Catalog

Maymunlar ne kadar matematik biliyor? Iki kere ikinin kaç ettiğini bilmiyorlar ama toplama yapıyorlar. Araştırmaalar, maymunlann matematik yeteneklerini ortaya çıkanyor. ahverengı, zekı gozlermı kuçuk ckrana dıkıp bakan genç erkek çozumu zor bır matematik problemıyle yuzleşmeye hdzırlaınyordu uç bır dahd kaç eder 9 Bu gozler G32 aduıdakı Puerto Rı co'nun Cayo Santıago Adası'nda yaşayan bu ıhesus macaquc maymununa aıt Bu soruya verecegı cevap ona buyuk bır odul kazandıracak olmasa da, psıkologlara hayvanlann ınsanlar dahılsayüan nasıl algüadıklannı gosterecek Macaque maymunlan şaşırtıcı bır şekılde basıt matematıksel problemlerde 1 yaşındakı ınsan bebegınden daha başarılılar Bu durum şaşırtıcı, çunku uzun zamandır matematiksel yetenegın dılle bırlıkte gelıştıgıne manılıyordu Toplama ışlemı gerçekte bır, ıkı, uç gıbı kolay degıl Toplama yapabılmek ıçın nesnelerı tanı Sayıyorlar, ama... Tum deneyler rhesus maymunlaıının kuçuk sayılar dakı nesnelerı sayabıldıklerı nı gostordı Buyuk bır ıhtımal le, maymunlar ve bebekler gerçekte nesnelerın kesm sayısıyla degıl, kapladıkları alanla ılgılenıyor olabıhrlerdı Oyuncak ya da patlıcanlann kapladıklan alanlardakı bek lenmedık degışıklık boyle bır tepkıye sebep oluyor olabılırdı Bu hıpotezı test etmek ıçın, Hauseı ve ogrencılerı çok buyuk ıkı patlıcan buyuklugundekı patlıcanlar kullandılar Ve deney sonunda patlıcanm kapladıgı alan ıkı patlıcan kadar oldugu halde ıkı yerıne bır buyuk patlıcan goren maymunldrın yıne şaşırdıgını gorduler Fakat, maymun matematrkçılerm bellı bır sayı lımıtı var PLT teknıgmı kulla nan Hauser rhesus maymunlannın ıkı, uç ve belia dort nesneyı sayabüdıklerını fakat dort ve beş nesne arasındakı farkı ayırdedemedıklerını ve ıkı artı ıkıyı toplayamadıkldrım buldu Hauser "Herşeye »Bğmen, ıhesus maymunlan bu konuda 1 yasındala ınsan bebegınden daha ıyı," dı K lama ışlFmını test edıyordu 1992 yılmda Arızona Unıversıte sı'nden gelışım psıkologu Karen Wynn, Tcrcıhlı Bakma Zamanı (Preferontıal Lo okmg Tıme) dıye adlandırdıgı ve bebeklerdekı matematıksel yeteneklerı olçerı bır teknık gelıştırdı VVynrı, bebeklenn beklenmedık şaşırtıcı bır olay karşısında gozlennı hay retle açıp bakmalan gerçegını kıülandı Deneyınde Mıckey Mouse oyuncaklannı kullanan Wynn, ilk once oyuncagı bebege gos tenp bır perdenın arka sına koydu Ardından bır oyuncak daha gos tenp tekrar perdenın arkasına koydu Bu sı rada bebek gormederı gızlıce oyuncaklardan bırını aldı ve perdeyı kal dırdıgında bebegın nor malden daha uzun sure baktıgını gordu Çunku, bebek perdenın arkasında ıkı tane oyuncak gormeyı umuyordu Bura da onemlı olan bebeklerın gerçekten "bır artı bır eşıttır ıkı" dıye mı he sapladıkla rı ya da "bır artı bırın bır den fazla Bebekler için kullanılan bırşey matematiksel teit mayoldugu munlarda da kullanıldı. nu farketmelerı mıdır9 Bu soruyu cevaplayabılmek ıçın Wynn, bebeklere "bır artı bır eşıttu uç"u gosterdı ve bebeklenn bu sonuç karşısında da şaşırdıklarmı goıdu Araştırmacüar, sayısal bügının dılın yoklugunda nasıl duzenlemp beyınde depolandıgını bulmaya çalıştılar NPW Jersey Unıversıtesı'nden Claudia Uller, Harvard Unıversıtesı'nden Marc Hauser ve New york Unıversıtesı'nden Susan Carey PLT teknıgmı prımatlara uyguladılar Hauser'm maymunlan Mıckey Mouse oyuncaklarıyla degıl ama buyuk, mor patlıcanlarla ügılenıyorlardı Beklenmedık bır olayda daha fazld bakrridları bebek lerde oldugu gıbı "bır artı bırın uç "olma dıgını bıldıklennı gosterdı meron da bu nesnelerın toplam sayısını temsıl eder tkinci teoriye, bırıktırme rnodelıne gore, onemlı olan nesnelerın kapladıgı alandır Bu rnodelde sankı sayma ışle mını yapan noronların yarattıgı eloktrık sel ıtıcı gucun varolan nesneye gore kuvvet degıştırdıgıne ınanılıyor Ornegın uç tane nesne oldugunda oluşan sınyal ıkı tane oldugunda oluşandan daha kuvvetlı ~|~ Gozlemcı sayma ışlemını elektrıksel sın yallerın buyuklugunu toplayaıak yapar Son olarak hıçbır sembolık temsıl ıçermeyen nesne dosya modelı var Bu modele gore, gozlemcı her nesnenın zıhmsel bır goruntusunu yaratarak bunu hafızasmdakı bır "dos yaya" saklıyor Yenı bır nesne gordugunde yenı bır dosya açıyor Bebek ve maymun ornegınde perde kaldırıldıgında ornegın maymun zıhnın dekı goruntu ıle kaışısındakı Devamı 21. sayfada yoı Pekâlâ, bebekler ve bazı mdymunlar bır grup nesneyı ciılırı yardımı olmaksızın hafıza lannda nasıl depolayabılıyor lar ? Psıkologlar, bu durumu açıklayabılmek ıçın uç ana teorı gelıştırdıler mak, gruplamak ve onlara bır deger vp rerek etıketlemek gereklı Yedi, altıdan fazla Ohıo Unıversıtesı'nden Sally Boysen, Sheba adındakı dışı şempanze uze ı ırıde yıllardır çalışıyor Boysen, Sheba'ya T ın bır bırıme karşüık geldıgını, '2' nın ıkı bırımo vc boylece dokuza kadar ogretlı Shebd 7'nın 6'dan fazla oldugunu anlayabılıyor 1 layvanlarm doguştan gelerı sayısal bılgılerı olup olmadıgmı kontrol etmek ıçın aıaştıımacüaı, onceden hıçbır mate matık ogrenımı gormemış bıreylerın ma tematık yctenegını olçecek bır yol araştırdılar Gelıştırdıklerı teknık henuz konuşmaya başlamamış ınsan bebegınde top Üç teori tlki, numeron modelı, sırasayı sayma ıle benzer, araldrındakı tek fark nesnelerı sa yüarın gerçek ısımlerının degıl sıralı bır lıste halınde "numeron" # @, bır renk ya da bır şekıl dıye adlandınlan zıhınsel sembollerm temsıl etrnesıdır Ornegın uç tane kareyı say mak ıçın, her kareye hsteden bır numeron verüır ve son nu 578/11