Catalog

20. yüzyıl: Bilimsel yaratıcılıkta tam 100 yıl TOPLANTI BELGESİ: Son yüzyılın ikinci yarısında mikroçip dışında en devrimcigeHşme, genetik mühendislik ve biyoteknolojinin ortaya çıkması olmuştur denebilir. üım ve teknolojının bızı nerelere goturdugu konusunda kamuoyunda bellı bır korku ve kaygı ola bılır, ama çok az kımse 1900'lerdekı hayata gen donmek ıster Kara Afrıka'da bıle derınleşen yoksulluga son zamanlarda yaygmlaşan ıç çatışmalara, sıtma, tuberkuloz, AIDS gıbı yerleşık bulaşıcı hastalıklardakı artışa ragmen nıce gelışme gostergesı büım ve teknıgın son yıllardakı olumlu etkısını yansıtır Ortalama yaşam suresı 1960ta 39 9 yıl ıken 1994'te 49 9 yıla çıkmıştır Bebek olum oranı aynı do nemde % 40'ın ustunde bır duşuş gostererek, 1000 canlı dogumda 166'dan 97'ye duşmuştur Son yırmı yılda temız su kullanabılen nufus oranı ıka mıslı artarak 197580 donemınde % 24 ıken 199096 donemınde % 42'ye ulaş mıştır Kışı başına duşen reel gayrı safı mıllı hasıla 1960'ta 990 US $ ıken, 1994'te 1377 US $'a yukselmışur Bu, en az gelışmış ulkelerdekı ortalama buyumenın uzerındedır Son 30 yılda mıkrobılgısayarlarda yaygınlaşması, bılgısayar gucunun her bır buçuk yılda bır neredeyse ıkıye katlanması sonucunda toplumun pek çok alanında gorkerrüı ılerlemeler kaydedılmışür Cep telefonlan ve ucuz bılgısayarlar Internet'ı gehşmekte olan ulkelenn en ucra kırsal bolgelenne kadar sokmuş, dolayısıyla açık ogretım ve demokraükleşmenın onunu açmıştır Son yüzyılın ıkıncı yansında mikroçip dışında en devrımcı gelışme, genetik muhendıslık ve bıyoteknolojınm ortaya çıkması olmuştur denebilir Bu gelışme, bdım ve ahlah bırbırıne bugune ka dar olmadıgı olçude baglayan bır dızı olasıbgı da beraberınde geürmıştır 1900 Max Planck, kuvantum kuramının temelı olan kuvantum'ları keşfettı 1901 Guglıelmo Marconı, Buyuk Brıtanya'dakı Cornwall'den gonderılen ılk telgraf sınyalını Nevvfound land'da aldı 1903 VVrıght kardeşler, motor gucu üe ılk uçuşu başarıyla gerçekleşürdıler 1905 Albert Eınsteın, Gorecelıgın Ozel Kuramı'nı yayınladı 1909 Paul Ehrlıch, sıfılıs tedavısını buldu 1913 Nıels Bohr ve Ernest Rutherford, atomun ya B pısını keşfettı 1913 Henry Ford, otomobıl ımalatında serı monta] hattını ıcat etti 1920 Ilk radyo yayını 1920'lerm ev aletlerı Elektrık supurgesı elektrıklı tıraş makınesı, santrıfujlu kurutma makınesı buz dolabı, donmuş besınler, speaker radıo (?) pıyasaya çıktı 1922 Frederıck Bantıng ve Charles Best, ensulını keşfettı 1923 Vladımır Zworkyn, televızyon kamerasını ıcat etü 1924 Edwın Huble, kendı galaksımızın dışında ılk yenı galaksıyı keşfettı 1926 John logıe Baırd, radyo dalgalan uzerınden ılk televızyon yayınını yaptı 1922 Georges Lemaıtre, evrenın kokenını açıklamada Bıg Bang kuramını ortaya atü 1928 Alexander Flemıng, penısüını keşfettı 1929 Edwın Hubble genleşen evren kuramını ortaya attı 1930 Brıtısh Broadcastıng Corporatıon (BBC), TV yayınına başladı 1931 Ernest Lavvrence, ıvme kazanmış atom parçacıklarınm hızını ıncelemek uzere Sıklotron'u ıcat etti 1932 James Chadwıck, atom