramı ortaya koyan bu program on yıllık bir donemde yırmı bın ın sanın olumunun engellenmesı anlamı taşıyan trafik olumlerınde %40 azalma hedefıyordu Teknık olarak belırtmek gerekır kı, temelde trafık muhendıslığı prensıplerı çerçevesınde az malıyetlı uygulamalar oneren ve altyapı dışındakı dıger unsur 1970 ları da değerlendıren programların bu 6 09 tunleşık ve sureklı bir devlet polıtıkası şeklınde lıayata geçırılmesı, trafık guven5b7 lıgının saglanması açısından başka hıç bir adımla kıyaslannıayacak bıçınıde on 7 13 celıklı dahası vazgeçılemez ve ertelene mez onemdedır 9 09 Dr. Cumhur Aydın 4 77 Atılım Unıversıtesı 4.77 eposta cumhura&atılım edu tr KAYNAK Bu yazıda 27112003 tarıhlı The New York Tımes'da yer alan Danny Ilakım mı/dlı ' Once World Leader ın Traffıc Safety U S Drops to No 9' başlıklı makaleden yararlanıl dı USAL TRAFİK GÜVENLİĞİ Turkıye de nelerın yapıldıgı nelerın yapıl lığının değerlendmlmesı bu yazının kapsamı ndadır Ancak, ulkemızde bu alanda bılımsel Yaşama hakkımız olduğu söylenıyor Ana rahmıne duştukten sonra kımsenın elımızden almaması • gereken bir hak Bu hakla ınsan olma ödevını yerıne getırmelıyım Kendımı aşmalı, gelıştırmelı, bana verılmış bağışlanmış bu hakkın bedelmı ödemelıyım Nıtelıklı yaşamı kurmalıyım Sağlıklı yaşamı Sağlıklı olma hakkım da var çunku Insan gıbı ınsan olma hakkım var Anlamlı yaşama, değerlerle, değerlerı yaşama hakkım var Ölumcül hasta olduğum söylenıyor Hekımler tarafından Ağır ağrılarla geçıyor zamanım, yoğun bakımdayım Yaşama hakkım kullanıyorum Dayanamıyorum bir süne sonra, ölmeye hakkım var "Benden bu kadar artık yaşamak ıstemıyorum, öldürunbenı" Yakınlarıma söyluyorum Hekımıme Hekımlere 'Yaşamaya hakkım olduğu ıçın ölmeye de hakkım var" Sahı ölmeye hakkım var mfi (Tıp Ahlakı son zamanlarda özellıkle AngloAmerıkan kulturde epey gelıştınlmış bir ahlak alanı Ben kendı açımdan sorunları kısaca ırdelıyorum) Soru, galıba "bedenim kiminT sorusudur Değışık yanıtlar olabılır 1 Bedenım benım Uzenmde tasarruf hakkım var Istersem yaşarım, ıstersem ölurum, kımse karışamaz 2. Bedenım, bedenımı paylaştıklarımın da bedenımle yakın, özel ılışkıler kurduklarımın da Eşımın, aıle yakınlarımın, dostlarımın 3. Bedenım, toplumun Topluma karşı sorumluluğum var Görevlerım ödevlerım var 4 Bedenım kulturumun Kültüre katkım varsa, belkı iyı bir ressamsam bir bılım ınsanı, bir şaırsem 5. Bedenım Tanrının, Tanrı verır Tanrı alır Bırçok dının vereceğıy anıt 6. Bedenım doğanın Doğaya bırak kendını Doğalhalıne Doğada hayvanlar ıntıhar edebılıyor (örneğın, akrep) Sen de kendını öldurebılırsın ya da hekımıne "oldur benı>" dıyebılırsın 7. Bedenının sahıbı yok Kımse sana sormadan verdı onu sana Sen de ıstersen taşır, ıstersen yok edersın 8. Bedenım tıbbın, toplumun, kulturun, hukuk ve ahlak duzenının Bunların hepsının bıleşen olduğu bir bıleşke Ben de bıleşenlerden bırıyım Hekım tyıce