Catalog

TOPLUM Askerlik daha çok erkeklerin mesleği. Çünkü, erkekliği açıklayan bir tanıma uygun düşüyor. "Bağımsızca ve yırtıcı bir eda ile davranmak, savaş ortamında öldürmeye ve ölmeye hevesli olmak. Dr Sınan Çaya Tankçının Günlüğünden Hazırlığımız bıttl Tatbıkat gunu geldı Suruyle tank bırazdan Karşıkı tepelere Dıkılmış toplarından Fışkırtıp ardı arda Sahıcı mermılerı Istımna edecekler SÇ Etımesgut Ekım 1997 Askerlik ve enkeklik vurgular Thomas Mann (18751955) bir öykusunde köpeklı bir adamı anlatır Bir gun köpeğını Vırda gezdırırken bir avcıya ras larlar Avcının da bir av köpeğı vardır Ev kopeğı bunu görmuştur Hemcınsının sahıbı sılahlı, fışeklı bir adam Kuşları yere ındırıyor Onları getırme hazzını kendı kopeğıne yaşatıyor Adam ışte boyle bir utanç ıçıne gırer Ev köpeğı sankı konuşuyor gıbıdır ' bir şu avcıya bir de benım sahıbıme bak Ne âlâ efendım varmış benım1" Adam hemen köpeğıyle konuşur "Sen o avcının elıne kalsan, sana benım kadar ozenle bakar mP Her gun tuylennı altına alınıyorlar Bunlara rutbe vermek durumu çıkıyor Yaşı ılerı evlı asker oranı çogalıyor) Elbette askerler de nıhayet etten kemıktendır Erkeksı duyguların askerî doktrınlerce kışkırtıldığı da yadsınamaz Ancak en azından şu kadarı kesındır askerlik bayandan çok erkeğe uygundur (Bayanı dışlayan, "munhasıran erkek ışı dır" dıyen sav başka Onu soylemıyorum) le hoşuma gıttı kı askerlik anılarımdan esınlenıp yazdığım (naçızane) şıırlerımı, bir bılgısayar dısketıne "(le) bıdasse" rumuzu altında yuklettım Amerıka'da en gururlu askerler denız pıyadelerıdır (marınes) ozel bir saç traşları vardır (başın etrafı kazınır ustte bıraz saç bırakılır) Bırçok genç, sırf "sert erkek" (tough man) olduğunu ıspatlamak aşkına deniz piyadelığını seçer Erkeksılıkle bu derece bir zıhnî meşgulıyet (preoccupatıon) bir marın bırlığınde hemen goze çarpar Gırış kapılarındakı kavıslı taklarda bıle "haşın adamlar dıyarına hoşgeldınız1" (VVelcome to hardcore co untry) gıbı ıbareler yazılıdır Buyurma içtepisi Erkeklık, buyurganhkla kardeş bir kavramdır Buradan da ortaklık/saldır ganlık duzlemıne geçılır Fukuyama, (1995 67) butun ınsanlık tarıhınde başlıca ıtıcı gucun tanınma, onurunu saydır ma kaygısı olduğunu söyluyor Eskıden bu arzunun askerî arenada ıfade buldu ğunu, kralların, prenslerın ustunluk kurma savaşlarına gırıştığını belırtıyor (gunumuzde ıse tanınma gudusunun ekonomık alana kaydığına değınıyor) Baskın tutumlarla erkeklığın bağlantısını doğrulayan bir örnek olay getıreyım Bir karacı yuzbaşı (1983) anlatmıştı Go rev yaptığı bırımde karıkoca subay bir aıle varmış Hanım kocasından rutbelıymış (kendısı yarbay kocası bınbaşı) Bir gun herkesın huzurunda bayan yarbay, bınbaşı kocasına ofkelı bir emır vermış, "fırça" çekmış Incınen bınbaşı önce bir yutkunmuş Sonra "zevahırı kurtarmak" ıçın ışı mızaha vurmuş "Yarbayım" demış, "bunun akşamı da var, bunun bir de akşamı var1" Eril motifler/simgeler Askerlik hep erkek motıflerıyle yoğrulmuş, bunlardan beslenmıştır Hırvat bılım adamı Klain (1992) şoyle bir analız yapıyor "Federal Yugoslavya'da parasız eğıtım veren ıkı hıyerarşık örgut vardır Kılıse ve ordu ezılmışlık hıs sıyle yoğıvlmuş Hırvatlar'ın yoksullan bı~ rıncıyı seçtıler Sırplar'ın yoksullan da ıkıncıyı Çunku Sırplar cesaret söylencelerıyle dolu bir askerî gelenekle buyutuluyordu Orduya ve polıs teşkılatına gırmek onlar ıçın onur sebebıydı Unıforma ve sılah erkeklık sembollerıydı Ulkenın en guçlu ve lıder etnık grubu olduklanna ınanıyohardı " Yedek subay okulunda çok renklı bir taarruz dersı hocamız vardı Tank kulesındekı makınelı tufeğın ötuşunu "babacığım babacığım" dıye