Catalog

Döner sermaye işletmeleri hakkında II S ayınDı AhmetBagcı CBT ııııı 744 sdyısıııdd ydyunlandiı ya zısuıdd benım UnıversıteSanayı Işbırlıgı Onundekı Engel Doner Sermaye İşletmeleri" başhklı yazıma degınerek bazı ılave goruşler dıle getırdı ve unıversıte sanayı ışbırhgı kavraırunın dogru tanımlaıımasının gereklüıgını vurguladı Saym Bagcı, doneı seımdyelerın hantdl yapısmddn yalanmadıgımı sadece olayın parasal yonuyle ılgüendıgımı soyluyor kı, bır anlamda hakb Doner Sermayenın yapısının hantal oldugunu bılıyoruz Ancak bu yapıya alıştıgımı ve genellıkle de yapının han talhgım aşabüdıgımızı bekrtmekyım Eaas sorun Sdnayıcıyı uruveı sıteye getırmekte ve gelen sanayıcının de ortaya koydugu problemle ılgılenecek ogretım uyesı bulmusında dugumlenıyor Çunku ogretım uyesı yapacagı ışın karşuıgında elde edecegı gebnn yeterh olmayacagı duşuncesıyle sanayının sorurılanyla ılgıleıımek ıstemıyoı Ayııca, bu üp çalışmalann akademık bır deö;en olmaması da bır başka caydıncı unsur rın yarattıgı bazen sanayıcı ıle kı Esas sorun sanayiciyi üniversiteye ge şısel üışkıyeolumsuzluklar ogretım uyelerını ve bu şekılde yapılan gırme durumunda bırakmakta tirmekte ve gelen sanayicinin de orta bır çalışma da ıyı bır muhendıslık çalısmasından oteye gıdememektedır Buna unıversıtesanayı ışbulıgı denemez, bu olsa olsa ya koyduğu problemle ilgilenecek öğ ogretım uyesının geçım sıkınüsını aşabılmek ıçın urettıgı bır kışıretim üyesi bulmakta düğümleniyor. sel çozum olabılır Yeni yeşeren bir model zamanda ılkelermde degısıklık yaparak ogreüm elemanlanndan dlınacdk ddnısmdiüık kdrşüıguıdd ucretlerın unıversıte doner sermayelerı veya vakıfları aracılıgı ıle yapüabüecegını kabul etrruştır Soz konusu guçluklenn aşılması ıçın onenm, ogreüm uyelenne sadece haftada bır gun kendı ışyerlermde çakşma ımkânı verümesınden ıbaret degıldır Ogretım uyesı ıle sanayıcı arasında bır bağ kurulmasına ımkân verecek mekanızmalann sısteme dahıl edılmesı gerektıgıru belırtmeye çalıştım Doner sermaye sıstemının parasal bakımdan yarattıgı sı kıntüar unıversıtelenmızın gerçekten yaşamakta olduklan bu sorundur Unıversıteler bu süanünın ustesmden gelebılmek ıçın vakıuaı ve bu vdMann bunyesınde de şırketler veya ıktısadı ısletmeler kurmaktadırlar Ogretım uyelen sanayının talep etngı hız metlen Vakıflar aracüıgıyla yaparak yaptıklan ışın karşılıgında odenen ucretın %7080'ını net olarak dldbılmektedır Ulkemızm onde gelen ve bu yontemı yaygın bıçımde uygulayan unıversıtelennden bırının rektorunun tabırı üe soylemek ıstıyorum "Uraversıtelerm Vakıflan grı bolgelerdır" Çunku unıver sıtelerın aslı gorevlenru Vakıflan aracüıgı üe yapmalan yasaklan mıştır Ama uruversıtelerın tavrında ve yapısında herhangı bır de ğışıklık olmamıştır olmasını