Catalog

Güneş, dev bir rüzgâr makinesi Dünya atmosferinde olan biten her şeyin, bütün iklimsel olaylann enerjisi Güneş'ten kaynaklanıyor. Işın olarak Dünya'ya gelen Güneş enerjisi, yeryüzü tarafmdan sıcaklığa dönüştürülüyor. İşte bu dönüştürme, yerküredeki dev rüzgâr ve fırtına sistemlerinin motorudur. sıcak tabakalar Avrupa uzerınde yoktur Ama yıne de arada sırada eskı kasırgalan andıran şıddetlı fırlınalar Atkntık uzerınden Kuzeye çıkar ve fırtınalar şeklınde Avrupa yı etkısı altına ahr Avrupa'nın tıpık soguk ve sıcak cephelerı alçak basınç sıstemlenyle oluşuyor Bu bolgeler ılıman/ıstıkrarlı dıye anılsa da, bu çok dogru degıldır Bazı mevsımlerde guçlu cephe dınamıklerı sıcak ve soguk hava patlamaları ıle, üı Hortum den kâşıflerın ve gemıcılerın yelkenlerını şışırırdı Ekvatora dogru ılerleyen hava kutle sı buyuk alanlara yayıldıgı ıçın duzen Kurak hava: Çöller lı esen Alıze ruzgârlan alçalan bır hava hareketıne donuşur, bu hareket yarıtropıkal ve kurak tropıkal bolgelerde bulutların dagümasına ve kuraklıga neden olur Dunyadakı en buyuk çoller burada yer alırlar Sahra, Namıb, Atacama ve Avustralya çolu Tropikal bolgeler: Guneş en çok tropıkal bolgelerın ıç kısımlannı ısı tır Guneş ışınları yuzeye tum yıl boyunca hemen hemen dık olarak duşer, enerjı aktarımı da buyuk boyutlarda olur Bu bolgede mevsımlere gore ıklımlerden çok, gun ıçındekı hava degışıklüderı onemlıdır gun duzlerı yuzeye yakın hava, sankı bu fırın uzerındeymış gıbı ısınır ve akşam uzerı yukselır, kumulus bulutları oluşur Bu nedenle tropıkal bolgenın ıç kısımlannda hemen hemen her gun yagmur yagaı Saganakların dengeleyıcı etkısıyle tropıkal bolgede hava sıcaklıgı subtropıkal bolge kadar yuksek olmaz ama tropıkal bolgede yeryüzünttn en şiddetli fırtınaları K utuplarda yazm Guneş 24 saat ışüdar Ancak Guneş ışınları yatay olarak gelır ve yuksek yan sıma derecelerınde büe kutuptakı buz tabaka ları ışınlann çok azını sıcaklığa donuşturebüır Kış mevsımme ıse uzun soguk kutup gecelen damgasıru vurur Sıcaklık transferırun az oknası nedenıyle soguk egemendır ve kutup hava kutlesı akımlan aşagı enlemlere kayar Bu hava akımı Dunya ran donme etkısı nedenıyle sapar ve ve kutup Dogu ruzgârları oluşur Bu ruzgarlar fırtına gucundedır Ortd Avrupa kuşağında, orta enlemelerde ıse Batı ruzgârları etküıdır Bu nedenle orta kuşak batı Rüzgâr bolgesı olaıak anüır Bu kuşagı belırleyen, sıcak, subtro pık hava kutlesı ıle kutup soguk hava kutlesı arasındakı buyuk basınç farklılıgıdır Yerkurenın rotasyonu, basınçlar arasında denge oluşumunu engeller ve hava akımı Doguya yonelu Bu cephe bolgesınde guçlu turbulanslar dalga bıçımlı buyuk rüzgâr akımlanna yo1 açaı Sıcak hava kuzeye, soguk hava ıse Guneye yone lır Buradakı koşulldra gore alçak ve yuksek basınçlar oluşur Orta Avrupa'dakı alçak basınçların yolaçtıgı fırtınalar, tropık