araştıracak, danışacak, tıbbın son gelışmelerı ışığında hastalığımın durumunu bana aydınlatacak Aıleme, yakınlarıma, hukukçulara, ahlak danışmanlarına dındarsam dın adamlarına, belkı bılgelere, bılge fılozoflara danışılacak Tartışılacak ve karar verılecek Ama ben 'evet" dersem "ölmeye yattım" dersem "Hayır" dersem, yaşama hakkımı kullanmaktayımdır Kımse bu hakkımı tıbbı, hukuku, dını, felsefeyı, ıdeolojılerı kullanarak elımden alamaz Kışısel duşuncem, ölme hakkımın olmadığıdır Bedenım benım değıl tumuyle Hem sonlu hem sonsuz bir varlığım ben "öldurun bem" desem de bem öldürmemelıler Ne tedavıyı kesmelıler ne ölumu kolaylaştıracak ılaç vermelıler ne de bir makıneye bağlıysam, makınenın fışını çekmelıler Hekım 0 hıkmetlı kışı bana can vermeye çalışandır, canımı alan değıl Denılebılır kı "Sende artık can kalmamış gıdıcısın sen \ 'Nereden bı lıyorsun?" dıyebılırım, bılıncım yerındeyse, 'Son araştırmalar ve ıstatıstıkler öyle söyluyor", "Çok acı çekecek, bağıra bağıra öleceksıni' Bılım, tıp, olasılıklarla konuşur Kesın konuşmaz "Bırakın böyle duşunmeyı tedavıyı surdurun " Hekım surdürmelıdır Hasta haklarının başta gelenıdır bu Yaşama hakkı Dığer ınsanın ölümüne karar veremeyız Bu bir cınayettır istese de ölmeyı Çünku beden yalnızca kendıne aıt değıldır "Acı çekeceğıne öl> Böyle yaşayacağına öl> Ustelık sen de bılınçlı bir kararla ölmek ıstıyorsun, aılen de ıstıyor, sevenlerın de1 Kendısı, çevresı ıstese de, tıbbı göstergeler umutsuz bir durumu ışaret etse de yaşatmalıyız onu Şımdı bana acılar ıçınde, ölmek uzere olan hastaların, hasta yakınlarının durumlarını gözönune almadığımı soyleyeceksınız Çağımız ınsanı korkuyor acıdan Acının yaşamın doğal parçası olmadığını duşunuyor Acı çekeceğıne olmeyı seçıyor Aılesı belkı de ona acıyor belkı de ıçten ıçe ondan kurtulmak ıstıyor ölmeye hakkım yok Yaşatma ödevım var Yaşama ödevım var Içımızdekı sonsuzluğu hemen yok ediyor, bir beden oluyoruz, beden acı çekınce de yok olmak ıstıyoruz. Ûlerek başka ınsanları öldüren terörıstın bedenı kıme aıttır? 0, "tanrıya dıyecektır öldurduğu bedenler de tannya aıttır Pekı kendısı tanrı mıdır kı, hem kendısının hem dığer ınsanların bedenlerını yok edıyor? Öldurme hakkım hıç yok (Kendımı korumak ıçın oldurebılır mıyım?) Olme hakkım da yok (Kendımı kendımden, kendımı, ınsanlardan korumak ıçın, öl durebılır mıyım?) ölme hakkı dıye bir ahlak olabılır mfi Elbette Basmaka lıp ılkelerle ontolo/ık metafızık derınlığı olmayan, ınsan varoluşunu kavramaktan yoksun sığ bakışlarla yapılanlara, bıo ethık, tıp ethığı demeye hakkımız yok Insanı olanca çetrefıllığı, karmaşası ve derınlığıyle kavramaya çalışmaksızın oluşturulan ahlakın sığlığı kaçınılmazdır (Bu yazı 2004 yılı Nısan ayının son gününde Toraks Derneğı mn 7 Yıllık Kongresı nde yaplığım konuşmanın sonradan kaleme aldığım bıçımıdır) Ölme Hakkımız Var mı? Ahmet ınam 900/19 19 Hazıran 2004