dd beklememek gerekıı Oınegın KOSGEB, KOBİ lere verdıgı ARGti destegı ıle sanayıcılerın yuruteceklerı çakşmalarda ogretım uyelerınm danışmanlık yapmasını onermektedu Danışman bulmakta zoılandıgı ıçın KOSGEB yakın Bir örnek: izin hakkı Ogreton uyelen unıversıtede 6 yıl çahstktan sonra bır yılı ucretb olmak uzere ıkı yıl ızın kullanma hakkı kazanırlar Turta ye'de bu ızra sadece yurtdışındakı bır unıversıtede veya araştır ma kurumundd kulldndbılırsınız ABD'de ıse bu ızın yurüçınde ve ya dışındakı bır unıversıtede veya bır sanayı kuruluşunda kullanılabılır Boyle bır ıznı sanayı kuruluşunda kullanan ogretım uyesının unıversıtedeta gorevme dondukten sonra çakştıgı sanayı sektoru nun sorunlarına ılgısız kalması mumkun muduı? Yararlan tarüşıla mayacak kadar açık olan bu mekaruzmalan ne yazüc kı sıstemımız ıçıne dahıl ettırmeyı hâlâ bdşdramamış durumdayız Ogretım uyelerının duşundugumuz anlamda bır ARGE çalışması yapabılmelerı ıçın sanayıcı ıle kurumsal bır ılışta kurulma lı ve çalışmada unıversıtenın ınsan gucu ve altyapı olanaklan kullanılarak bır takım çalışması yuıııtulmelıdır Işte doner sermayele Sonuç olarak, CBT'de yayımlanan yazılanmda unıversıte sanayı ışbırlığının guçlugunden ve koşullann olumsuzlugundan bahsettım genelde ama bu unıversıte sanayı ışbırlıgı konusunda umıtsız olduğum anlamına gelmıyoı Gerek unıversıtelerımızde gıderek yenı bır anlayış yeşerıyor gerekse devlet adına TUBITAK, TTGVTCKOSGEB gıbı kurumlar buyuk bır gayretle sanayı kesı mınde ARGE kulturu yaratmaya çalışıyorlar Orneğın, TUBÎTAK'ın yuruttugu bır USAM(UnıversıteSanayı Ortak Ardştırmd Merkezı) ProgTamı var gerçekten urnıt vaat eden bır model TUBİTAK bu merkezler aracılıgı üe Anadolu'ya açümayı hedeflıyor ve yorede kı Unıversıte üe sanayıcüen bır araya gennyor Merkezın kuruluşuna kanlan sanayı kuruluşlan 5 yü muddeüe maddı kaüada bulunmayı taahhut edıyorlar ve TUBfTAK da her yü sanayıcının yapügı katbdan fazla olmamak uzere katkı yapmayı kabul edıyor Unı versıte de kendı yerleşkesınden mekân saglıyor ve altyapı olanak lanndan Merkezı yararlandınyor Boyle bır merkezı yaklaşık 3 yühk bır çalışma sonucunda Adanada 35 sanayıcının kdtüımı üe 2000 yılının Mayıs ayında kurduk Şu anda paydaş sanayıcı sayısı 41 e ulaşmış olan Adana UnıversıteSanayı Ortak Araştırma Mer kezı, çalışmalanru başanyla surdurmektedır Prof Dr A. Hamit Serbest Çukurova Unıversttesı MuhendıslıkMımarlık Fakultesı Dekanı eposta: ierbest@cu.edu.tr • ' ' Dünya ilaç harcamalanna genel bir bakış unyada üaç harcamalan ulkemızde olduğu gıbı hızla artmaktadır ABD Kanada Japonya Almanya Fransa Itdlya Ingütere İspanya, Brezüya, Meksıka, Avustralya, Yenı Zelanda ıle Arjantını ıçeren ve dunya üaç tuketımının bu yuk bolumımu oluş. turan 13 ulkede