Catalog

tı'ne uyehgıne aday gostenldı 1671 yüında yaptığı üancı aynalı teleskopunu cemıyet uyele rıne sergüedı ve ertesı yıl uyelıgı kabul oldu Ayra yd renkler ve ışıkla ılgdı ku raırunı Kralıyet Cemıyeh nde bır bıldırı şeklınde sundu Arıstoteles ten berı sonsuz bır akışkan gıbı ve homojen gorulen ışıgın farklı renklerın bırleşımınEdmund den oluşfugu fikrı şaHalley, Newton ı Prindpla yt şırtıcıydı devrım ru yazmaıı Içln yüreklendlrdl. telıgındeydı Nevvtonın çok geçmeden korkfugu başına geldı Kralıyet Cemıyetı nm saygıdegeı uyelerınden kendmı optık konusunun duayenı sayan Robert Hooke, kuramlanna ay kırı olduğu ıçın onun ışıkld ılgılı kuramma şıddetle karşı çıktı (Hooke da onemlı buluşlara ımza atan buyuk bır büım adamıydı ve modern büıme oldukça yaran dokunan muhalefetı yülar boyu surecektı) Hooke Newton ın bıldınsırun basümasıru uygun gormedı dı Itek fark Ay ın surekh yoluna devam etmesıydı ama yerçekımı Ay kadar uzak bır mesafede bıle etkıb olabıhr mıy dı' Nevvton Kepler ın gezegenlerm hareketlerıyle ılgılı salt gozleme dayah yasalarını Galıleı rıın eylemsızlık ılkesını ve Kopernıcus'un guneş merkezlı evren modelını okumuşru Galıleı den once ınsanlar Arıstoteles ın one surdugu gıbı bır cısmın sonsuza dek hareket edebılmesı ıçın sureklı ona bır tur ıtıcı kuvvet (ımpuls) uygulanması gerektıgını sanıyordu Galıleı aynca yenn bır tur çekım kuvvet' oldugunu anlamıştı Newton Descartes ın ve Galıleı mn bır cısım sa bıt hızla bır dogru boyunca hareket ederken eger onu yolundan saptıran bır kuvvet olmazsa aynı şekılde yoluna de vam eder şeklındekı ıfadelennı büıyordu Elma=Ay Newton bır matematık formuluyle yerçekımını gok lere taşımak ısnyordu Ay ı tıpkı yere duşen bır elma gıbı duşunerek zıhnınde bır deney tasarladı (elma ıle koskoca Ay ı aynı kuvvetın etküedıgını duşunmesı onun sonsuz bır duş gucune sahıp oldugunu gosterıyor)(l) Bır cısım Yerden uzaklaşnkça ona etkıyen kuvvetın de azalacagını duşundu Yer ın çekım kuvvetıyle Yer e olan uzakhk arasında ters bır orantı vardı Daha sonra bu kuvvetın aslında uzaklıgm karesıyle ters orantılı oldugunu tahmın ettı Ancak hesaplarıru kendı deneysel felsefesı uyarınca sınamalıydı lı üancı bır bıldırı gonderdı Işıkla ügüı uç yıl once yazdıgı büdırıyı Hooke un artık benımsemış oldu gunu varsayıyordu Oysa üancı büdırı daha sert bır tepkı aldı Hooke Nevvton ı kendı buluşlarını çalmakla suçluyordu Bu Nevvton ıçın tam bır şok etkısı yardttı Hıç sevmedıgı tartışma ortamlanna suruklenıyordu Aynı yü Hooke la tartışmayı sona erdırmesı ıstendı gınde Nevvton mutevazı bır yanıt gonderdı Eğer daha üerıyı gorebüıyorsam, bu, Devleıın omuzlanna çıkmam sayesmdedır Kuramlanndan ve yapt,ğ, deneylerden kjmSeye fcO/fl« fco/uy SÖZ Hem Yer'ın kutlesını merkezmde toplanmış varsaydıgı hem de Ay m Yer den uzaklıgı ıçın Yer m yançapına gereksırumı vardı Yançap ıçm kullandıgı değer eskı ve yanlış oldugundan formulunden tam ıstedıgı randımanı alamadı Yıne de tatmınkar sonuçlara ulaşabüdı dogru yolda oldugunu hıssedıyordu Ne var kı kusursuz bır sonuç elde edemedıgı ve hesaplarından kuşku duydugu ıçın büımde devnm yaratacak musveddeler 16 yü boyunca bır koşede tozlandı nın dogru oldugunu ve gezegenlerm elıptık yorungelerde dolaştıgını tahmın edıyor ancak bunu kuramsal bır çerçe veye oturtup kanıtlayamıyordu (Elıptık yorungenın formulu nu uretme çabasını Ingüız astronom ve mımar Sir Chıistopher Wren başlatti Hooke Wren ın kendısıne soz ettıgı terskare yasasıru ıspatladıgını ıddıa edıyordu Ona manmayan Wren Halley ve Hooke a terskare yasasıru ve Kepler ın uç yasasıru üa ay ıçınde kanıtlayana brk şüınük bır kıtap sozu verdı) Halley arkadaşlanna bu problemı yeryuzunde çoze büecek tek ınsanın Nevvton oldugunu soyleyerek Lond radan Cambndgee dogru yola çıktı Halley Nevrtona terskare yasası hesaba katüdıgında Guneş ın çevresınde dolanan bır gezegenın yorungesının nasü olacagını sordu Nevvton hemen Elıps yanıtıru verdı Halley bunu nereden büdıgını soyleyınce Nevvton sennkanlıhkla Hesapladım' dıye karşüüc verdı Oldukça heyecanlanan Halley ne yazık kı Nevvton ın çozumlen yazdıgı notlan bulamayacagını ve bunları saklayacak kadar onemsemedıgını duşunemedı Nevvton aynı problem uzerınde yenıden çalışıp sonuçlan çok uzgun gorunen Halley e gonderecegıne soz verdı Yalnızca uç ay sonra 1684 yüı kasım ayında Nevvton Demo tu Corporum (Cısımlenn Yorungedekı Hareketlerı Uzen ne) başhklı ıspatmı Halley e gonderdı De Motu Kepler Yasalan nın terskare yasası cınsınden matematıksel ıspatını ıçenyordu Halley çozumlere hayran kaldı ve sonuçlarını bır büdırı halıne getırmesı konusunda Nevvton ı ıkna etmek ıçın yenıden Cambııdge e gıttı Nevvton kısa bır yazı yazmayı kabul ettı Oncelıkle gezegenlerm bellı yorungelerdekı hareketlerını ya da herhdngı başka bır cısmın yere duşmesını aynı şeküde kutle çekırrane bağlayan evrensel bır matematık formulu bır yasa bulmalıydı Uzun ugraşlar sonucu nüıayet evrensel kutleçekımı yasasıru ıspatladı Evrendekı her maddesel parçacüc butun dıger parçacıklan kutlelerının çarpımı üe dogru aralanndakı uzaklıâın karesıyle ters orantılı olarak çeker (veya F=G(mjm2)l$) Yasarun geçerlılıgı en kuçuk maddesel parçacüctan Evrendekı en uzak yüdızlara kadar tum cısımlerı kapsıyordu Bundan boyle dunyada geçerlı olan üzüc yasalan goklerde de geçerlı olacaktı Efsanevi elma Nevvton tartışmalarla boş yere vakıt harcadıgıru du şunmeye başladı Artık çakşmalarını cemıyete gonderme nın büe anlamsız olduguna maruyordu Hooke un suçlama lanna daha fazla dayanamadı 1678 yüuıda büım camıasıyla üışhsını keserek ıçme kapandı Kendını matematık ve kımya konulanna verdı Sımyacüığa da merak saldı farkh metallen altına donuşturmek hayallerını susluyordu Yülar once veba salgını sırasında uzennde duşundu gu problem ıse halâ aklını kurcalıyordu acaba gezegenler bellı yorungelerde neden ve nasü hareket edıyorlardı' 1666 yılmda (mtegral ve dıferansıyel hesabını gelıştırdıgı yü) evının bahçesınde bulun duğu sırada yere duşen bır elma büım tanhırunen onemlı atılımlanndan bırıne onderlık edecekh (2) Newton gokyuzunde Ay'ı yo rungede tutan kuv vetle elmanın yere duşmesmı \Newtonun Prindpla (Doğa fehefeslnln \Matematlk llkeleri) adlı eserlne alt oH flnal müiveddeslne alt baf sayfasmın kopyaıı gorültiyor. saglayan kuvvetın aynı oldugund ınan Tarihi mektuplaşmalar 1678 yüında Hooke Nevvton a yazdıgı bır mektupta cemıyetle üışhsını kesmemesını ıstedı Nevvton ıse başka ışlerı oldugunu soyleyerek onu mazur gormelennı nca ettı Ancak bır sure gonulsuzce de oLsa Rob«rt Hooke la mektuplaşarak taruştı Tartşmalar Nevvton m canıru oylesıne sıktı kı yanıt vermeyı tamamen