hortumlar kadar şıddetlı degıllerdır Çunku, bu fırtmaları ener]i ıle besleyen e n e r ]ı kaynagı man havalarda çok yuksek anı sıcaklık farklılıkları yaratır Tornadolar \ Tornadolar da, ekstrem hızlı donen küçük hortumlar olarak, orta enlernlerın tıpık fırtınalandır Ama daha çok ABD'nın orta batı bolgelerınde gorulur Tornadolar da Guneş enerjısı yumagıdır Mart ıle mayıs ayları arasında nemlı kararsız hava kutlelerırun, kutuptan gelen soguk hava ahmlanyla çarpışmasından oluşur Bu cephe lerde guçlu burgaçlar meydana gelır gok gumburder, fırtınalar oluşur Kararsız hava katmanı doner, soguk hava alçalır, sıcak hava yukseür Hızla çalkalanan bır şışedekı sıvı gıbı, gırdaplar oluşur ve bu gırdaplar yeryuzune dogru ıner Karakterıstık hortumun dış kısmında sıcak hava yu karı çıkarken, ıç kısmında ıse soguk hava aşagı ıner Bu nun sonucu olarak buyuk bır fırtına kopaı Ortalama bır hortum 50 metre enınde, bır km kadar uzunlugundadır Ancak burgacın çevresındekı ruzgârların ortalama donme hızı saatte 400 km yı buldbüır ve hava basmcında yuzde 90 kadar duşuş olabılır Boyle bır hortum, genellıkle 10 dakıka suren "tvvıstlerle" yoluna çıkan her şeyı yıkaı geçer > meydana gelır Adları ıster kasırga, tayfun, ıster sıklon veyaWıllyWıllys olsun bu afetler, 5 ve 23 kuzey veya guney enlemlerınde 26 sıcaklıktakı tropıkal denızlerın uzerınde meydana gelen mınımal alçakbasınç dengesızlıklerınden oluşurlar Kuzey Yarımkurede sıklon mevsımı 15 Temmuz üe 15 Ekım arası olarak belırlenmıştır Temel olarak Kuzey yarımkurede bır kasırga kuçuk bır atmosfer tedırgınlıgı olarak Dogu Atlantık'te dogar Denızdekı buharlaşma bu tedırgınlıge su buharındakı gızlı ısıyla daha çok ener]i aktarır Merkezde havanın yukanya yukselmesıyle alçak basınç alanı oluşur ve çevredekı hava bu alana dogru akar, fırtına sarmal bır yapı kazanır Yogunlaşan su buhanyla nem ve enerjı sureklı yukselır, eger bır soguk denız akıntısı ışlerı boz mazsa, bu sur e k 1 ı kendısını guçlendıren surecın sonunda 500 kılometre çapmda bır Hunikan sıklon olu şur Fırtına saatte 50 kilometre hızla batıya dogru üerler ve kara uzerınden geçerse buyuk sellere, dolu yagışma ve sert ruzgârlara neden olur Saate 300 küometreye kadar ulaşabılen hızlarına ragmen bır tropık sıklon aslında çok verımsız bır ' Sıcaklık makındsı', ıçınde depolanan 10 mılyar gıgajul Guneş enerjısmın sadece yuzde uçunu rüzgâr enerjısıne donuşturur Alize çölü Tropıkal bolgelerden yukselen hava kutiesı kutup bolgesıne dogru akar ve subtropıkal bolgeler uzerınde yenıden dlçalır Bu dolanım, subtropıkal yuksek basınç bolgelerden çıkan havanın Ekvatora dogru kaymasıyla kapanır Dunyanın hdreketıyle yonu batıya kayar Bu şekılde Guney yarımkurede Guney Alıze ruzgârları, Kuzey yarımkurede ıse Kuzey Alıze ruzgârları oluşur Eskı zdmanlarda Alıze ruzgârları Amerıka'ya gı 646/20