perakende satıs uzennden gerçekleşen üaç tuketımı Mayıs 2000 üe Nısan 2001 arasındakı bır yülık donemde 225 4 mılyaı ABD Dolanna yukselmıstir Dunya üaç tuketımının onemlı bır bolumunu oluşturan bu 13 ulkede perakende satışlar bır oncekı bır yülık doneme gore % 10 artış gostermıştır ABD'de Mayıs 2000 üe Nısan 2001 arasında perakende satışlar % 15 artis gostererek 89 müyar ABD Dolanndan 102 3 müyar ABD Dolarına yukselırken Avrupa'da Almanya, Fransa, ltalya, Ingıltere ve ispanya marketlerındekı perakende satış duzeyı % 9 artış gostererek, 51 1 rrulyar ABD Dolanndan 52 9 müyar ABD Dolanna çıkmıştır Japonya'da perakende üaç satışlannın bır oncekı doneme gore artış hızı gorece duşuk kalmış ve % 3'luk bır artisla 49 9 müyar ABD Dolan olmuştur^ Bu venler Japonya dısında hastanelerde tuketüen üaçlan ıçermemekte yalnızca perakende satüan üaçlan ıçermektedır Dunya üaç ruketımının % 39 6'sını ABD, % 26 1 'ını Avrupa %15 4'unu Japonya olusturmaktadır Bu dagılımdan da anlaşüacagı uzere dunyada tuketüen üacın yaklaşüc olarak % 80'ı ABD, Japonya ve Avrupa ulkelerı tarafından tuketümektedır Latın Amerüca ulkelerı toplam tukeümın % 7 5'ını Guneydogu Asya ulkelerı ve Çın %7'sını Orta Dogu ulkelerı % 0.9'unu, Afnka ulkelerı ıse yalnızca %1'ını olusrurmakiadır Kanada üe bırlıkte toplam tuketımın % 41 5'ını yapan ABD'nın bu ulkeyle bıılıkte nufusu 300 rrulyon olup, 1998'de 5 8 müyar olan dunya nufusunun yaklaşüc % 5'ını olusturmak tadır Dunya üaç tuketımının % 15 4'unu yapan Japonya'nın 1998 yüında nufusu 126 müyon olup dunya nufusunun % 2 sını olusturmaktadır Toplam tuketımın yansından fazlasını ya750/16 D pan ABD ve Japonya'nın nufusu ıse dunya nufusunun yalnızca % 7'sıdır Toplam tuketımın % 26 1 'ını yapan Avrupa nın nufusu 870 müyondur ve dunya nufusunun % 15'ını olusturmaktadır Ancak Avrupa kıtasında gelışmıs ulkeler üe gelışmekte olan ulkeler arasında üaç tuketımınde buyuk farkhlüdar vardır ABD'nın 1994'te dısanya sattığı 26 8 mılyar dolarlık üacın 13 9 müyar dolan Avrupa Topluluğu Avrupa Serbest Tıcaret Bırlığı ve Isvıçre nın yer aldığı Batı Avrupa'ya, 0 35 müyar dolan ıse eskı Sovyetler Bırhgı ulkelerını de kapsayan Orta ve Dogu Avrupa'ya ıhraç edılmışiır2 Toplam tuketımın % 7 5' unu yapan Latın Amerıka ulkelerının nufusu 500 rrulyon olup dunya nufusunun % 8 5'unu olusturmaktadır Tbplam tuketımın %7'sını oluşturan Guney Dogu Asya ulkelennın toplam nufusu 1 5 mılyar olup dunya nufusunun % 26'sını olusturmaktadır Toplam tuketmın % 0 9'unu oluşturan Orta Doğu ulkelennın nufusu 475 müyon olup dunya nufusunun % 8'ını olusturmaktadır Toplam nufusu 600 mılyon olan ve dunya nufusunun % 10 unu olusturan Afrıka kıtası ulkelen ıse dunya üaç tuketımının yalnızca % 1 'ını yapmaktadır ^ Ancak bu dengesız dagılım yalnızca üaca ozgu degıldır Bugun ulaşüan noktada dunya nufusunun en zengın % 20'sı toplam urunun % 88'ını kontrol ederken en yoksul % 20'sı ancak % 1 4'une ulaşabümektedır ^ ABD'de 1970'de 4 5 müyar ABD Dolan olan yülık toplam üaç sauş duzeyı. 