algılıyordu (mermılerın muzıkal rıtmınden "sublımı nal" bir anlam çekıp çıkarsama meselesı) Tankın buyuk topunun gur sesı ıse "(bum) ne varoğlum?" bıçımınde teskın edıcı bir cevap olarak gelıyordu? Hoca mız "babafıngolu" tanklarıyla ıftıhar edıyordu Duşmanı hangı arazı şartlarında hangı taktıklerle "kakalamak" gerektığını krokıler uzerınden ızah edıyordu Dornbusch'un (1956 102) askerî öğrencıler ile ılgılı saptaması var kı butun ulkelere teşmıl edılebılır "Askerî oğrencı bırey olarak okulunda alt bir statu ıçınde bulunabılır Fakat bir grup halınde dışarıya karsı saygınlığı çok yuksektır Bu ustunluk duygusu, buraya gelmeden once kendısını hakır gorenlerın ozguvenını kamçılar Kızlarla ılışkılerı de doğrudan doğruya bıçımlendırır Askerî oğrencı, ıstedığı kızla çıkabıleceğını, kızların gözunde bulunmaz akçe (a good catch) oldu ğunu farkeder" Bızım ulkemızde de kız arkadaş tutmak askerî oğrencı ıçın çok onemlıdır Izın ısteklerı/sorunları genellıkle bundan kaynaklanır Kızların lutfunu kazanma yarışında askerî oğrencı sıvıl akranlarına nazaran avanta|lıdır A. Nesln (askerî) öğrencılık anılarında bahsetmıştır Sıvıl rakıplere karşı zaman zaman "palaska çekmek" gerekırmış Pırıl pırıl rugan palaskaların gayrı resmî ışlevı buymuş Bu palaska kavgaları çoğunlukla kızlar yuzunden çıkarmış Nedim Gürsel'ın (yatılı lıselının oedıpal çatışmasını ışleyen) "Ilk Kadın" başlıklı bir uzun oykusu vardır Oykunun bir yerınde sıradan gozukse de arzettığı kontrast bakımından ılgınç bir duvar yazısından bahsedılır Bakırlığıne (tabıî malum yerde) veda etmek uzere allak bullak bir durumda (ve soyunuk) bekleyen ergen genç duvardakı yazılara (graffıtı) takılır Eğrı buğru karalamaların ıçınde bir tanesı şudur "Ib e Sakı, Asker Rıza Bu da geçer oğlum Rıza ama deler de geçer " Yukarda geçen ıki ısım tamlaması ıkı zıt sıfatı nefıs bir bıçımde kıyaslıyor gıbı1 öykunun Fransızca çevırısınde "Sakı la tapette, Rıza le bıdasse" bıçımınde bu kıyas daha da pekışmıştır Çunku "bıdasse" argo bir kelıme "Asker"ın yaygın karşılı ğı "soldat" (Ender hallerde bir tercume orıjınal metnın guzellığını aşabılır) öykuyu (bir de Fransızca'dan) okurken "le bıdasse" kelımesı oy skerlik ve erkeklık (masculınıty) kavramlarının bağlantısını ışleyen bu yazının ılk başında belırtmekte fayda var Burada erkeksılık esasen fızyolojık/bıyolojık bir anlamdan çok, duşunsel (aklî) duzlemde kasdedilmıştır R Jamıeson'un (Mart 1996 21) savaş sosyoloğu R W Lıttle'a atıf yaparak sıraladığı bazı özellıkler, burada erkeklık "şıfresını" belırler, tanımlar "Bağımsızca ve yırtıcı bir edayla davranmak, muharebe ortamında öldürmeye ve ölmeye hevesli olmak" gıbı tutumlar bunlardandır Bu mental erkeklıkle ılgılı bir yabancı bılımkurgu çlzgı roman da hatırlıyorum Bir bılım adamı ustun zekâlı bir robot yapıyor Sonra robota dunyanın bılgısını oğretıyor Bu bılgıler çoğunlukla profesorun konuşması robotun da dınlemesı şeklınde gelışen seanslarla yuklenıyor Gunun bırınde benzersız bir varlık ol maktan usanan robot efendisıne derdını açıyor Bir bayan robotla "evlenmek" ıstı yormuş Çunku profesorun suzgecınden gelen bılgıler, robota erkek mentalıtesı aşılamıştır Bunun uzerıne bılım adamı daha zarıf görunuşlu yenı bir robot ınşa edıyor Yenı robotu bılgılendırme surecı ıçın bir bayan meslekdaşına rıcada bulunuyor A Değişen dünyada "cinsi latif' Son senelerde ulkemız dahıl, bırçok orduda bayan asker sayısı çoğalmaya yuz tutmuştur Amerıkan sılahlı kuvvetlerınde bayanların oranı genel mevcudun % 15'ıne dayanmıştır [Sadece yardımcı sınıflarda değıl] muharebe destek unsurlarında da bayan sayısı çoğalmıştır Bayanlar artık