Catalog

Prostat kanseri ve beslenme DoğanBaşak (*) K alp hastalıkları ve kanser 45 yaş ustu olumlerın ya nsından fazlasını oluşturur (1) Kanser behrb ve semptomları ortaya çıkmadan onlarca sene once vucutta gızlı olarak bulunur Muhtemelen çevresel faktorler kanserın gunun bırınde gehşmesıne neden olur ve bu nedenle ortaya çıkmdsının engellenmesı olasıdır (2) lyı beslenme fızık aktıvıte, uygun kıloda kalmak kanser rıskıru %40 azaltır (3) Çın'de yaşayan erkeklerın prostat buyukluklerı Avustralya ya goç etmış Çınlıler ve Çınh olmayan erkekle rınkı üe mukayeselı olarak arastınlmış Çındekı erkeklerın prostat buyukluklen Avustralya'dakı her 2 gunıptan daha kuçuk bulunmuş Aynca Çınde yaşayanlarda PSA 5alfa dehıdrotestosteron konsantrasyonlan prostat semptom endeks daha duşuk bulunmuş Aynı zamanda seks organ lannı tutan globulın sevıyesı Çınde yaşayan erkeklerde onemlı mıktarda yuksek bulunmuş (7) Butun bu unsurlar Pca nın geüşmesını onleyebüecek nedenler Japonya ve Çın'de erkekler ABD'dekıne nazaran %90 daha az Pca yakalanıyorlar Onlar geneük olarak kanser nskını daha az taşıyorlar dıyemeyız çunku ABD'ne goç eden Uzak Doğulular orada yasamaya basladıktan yeme ahşkanlıklanna adapte olduktan 10 sene sonra oranm erkeklen ıle aynı oranda Pca'ya yakalanıyorlar 20 yaşındab bır Japon Amenkaya goç edıp 50 yaşma geldıgı zaman taşıdığı Pca'ya yakalanma nskı ana vatanında kalması halın de yaşayacagı nskten cok daha fazla Çevre faktorlerı arasında beslenme yanında endustnleşmenın genrdıgı hava kırhlığı de one surulebılır Ancak Havraıı gıbı hava kırlılıgının ve endustnleşmenın olmadıgı yerlerde sadece Batı tarzı dıyetle tanısmış olmak Pca rıskını artırmaya yeuyor Batı beslenme tarzı fazla yağ bılhassa hayvansal yag ve fazla sut urunlen ıçerıyor Bunlann hazırlanış şeklı yıne Dogudan farkh Batı Dogu ya nazaran daha az tahıl lıflı yıyecekler ıçeren sebze ve meyva yıyor Araşürmacılar gızlı kansenn butun dunyada aynı sıklıkta oldugunusoyluyor Çındegızh kanser daha az olmasa bıle klınık kanser sayısı çok daha az Gızlı kanser oranı Çın'de ne olursa olsun bunun khnık belırgın kanser olma rıskı 100 000'de 2 8 Bu oran Amenkan er keklerı ıçın 36 kez daha fazla 100 000 de 100 Çın'de besınde yag oranı %68 Amenka'da hayvansal yag agırhklı olmak uzere bu oran %3040 Dunyada Pca'nın farkh sıklıklarda ortaya çıkması beslenme farkından kaynaklanıyor Beslenme ve hayat tarzında yapılacak değışıkhkler Pca ortaya çıkmasını %40 azaltabüır Etkenler kanser gehşmesıne 3 kademede etkı eder • Başlatma (Inıtıauon) • Artrma (Promoüon) • Derleme (Progressıon) Tutun, ıonıze ışınlar, serbest radıkal denen kımyasal maddeler hucre çekırdeğındekı DNA molekulune zarar vererek kanseri başldtırlar Bu, geneük değışım yaratan ajanlar kansen tek başlarma başlatamaz Vucut aynca kokarsınojen e promoter a maruz kaürsa kanser gehşır Bunlar estrojen ve testosteron gıbı bazı hormonlar gen donuşsuz hucre degısıkhgme sebep olurlar Tumor oluştuktan sonra kansere neden olan unsurlara hedef olunması habnın devam etmesı tumorun gelısmesıne ve sonunda uaak organ lara metastaz yapmasına neden olur 200 den fazla epıdemıyolojık çahşma sebze ve mey veden zengın beslenmenın akcığer, kolon, rahımağzı