1987'de 2 6 katına çıkarak (% 162 arüs) 11 8 müyar ABD Dolanna 1990'da 8 5 katına çıkarak (% 750 artıs) 38 5 müyar ABD Dolanna ve 2001 Nısan ayında da 22 7 kauna çıkarak (% 2170 arts) 102 3 müyar ABD Dolanna sıçramıstır5 men bu ulkede toplam saglık harcamalan ıçensınde üacın payı çoğu gelışmıs ulkeden daha azdır Toplam saghk haıcama ları ıçerısınde reçetesız üaçlar da dahü olmak uzere üaç harcamasının payı 1997de Japonya'da % 21 2 Italyada % 19 4, Belçıka'da % 18 4, Fransa'da % 17 2 Isveç'te % 12 7 Ingütere'de % 16 7, Kanada'da % 13 8 ve Almanya'da % 12 3 ıken ABD'de % 10'dur ° Turkıyede ıse toplam saglık harcaması ıçensınde üaç harcamasının payı % 41 'dır Gelişmiş Ülkelerdeki Kişi Başına ilaç Harcamasının Karşılaştırılması Kısı başına üaç harcaması 1997'de Fransa'da 351 ABD Dolan, Japonya'da 348 ABD Dolan, Belçıka'da 321 ABD Dolandır ABD 319 dolar üe dorduncu sırada yer almaktadır Kışı başına üaç harcamasında Itatya 308 dolar üe beşıncı, Almanya 294 dolar üe aluncı, Kanada 264 dolar üe yedıncı Ingütere ıse 219 dolar üe sekızıncı sırada yer almaktadır ^ Turkıye'de ıse 1997 yüında toplam saghk harcaması 120 ABD Dolan, kışı başına üaç tukenmıyse tukeucı fiyatlanyla 49 5 ABD Dolandır 8 Dr. Ali Rıza Uçer Kamu Yonetımi Uzmanı. e posta: aliucer@pleksus.net tr Kaynaklaı 1) Drug Morator IMS HEAI.TH Global Servıres / Jully 2001/ IMS Inteı net Home Page http/Avwwımsheallhcom 2) Amerıkan ilaç Aj^ştııma ve Urelıcılen Bırhgı PhRMA Pubhcauons/ Industry ProDle 2000/ PhRMA Internet Home Page http//phrma org 3) Nufus verılerı VVoıld Health Organısatıon The World Health Reporl 1999 PartThree Statıstıcal Annex Basıc Indıcatora For All Member States http //www who ınt 4) Ergın Yıldızoglu Globalleşme ve Kıız Alan Yayuıalık Kasım 1996 s 237 5) Amerıkan ilaç Araştırma ve UretıeılerıBırlıgı PhRMA Publıcatıona/Industry Pıofıle 2000/Prescnptıon Druga ın the Health Cııe Systera hllp //phı ma org 8) Amerıkan ilaç Araştırma ve Uretıcüeıı Bulıgı PhRMA Publıcatıony Industıy Protıle 2000/ Phaı maceutıcdls' Shaıe of Total Health Caıe Expendıtuıes m Irıduiıtrudızed Courıtrıe;. OECD Hpalth Data 1999 http //phrma org I ) Amet ıkan İlaç Aıaştu ma ve Uretınleı ı Bırhgı PhRMA Publıratıons / Industry Profile 2000 / The Global Peıspectıve Pharmaceutıcal Expendıtures Across Countııes OECD Health Data 1999 http//phrma org 8) Haç Endustıısı Işverenler Sendıkası (IE1S) Istatıstıklerı 2000 Bir karşılaştırma ABD dunyanın en fazla üaç ruketen ulkesı olmasına rağ