oncekı uygulamalardakı gıbı bellı bırımlere değıl herhangı bir göreve atanır olmuşlardır (Moskos, 8 Hazıran 1997) Bir bayan profesor (M K ) bir lıderlık sempozyumunun oturum arasında bir "kulıs sohbetınde", bayanlar sayesınde gelecekte orduların (saldırgandan zıyade) daha savunmacı daha barışçıl hale geleceğıne daır bir vızyon ortaya atmıştı Bellı nıtelıklere sahıp bayanlar askerlığe tabıı kı layıktır Hele Nene Hatunlar, Kara Fatma Çavuşlar, (Ata'nın manevî kı zı, dunyanın ılk kadın savaş pılotu) Sabıha Gokçenler töresınden gelen Turk kadını, askerlığe en zıyade yakışan kadındıri Bendenız (yedek subay okulundan sonra havacılığa ayrılarak) bir bayan bın başının emır komutasında gorev yapmış adamım Bundan onur duyuyorum Bir anonım fıkra vardır Osmanlı Devle tı'nın yoğun bir savaş donemınde doğulu sever mı? Hastalandığında senı, benım gıbı vetennere taşırmı sanıyorsun?" "Prototip" ütopya mı? Ingılız bayan araştırmacı Ruth Jameıson muharıp askerı ıdeal erkek kabul eden göruşu, çok basıte ındırgenmış bir duşunce buluyor Askerî erkeksılığın yapayhkla ınşa edılmış bir ımaj olduğunu one suruyor Fıkrıne destek olarak bazı kaynaklara yaslanıyor B.L. Montgomery "askerî dısıplının amacı kışının korkusunu gıderıp onu ıçgudulerının aksıne davranmaya ıtmektır" demış R. W. Lıttle, savaşan askerlerın ıdeal model ımajına rağbet etmedıklerını, tehlıkeyı en aza ındırecek duzenlemelere yoneldıklerını açıklamış Bırçok yazar çarpışma streslerının savaş nevrozu oluşturduğunu yazmış Ingılız makamlarının (War Offıce) en yuzeysel savaş raporları bıle askerın ayrılık kaygısı, karısının sadakatsızlığınden korkması, alkolızm ve enurezıs (ıdrar kaçırma) sorunlarını ört bas edememış [Bu "enurezıs" sozcuğu bir de "enkoprezls" sözcuğunu hatırlattı Mumtaz terfı (erken terfı) gbrmuş seçkın bir pıyade subayı (yedek subay okulunda) bir derste bir vesıleyle sormuştu "Hıç duşundunuz mu? Nıye butun ordularda (eğıtım elbısesınde) asker pantolonlarının paçaları lastıklıdır?" Butun sınıf (kısım) guluşmuştuk Bol paçanın başka bir ışlevı daha vardır Etrafa takılmaz Hatta bazı atelyelerde ışçılerı "bol gıysıyle çahşmayın" dıye uya ran emnıyet levhaları vardır ] Gene Jamıeson'a donelım Yazar gene de psışık sorunların daha zıyade çekırdek orduya (regular army) sonradan katılan, (askerî tabırle) "zayıf hamur"dan (vveaker brethren) çıktığını kabullenmek durumunda kalıyor (1939'dan ıtıbaren Ingılız ordu su genleşmeye mecbur kalıyor Normalde askerlığe alınmayacak kışıler de sılah Savaşçı Figürü R. Moore ve D. Glllette (1995 39) şoyle dıyorlar "Kahraman, erkek çocuk psıkolojisının gelışkm bir bıçımıdır Oğlan çocuğunun erkeksı enerıılerınm doruk noktasıdır Gelışımın ergenlık dönemını en tyı sımgeleyen arketıptır " Yazarlar (s 86) kahraman ile savaşçıyı [benzer kavramlar] da ayırdedıyorlar Kahraman daha çocuksu Sınırlarını farketmıyor ıncınmezlığı konusunda romantık Savaşçı daha yetışkın, gerçekçı bir model Kendı kapasıte ve sınırlarını lyı değerlendırıyor Yazarlara gore (s 82) savaşçılık, genlerımızde bulunur ve erkek psıkolojısının temel bir yapıtaşıdır Japonların buyuk samuray geleneğını ve buradan gelıp gunumuzde ış dunyasını fetheden çılecı, dısıplınlı sadık erkek tıpını de yenıden değerlendırmeye muhtacızdır S. Huntington da savaşçıyla kahramanı ayırdedenlerden "Profesyonel asker, normal adamın kahraman olmadığını en tyı bılen kışıdır" dıyor (Aktaran Jamıeson, 1996) Yığıtlık çok çok az ınsanın harcıdır Bu yuzden sıradan ınsan kendısını yığıtlerle dengelerse mahvolur Bir savunma mekanızması ıçıne sığınır, buzulur Yığıtlığın çocukluk, saflık, belkı ılkellık ile ılintısını 5528