agız, rahım duvan gogus ve prostat kanseri gehşme rıskını azalttığını gostermısür (4) Prostat kanseri (Pca) cılt kansennden sonra en sık rastlanılan ve akcığer kanserınden sonra 2 kanserden olum sebebıdır Her sene Amerıka Bırleşık Devletlerı nde 180 bm'e yakın kımseye Pca teşhısı konuluyor ve senede 32 bın'e yakın kışı Pca'den hayaünı kaybedıyor tlerı yaşlarda Pca daha sık karşımıza çıkıyor ancak genel duşunce ılerı yaşta ortaya çıkan Pca nın yaşamı sınrrlayan bır hastalık olmadığı Çoğu prostat kanserının 1020 yıl arası gızlı devresı var Bu sure ıçınde onleyıcı üaç tedavısı en uygun stratejıdır Detroıt VVayne Unıversıtesınden yayımlanan bır araş ürmada Sakr ve arkadaşlan genç yaşta travma ve kaza so. nucu olenlerın prostatını olumden kısa sure sonra ıncelemıs • 30 yaş gurubunda %25 • 40 yaş gurubunda %30 • 5060 yaş gurubunda %60 latent Pca bulmuş Bu gızlı kanser bazı kımselerde klınık belırgın tumor halıne donebılıyor Kımse gızlı kansenn neden başladığını bümıyor Gızlı kanserın başlamasını tam olarak durdurmak da mumkun degıl Beslenmenın Pca oluşmasındakı koruyucu rolu bu yazının konusu. zannın ve steroıd hormonlann yapımı ıçın gereklıdır îta çeşıttr • HDLhıgh densıty hpoproteın, LDLlow densıty hpoproteın Kolesterol kanda LDL ve HDL olarak bulunur HDL duzenlı egzersız ıle artan ve dokulardakı fazla kolesterolu karacıgere taşıyan bır lıpoproteındır LDL saglıksız koles teroldur damar problemlerıne yol açar ve dıyetle duşunılebıhr Yağ gıda ıle ahnan fazlası zararlı olan, kalp kanser damar hastahgı ve hp II dıabete yol açan bır maddedır Gıdadakı yağ enerjı ıhtıyacı, gereklı yağ asıdlen ve yağda erıyen A D E K vıtamınlenn ahnması ıçın gereklıdır Yağ asıtlen karbon hıdrojen ve oksıjen zıncınnden oluşan bloklan oluşrürur Yağ asıtlennın uç değışık üpı vardır Doymuş, Monodoymamıs Pohdoymamış Doymas yağ: Fazla yendığınde problemlere neden olabıhr hıdrojen molekulu tasır Hayvansal yağ peynır sut, sereyağmda bulunur Monodoymunif yağda bır çıft hıdrojen atomu ekakhr ve nıspeten daha sağhklıdır Monoansature yağ ıçeren yıyecekler Kabuklu yemıs domuzeü yulaflapası zey unyağı yer fistıgı yağı Polidoymamif yağda en az 2 çıft hıdrojen atomu eksıkür Pohansature yağ kan hpıdlennı dusurur ve HDLnı artınr Kaynaklan Soya fasulyesı asma kabağı patates (tath) balık çekırdek yağlar (Susam, keten tohumu mısır soya, ayçıçeğı) Ozel Polıdoymamıs Yağ Asıdlen Omega3 yağ asıdı, Omega 6 yağ asıdı Omega3 yağ asıdı pohdoymamış yağın ozel bır şekhdır Orneğın sadece gıda yolu ıle ahnan hnolenık asıd omega3 yağ asıdıdır Alaska ve Gronland eshmolan yuksek yağ yuksek kolesterol yemelenne rağmen kalp hasta lıklanna yakalanmazlar çunku yuksek omega3 yağ asıdı ıçeren gıda alırlar Omega6 yağ asıdı dığer bır np pohan sature yağ üpıdır Omega3 yağ asıdı Pca buyumesını onlerken ome ga6 yağ asıdı Pca buyumesını tetıkler (8) Hangı yağ olursa olsun fazla aknması sakıncah Bır kaşık zeyunyağmda 14gr buyuk oranda monoansature olarak yağ vardır Gıda maddelennın uzun sure dayanmasını sağlamak ıçın başta şeker ve tuz dave edıhr bunldr suyu tutarak mıkroplann gehşmesını onler Aynca nıtnt ve nıtratlar etlere rengını koruması ve bakten gehşmesını onlemek amacı ıle üave