bıraktı Büım tanhının yazgısmı etküeyen bu tartışmalar Nevvton'm yenıden kutleçekımıne kafa yormasına yol açtı Nevvton 1679 ve 1682 yülannda yalnızca yorunge hareketlenyle ugraşu 1682 yüında Fransız gokbıhmcı Pic&rd, boylam derecelennı çok hassas ve dogru olarak hesaplaymca Nevvton 16 yü once yaptıgı hesapla malardakı sapmalann Yer m yançapı ıçm kullandıgı degenn yanlış olmasından kaynaklandıgını anladı Şımdı hesap lamaları gozlemlerle mukemmele yakm bır uyum gosterıyordu Evet yerçekımı Ay'a kadar etküı oluyordu Evrensel kutleçekımı kavramı ıse henuz hazır degüdı Çunku Nevvton m aklını kurcalayan bır soru vardı Yerçekımını Ay a uyguladıgında ızledıgı yorunge nasü olmalıydı' Elıps mı ama neden' Nevvton Kepler yasalarında kendısının daha sonra kutleçekımı (gravıtasyon [gtavıtas agırlık]) kuvvetı olarak adlandıracağı merkezcü (centnpetal) kuvvet üe Galüeı'run eylemsızhk ükesını bır araya getı rerek zıhnmde kendı rasyonel evrenını tasarladı Arnk gezegenlerm yorunge derdını de çozmuştu ama bır büdırı halıne donuşrurulmeyen notlar yme rafa kalktı Ardından bellı sure bu konuyu bır kenara bırakıp ışüda ügüı deneyle rme dondu yme ıçıne kapanmıştı Ancak devrımsel keşfînı yıne hıç tonseye büdırmedı yalnızca Cambrıdgede verdıgı bır dızı derste sundu Hal ley e verdıgı sozu tutmak ıçm ders notlarırun bır kopyasmı Londra ya gonderdı Halley başlangıçta şaşırdı Çunku elın1642 Calıleı oldu, Newton, Woolsthorpe'da (Uncolnshıre, Ingıltere) doğdu 1661 Tnnıty College'a (Cambndge) gırdı 1665 Tnnıty College'dan mezun oldu ve veba salgını yuzunden Woolsthorpe'a donup ıkı yıl boyunca devnmsel buluşlar yapacağı evıne kapandı 1666 Evrensel kutleçekımı yasasının temellennı attı, dıferansıyel ve mtegral hesabını gelıştırdı Optıkle ılgılı deneyler yaptı Cunes ısığının farklı renklenn bıriesımınden olustuğunu kesfettı 1667 Cambndge'e gerı donup lısansustu eğıtıme başladı 166S llk aynalı (yansıtıcı) teleskopu kesfettı 1669 Tnnıty College'da Lucasıan Matematık Profesoru unvanını aldı 1672 Royal Soaety'nm uyelığıne seçıldı, ısık ve renklerle ılgı lı kuramlannı cemıyete bır bıldin şeklınde sundu "Nevvton halkalan" olarak bılınen olguyu açkladı 1675 Kralıyet Cemıyetı'ne ışığın doğasıyla ılgılı yenı bıldırıler sundu 1678 Bılım camıasıyla ıhfkısını kestı, yalnızca Robet Ho oke'la mektuplafmayı surdurdu 1682 Fransız gokbılıma Plcard'ın yenı boylam derecelennı kullanarak, 16 yıl once bulduğu yasaların doğruluğunu ıspatladı, yerçekımının Ay'a kadar etkılı oldugunu kanıtladı 1684 Pnncıpıa'nın altyapısını olusturan "Cısımlenn Yorunge Hareketlen Uzenne (De motu Corporum)" bas.lıklı ıspatını Halley'e gonderdı Evrensel kutleçekımı yasasını kanıtladı 1685 Pnncıpıa'nın ılk cıldını Kralıyet Cemıyetı'ne sundu 1703 Kralıyet Cemıyetı'nın başkanlığma getırıldı 1704 Optıcks adlı yapıtını ve sonuna bır ek olarak yazdıgı dıferansıyel ve mtegral hesabını yayımladı 1705 llk kez bır bılım adamma venlen "sır" unvanı Kralıçe Anne tarafından Newton'a verıldı 1727 84 yasında oldu Edmund Halley ve Principia Yaklaşık beş yü sonra 1684 yüı Agustos ayında karşı sma onun yaşamını dolayısıyla modern büımm yazgısını etküeyen başka bır ısım unlu Ingüız gokbüımcı Edmound Halley (Halley kuyrukluyüdızuıın ısım babası) çıkacaktı Halley de dıŞer bırçok büım adamı gıbı terskare ydsası 676/9