çekırdegının proton ve notronlardan oluştugu betimlemesını yaptı 1935 Naylon ve plastıklerın ıcadı ılk naylon ço raplar 1942 Enrıco Fermı, ılk kontrollu nukleer reaksıyonu gerçekleşürdı 1945 Ilk atom bombası, New Mexıco'da patlatüdı Bır ay sonra ıse, Japonya'da Hıroşıma ve Nagasakı'ye atom bombaları atildı 1945 Ük elektronık bılgısayar The Electronıc Numencal Integrator Analyzer and Computer (ENIAC) gerçekleşünldı Bu bılgısayar, o kadar çok enerjı çektı kı, ışıklar karardı 1947 VVıllıam Shockley transıstoru ıcat etti 1948 Percy Julıan, senteuk kortızonu gelıştırdı 1950 Gertrude Elıon, losemı tedavısınde kemoterapıyı gelıştırdı 1952 Jonas Salk, çocuk felcıne karşı aşı urettı 1952 Henrı Labont, klorpromaziru keşfettı ve boylece akü hastalıklarının ılaçla te davısının temelını atmış oldu 1953 James Watson ve Francıs Cnck, Rosalled FVanklın ve başkalarırun da katküarıyla, yaşamın yapı taşı olan DNA'nın çıfte sarmal yapısını keşfettıler 1954 Ilk başanlı bobrek naklı 195T Sovyetier Bırlıgı, Sputnık uydusunu uzaya fırlattı 1960 Peter Medawar, bagışıklıgın baskı ldnmasının temelını keşfettı 1960 oU ı ı ^vıemn kokenı hakkındakı Buyuk Bırleşık Kuram'ını yayınladı 1960'larda restrıksıyon enzımı gen muhendıslıgınde genlerı kesmek ıçın kullanılan makas keşfedıldı 1961 Sovyetier Bırlıgı, ılk astronotu dunya yorungesıne yerleştırdı 1964 Murray GellMan, kuvark'ların varkgını on ceden bıldırdı 1962 Chnsüan Barnard, ınsanda ılk kalp naklını gerçekleştırdı 1962 Jocelyn Bell, pulsar'lan (notron yıldızlar) teşhısetti 1969 Dorothy Hodgkın, ensulının molekuler yapısını betımledı 1969 ABD'lı Apollo astronotlan, ay yuzeyınde yuruduler 1920'lerde bılgısayarlı tomografı (CT scan) üe yumuşak dokulara bakmak mumkun oldu 1920'lerde ABD'nın bazı unıversıte kampusları bılgısayar network'u (ARPAnet) üe bırbırıne baglandı 1921 Gübert Hyatt ve Intel, ük ticarı bügısayar mıkroprosesorunu yaptüar 1925 Beyındekı en dogal agn kesıcüer olan endorfinlerın keşfı 1925 Cesar Mılsteın ve arkadaşlan, spesıfik antijenlerı, dolayısıyla da hastalık yapan orgnaızmalan ara yıp bıüan sıhırlı mermüer olan monoklonal anükorlan gelıştırdıler 1980'lerde vıruslere benzemeyen yenı bır etken olan prıon'lann keşfı Bır prıon, 'delı dana hastalıgı'na yol açar 1983 Luc Montagnıer ve Robert Gallo, AIDS'e yol açan HTV'ı ızole ettüer 1982 Depresyon tedavısınde furoxetıne (Prozac)ın keşfı 1990 Avrupa parçacık fızıgı laboratuvan CERN'de danışman olan Tım BernesLee ve arkadaşlan Robert Cülıau, VVorld Wıde Web'ı doguran yazüımı gerçekleştirdüer 1990 Hubble uzay teleskobu uzaya urlatildı 1996 Koyun 'Dolly', lskoçya'da dogdu Dolly, tek bır bellek hucresının klonlanması üe urehlmıştı 1997 Büım adamları, tropık Pasıfik'tekı buyuk ıklım olayı El Nıno'yu daküc bır bıçımde ongorebüdıler Boylece dunyanın pek çok yermde oluşan sel baskını ve kuraklüdarın sosyal ve ekonomık etbsını buyuk olçude hafıfletmek mumkun oldu UNESCO'nun Kamuoyu Bılgılendırme Daıresı (OPI) tarafından hazırlanmış ve guncelleştirümıştır Çeviri: Mercan Bursalı Meryem Bursalı 648/8