edılır Nıtnt mıde ortamdakı amın'lerle nıtrosamın bıleşıklennı yapar Nıtrosamın hayvanlarda kanserojendır Gıda endustnsı mınımal mıktarda nıtntlerı kullanır ve nıtrosamın oluşumunun ınsanda kansere neden olduğu kesınhk kazanmamısnr Nıtrosamın bıleşıklen bırada ve çığ ette bulunur Ortalama bır sıgara nryakısı jambon yıyen bınne gore 100 defa daha fazla nıtrosamın'le karşılaşır Bıra ıçen jambon yıyenden 2 defa daha fazla karşılaşılır Gunluk ahnan besınde %30 veya daha az yağ bulunması ve ancak %10'nun doymuş yağ olması tavsıye edıhr Ahnan enerjı sınırlaması prostat tumor buyumesını yavaslaür Ahnan enerjı kısıtlandığında dıyet'tekı yağ konsantrasyonu prostat buyumesıne etkı etmedığı gonılmuştur (9) Vucut ağırhğı artması üe kanser nskı artar Sebebı tam anlaşümamısnr Muhtemelen şısmanlarda hormon sevıyesı yuksekhr bu da kanser oluşmasına sebep olabıhr Ornek olarak yağ dokusu kadınlarda ostrojen sentezının yapıldığı ana yerdır Ostrojen de kadın genıtal kanserlennın oluşmasında etkendır, bu kanserler kadınlardaia kanserlenn yansını teşkü eder Karşıt goruste yayınlar da vardır Suudı Arabıstan kokenh bır yayında Suudı Arabıstan'da gunde 120 gr hayvansal kokenh yağ ahnmasına rağmen Pca sıkhğı duşuk bulunmuştur 1 42 1/100 000 kısı/sene (10) Yıne başka bır çahşmaya gore yuksek yağh beslenme ıle kanser üışkısı hayvan deneylerınde gostenhnısnr Fakat epıdemıyolojık çahşmalar hemen hemen hıç bağlantı gostermemıstır Bu araştrmalara gore ancak az bır üıskı soz ko Yiyecek tanımlaması Bıtkı veya hayvansal kaynaklı ürunler vucuda gırdıkten sonra enerjı veren, devamhlığı buyumeyı duzenleyen ve dokulann yenılenmesını saglayan besın degen kazanan maddeler Yıyeceklenn ıçınde besın değerı olmayan ancak vucutta bıyolojık aktrvıte kazanan maddeler de vardır Bunlann ıçınde onemıne ılerıde degınılecek olan fıtoostrojenler'dır Besınler 6 gruba aynlır • Karbonhıdrat •Yag • Proteın • Vıtamınler • Mıneraller •Su Gıdalardakı maddeler kansere 3 şeküde etkı ederler • Başlatan (Inıuators) • Gehştren (Promotors) • Engelleyen (Anüpromotors) Nasıl korunmalı? Pca'den korunmada onenlecek beslenme tedbırlen kalp hastalıklan beyın kanaması şışmanhk dıabet, kolon ve dıger kanserler ıçm de geçerh Kalp damar hastalıklan rıskı artukça Pca nsla de aruyor (5) Dıyet, Pca'den korunmada rol oynadıgı gıbı hastahk başladıktan sonra uygun beslenme değışıkhklen ve egzersız yaşam kahtesını olumlu etkılıyor ve yaşam suresmı de uzatıyor Erkeklere ozgu Pca kanseri konusunda hanımlara da onemlı bır uyandan soz etmek lazım Pca beraber olduklan erkegın hastalanması yanında kendılennde de gogus kanseri çıkma rıskını gennyor Çıftlerde yapüan bu arastırmada raeme kanseri olanlann erkeklennde veya Pca olanlann hanımlannda gogus kansen çıkma nskının normal nufusa gore 5 4 kere daha fazla oldugu gorulmuş (6) Bu beraber olan beslenme ahşkanhğı üe kanser nskının de paylaşılmasından ılen gelıyor Pca de beslenmın onemını değışık ulkelerde değışlık sıkhkta ortaya çıkmasına baghyoruz Pca en sık Batı Iskandınav ulkelen ıle ABD'de en az doguda Çın Japonya'da ızlenıyor 736/4 Yağ asitleri ve llfli besinler Kolesterol aünan yag mıktan ıle ılgılı kara ağerde agırhklı olarak ureülır Hucre duvar